r<
(1 L
DE SAMENZWEERDERS
HODSNT
Bunno op zoek naar Luilekkerland
Agenda voor
Haarlem
Twee premières - van „Puck"
en van Haagse Comedie
VERDELG
DINSDAG 4 SEPTEMBER 1956
4
TONEELSEIZOEN BEGONNEN
Zuidzee Zeepbel
Driestuiver sfilosof ie
van het geluk
Nieuwe film van de makers
van „Marty"
I Él
PshoLJMHI
Onthulling gedenkteken op
het graf van Spinoza
Congres van Internationaal
Litterair en Artistiek
Verbond in Amsterdam
Hongarije wil kunstschatten
verkopen
Antiekbeurs in Delft een
succes geweest
Internationale boekenweek
in Gent
Amerikaanse jazzmüziek-
film zet Essex op z'n kop
Graham Greene nieuws
gierig naar lot van Graham
Greene
rat en muis J
met
Brand in meubelfabriek
In Nederland wordt het zomerseizoen
geacht per 1 september te zijn afgelopen.
Dit betekent niet, dat het nieuwe seizoen
- het eigenlijke dus - dan al meteen begint.
De grote gezelschappen houden najaars
opruiming van restanten of bedienen het
publiek met lichte kost, zich intussen voor
bereidend op het zware werk. Men kan
niet bepaald zeggen, dat er aan de samen
stelling van het repertoire een aanwijsbare
beginselverklaring ten grondslag ligt. Dat
zou helemaal niet zo erg zijn, als er maar
werkelijke leiders waren, figuren die voor
voelen wat zij willen als de kansen komen
en die de toeschouwers ervan weten te
doordringen hetzelfde te verlangen
Niettemin worden er enkele belangrijke
gebeurtenissen in het vooruitzicht gesteld.
Bij de Nederlandse Comedie overweegt
men de opvoering van een nieuw stuk van
de dichter Ed. Hoornik, gaat professor S.ia-
rov weldra „Ivanov" van Tsjechov regis
seur en zullen Ank van der Moer en Ko
van Dijk de hoofdrollen in „Macbeth" ver
vullen. Het Rotterdamse Toneel heeft zelfs
twee Nederlandse stukken van recente
datum aangekondigd. In Den Haag krijgt
Coen Flink zijn grote kans als de prins
van Denemarken in „Hamlet" onder regie
van Paul Steenbergen en bij „Theater"
gaat Ellen van Hemert de rol van Anne
Frank spelen in de Amerikaanse dramati
sering van haar dagboek „Het Achterhuis".
geneesheer autoriteit, Karin Haage en Cas
Baas bleven poppen van papier, Pim Mal-
lan kreeg de ware toon pas helemaal aan
het einde van de voorstelling te pakken.
Het was allemaal erg pretentieus zonder
begrip voor de noodzakelijke ironie. Een
apart woord van afkeuring voor het door
een teveel aan misschien symbolisch be
doelde kleuren zich op de voorgrond drin
gende decor van Herman van Elteren, dat
aller inspanning reeds bij voorbaat tot
mislukking doemde.
Men zegt, dat Sarah Bernhardt alleen
al met de vraag hoeveel klontjes suiker
iemand in de thee wilde een zaal vol men
sen tot ontroering kon bewegen. Natuur
lijk is dat alleen maar mogelijk in een
bepaalde dramatische situatie. En zo -
zonder een vergelijking te willen trekken
- mocht ik weer eens vaststellen, zaterdag
avond in de opnieuw vergulde Koninklijke
Schouwburg in Den Haag, dat Cees Laseur
als geen ander bij machte is met een ach
teloos zinnetje als „Dan lijkt het me toch
maar beter, dat ik een gewone whisky-
soda neem!" een duidelijk hoorbare golf
van plezier te ontketenen. Daarmee is dan
meteen ongeveer het peil van het door
hem speels en grappig vertaalde en gere
gisseerde blijspel „Zuidzee Zeepbel" van
Dit zijn maar een paar grepen uit de Noel Coward gekenschetst. De titel ver-
lijst van goede voornemens. Intussen heeft
het Nieuw Nederlands Toneelgezelschap
zich met „Detective Story" van Sidney
Kingsley onder leiding van de Belgische
regisseur Edward Deleu en met Guus Her
mus in de hoofdrol aan het Amsterdamse
publiek voorgesteld. Haarlem heeft gedu
rende het afgelopen weekeinde - over de
vernieuwing van het interieur van de
Stadsschouwburg heeft men gisteren in dit
nummer bijzonderheden gelezen - de Ne
derlandse Comedie op bezoek gehad met
twee blijspelen die in deze kolommen reeds
besproken zijn. In „Een huwelijk onder
Lodewijk XV" naar Alexandre Dumas,
door Ank van der Moer met lichte ironie
geregisseerd, kon men genieten van de toon
van gevatte badinage met een cynische in
slag door Han Bentz van den Berg, van
het lieve „naturel" van Kitty Janssen en
van het verrassende aandeel in het succes
dezer door mevrouw Roland Holst buiten
gewoon fraai aangeklede voorstelling van
Rita Maréchal als een jonge soubrette. „De
ware David" van William Douglas Home
is een tussen onnozelheid en pikanterie
zwevend niemendalletje, door Joan Rem-
melts kundig geregisseerd, door Mien Duy-
maer van Twist met heerlijke overdrijving
van een derderangsaangelegenheid tot een
amusant divertissement gemaakt, de an
dere medewerkenden - met Ko Arnoldi en
Allard van der Scheer voorop - niet te na
gesproken. Twee verlengstukken, waaraan
niet zo heel veel te beleven viel, van een
zomernou ja, vult u zelf maar in.
En toch„Elke lente brengt een be
lofte!" Zo noemt althans „Puck" een to
neelstuk van Alejandro Casona, door Mies
Bouhuys met opmerkelijk gevoel voor het
beurtelings poëtische en bizarre voorbeel
dig vertaald, waarvan vrijdagavond in het
Centraal Theater te Amsterdam de pre
mière werd gegeven. Het blijspel zou ei
genlijk moeten heten „Verboden zelfmoord
te plegen in de lente". Het is merkwaardig
dat ook van een eerder in ons land ver
toond stuk van Casona de titel blijkbaar
veranderd moest worden: „Bomen sterven
staande" werd hier (door „Comedia" onder
regie van Joris Diels, met Rika Hopper,
Enny Meunier, Guus Hermus en Johan
Elsensohn in de hoofdrollen) als „De An
der" vertoond. In België echter handhaafde
men de oorspronkelijke benaming.
Niet omdat ikzelf destijds deze laatst
genoemde komedie-van-het-geluk ver
taalde breng ik haar in herinnering, maar
aangezien een vergelijking van beide on
dernemingen leerzaam kan zijn, temeer nu
er tussen deze eigenaardige bedenksels van
de voor het regime van Franco naar Ar
gentinië uitgeweken schrijver zulke dui
delijke overeenkomsten bestaan. Bij de
voorbereidingen in 1953 had niemand veel
vertrouwen in het succes van deze drie-
stuiversfilosofie. Maar er volgden meer
dan honderd voorstellingen van wat kort
nadien in België zelfs een sinds jaren on
gekende aantrekkingskracht bleek te heb
ben. Casona - hij was in Spanje de reor-
ganisator van het volkstheater en staat in
Buenos Aires aan het hoofd van een film
bedrijf - schrijft voor een lichtontroerbaar
bioscooppubliek in een door speelse ironie
verteerbaar gemaakte moraliserende trant.
In „Bomen sterven staande" vormde het
element der ingeboren trots een kernge
zond tegenwicht der fantastische projectie
van lichtvaardige illusies in de werkelijk
heid. In „Elke lente brengt een belofte"
gebeurt het jongleren met goede bedoe
lingen echter in een luchtledige ruimte.
Wat moet doorgaan voor handeling ge
schiedt in een sanatorium voor mensen,
die naar het einde van hun leven verlan
gen. Zij kunnen hier een „esthetisch ver
antwoorde en geriefelijke dood" vinden op
allerlei manieren, maar worden juist door
de beschikking over deze gelegenheid tot
andere, betere gedachten gebracht. Dat
probeert de schrijver ons althans te sugge
reren. De nodige conflicten ontstaan door
de confrontatie van deze aan hun roman
tische verdrietigheden verslaafden met een
van overdreven levensvreugde blakend stel
verloofde journalisten. Het enige, waarvan
bloemt trouwens geenszins, dat het hier
een louter terwille van het amusement in
elkaar gezet niemendalletje geldt
In het programma is een citaat uit „Ik
lach erom" van deze auteur opgenomen,
een raadgeving aan een vooralsnog meer
ambitieuze dan kundige jonge toneelschrij
ver: „Probeer een baantje te krijgen als
figurant met drie woorden tekst bij een
reizend gezelschap Leer van onder af hoe
stukken in elkaar zitten en wat speelbaar
is en wat niet. Ga dan zitten en schrijf
ten minste twintig stukken. Als het je
gelukt het eenentwintigste gespeeld te
krijgen op een avond, dat het beroepsto
neel de schouwburg niet gebruikt, dan mag
je van geluk spreken". Vooral tijdens het
wat langdradige begin van dit moeilijk
op gang komende blijspel, heb ik me wel
even afgevraagd of Noel Coward, als hij
nog aan het begin van zijn carrière stond,
dit stuk niet zelf tot zijn voor de prulle-
mand bestemde probeersels zou hebben
gerekend.Hoewel, onmiskenbaar is het
meesterschap waarmee de eenvoudige ge
gevens tot optimale effecten zijn uitgebuit
en de dialogen, met hun typische afwisse
ling van snelle woordjes en humoristisch
afgemeten volzinnen, werden geschreven.
De gebeurtenissen spelen zich af op het
eiland Samolo, een Britse kolonie in de
Stille Zuidzee, waar de socialistisch inge
stelde gouverneur sympathiserende rugge
steun verleent aan het streven naar zelf
bestuur, dat geenszins gedeeld wordt door
de gehele bevolking, waarvan een belang
rijk deel zich daartoe onrijp acht, liever
Elisabeth Andersen met regisseur Cees
Laseur (links) en Gijsbert Tersteeg in
„Zuidzee zeepbel" van Noel Coward.
willende profiteren van de ordelijk geleide
gelukzaligheid. De voor een toneelstuk nu
eenmaal noodzakelijke spanningen ont
staan door de wat verregaande gehoor
zaamheid van de gouverneursvrouw om
een der leiders van de conservatieve partij
tot vooruitstrevender inzichten te brengen.
Als de onder invloed van sterke drank
tot ware bezetenheid gerakende inheemse
politicus Hali Alani gaf Coen Flink een
buitengewoon vermakelijk nummertje im
provisatie op de tam-tam ten beste. Elisa
beth Andersen speelde haar traditionele
Engelse komedietekst met grote trefkracht
in de rappe bewegelijkheid van toon wer
kelijk zeer amusant uit. Dick van Veen liet
zich door een rustige beheersing waarde
ren, Gijsbert Tersteeg voelde zich in het
beproefde emplooi ondanks de exotische
omgeving (een aantrekkelijk decor van
Hep van Delft) voortreffelijk thuis.
Het was voorts een prettig weerzien met
Fiet Dekker, van wie men sinds haar eind
examen van de Toneelschool nooit meer
iets gehoord had. Deze voorstelling bete
kende tevens het beroepsdebuut van Johan
van Doorn, voorheen boekhandelaar en
werkend lid van „Cremer" te Haarlem, die
zich met innemende flair als hoofd van de
politie van zijn opdracht kweet. „Zuidzee
Zeepbel" komt binnenkort in Haarlem,
een luchtig spel, dat een klein beetje de
stemming van een zomerse vakantie wekt.
DAVID KONING.
De producer Harold Hecht, de auteur
Paddy Chayefsky en de regisseur Delbert
Mann, die hun talenten reeds combineer
den bij de verfilming van „Marty", zijn
begonnen met de voorbereidingen voor een
nieuwe film. „The bachelor party". Chay
efsky bewerkte het scenario naar zijn ge
lijknamige televisiespel.
In de hoofdrollen zullen vijf prominents
Broadway-acteurs optreden: Don Murray.
E. G. Marshall. Jack Warden, Larry Blyden
en Phil Abbott.
>i .TOJ
x, V - - -~i
m I ;n§ m I Wk
«PtPiiUHHI
„Toke your foot off", oftewel „Haal uw voet eraf" (van het gaspedaal), dat is
de dringende raadgeving die op een groot bord langs de hoofdweg vlak bij de
Engelse stad Lancaster staat en die nog eens extra onder de ogen van de
automobilisten wordt gebracht door de enorme figuur van een politieman. Op
deze manier wil men bereiken dat auto's met een matige vaart door de smalle
straten in het centrum van Lancaster rijden, waar de laatste paar jaar vele
dodelijke ongelukken zijn gebeurd.
In aanwezigheid van de gezant van Israel,
vertegenwoordigers van gemeente en pro
vincie, van het ministerie van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen en van de Her
vormde Kerk in Den Haag is maandag op
het erf van de Nieuwe Kerk aan het Spui
te 's-Gravenhage op het graf van Spinoza
een gedenkteken onthuld. Dit monument
bestaat uit een staande zerk van lichte na
tuursteen, waarin de Amsterdamse beeld
houwer Johan G. Wertheim in bas-relief
een beeltenis van Spinoza heeft uitgehou
wen, met aan weerszijden een lage stenen
muur. In de voet van de zerk is een blok
zwart bazalt aangebracht dat afkomstig is
uit het meer van Galilea in Israel met het
opschrift in Hebreeuwse letters: „Amcha"
(uw volk).
Nadat de voorzitter van het comité „Pro
sepulchro Spinozae", het Tweede Kamer
lid dr. J. J. R. Schmal, de aanwezigen had
welkom geheten, hield de initiatiefnemer
tot de oprichting van dit gedenkteken, H.
K. F. Douglas, een toespraak waarin hij
eraan herinnerde hoe drie eeuwen geleden
de wijsgeer Spinoza door de Portugees-
Joodse gemeente te Amsterdam in de grote
ban werd gedaan. Met de oprichting van
dit monument wenst men uitdrukking te
geven aan de moderne Joodse gevoelens
tegenover de grote wijsgeer. Het betekent
hier geen eerherstel aan het adres van
Spinoza, want deze heeft zich nooit in zijn
eer aangetast gevoeld, aldus de spreker,
doch een eerbetoon tegenover de Joodse
denker door moderne rasgenoten die het
drie eeuwen geleden gevelde vonnis ten
zeerste betreuren. Een diepe kloof is thans
overbrugd, doch nog niet gedempt.
Nadat de heer Douglas het gedenkteken
had onthuld en de aanwezigen een ogenblik
stilte in acht hadden genomen, deed de heer
M. Ravitsch, gedelegeerde van het Spino-
zeum te Haifa voorlezing van een verkla
ring in het Hebreeuws van deze instelling.
Tot 8 september
Maandag heeft de demissionaire minister
van Justitie, mr. J. C. van Oven, in het
Minervapaviljoen te Amsterdam het con
gres geopend van de „Association Litteraire
et Artistique Internationale", dat tot zater
dag 8 september zal worden gehouden. Dit
congres, waaraan ongeveer tweehonderd
afgevaardigden van dertien landen deel
nemen, wordt gepresideerd door de voor
zitter van de A.L.A.I., Marcel Boutet, ad
vocaat in Parijs, en zal zich onder meer
bezig houden met de rechten van uitvoe
rende kunstenaars, de radio en fabrikan
ten van grammofoonplaten, nieuwe wetge
ving in verschillende landen op het gebied
van het auteursrecht, en de problemen die
het gebruik van band- en wire-recorders
op auteursrechtelijk gebied geven. Minister
Van Oven deelde in zijn openingsrede
mede, dat de Koningin de president van
het congres, mr. Boutet, heeft benoemd
tot officier in de orde van Oranje Nassau.
Het Hollands strijkkwartet - Nap de Klijn,
Jaap Schroder en Paul Godwin, violen en
Carel van Leeuwen Boomkamp, cello -
speelde op de openingsbijeenkomst het
kwartet in d K.V. 575 van Mozart en het
kwartet van Guillaume Landré. In de
komende dagen zullen de congressisten
onder andere excursies maken naar enkele
musea in Nederland. De A.L.A.I. is een
organisatie, die in Parijs is gevestigd en
zich de bestudering van het auteursrecht
en daarmee verwante vraagstukken ten
doel stelt.
Ter verkrijging van deviezen
De Weense „Neuer Kurier" meldt in een
bericht uit Boedapest dat Hongarije voor
nemens is buitenlandse deviezen te ver
werven door de verkoop van kunstschat
ten, die aan particulieren hebben toebe
hoord, doch „genationaliseerd" werden.
Ook zouden kunstvoorwerpen uit musea
voor verkoop naar het buitenland in aan
merking komen. Het blad voegt hieraan toe
dat Hongaarse uitgewekenen te Wenen
hebben medegedeeld dat vele van deze
kunstschatten onrechtmatig door de Hon
gaarse staat in beslag zijn genomen en dat
de thans in het buitenland vertoevende
voormalige eigenaren ervan ze zullen op
eisen wanneer de Hongaarse communis
tische autoriteiten ze naar andere landen
verkopen.
Bunno keek verbaasd het vreemde mannetje aan.
„Goeiendag!"zei het mannetje. „Ik heet BliblamWat kom je hier doen?"
„Odag meneer Bliblam", stotterde Bunno. „Ikik wou graag naar Luilekker
land, ziet u, en die houten vogel hier boven zei, dat ik in de put moest gaan!"
„Juist, ja, dat dacht ik wel", zei het mannetje. „Kom maar mee, dan zal ik je
wijzen, wat je verder moet doen!"
Na meer dan drie weken vele kopers en
belangstellenden uit binnen- en buitenland
te hebben getrokken, is zondagmiddag de
oude kunst- en antiekbeurs, die door de
vereniging van handelaren in oude kunst
in Nederland in het stedelijk museum „Het
Prinsenhof" te Delft werd gehouden, geslo
ten. Zoals elk jaar kwamen, nadat de laat
ste bezoekers vertrokken waren, bestuur
en deelnemers in een der zalen van het mu
seum bijeen om, tijdens een genoeglijk
samenzijn, de voorlopige balans op te
maken. Meegedeeld werd, dat de beurs
twintigduizend bezoekers heeft getrokken
en dat daarmee een record is gevestigd.
Ook over de zaken, welke waren gedaan,
was men zeer tevreden.
De voorzitter van de vereniging, de heer
H. de Boer, constateerde, dat de beurs op
de weg naar beroemdheid is, waarin het.
gevaar schuilt, dat zij navolging vindt.
Meer en meer ziet men in het buitenland
oude kunst- en antiekbeurzen komen, doch
hij meende, dat de Delftse nog altijd met
kop en schouders boven de andere uit
steekt.
In de derde week van oktober zal in
Gent een internationale boekenweek wor
den georganiseerd met medewerking van
de Gentse boekhandel, de vereniging van
Oostvlaamse letterkundigen, Belgische en
Nederlandse uitgevers en voorlichtings
diensten van verscheidene landen. Canada,
Denemarken, Duitsland, Egypte, Groot-
Brittannië, Hongarije, Indonesië, Italië,
Japan, Nederland, Spanje en Zwitserland
zullen vertegenwoordigd zijn.
AANWINST MUSEUM GOUDA
Door de heer Johan Franco, een Ameri
kaans staatsburger, is aan de gemeente
Gouda een schilderij aangeboden van de
zeventiende eeuwse Hollandse meester Ja
cob Esselens, ter plaatsing in het Catha-
rina-gasthuis. Het schilderij, „Landschap
met koeien", is inmiddels geplaatst.
(Van onze correspondent in Londen)
In vier bioscopen in de provincie Essex,
grenzende aan het noorden van Londen,
zijn zondagavond relletjes uitgebroken, die
door de politie met kracht onderdrukt
moesten worden. Verscheidene jeugdige
personen werder. gearresteerd. In elke bio
scoop werd de Amerikaanse film „Rock
around the world" vertoond. Het is een
jazzmuziekfilm, die zo'n opwindende in
vloed heeft, dat vele aanwezigen zich niet
kunnen beheersen. In de bioscopen begon
het met het op de maat der muziek in de
handen klappen. Later werden stoelen af
gebroken en bekleding van stoelen stuk-
gesneden.Er werd gehost en gedanst. Er
ontstonden vechtpartijen, zodat de politie
gealarmeerd werd. Meer dan vierhonderd
baldadige jongens en meisjes werden op
straat gezet en verscheidene tientallen
werden gearresteerd. De vechtpartijen
werden op straat voortgezet. Het is niet
de eerste maal dat deze film een deel van
Engelands jeugd buiten zichzelf van op
winding brengt. Uit alle delen van Lon
den komen er klachten, dat de muziek de
jeugd tot de ergerlijkste baldadigheden op
jaagt.
77 Met Jarmila keek ik de paperassen door. Er was-
een rapport over urahium-onderzoek in Jachymov,
een telegram over troepen-bewegingen en een map met
aantekeningen voor lezingen over de strategie voor een
toekomstige oorlog, zogenaamd afkomstig van de mili
taire academie te Moskou. Alles bedrog, alles verzinsels.
Maar als zulke papieren gevonden werden op een ge
allieerd bureau, zouden zij materiaal vormen voor een
fikse spionage-zaak, terwijl alle officiële verklaringen
van de betrokken landen dat deze papieren doorgesto
ken kaart waren, niemand zou kunnen overtuigen.
Wéér stelde ik voor dat we weg zouden gaan, maar
wéér weigerde ze, dit keer onder motto dat ze moest
blijven om van dichtbij de ontknoping van de affaire te
kunnen volgen. Daarna zouden we zo vlug mogelijk ver
dwijnen. Ik bracht daar tegenin, dat het dan misschien
te laat zou zijn, maar zij, met haar overdreven zelfver
trouwen, stak de draak met me. Ze verbrandde de pa
pieren en vertelde de man van het ministerie, dat ze ze
men overtuigd raakt is het vermogen van I in de archiefmappen had verstopt. Ze vertelde me, dat
racnna nm hii7nndpr nakkende. knan voor- I de archiefmappen bewaard werden in het kantoor van
Casona om bijzonder pakkende, knap voor
bereide scènes te lanceren. Vooral in het
tweede bedrijf werd hiervan enkele keren
goed gebruik gemaakt, met name door
Nell Knoop als de potsierlijk bedroefde
dame en door Diny Sprock als een tempe-
ramentrijke operazangeres. Verder moeten
Jan Grefe, Piet Römer en Eric van der
Donk met enige waardering worden ge
noemd.
Guus Verstraete heeft als regisseur te
veel en te weinig gedaan. Door onvoldoen
de transpositie naar een fantastische rea
liteit werd het onwaarschijnlijke niet aan
nemelijk. Het gevoelige in dit spel met
illusies kreeg daardoor een ongewenste
sentimentele nadruk, werd zo onaanvaard
baar aangedikt alsof het werkelijke tra
giek gold. De humor miste eveneens de
nodige lichte wiekslag. Een werkelijk ta
lent als Wim van den Heuvel bleef kramp
achtig worstelen met de elementaire, on
uitgewerkte kanten van zijn rol als de zelf
opofferende, ten achter gestelde broer.
Egbert van Paridon miste als de directeur-
het hoofd van het bureau en dat het archief zo klein
was, dat het meer dan waarschijnlijk zou zijn dat hij die
papieren zou ontdekken en dat hij ze ongetwijfeld direct
zou laten verdwijnen, zodat het het ministerie moeilijk
zou vallen iets tegen haar te bewijzen.
Ik moet bekennen, dat ik de ernst van de gehele
affaire onderschat had, en dat ik me afvroeg of het
ministerie er inderdaad wel toe over zou gaan een ge
allieerd bureau te overvallen. Ik was er van overtuigd,
dat ze niet het risico wilden lopen de westelijke mo
gendheden in zulk een mate uit te dagen.
Ik had het echter volkomen bij het verkeerde eind.
Ongeveer een week nadat de man van het Ministerie van
Binnenlandse Zaken Jarmila de papieren had gegeven,
bezette de politie om drie uur des middags het geallieerde
paspoortenbureau. De protesten van de geallieerde
ambtenaren hadden geen enkel succes. Men kreeg wel
toestemming om te telefoneren, maar de politiemannen
begonnen direct met de huiszoeking. Terwijl de Britse
Ambassade contact poogde op te nemen met het Mi
nisterie van Buitenlandse Zaken, doorzochten de politie
mannen nauwkeurig het archief. Jarmila en het hoofd
van het bureau keken intussen toe. De politie vond na
tuurlijk niet de documenten, die aan Jarmila gegeven
waren, maar wel de drie ander stukken, die niet op het
passenbureau thuis konden horen. En toen realiseerde
Jarmila tot haar afgrijzen, dat het ministerie iemand
anders van het kantoor aan het werk had gezet, iemand
die slaafser was dan zij.
Ze werd voor de ogen van haar werkgever gearres
teerd, zodat ze geen gelegenheid had hem nog iets te
zeggen. Direct daarop werd ze naar het politiebureau
overgebracht. Onder degenen, die haar ondervroegen,
bevond zich ook de man van het Ministerie van Binnen
landse Zaken, die haar maandenlang geregeld had opge
zocht. Ze verlangden van haar dat ze een verklaring
zou ondertekenen, waarin het paspoortenbureau beschre
ven werd, met een vloed van details, als een spionage-
centrum. Die verklaring somde zes documenten op, ook
die, welke Jarmila verbrand had. Glimlachend weigerde
ze. Ze zei dat de hele verklaring van A tot Z een leugen
was. Maar al heel gauw glimlachte ze niet meer. Die avond
lag ze in een cel op het politiebureau; een zielig wrak,
koortsig, half bewusteloos, bont en blauw geslagen.
De volgende dag werd ze opnieuw ondervraagd. Het
verhoor werd geleid door de chef van de staatspolitie,
Robert Semal. Je kunt je niet voorstellen Helena, hoe
veel moeite het me heeft gekost om daar achter te ko
men. Jarmila weigerde wederom de verklaring te onder
tekenen. Semal zei toen: „We brengen haar voor de
rechter." „Dan zal ik de waarheid vertellen", antwoordde
Jarmila. „In ons wapenschild staat nog steeds de Hus-
sitische spreuk „De Waarheid Overwint". Ik veronder
stel dus dat u er wel geen bezwaar tegen zult hebben als
ik de waarheid vertel. Ik zal verklaren dat u een ambte
naar naar mij toestuurde die mijnheer daar in de
hoek die geprobeerd heeft een spionne van me te
maken."
„Wanneer u voor de rechter komt", antwoordde
Semal glimlachend, „zult u de gelegenheid hebben alles
te zeggen wat u dan nog wilt zeggen."
Inmiddels hadden de ochtendbladen gemeld dat het
ministerie van Buitenlandse Zaken de terugroeping ver
zocht had van Jarmila's werkgever, die ogenblikkelijk
daarop Praag verlaten had. Semal gaf Jarmila het och
tendblad. Op de eerste pagina was de verklaring in
kwestie afgedrukt met daaronder haar naam.
Semal lachte en zei: We hadden verondersteld,
dat u het wel met ons eens zou zijn. Na een kort zwij
gen voegde hij er aan toe: Na deze verklaring van u,
die gepubliceerd zal worden in alle couranten en waar
schijnlijk ook wel in buitenlandse bladen, hebben we
niet meer het voornemen u voor de rechtbank te dagen.
U heeft geen misdaad begaan. Als iemand er tegen zou
protesteren, dat u geruime tijd voor de westelijke mo
gendheden hebt gewerkt en dat u daarom al lang ge
leden op de hoogte moet zijn gekomen van deze dingen,
dan is deze verklaring een schitterend voorbeeld van
praktische zelf-critiek. Als u nu die verklaring onder
tekent en het werk accepteert, dat mijn collega u enkele
weken geleden heeft aangeboden, dan kunnen we u vrij
laten. Ik heb overigens gehoord, dat uw moeder verlan
gend naar u uitziet.
Maar inplaats van te tekenen, zodat ze vrijgelaten
zou worden en wij er vandoor zouden kunnen gaan, wat
langzamerhand natuurlijk steeds moeilijker was gewor
den, bleef zij weigeren. Ze hebben me verteld, dat ze
alleen maar zei: Nee. Ik heb er genoeg van! Ik weet niet
of het de manier is geweest, waarop ze steeds weigerde,
of dat Semal het noodzakelijk vond zichzelf te bescher
men tegen een mogelijke getuige tegen hem, maar de
volgende morgen werd ze dood in haar cel gevonden.
Haar moeder werd verteld, dat ze zich in een vlaag
van verstandsverbijstering in haar cel had opgehangen.
Omdat de tegenwoordige machthebbers zich nog niet de
perfecte techniek van de nazi's eigen hadden gemaakt,
w^rd haar stoffelijk overschot vrijgegeven voor crematie.
Het was niet het stoffelijk overschot van een vrouw, die
zichzelf had opgehangen. Er werd geen advertentie ge
plaatst dat ze overleden was. Niemand, behalve haar
naaste familieleden, waren bij de crematie aanwezig.
Semal had kort voordien Jarmila's moeder bij zich ont
boden en haar verteld, hoezeer hij het incident betreurde.
Verder wees hij er haar op, dat het voor alle betrokkenen
beter zou zijn als ze niet over deze kwestie praatte....
Dit, Helena, is nu het antwoord op één van je
vragen. Ik had gedacht, dat Jablonsky je dit wel verteld
zou hebben.
Helena staarde strak voor zich uit. Er stonden tranen
in haar ogen. Zonder een woord te zeggen, legde ze haar
hand op de zijne. Jan stak een nieuwe sigaret op.
(Wordt vervolgd).
LONDEN, (U.P.) In een ingezonden
brief aan de redactie van de „Times" heeft
de Engelse schrijver Graham Greene ge
schreven, dat het bureau van de hoge
commissaris van India hem toestemming
geweigerd heeft voor een speurtocht in de
Naga-heuvels naar een Britse journalist
die daar vermist wordt en eveneens Gra
ham Greene heet. „Een tijdlang ben ik
nieuwsgierig geweest naar wat er met mijn
naamgenoot gebeurd is en nu begin ik
nieuwsgierig te worden naar wat er in de
Naga-heuvels gebeurd is", schreef Greene
in zijn brief aan de „Times".
RICHARD WIDMARK PRODUCENT
Meer dan honderdduizend dollar heeft
Richard Widmark betaald voor de film
rechten van het Broadway-stuk „Time
limit". Het zal de eerste film zijn van de
door hem gestichte onafhankelijke maat
schappij, Heath Productions. Het drama
„Time limit" werd geschreven door Henry
Denker en Ralph Berkey en heeft tot on
derwerp het proces tegen een aantal Ko
reaanse G.I.'s, die beschuldigd worden van
collaboratie met de communisten. Widmark
zal zelf de hoofdrol spelen.
SCULPTUREN INDIAANSE CULTUUR
Bij Portland City in de Amerikaanse
staat Oregon is een groot aantal sculp
turen in steen en been ontdekt, die volgens
de Amerikaanse archeoloog Butler voort
brengselen zijn van een Indiaanse cultuur,
die zich zestienduizend jaar geleden In deze
omgeving gevormd moet hebben.
„THE DIVIDED HEART"
ONDERSCHEIDEN
EDINBURG (UP) De Engelse film
„The divided heart" is de gouden erepalm
voor 1956 toegekend door David O. Selz-
nick namens Ealing-studio's. Het was de
derde maal in zeven jaar dat deze onder
scheiding wordt toegekend aan de film die
het meest heeft bijgedragen tot wederzijds
begrip en goede verstandhouding tussen
de volken van de wereld. Sir Laurence Oli
vier, Öïe de trofee van de gouden erepalm
was toegekend voor zijn werk als regis
seur, kon wegens drukke werkzaamheden
aan de film „Sleeping Prince", waarin hij
optreedt met Marilyn Monroe, de plechtig
heid niet bijwonen. Alan Dent, die het
draaiboek schreef voor „Hendrik de Vijfde"
en „Hamlet", ontving namens hem de on
derscheiding.
ADVERTENTIE
Maandagmiddag is brand ontstaan in de
timmer- en meubelfabriek van de firma
Soons aan de Eigenerweg te Heerlen. Er
ontstond een grote rookontwikkeling. De
brandweer van Heerlen rukte met groot
materiaal uit en vroeg voor alle zekerheid
ook nog om assistentie van de Kerkraadse
brandweer.
De brand was ontstaan in de gasafzuig-
inrichting van de lakspuiterij. Het snel zich
ontwikkelend vuur tastte een aantal bus
sen aan, die met zeer brandbaar lakmate-
riaal waren gevuld. Zij sprongen met een
hevige knal uit elkaar. De vlammen baan
den zich een weg naar het dèk van een
naastgelegen metaalfabriek.
De Heerlense brandweer wist echter
verdere uitbreiding te voorkomen, zonder
dat de Kerkraadse brandweer behoefde
mee te blussen. Lakkerij, spuiterij en mon
tage-afdeling gingen verloren. De rest van
de fabriek bleef gespaard. Een groot aan
tal schoolbanken, kasten en ameublemen
ten verbrandden. De schade wordt op
f 80.000 geschat. De fabriek was verzekerd.
DINSDAG 4 SEPTEMBER
Minerva: „Angst", 18 jaar, 8.15 uur. Rem
brandt: „Sissy", a 11p leeft., 7 en 9.15 uur.
Luxor: „Twintigduizend mijlen onder zee",
14 jaar, 7 en 9.15 uur. Frans Hals: „Het ver
loren meisje", 18 jaar, 8 uur. Roxy: „Het
loon van de angst", 18 jaar, 7 en 9.15 uur.
Palace: „Jacht zonder genade", 18 jaar, 7 en
9.15 uur. Studio: „Picnic", alle leeft., 7 en
9.15 uur. Lido: „Marcelino, brood en wijn",
alle leeft., 7 en 9.15 uur. Concertgebouw,
8.15 uur Concert door het Noordhollands
Philharmonisch Orkest o. 1. v. Marinus
Adam m. m. v. Sylvia van der Hoef, viool.
Grote Kerk, 8 uur: Orgelconcert door Klaas
Bolt. Gebouw St. Bavo, 8 uur: Emigratie
avond. Plioenixterrein, 8 uur: Circus Van
Bever.
WOENSDAG 5 SEPTEMBER
Minerva: „Rear window", 18 jaar, 8.15 uur.
Rembrandt: „Sissy", a.l„ 2, 4.15. 7 en 9.15
uur. Luxor: „Twintigduizend mijlen onder
zee", 14 jaar, 2, 7 en 9.15 uur. Frans Hals:
„Let verloren meisje", 18 jaar, 2.30, 7 en
9.15 uur. Roxy: „Het loon van de angst",
18 jaar, 2.30, 7 en 9.15 uur. Palace: „Jacht
zonder genade", 18 jaar. 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Studio: ..Picnic", alle leeft., 2.15, 7 en 9.15
uur. Lido: Marcelino, brood en wijn", alle
leeft., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Phoenixlerrcin,
3 en 8 uur: Circus Van Bever.
