Eden is afgetreden als premier om gezondheidsredenen Resolutie van onderzoek in Hongarije in UNO-Assemblée OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT Butler wordt genoemd als mogelijke opvolger HET WEER Parijs is niet bereid Algerije voetstoots op te geven cf« MC IRRIS iejlot# i/ou !w! Dramatische ontknoping van Suez-avontuur Regeringsverklaring mist haar doel Wens van 24 landen Sovjetgedelegeerde beschuldigde Hammarskjoeld van partijdigheid Tragisch slot 71e JAARGANG No 155 DONDERDAG 10 JANUARI 1957 302e JAARGANG No 3 Uitstel van executie Gary Davis vertrokken naar Verenigde Staten „Niet vrijwillig" f zei hij en verscheurde zijn kaartje Enkele buien Betere stemming Eden moet eerst vervangen worden als partijleider Nasser zou overwerkt zijn Regering beslist: Geen extra uitkering aan gepensioneerden Het woord is aan Nog geen maatregelen tegen voetbalpools De hulp aan de Hongaren Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295 (6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie. Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij kantoor Haarlem-N., Soendaplein, Tel. 12230. Hoofdredacteur: Simon Koster Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks Haarlems Dagblad Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V. Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen. Abonnement p. week 55 et, p. kwartaal 7.15, fr. p.p. 7.65. Losse nrs. 12 ct. Postgiro 273107 Advertentietarieven op aanvraag verkrijgbaar. Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman (Van onze correspondent in Londen) Premier Sir Anthony Eden van Groot-Brittannië heeft om gezondheidsredenen gisteravond zijn ontslag ingediend. Koningin Elizabeth, die haar vakantie in Sandringham onderbrak en naar Londen terugkeerde, heeft het ontslag aan vaard. Eden's aftreden kwam als een donderslag, maar niet bij heldere hemel, want deze was politiek gesproken al lang zwaar bewolkt, zelfs vóór de Suez-crisis! De omstandigheden, waaronder Eden gedwongen is geweest zijn ambt op te geven, zijn voor hem persoonlijk zeer tragisch, maar in politiek opzicht is zijn vertrek sinds het fiasco van Suez welkom, omdat de Britse regering met een schone lei opnieuw kan beginnen. Waarschijnlijk zal Eden's vertrek door een reorganisatie van het kabinet worden gevolgd. Het is de vraag of Selwyn Lloyd, de minister van Buitenlandse Zaken, kan worden ge handhaafd. Hoofddoel is het herstel van de schade, met name in de betrek kingen met het Gemenebest en in het Nabije Oosten. Vooral het geknakte bondgenootschap met de Verenigde Staten moet met spoed worden hersteld. Eden's aanblijven vormde voor dit alles een hinderpaal. Deze crisis is niet louter van medische aard, want er bestaat een wisselwerking tussen Eden's gezondheidstoestand en zyn politieke daden. Het is moeilijk te zeggen of de steeds terugkerende ziekteverschijn selen oorzaak zijn geweest van Eden's vaak zwakke en eigenzinnige beleid, of dat zün blunders van velerlei aard zijn toch al zwakke gezondheid nog verder hebben ondermijnd. Sinds het begin van de Suez- actie heeft Eden onder onmenselijke druk moeten werken, omdat hy zich niet alleen had te verweren tegen de butende aanval len van de Labour-oppositie, maar ook in zü'n eigen partij op tegenstand stuitte, om maar te zwügen van het Amerikaanse verzet.' Hij stond met de rug tegen de muur. In zijn strijd tegen Nasser had hij zü'n persoonlijk prestige op het spel gezet. Los van alle franje was het doel van het militaire ingrijpen misschien terecht, maar, tegen de uitdrukkelijke opvatting van het grootste deel der wereld in, het Suezkanaal aan Nasser te ontrukken en de Egyptische dictator ten val te brengen, was meer dan de Britse premier tot stand vermocht te brengen. .Ingrijpen in het Is- raeliisch-Egyptische conflict was slechts een bykomende factor. Eden kon de miljoenen, die aarzelden, niet overtuigen vanwege de gebrekkige manier, waarop hij dag in dag uit in het Lagerhuis steeds weer met andere argu menten de actie motiveerde. Ook heeft hij nooit een bevredigend antwoord kunnen geven op de beschuldiging, dat de Britse regering in een komplot met Frankrijk en Israel betrokken is geweest. Eden's heen gaan is een nieuwe zege voor Nasser, voor al na de nieuwe vernederingen, die hij Groot-Brittannië ongestraft kan aandoen en die Eden's positie nog meer onder mijnden. De vraag dringt zich op, of Eden's dok ters onafhankelijk van hem hun verkla ring hebben afgelegd, of dat Eden, besef fend dat zijn aftreden politiek onvermijde lijk was geworden, dankbaar de twijfel van de geneesheren, of hij nog langer te gen zijn taak opgewassen zou zijn, heeft aangegrepen om tot zijn beslissende stap over te gaan. Eden's ziekte vormt politiek waarschijnlijk de enige uitweg om een weinig eervolle aftocht te dekken. Het neemt niet weg, dat er alom diep mede gevoel met het persoonlijke lot van de af getreden premier heerst, maar tevens een zekere opluchting, omdat thans het einde in zicht is van een langdurige, politieke onzekerheid. In zicht want niemand weet wat de oplossing zal zijn. Richard Butler, de vroegere kanselier j van de schatkist, thans Grootzegelbewaar- der (minister zonder portefeuille) en lei der van het Lagerhuis (belast met de af wikkeling van het parlementaire program ma; niet te verwarren met de speaker, die de voorzitter is), lijkt de enige die als Eden's opvolger in aanmerking komt, om dat hij zich als leider van de gematigden tegen de Suezactie en voor de onmiddel lijke stopzetting er van, toen het interna tionaal dreigde mis te lopen, had uitge sproken. MacMillan, die steeds achter Eden stond, maakt veel minder kans. In meer derheid steunde de partij Eden en eiste doortastend ingrijpen, zodra het ultima tum was afgekondigd. Zij wendde zich toen van Butler af. Het is daarom de vraag, of Butler thans op loyaliteit van zijn partijgenoten kan rekenen. Vooral ook, omdat vorig jaar zijn al te optimis tische, financiële politiek is vastgelopen. Eden's aftreden is voor de conservatieven mogelijk niet meer dan een uitstel van executie. Indien de conservatieven name- )COSO-^or>c>^03COCOcx>r)onoorvxxxxoc>soocoororyYxxvv'/v*x>300(> lijk hun eenheid niet kunnen herstellen, dan lijken aftreden van de gehele re gering, ontbinding van het parlement en nieuwe algemene verkiezingen, nog aan het einde van deze maand, onvermijdelijk. In dat geval is de kans groot, dat er een Labourregering aan de macht komt. De conservatieven zullen dit zo lang mogelijk pogen tegen te houden. Vandaar dat ook Butler's tegenstanders hem misschien als „het kleinste kwaad" zullen aanvaarden. Door zijn heengaan heeft Eden automa tisch de gehele regering doen aftreden. Er bestaat een kans op spoedige algemene verkiezingen. De nieuwe conservatieve premier moet echter eerst inwendig orde op zaken stellen, alvorens hij zich tot de kiezers kan wenden. De tegenwoordige parlementaire zitting heeft nog meer dan drie jaar voor de boeg. Het ligt aan de premier of hij eerder verkiezingen zal uit schrijven, tenzij hij in het Lagerhuis een nederlaag lijdt, in welk geval verkiezin gen onvermijdelijk zijn. Gary Davis, wereldburger nr. 1, is woens dagavond met een KLM toestel van Schip hol naar Amerika vertrokken. Voor hij aan boord ging stond hij, onder het toe ziend oog van politie-functionarissen en le den van de koninklijke marechaussee, een groot aantal journalisten te woord, aan «ie hij vertelde, dat hij onvrijwillig naar de Verenigde Staten vertrok. Om dit te de monstreren verscheurde hu glimlachend zijn passagebiljetten. Hem was verteld, dat de Nederlandse re gering van haar ambassadeur in Washing ton de verzekering had gekregen, dat Davis in Amerika zal worden toegelaten. Een schriftelijke garantie kon echter niet wor- VERWACHTING, medegedeeld door het K.N.M.I. in De Bilt, geldig van donderdagavond tot vrijdagavond, opgemaakt om 11.15 uur: Opklaringen, maar aanvankelijk nog enkele buien, voornamelijk aan de kust. Tot matige of zwak afnemende wind, ruimend naar noord. Verdere daling van tem peratuur. Volledige weerrapporten op pagina twee. XXXXXXXXXXXXXXXXX* CÜCXXXXXX OWXXXXXA '.XXXXXXXXXXXXXXA. DIT NUMMER BESTAAT UIT VEERTIEN PAGINA'S Eden zou voorlopig gewoon Lagerhuis lid blijven. De artsen van sir Anthony verklaarden in een communiqué dat zijn gezondheidstoestand „reden tot ongerust heid" geeft. Hij zal echter niet naar een ziekenhuis gaan, maar voorlopig in Chequers, het officiële landgoed der Brit se premiers in het graafschap Bucking hamshire, blijven. Eder.'s politieke toe komst is onzeker. Het is mogelijk, dat hij een graaf-titel accepteert, die volgens tra ditie elke aftredende premier wordt aan geboden, in welk geval hij naar het Hoger huis zou gaan. Het algemene oordeel is, dat Eden niet was opgewassen tegen zijn taak als pre mier. Men acht het waarschijnlijk, dat koningin Elizabeth ook Sir Winston Chur chill's advies zal vragen over de benoe ming van een nieuwe premier. De rechter vleugel van de Tory-partij geeft de voor keur aan McMillan boven Butler, die de enig overgeblevene in de regering is van de aanhangers van Neville Chamberlain, die destijds Hitler ontzag. Thans wordt Butler verweten, dat hij Nasser eveneens wilde ontzien. Butler heeft dat ontkend. De stemming in de conservatieve partij schijnt de laatste weken te zijn verbeterd. De extreme rechtervleugel is niet zo om vangrijk. De solide middenmoot van de partij zal de veelzijdige Butler zeker steu nen. Maar de samenstelling van een re gering zal zeker ook Butler hoofdbrekens kosten, omdat zijn effen persoonlijkheid weinig geestdrift verwekt. Hij mist het oratorische talent, dat MacMillan in grote mate bezit. Butler is echter doorkneed in het politieke vak. Indien de 54-jarige But ler of de 62-jarige MacMillan niet in aan merking zouden komen voor het premier schap, maken de veelbelovenden onder de jongeren een kans. Ondanks de allerwegen op Eden uitge oefende critiek, kwam zijn aftreden als een volkomen verrassing. Zelfs zijn reis naar Sandringham wekte nauwelijks ver moedens, dat hij zou aftreden. De leider van de oppositie Gaitskell, die in Amerika is, heeft nieuwe verkiezingen geëist, omdat het gehele kabinet zich met de Suezpolitie heeft gecompromitteerd. Slechts één man heeft deze eeuw korter dan Eden het premierschap bekleed: Bonar Law, die in 19221923 slechts ze ven maanden aan het bewind was. Sir Anthony Eden verlaat zijn ambts woning op Downingstreet 10 om zich naar Buckingham Palace te begeven, waar hij koningin Elizabeth zijn ont slag zal aanbieden. (ANP Telefoto). (Van onze correspondent in Londen) Het Britse staatshoofd kan zonder enig advies een minister-president aanwijzen. Bij het inwinnen van advies is de koningin staatsrechtelijk niet aan bepaalde figuren gebonden. Zij kan de aftredende premier advies gevraagd hebben, maar noodzake lijk is dit niet. Het is de gewoonte dat de leider der sterkste partij tot het premier schap wordt geroepen. Eden is nog altijd de leider der conser vatieven in en buiten het Lagerhuis. Van conservatieve zijde hoopt men, dat de partij gelegenheid zal krijgen eerst een nieuwe leider te benoemen alvorens de koningin een besluit zal nemen. Butler, die algemeen als Edens opvolger wordt beschouwd, moet zo snel mogelijk als leider der Tories wor den geïnstalleerd. LONDEN (A.F.P.) Volgens berichten uit Cairo, die in Aziatische diplomatieke kringen ontvangen zijn, is president Nas ser van Egypte ziek als gevolg van een maagkwaal, de grote spanning waaraan h:i sedert verscheidene maanden onder hevig is en de drukke werkzaamheden, waardoor hij soms tot de ochtenduren bezig is. Zijn artsen zouden verontrust zijn. (Van onze correspondent in Parijs) Minister-president Guy Mollet heeft giste ren eindelijk de lang verbeide verklaringen afgelegd over de plannen, die zijn regering in en met Algerije koestert. Ofschoon hij voor het oog tot de Fransen en de Alge rijnen sprak, richtte hij zich over hun hoofden heen in het bijzonder tot de UNO, die zich in New York opmaakt Frankrijk vanwege zijn gedrag in Algerije tot de orde te roepen en misschien zelfs aan de schandpaal te nagelen. De minister van Buitenlandse Zaken, Christian Pineau, ver gezeld van een uitgebreide staf, waarvan ook de oud-gouverneur-generaal in Alge rije, Jacques Soustelle, deel uitmaakt, slooft zich deze week uit om in New York de Franse diplomatieke positie te verbeteren, pogingen waarbij blijkbaar de bijstand van de minister-president toch niet over bodig werd geacht. Er is sprake van, dat de premier zich binnenkort ook naar de UNO-Assemblée zal begeven. Onder het motto, dat de beste verdedi- Na ruim een week in een Amsterdamse cel te hebben gezeten is Gary Davis woensdagavond naar Amerika ver trokken, vanwaar bericht was ontvan gen dat hij tot dat land zal worden toegelaten. In 1948 verscheurde Davis zijn Amerikaanse paspoort om als we reldburger, met een eigen vervaardigd paspoort, te pleiten voor open grenzen. „Ik ga niet vrijwillig", zei hij op het vliegveld, „dus dit plaatsbewijs heb ik niet nodig". De joto toont Davis, terwijl hij zijn „ticket" verscheurt. den gegeven. Davis zelf zei, zich niet te kunnen voorstellen dat de Amerikaanse regering hem zonder nationaal paspoort zal accepteren. „Als men dat doet" er klonk triomf in zijn stem „dan wordt een pre cedent geschapen, waarover ik mij alleen maar kan verheugen". „Ik heb nu al jaren lang niet anders gedaan dan betogen dat ieder mens er recht op heeft om op grond van de verklaring van de Rechten van de Mens, in welk land dan ook binnengelaten te worden. En in deze verklaring is. geen sprake van nationale paspoorten, visa en dergelijke". De wereldburger zei desgevraagd het te betreuren, dat hij in Nederland niet door een onafhankelijk oordelende rechter was gehoord. „Ik ben hier niet behandeld als een rechtspersoon. Het ziet er nu naar uit, dat ik eenvoudigweg van de Nederlandse cel naar een arrestantenverblijf in het „fe- i deral detention house" verhuis". NEW YORK (AFP en Reuter) De Ierse afgevaardigde heeft woensdag in de algemene vergadering der UNO namens de Verenigde Staten, Engeland, Frankrijk en nog 21 landen ee resolutie ingediend, waarin wordt gevra gd om oprichting van een commissie die met alle mogelijke mid delen een onderzoek moet instellen naar de toestand in Hongarije. Uit goedingelich- te bron verluidt, dat Birma, Tunesië, Uru guay en Australië verzocht zullen worden van de commissie deel uit te maken. Volgens de nieuwe resolutie, die oor spronkelijk door de Verenigde Staten is opgesteld, is het doel van de commissie „onderzoek, het organiseren en handhaven van directe waarneming in Hongarije en elders, het opnemen van getuigenissen, ook collectieve en de ontvangst van inlichtin gen". De resolutie bevestigt vroegere UNO-be- sluiten, waarin terugtrekking van de Sov jet-troepen uit Hongarije, stopzetting van deportaties en toelating van UNO-waarne- mers werd geëist. Ook vraagt de resolutie de Hongaarse en Sovjet-outoriteiten met de voorgestelde commissie samen te werken en de commis sieleden in Hongarije vrijelijk te laten reizen. De Ierse afgevaardigde, Frederick Bo- land, verklaarde, dat de resolutie uitvoe ring wil geven aan de suggestie van se cretaris-generaal Hammarskjoeld in diens verslag over Hongarije aan de Alge mene Vergadering om een speciale commissie het werk te laten overnemen van de drie UNO-waarnemers, die vorig jaar benoemd zijn. De waarheid over het Hongaarse drama moet zo spoedig mogelijk vastgesteld wor den, zo zei de Ier. De nieuwe resolutie is van zuiver praktische aard. „Het vaststel len en publiceren van de naakte feiten zal een vreselijker beschuldiging van de Sov jet-Unie opleveren, dan welsprekendheid kan doen. De les van Hongarije mag niet voor de rest van de wereld verloren gaan. De mannen en vrouwen, die zich tot het communisme aangetrokken voelen, moeten duidelijk zien hoe het Sovjet-systeem ge handeld heeft met de vrijheidseis van een volk. De Cubaanse afgevaardigde was tegen ADVERTENTIE ISSTR HAARLEM - IEL 1.3439 STR 48 ADAM TEL 717162 BARTELI0R FERD BOL MOTOR - BROMFIETSKLEDING deze resolutie. „De instelling van een commissie is hetzelfde als de zaak Honga rije in stoffige archieven weg te bergen", v:rklaarde hij. De Ceylonese delegatieleider sprak zich vóór de resolutie uit. „Ceylon meent, dat indien de Sovjet-Unie stelt, dat alle moei lijkheden in Hongarije zijn voortgesproten uit ondergronds Amerikaans gewroet, dit een zaak is, die onderzocht moet worden", verklaarde hij nog. Binnenlandse aangelegenheid" De Russische vertegenwoordiger onder minister van Buitenlandse Zaken Wazili Koeznetsov, verklaarde dat slechts de nor male toestand in Hongarije was hersteld en dat de „samenzwering der tegen revolutio nairen was mislukt". Hij was van mening dat de voorgestelde commissie van onder zoek een „nieuwe poging is van buitenland se mogendheden om zich met Hongaarse binnenlandse aangelegenheden in te laten", en hij achtte dit „volkomen in strijd met letter en geest van het handvest der VN". Koeznetsov vervolgde: „De Sovjet- Unie meent dat secretaris-generaal Hammarskjoeld een nogal ongebruike lijke stap heeft gedaan door in zijn verslag aan de algemene vergadering de instelling van een dergelijke com missie voor te stellen. Het schijnt dat de secretaris-generaal in deze niet op treedt als de bekleder van een inter nationale functie, doch als vertegen woordiger van een der partijen in een geschil tussen leden der internationale organisatie. De Sovjetrussische delega tie moet uiting geven aan haar leed wezen over deze gang van zaken", al dus Koeznetsov. De Hongaarse delegatie, die verleden jaar bij de bespreking door de Algemene Ver gadering van het Hongaarse vraagstuk de vergaderzaal uit protest had verlaten, was ook woensdag niet aanwezig. De Amerikaanse afgevaardigde, Henry Cabot Lodge, verklaarde dat de UNO haar aandacht aan het Hongaarse vraagstuk moeten blijven wijden. „De heldhaftige Hongaren moeten niet denken, dat zij ver geten zijn. Zij moeten weten dat zij, zo lang het mensdom waarde hecht aan vrijheid, in onze herinnering zullen leven. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft in het georganiseerd overleg mede gedeeld, dat het niet in de bedoeling van de regering ligt aan het gepensioneerd over heidspersoneel voor één keer een uitkering over 1955 en over de laatste vier maanden van 1956 te verstrekken. Buddha: Geduld is bidden. ging de aanval is, protesteerde Mollet, die de minister-residen' van Algerije Lacoste aan zijn zijde had, eerst heftig tegen de pogingen van vreemde mogendheden, die zich in de Algerijnse kwestie, die officieel nog altijd als interne Franse aangelegen heid wordt voorgesteld, willen mengen Voor de UNO, zo riep Mollet uit, verschij nen wij als aanklager en niet als ver dediger, want de UNO heeft niets met de Algerijnse kwestie uit te staan. Egypte, welks verantwoordelijkheid onder meer aan de dag was getreden bij de onder schepping van het wapensmokkelschip „De Athos", werd in de eerste plaats genoemd, maar ook Tunesië en Marokko kregen van de Franse premier een ernstige berisping en waarschuwing te horen. Weinig nieuws Het eigenlijke plan van Mollet biedt overigens geen of weinig nieuws. Hij her haalde vroegere voorstellen tot een onmid dellijke wapenstilstand met de rebellen een voorstel waaraan geen voorafgaande politieke condities werden verbonden. Tot een erkenning van bepaalde, constitutio nele rechten, laat staan tot enige vorm van onafhankelijkheid voor het Algerijnse volk, is Frankrijk nog altijd niet bereid Er zullen vrije verkiezingen voor een Frans-Algerijnse volksvertegenwoordiging worden gehouden en Frankrijk is bereid uit alle landen, waar een werkelijke de mocratie gebaseerd op algemeen kiesrecht bestaat, waarnemers toe te laten. Drie maanden, nadat de rust zal zijn terug gekeerd, stelt Frankrijk zich voor samen met de voornaamste Algerijnse vertegen woordigers te overleggen welk statuut het land zal worden toegekend. Over het ka rakter van dit statuut is de verklaring bijzonder vaag. Mollet sprak slechts van overleg plegende vergaderingen en uit voerende lichamen. Het arbitrage-recht zal echter ten alle tijd bij Frankrijk blijven berusten. De banden met Frankrijk worden trouwens nogmaals als onverbrekelijk om schreven en van de Fransen, die in Alge rije zijn gevestigd, zullen de rechten die nen te worden beschermd. Een nieuw geluid vindt men in Mollet's woorden dus zeker niet. De Franse re gering, die verscheidene zittingen aan de verklaringen, waarvan alle termen op een gouden weegschaal zijn gewogen, had be steed, is blijkbaar van oordeel, dat de Algerijnen toch niet meer te paaien zijn met beloften, omdat zij hun heil en onaf hankelijkheid niet van Frankrijk maar van de UNÓ verwachten. Door onder deze om standigheden de Algerijnen veel verder tegemoet te komen, dan zij zich tot dus ver heeft veroorloofd, zou de regering bo vendien de Frans enin dat land tegen zich in het harnas hebben gejaagd. Dat risico heeft vooral Lacoste niet willen nemen. De vertegenwoordiger van het Algerijnse bevrijdingsfront in New York heeft Mol let's oproep van de hand gewezen en of de minister-president op de meerderheid van de UNO en op de Verenigde Staten in het bijzonder een diepe indruk heeft gemaakt, mag men vooralsnog betwijfelen Zes maanden geleden had Parijs met deze deftige verklaring misschien een nieuwe wending aan de gebeurtenissen in Alge rije kunnen geven. Helaas schijnt Frank rijk het getij echter weer te hebben laten verlopen, zodat moet worden gevreesd, dat Algerije met minder dan een belofte voor de algehele onafhankelijkheid geen ge noegen zal willen nemen. In afwachting van het resultaat van nadere besprekingen tussen de toto-com missie van de K.N.V.B. en het ministerie van Justitie zal, naar verluidt, voorlopig nog niet worden opgetreden tegen de voet balpools. Hoewel de procureurs-generaal de be voegdheid hebben te allen tijde een proef proces aanhangig te maken, zouden zij eerst de verdere ontwikkeling in deze kwestie willen afwachten. Zoals bekend is lag het oorspronkelijk in de bedoeling na 7 januari tegen de grote voetbalpoolcom binaties op te treden. Op de twee speciale girorekeningen voor hulpverlening aan de Hongaren was de stand vanochtend: 777 f4.463.267,45 en 999 f4.324.433,91. De ziekte, die Sir Anthony Eden tot af treden heeft gedwongen, is stellig geen „politieke ongesteldheid"; dat blijkt maar al te goed uit de verklaring, die Eden's artsen hebben afgelegd. Maar het is even eens wel zeker, dat een politieke ontwik keling, die nauwelijks anders dan met het aftreden van de premier kon eindigen, door Eden's lichamelijke toestand alleen is ver haast. Toen Engeland's „bright young man" in het begin van de jaren dertig alom in diplomatieke en politieke kringen van zich liet spreken - niet alleen om zijn jeugd en zijn charme, maar vooral om zijn vast beradenheid, zijn grote diplomatieke be gaafdheid en .ijn moedige houding tegen over de twee West-Europese dictators, die sterk van Chamberlain's slappe politiek afweek - zou niemand een dergelijk einde van Eden's carrière hebben durven voor spellen. Churchill, die toch vaak heeft bewezen niet i *een een groot staatsman maar ook een groot mensenkenner te zijn, had hem reeds vele jaren vóór zijn eigen aftreden als zijn opvolger aangewezen. Trouwens, Eden's eigen briljante staat van dienst had die opvolging toen al tot een vanzelfsprekendheid gemaakt. Met Sir Anthony's roem is het echter bergafwaarts gegaan vrijwel van het ogen blik af, waarop hij het premierschap aan vaardde. Sommigen hebben dit verklaard door te zeggen dat Eden wel een uitzonder lijk goed diplomaat, maar geen staatsman van betekenis bleek te zijn. Of daarmee alles is gezegd, valt te betwijfelen. Welis waar moet de diplomaat Eden ontzaglijk veel te danken hebben gehad aan de inspi ratie, die Churchill hem gaf en die de premier Eden heeft ontbroken, maar zon der' die inspirerende invloed heeft Eden in de jaren van de Volkenbond toch ook wel degelijk staatsmansgaven aan de dag gelegd. We zijn daarom eerder geneigd, te geloven dat Eden te laat premier is geworden om van die functie het succes te maken, dat hij er anders van zou hebben gemaakt: te laat, omdat hij bij het aan vaarden van het premierschap al lichame lijk verzwakt was door de ziekte waarom hij twee jaar tevoren was geopereerd, te laat bovenal omdat hij een ideale vertegen woordiger was van een voor-oorlogs Enge land, van een Engeland dat nu niet meer bestaat. Misschien was Eden's grootste fout (want in een staatsman i s dit een fout), dat hij zich niet heeft kunnen aanpassen bij de positie waarmee Groot-Brittannië na de economische uitputting, veroorzaakt door de oorlog, en na de omzetting van het Empire in een Gemenebest, genoegen heeft moeten nemen. Ongetwijfeld heeft Eden altijd de glorie van Engeland voor ogen gehad. Maar dro men van nationale glorie zijn uit de tijd, zoals vele Europese landen de laatste jaren hebben geleerd en zoals ook de Aziaten, die nü van nationale glorie dromen, wel spoedig zullen leren. Eden, man van het oude Engeland bij uitnemendheid, heeft niet kunnen verkroppen dat de glorie van zijn vaderland aangetast en in gevaar ge bracht werd door Egypte's wederrechtelijk gesol met het Suezkanaal. Volgens de huidige Amerikaanse politiek (die, of we het wilkn of niet, thans tot richtsnoer van de politiek van het Westen dient) was dat een verouderde opvatting en Eden heeft haar met het verouderde middel van een militaire actie willen verdedigen. Het resultaat is, dat Amerika nu Eden's hoofd op een gouden schotel aan Nasser heeft aangeboden. Nog eens: we mogen het niet uitsluitend aan de Amerikaanse politiek en evenmin aan de verdeeldheid in de Britse Conser vatieve Partij of aan de tweespalt in Eden's kabinet toeschrijven, dat Sir Anthony zijn functie heeft moeten neerleggen. Lichame lijk verzwakt als hij is, zou hij de leiding van de regering toch wel niet heel veel langer hebben kunnen behouden. Maar de trap na, die hij heeft gekregen, zowel in sommige Engelse kringen en persorganen als in Washington (waar men hem zelfs de geijkte politieke frase van „spijt over zijn aftreden" heeft onthoudr waarschijnlijk al weer om Nasser te behagen) heeft aan dat aftreden toch wel een bijzonder tra gische noot gegeven. Een van de grote Engelse bladen heeft zelfs u. slechte smaak gehad, Eden's ver dwijning van het politieke toneel aan te kondigen onder de kop „Einde van een mislukking." Het zou meer in overeenstem ming met de waarheid zijn geweest, als er boven het bericht had gestaan: „Misluk king van een einde." Want alleen het einde van Eden's carrière is, door welke oorzaken dan ook, een mislukking geweest. Daarbij mag het prachtige werk, dat Eden voor zijn vaderland heeft gedaan in de kwart eeuw die aan de eindfase vooraf ging, niet worden vergeten. Zeer zeker niet in Enge land zelf. Simon Koster

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1957 | | pagina 1