Amerikaans Congres critisch
jegens het plan-Eisenhower
EEN TWEEDETOSCANINI ONDENKBAAR
Naar eer en geweten, maar met hartstocht,
vervulde Toscanini ruim een halve eeuw
zijn kunstenaarschap in dienstbaarheid
ZENUWRUST
Groot-Brittannië bepleit in de
UNO verbod van raketbommen
Aziatisch-Arabische compromis
resolutie tegen Israel
Partijpolitiek staat een nationaal
optreden te veel in de weg
„Laat de gelegenheid n iet voorbijgaan'
De negen Muzen
DONDERDAG 17 JANUARI 1957
Dwangpositie
A ansporing
WIJNHANDEL
DE ZYLPOORT"
EAUJOLAIS 1955
Oostenrijk kan de massa
vlucht niet verwerken
Winstmarge bij de A.K.U.
verder gedaald
Arts schrijft Sir Anthony
volstrekte rust voor
Koudegolf in Noord-
Amerika
Pracht handen
H AM E A-GELEI
Arrestatie wegens diefstal
in Nieuwlandse zaak
DE WONDEREN VAN DE WARE MUZIEK
fVan onze correspondent in Washington)
Te Washington krijgt men de indruk, dat
partijschap soms zwaarder weegt dan lands
belang en dat Eisenhower's critici niet op
houden te schamperen, ook al toont de re
gering thans een initiatief waar zij zo lang
om hebben geroepen. Een half jaar lang
hebben critici de regering verweten, dat zij
óe zaken op haar beloop liet en dat zij
geen leiding gaf in de wereldpolitiek. Nu
cie regering voortvarend van wal steekt, is
öe critiek allerminst tot zwijgen gebracht.
De nieuwe koers zou indrukwekkender
zijn, indien hij geestdriftig werd gesteund
door beide partijen. Gesteund wordt hij
wel, doch het enthousiasme is niet bijzon
der groot en het Congres zet niet veel
haast achter deze zaak.
Herhaaldelijk heeft men sedert 1952 pre
sident Eisenhower verweten, dat hij on
danks zijn grote populariteit niet de
kunst verstond om zijn politiek door het
Congres te laten verwezenlijken. Het is een
feit, dat oud-generaal Eisenhower het
klappen van de politieke zweep minder
goed verstond dan zijn geroutineerde voor
gangers Truman en Roosevelt. Thans moet
men echter erkennen dat de manier waar
op de regering de „Eisenhower leer" pro
beert door te zetten, van vakkennis ge
tuigt. De regering vond het hoog tijd de
communisten te waarschuwen tegen ver
dere penetratie in het Nabije Oosten en
teneinde Eisenhower's voorstellen zo spoe
dig mogelijk door het Congres te laten aan
vaarden, heeft men het Congres in een
dwangpositie gebracht.
De tactiek van de regering was als volgt:
men liet het nieuwe plan opzettelijk uit
lekken en enkele dagen voordat Eisen
hower en Dulles overleg pleegden met de
partijleiders uit het Congres, had het plan,
aan de communisten een halt toe te roepen
in het Nabije Oosten, in grote lijnen in alle
kranten gestaan. Het Congres moest toen
wel meewerken. Hadden senatoren en
leden van het Huis zich er niet mee ak
koord) verklaard, dan had men daai-door
aan de Sovjet-Unie te kennen gegeven, dat
de Amerikaanse volksvertegenwoordigers
vrij lauw stonden tegenover communisti
sche expansie in het Arabische oliegebied.
Verscheidene Congresleden voelden er wel
iswaar voor eigen prerogatieven over te
dragen aan de president (dit geldt vooral
het eventueel gebruik van Amerikaanse
strijdkrachten), maar tengevolge van de
regeringstactiek moeten zij er in berusten,
dat de president zijn verlangde volmachten
zal krijgen.
De democraten, die de meerderheid in
het Congres hebben behouden zijn in deze
periode in een critische stemming en daar
om was het een andere goede zet van de
regering een belangrijk Democratisch oud-
Congreslid (Richards) de taak te geven
Eisenhower's ideeën uiteen te gaan zetten
in het Nabije-Oosten. Hij wordt de voor
naamste afgezant van de president in deze
actie en daar Richards Democraat is, hoopt
de regering, als een gevolg van deze be
noeming, gereder steun te vinden bij de
oppositie-partij.
Aan het einde van deze maand komt
Koning Saoed van Saoedi-Arabië voor een
officieel bezoek naar Washington. Het zal
van groot belang zijn voor de Verenigde
Staten, indien men bij de vorst van deze
conservatieve, olie-rijke staat van het Na-
bije-Oosten begrip kan kweken voor de
nieuwe koers. Saoed kan echter gaan twij
felen aan de ernst van het plan, indien
het Congres al te traag is. Saoed's op han
den zijnde bezoek is een aansporing te
meer aan het Congres om voort te maken.
Maarondanks het vakkundig paaien,
aansporen en pressen van regeringszijde
blijft het Congres vrij traag en koel. Noch
bij de regeringspartij, noch bij de oppo
sitie kan er een applausje af, toen Eisen-
wer in zijn „State of the Union"-bood-
schap (te vergelijken met een troon
rede), opnieuw steun vroeg voor zijn plan.
ADVERTENTIE
Fa. P. BEAUFORT
Kinderhuisvest 4751
Telefoon 10717
Haarlem
per fles ƒ5.25
Amerika is misschien het enige land dat
kan voorkomen dat de communisten (of
hun vazallen) tot wilde avonturen over
gaan in het Nabije-Oosten. Door betreu
renswaardige, doch verklaarbare oorzaken,
komt de Amerikaanse actie laat. Helaas
wordt zij thans nog vertraagd door een
critische partijoppositie. Plet Congres is
pas begonnen en de politici zijn als paar
den die te lang op stal hebben gestaan:
fel, strijdlustig en soms zelfs briesend. De
Democraten zien in 1960 hun kans weer
komen (Eisenhower moet dan definitief af
treden) en zij hebben zich daarom kenne
lijk voorgenomen hun bezwaren tegen zijn
voorstellen niet onder stoelen of banken
te steken. Dat is hun goed recht maar in
dit bijzondere geval is er haast bij de zaak
en laat het landsbelang niet toe dat er uit
partijbelang te lang wordt geredekaveld.
Pas wanneer de resolutie aangenomen
zal zijn (waarbij de president fondsen
hoopt te krijgen, plus de machtiging in ge
val van nood strijdkrachten te gebruiken)
kan het opbouwende werk beginnen. Toch
is het de vraag of de oppositie haar cri
tische gezindheid zal willen sparen in een
tijd waarin de regering moet proberen een
constructieve, harmonische oplossing te
vinden voor de problemen van dit gebied.
Men neemt grote risico's, indien men op
bouwende actie in de Verenigde Naties en
daarbuiten langer uitstelt dan strikt no
dig is.
ADVERTENTIE
Zwaarmoedige gedachten, tobberijen en
angstgevoel worden verdreven door
MIJNHARDT'S ZENUWTABLETTEN
Versterken het zelfvertrouwen en
stemmen U weer moedig en rustig.
(Van onze correspondent in Wenen)
De Oostenrijkse minister van Binnen
landse Zaken, Helmer, heeft aan dr. Lind,
de Hoge Commissaris voor het vluchtelin-
genwezen, een alarmerend telegram gezon
den en hem dringend verzocht alle maat
regelen te treffen voor de verdere emigra
tie van Hongaarse vluchtelingen uit Oosten
rijk. Tegen het einde van deze maand zal
namelijk het aantal vluchtelingen tot hon
derdduizend zijn gestegen, terwijl er tot
nu toe 68.000 naar andere landen zouden
worden overgebracht. De kampen in
Oostenrijk zijn niet in staat nog meer
vluchtelingen op te nemen. Bovendien zijn
de geldmiddelen voor huisvesting en ver
zorging vrijwel uitgeput. Ofschoon een ze
kere terughoudendheid in het buitenland
begrijpelijk is, dient men toch wel te be
denken dat Oostenrijk de zware last van zo
veel vluchtelingen alleen niet kan dragen.
Vooral niet, nu na een kleine stagnatie
rond de jaarwisseling de stroom van vluch
telingen weer toeneemt.
(Van onze financiële medewerker
De beurs heeft de cijfers voor het vier
de kwartaal 1956 van de A.K.U., welke
thans zijn gepubliceerd, blijkbaar reeds
een paar dagen aangevoeld, blijkens de
verdere koersdaling van de aandelen tot
ongeveer 200 pet., een koers die ongeveer
150 pet. lager ligt dan de hoogste notering
voor 1956 en bijna 200 pet. lager dan de
hoogste van 1955. De uitkomsten van het
vierde kwartaal zijn dan ook niet mee
gevallen. Aan de ene kant is de bruto-
omzet teruggegaan van 57,2 miljoen tot
56,3 miljoen, aan de andere kant zijn de
kosten van 48,9 miljoen tot 50,5 miljoen
gestegen, zodat de bedrijfswinst van 8,3
miljoen in het vierde kwartaal 1955 tot
5,8 miljoen in dat kwartaal van 1956 is
teruggegaan. Voor het gehele jaar resul
teert dit in een bedrijfswinst van 26,5 mil
joen tegen 34 miljoen in 1955 en 37 mil
joen in 1954.
Een teleurstelling is voorts, dat ook de
inkomsten uit de deelnemingen, welke bij
de A.K.U. belangrijk zijn, in het vierde
kwartaal van 1956 niet meer dan 1,7 mil
joen hebben bedragen, dat is 1,2 miljoen
minder dan in dat kwartaal van 1955,
waaraan de slechtere resultaten van de
American Enka voor een deel debet zijn.
De totale winst, vóór aftrek voor belas
tingen, heeft in het vierde kwartaal 7,2
miljoen bedragen tegen 11 miljoen in de
overeenkomstige periode van 1955, terwijl
voor het gehele jaar een totale winst van
63,8 miljoen in 1954 en 51.8 miljoen in 1955
tot 37,2 miljoen is verminderd.
Doordat ook de belastingen uiteraard
lager zijn, bleef er in 1956 een netto winst
van 24,8 miljoen tegen 32,4 miljoen in 1955.
In 1955 werd van de beschikbare winst
van rond 33 miljoen ruim 20 miljoen in
het bedrijf gehouden, zodat ongeveer 13
miljoen tot uitkering kwam, hetgeen een
dividend van 12 pet. op de gewone aan
delen mogelijk maakte. Daarnaast werd
nog 3 pet. uit de agioreserve uitgekeerd.
Ditmaal is er slechts 24,8 miljoen beschik
baar en de vraag komt dus op of de
A.K.U. het dividend op 12 pet. zal hand
haven, in welk geval niet meer dan rond
11 miljoen voor reservering kan worden
aangewend.
Overigens kan het dividend over 1956
wederom met een uitkering uit de agio
reserve worden aangevuld, maar of dit
zal geschieden, moeten worden afgewacht.
New York (Reuter) Groot-Brittannië
heeft er in de politieke commissie van de
UNO-Assemblée op aangedrongen de erva
ring met de kernwapens ter harte te ne
men en het eens te worden over het ver
bod van inter-continentale, niet-bestuurde
wapens zolang deze zich nog slechts in
het stadium van ontwikkeling bevinden.
De Britse afgevaardigde, Allan Noble,
verklaarde tijdens het debat in de com
missie over de ontwapening, dat er in 1945
en 1946 bepaalde tijdstippen zijn geweest
waarop de gehele ontwikkeling van kern
en warmtekernwapens door een gemeen
schappelijke actie misschien voorkomen
van alle typen, vlammenwerpers, raket
ten en andere wapens te beperken en con
trole hierop uit te oefenen.
Inspectie en controle
Noble verklaarde dat de sub-commissie
van deontwapeningscommissiewellichtkan
zoeken naar gebieden waar inspectie- en
controleproeven gedaan kunnen worden,
met inbegrip van proeven inzake maar
schalks Boelganins denkbeeld in strategi
sche centra grondposten in te richten ten
einde een verrassende aanval te voorko
men. Noble opperde voorts het denkbeeld
de subcommissie de mogelijkheid van een
had kunnen worden. Volgens hem is er nu overeenstemming over het beperken van
wellicht een andere gelegenheid, die niet proefnemingen met kernwapens te laten
lang zal bestaan, om het eens te worden onderzoeken ofwel als onderdeel van
over het verbod van niet-bestuurde pro- i een ontwapeningsplan ofwel afzonderlijk,
jectielen. Noble wees op de bedreiging De Belgische gedelegeerde, Fernand van
van onderzeeboten voor lange afstanden, Langenhove, zei dat het Russische voorstel
die ook gebruikt kunnen worden als bases i tot inspectie van de lucht uit van een
voor het lanceren van geleide projectielen, beperkt gebied in Europa onlogisch is, om-
Noble zei verder, dat het ook noodzakelijk dat het niet van toepassing is op gebieden
is het aantal militaire vliegtuigen, oorlogs- waar deze inspectie de nuttigste uitwer-
schepen, bewapende voertuigen, kanonnen king zal hebben.
(Van onze correspondent in Londen)
Eden is door zijn dokter, Sir Horace
Evans, gewaarschuwd dat zijn toestand
ernstig is en dat hij volstrekte rust moet
houden tijdens zijn overtocht naar Nieuw-
Zeeland en nog enige weken daarna. Deze
reis is geen vakantie maar een deel van
de medische behandeling. Eden zal Londen
vrijdag verlaten. Hij heeft deze week op
nieuw hevige pijnen doorstaan, die haar
oorzaak hebben in de galblaas, waaraan
hij driemaal is geopereerd.
CHICAGO (United Press). - De ergste
sneeuwstorm van de winter heeft het
noordoosten van de Verenigde Staten ge
teisterd. In het binnenland heerst een
diepvries-toestand. Volgens het Ameri
kaanse weersinstituut kan het ijzig koude
weer, dat in een groot deel van de natie
reeds een week duurt, nog wel een maand
aanhouden. Het voorspelt tot midden fe
bruari, bijzonder lage temperaturen in de
meeste gebieden en „veelvuldige sneeuw
val" ten oosten van de Appalachian-bergen
tot aan de Carolina's in het noorden.
United Press telde tenminste 47 slacht
offers van de vorst, sinds deze maandag
zijn intrede deed. In de stad New York
viel de sneeuw juist tijdens de morgen
spitsuren en duizenden arbeiders kwamen
telaat op hun werk. Scholen werden ge
sloten wegens de slechte wegen en ruim
tienduizend kinderen kregen een onver
wachte vakantie. In sommige gebieden van
de staat New York ligt de sneeuw meer
dan veertig centimeter hoog.
ADVERTENTIE
en nimmer ruw ol schraal
Het is de Hamamelis die het 'm doet
Benoeming. Tot hoofdleraar voor
viool aan het Utrechts conservatorium is
benoemd de violist Herman Salomon. De
heer Salomon ontving zijn opleiding in
Berlijn, waar hij leerling was van Carl
Flesch en Joseph Wolfsthal. Na zijn stu
dietijd was hij violist in het Berlijns
Strijkkwartet en concertmeester van het
Berlijns Kamerorkest en bovendien altist
in het Amsterdams Strijkkwartet. Sedert
dien is de heer Salomon in vele landen in
en buiten Europa als solist met orkest en
in recitals opgetreden. Hij bespeelt- een
stradivarius, die hem tijdens een Engelse
tournee door Londense bewonderaars ten
geschenke werd gegeven.
Brons. Een schenker, die onbekend
wenst te blijven, zal de gemeente Nijmegen
een bronzen beeld aanbieden van Marieken
van Nieumeghen. Het beeld wordt ver
vaardigd door mevrouw Van Hasselt-
Tummers uit Heerlen, leerlinge van de
beeldhouwer Albert Meertens in Nijmegen
en Charles Vos in Maastricht. Het beeld
krijgt een plaats op de'Markt.
Terzake van het overlijden van de we
duwe Kodde te Nieuwland, is de politie
overgegaan tot de arrestatie van de chauf
feur L. H. Hij wordt ervan verdacht, zich
te hebben schuldig gemaakt aan diefstal
of verduistering van geld, dat na de dood
van de weduwe Kodde vermist wordt. Hij
is opgesloten in het Huis van Bewaring te
Middelburg. Omtrent de vraag of er sprake
kan zijn van moord, werd vanwege de
Justitie niets medegedeeld.
NEW YORK (U.P./Reuter). De UNO-
Assemblée begint vandaag met het debat
over de situatie in het Nabije-Oosten. De
groep van de Afrikaans-Aziatische landen,
die 27 UNO-leden omvat, heeft overeen
stemming bereikt over een compromis
resolutie, waarbij secretaris-generaal
Hammarskjoeld zal worden verzocht zijn
pogingen voort te zetten om Israel tot een
volledige nakoming van de UNO-resolu-
ties over de terugtrekking van alle troe
pen uit Egypte te brengen. De resolutie
bevat geen voorstellen tot het nemen van
sancties tegen Israel, maar wel het ver
zoek, dat Israel de UNO-resoluties binnen
vijf dagen nakomt. Arabische leiders ver
klaarden terug te zullen komen op hun
oorspronkelijk plan, waarin sancties wor
den geëist, indien Israel opnieuw weigert
de UNO te gehoorzamen.
Hammarskjoeld heeft in een rapport
meegedeeld, dat verdere besprekingen met
Israel gewenst zijn inzake de ontruiming
van de landstrook van Gaza. Israel is be
reid met Hammarskjoeld te onderhande
len over de ontruiming van een strook
langs de golf van Akaba. De secretaris
generaal voegt hieraan toe, dat men wel
licht kan overwegen dat de internationale
betekenis van de Golf van Akaba het recht
van vrije vaart door de straat van Tiran
en de Golf van .Akaba, in overeenstem
ming met de erkende regel van het inter
nationale recht, wettigt".
Volgens Hammarskjoeld is een vol
komen ontruiming van alle Egyptisch ge
bied een onmisbare voorwaarde voor de
vrede in het Nabije Oosten.
Hammarskjoeld oppert de mogelijkheid
een aantal verantwoordelijkheden der
UNO-waarnemers over te dragen aan het
UNO-leger.
In een verslag van een Amerikaanse
UNO-waarnemer is verklaard dat de Is
raëlische autoriteiten in het gebied van
Gaza orde en rust hebben hersteld en alle
pogingen tot opstand en plundering met
krachtige hand had onderdrukt.
Uitgeput
De fondsen van de UNO-commissie voor
hulp aan Palestijnse vluchtelingen in het
Nabije-Oosten zijn voor nog slechts twee
maanden toereikend, tenzij er onmiddel
lijk meer geld beschikbaar gesteld wordt,
zo heeft de adviescommissie van de hulp
organisatie bekendgemaakt. De commissie
is onder de huidige financiële omstandig
heden niet in staat het betrekkelijk lage
basisrantsoen van 1.500 calorieën per dag
voor de vluchtelingen te verhogen en aan
allen die dat nodig hebben onderdak te
verschaffen.
Paraat
Het Israëlische ministerie van Econo
mische Zaken stelt plannen op om het land
in staat te stellen mogelijke sancties te
doorstaan, die het gevolg zouden kunnen
zijn van Israels weigering zijn troepen
terug te trekken uit de zuidelijke punt van
de Sinai. Te Jeruzalem verluidt dat de
plannen voorzien in een scherpe beperking
van de invoer van verbruiks- en kapitaal
goederen en in een inkomstendaling van
twintig tot dertig percent. De plannen
moeten rekening houden met een moge
lijke bevriezing van de Amerikaanse eco
nomische hulpverlening, staking van de
Amerikaanse leveranties van levensmid
delen uit de overschotten en verwerping
van Israels verzoek om lëningen van de
export-import bank der Amerikaanse re
gering.
De gisteren nabij New York overleden
dirigent Arturo Toscanini heeft gedurende
meer dan een halve eeuw een overheersen
de positie in het internationale muziek
leven ingenomen. Hij werd op 25 maart
1867 als zoon van een kleermaker in Parma
geboren. Hoewel zijn ouders geen muziek
beoefenaren waren, onderkenden zij al
vroeg de bijzondere begaafdheid van hun
zoon. Reeds op negenjarige leeftijd werd
hij aan het conservatorium ingeschreven
om viool te studeren. Hij verliet deze in
stelling met een cum laude toegekend di
ploma voor cello, piano en compositie. In
de bibliotheek van dit conservatorium in
de stad van Verdi worden nog drie van zijn
composities uit zijn leerlingentijd be
waard.
Door financiële nood gedwongen ging hij
naar Brazilië, waar hij een plaats kreeg bij
het opera-orkest te Rio de Janeiro als cel
list. Door een samenloop van onvoorziene
omstandigheden begon hier zijn eigenlijke
carrière. Toen de dirigent namelijk bij zijn
komst, naar aanleiding van slechte critie-
ken in de dagbladen, werd uitgefloten, ver
liet deze de zaal, waarop Toscanini - ter
nauwernood negentien jaar - achter de les
senaar plaatsnam, de partituur van „Aida"
dichtklapte en de voorstelling liet begin
nen, het gehele werk uit het hoofd dirige
rend. In 1898 werd hij tot eerste dirigent
van de Scala te Milaan benoemd. Slechts
één keer zou hij nog als cellist in een or
kest meespelen: bij de eerste uitvoering
van „Otello" van Verdi.
Zijn verbintenis aan de Scala duurde tot
1929. Er waren in zijn werkzaamheden in
Milaan grote onderbrekingen. Van 1908 tot
1915 vervulde hij gastdirecties bij de Me
tropolitan Opera te New York, in 1920 en
1921 trok hij met een Italiaans orkest door
de Verenigde Staten, in 1925 werd hij lei
der van het filharmonisch orkest van New
York, waarmee hij ook een tournee door
Europa maakte. In 1937 vertrok Toscanini
voor lange tijd uit Italië na een langdurig
onderhoud met Mussolini, die vergeefs
probeerde hem met de denkbeelden van
het fascisme te verzoenen. „Ik ben diri
gent, geen leider van een militaire kapel!"
zou hij hebben gezegd. Uit protest tegen de
jodenvervolging weigerde hij na 1933 in
Bayreuth te dirigeren, hoe groot hij het
voorrecht.ook achtte als Italiaan in het huis
van Wagner te mogen werken.
Afscheidsconcert
In 1937 gelukte het de maestro te ver
binden aan het symfonie-orkest van de
NBC in New York, dat onder zijn leiding
een der beste ensembles ter wereld werd,
behalve in de radiostudio ook concer-
Op bijna negentigjarige leeftijd is de beroemde orkestdiri
gent Arturo Toscanini gisteren in een voorstad van New York
overleden. Pas drie jaar geleden nam hij afscheid van het po
dium. De berichten, die ons bereikten over de laatste concerten
die hij leidde, getuigden van zijn onverzwakte vitaliteit, zijn
spreekwoordelijke accuratesse en zijn fabelachtig geheugen.
Een legendarische figuur is met hem heengegaan. In hem zal
men de onverbiddelijke krachtmens blijven zien, die op een
keerpunt der tijden de kunst van de orkestdirectie een nieuwe
impuls gegeven heeft, die van de objectiviteit en de volstrekte
eerbied voor de componist. Als zodanig stond hij lijnrecht
tegenover Nikisch en Mengelberg, typische exponenten van de
subjectieve opvatting. Toscanini was een realist. Hij wilde het
niet beter weten dan de componist van het werk dat hij onder
handen had. Een nuchtere interpreet was hij echter geenszins,
maar hij had zijn vurig temperament onder sterk beheerste con
trole en bezat daarenboven het geduld en het doorzettingsver-
mogen om met zijn executanten de klare en evenwichtige resul
taten te bereiken, die zijn vertolkingen vermaard gemaakt heb
ben en, voor zover vastgelegd op de grammofoonplaat, als mo
dellen zullen blijven gelden van een volmaakt samenspel. Zijn
hartstocht voor de coi-recte interpretatie van de geschreven of
gedrukte tekst ging echter niet zover, dat hij als een droge
musicoloog, voor wie zelfs een klaarblijkelijke zetfout of schrijf-
vergissing een dubieus geval is, geen wijzigingen in een parti
tuur zou hebben aangebi-acht. Vincenzo Tomasini heeft inder
tijd een lijstje van verantwoorde correcties gepubliceerd, die
Toscanini in werken van Beethoven: zevende en negende sym
fonie en Leonore III, van Wagner: „Tristan" en „Meesterzan
gers" aanbracht. Maar coupures of veranderingen in de orkes
tratie, zoals Nikisch of Mengelbei-g zich veroorloofden, moest
men van hem niet verwachten. De invloed van Toscanini op de
jongere generaties is groot geweest. Datgene echter wat hem
groot maakte, zijn persoonlijkheid, was en bleef zijn onver
vreemdbaar eigendom. Een tweede Toscanini is ondenkbaar.
Bij toeval is Arturo Toscanini dirigent geworden. Hij had in
Parma, waar hij 25 maart 1867 geboren werd, aan het conser
vatorium cello en compositie gestudeerd en maakte op negen
tienjarige leeftijd als orkestlid deel uit van een Italiaans opera
gezelschap, dat in Zuid-Amerika op tournee was. Het gebeurde
te Rio de Janeiro, tijdens een opvoering van „Aïda" van Verdi,
dat de dirigent van het ensemble ongesteld werd. Geheel on
voorbereid nam de jonge cellist zijn plaats in en maakte de op
voering tot een groot succes. Dit feit was beslissend voor zijn
verdere cai-rière. In hetzelfde jaar (1886) werd hem de leiding
van het opera-orkest van Turijn toevertrouwd, waar hij in
functie bleef tot 1898. Negen jaar heeft hij vervolgens aan het
hoofd van het orkest van de Scala te Milaan gestaan. Tal van
opera's heeft hij in die eerste Italiaanse periode van zijn diri
gentenloopbaan een schittei'ende première bereid, zo onder meer
„Paljas" en „Zaza" van Leoncavallo, „La Bohème" en „Turan-
dot" van Puccini, „Germania" van Fi'anchetti, „Gloi'ia" van
Cilea, „Wally" van Catalini, „Sly" van Wolf-Ferrari.
Ondertussen groeide in zijn vaderland ook zijn naam als con
certdirigent, als hoedanig hij zich voornamelijk te Turijn en
Rome manifesteerde. De Verdi-feesten te Busseto de geboor
teplaats van de grote opei-acomponist waren voor de repu
tatie van Toscanini dooi'slaggevend. In 1907 vexTiet hij de Scala
voor de Metropolitan in New Yoi-k, in 1921 keerde hij naar
Milaan terug, ditkeer om de volledige artistieke leiding van de
Scala op zich te nemen en deze geheel te doordringen van zijn
geest voor orde en artistieke waardigheid. Als gastdirigent
groeide in Europa zijn vermaardheid. Andermaal kwam hij in
Amerika, ditkeer in concurrentie met Mengelberg, terecht.
Water en vuur! Met het Concertgebouw-Orkest te Amsterdam
heeft hij niet willen optreden. De enige keer, dat hij in Nedei--
land gedirigeerd heeft, was bij het Residentie-Orkest, waar hij
de boel tamelijk op stelten zette, als een razende ï-oeland te
keer trok, musici naar huis zond en tweede partijen tot eerste
promoveerde. Maar een hoboïst als Jaap Stotijn had hij Den
Haag graag willen afsnoepen. Toen hij in 1936 de eerste concer-
Toscanini voor het symfonie-orkest te Baltimore in 1942. De
op deze foto zichtbare solist is de violist Fritz Busch.
ten van het Joods Orkest in Tel Aviv dirigeerde, kreeg hij toch
zijn zin, daar de vermaarde hoboïst ging meewerken. In 1930
deed Toscanini zijn intrede in het Wagnex-theater te Bayreuth,
met opvoeringen van „Tannhausex-" en „Parsifal" onder meer.
Later volgde Salzburg, maar na de „Anschluss" wilde hij daar
evenmin als in Hitler-Duitsland dirigeren. Dit bracht hem in
1938 voor de Muziekfeestweken te Luzern, waar hij een concert
leidde op het terras van Wagners woonhuis „Tribchen" en met
het orkest en het koor van de Scala in de Jezuïetenkerk het
Requiem van Verdi dirigeerde. Sinds 1937 stond hij in New
Yoi-k voor het ox-kest van de National Broadcasting Corpo
ration, waarmee hij regelmatig concei'ten gaf in Cai-negie Hall
en in 1940 ook een tournee door Zuid-Amerika maakte. Met dit
ensemble is hij ook voor de film opgetreden.
Hoe groot de suggestie was die van Toscanini op het publiek
uitging, bewijst het feit, dat ei-, toen hij in 1952 in Royal Festi
val Hall te Londen, op twee avonden de vier symfonieën van
Brahms dirigeerde, er zestigduizend plaatsen besteld waren, of
schoon er slechts plaats was voor nog geen zesduizend bezoe
kers. Bij loting moest de toegang tot die concerten worden toe
gewezen.
Als men zich bedenkt dat de bei-oemde dirigent het gehele
gangbare repertoire van opei-a's en oi-kestwerken tot in de
kleinste finesses in het hoofd had (hij was bijziende, wat hem
noopte in alles op zijn geheugen te vex-trouwen) zou men aan
een wonder kunnen geloven. Men zal Toscanini blijven geden
ken als een fenomeen onder de meesters van de maatstok.
Jos. de Klerk
terend in tal van gi-ote Amerikaanse ste
den. In 1946 zette hij voor het eerst weer
voet op Italiaanse bodem om ter gelegen
heid van de heropening van de Scala de
scepter te zwaaien. Na de dood van zijn
echtgenote (in 1951) vestigde hij zich defi
nitief in New York, waar hij in 1954 voor
het laatst dirigeerde. Voor zijn afscheids-
concex-t had hij een Wagner-programma
gekozen.
Zijn biograaf Samuel Chotzinoff gaf een
aangrijpende beschrijving van het daarbij
gebeurde. Een gedeelte daarvan (ontleend
aan het door Bertus van Lier vertaalde
en bij J. M. Meulenhoff in Amsterdam
verschenen boek „Toscanini van nabij")
moge hier volgen: „Hij begon de ouver
ture tot Tannhauser met zijn gewone ge
obsedeerde zelfverzekerdheid, bereikte in
een beklemmende exaltatie het hoogte
punt om zich van daaruit met beheerste
razernij in de maalstroom van het Baccha
naal te storten.... De roes van het Bac
chanaal stierf geleidelijk weg, de harts
tocht was uitgeleefd. Het stuk naderde
zijn einde. Op het punt waar de strijkers
van ver de herinnering weerkaatsen aan
de onstuimigheid der nachtelijke orgie om
dan weg te wijken voor het schemerig
ochtendgloren, sidderde Toscanini's stok
en begon deze onbegrijpelijke bogen te be
schrijven. Het orkest, plotseling verschrikt,
volgde nog enkele maten uit gewoonte de
vreemde, nu zinloze gebaren van hun
maestro. Daarop namen de musici instinc
tief de leiding en trachtten vertwijfeld het
ensemble te herstellen en het slot saam
horig te bereiken, zij het zonder binding
door een leider. In de gedempte kakofonie,
die volgde, staakte Toscanini zijn diri
geren en legde zijn hand over zijn ogen.
De musici hielden op. In de zaal viel een
vreselijke stilte. Misschien gingen er der
tig seconden voorbij, maar het leek een
jaar. Toen richtte de maestro zich op en
hief zijn stok voor de machtige aanhef
van „De Meesterzangers". Nog onvast,
maar ritmisch en welluidend genoeg om
onmiskenbaar Toscanini te zijn, begon het
werk te leven. Het leek dat het onheil be
zworen was. Toch, vlak voor het einde,
gebeurde het. Toscanini's arm aarzelde,
kwam omlaag, hing roerloos neer. De diri
geerstok gleed uit zijn handen. Hij stapte
wankelend van zijn podium en liep met
gebogen hoofd van het toneel, terwijl ach
ter hem nog het orkest het triomfantelijk
schetterende C-majeur uitjubelde tot be
sluit van het voorspel. Het klonk als een
gunstig oordeel over de man, die haar zo
lang de wonderen der ware muziek had
geopenbaard".
Drie dagen na het afscheidsconcert
kwam hij echter een tevoren aangegane
verplichting tot dirigeren in Carnegie Hall
na. Het was een programma, dat uit wer
ken van Vei-di bestond. „De Toscanini, die
daar Un Ballo in Maschera en Aida leidde"
aldus besluit Chotzinoff zijn bijzonder
lezenswaardige boek „was in alle op
zichten de autocraat, de zelfbewuste, on
vergelijkbare strijder voor het volmaakte,
zoals de wereld hem sinds meer dan een
halve eeuw had gekend". Misschien was
de beproeving van het openbare afscheid
hem teveel geweest.
Zyn naam een begrip
Hoe dan ook, iedere musicus beschouw
de het als een eer, hoe hard en meedogen
loos hij iemand terecht kon wijzen, onder
de grote Italiaanse maesti-o gespeeld te
hebben. Hij regeerde met straffe hand,
maar wist een zeldzame glans aan zijn
concerten te geven. Hij ging er van uit,
dat het mogelijk moest zijn met de grote,
hedendaagse orkesten dezelfde zuiverheid
en nauwkeurigheid te bereiken als met de
uit virtuozen bestaande kleine ensembles
van de vorsten uit de achttiende eeuw.
Hij kende van ieder instrument de speci
fieke geheimen, die hij uitbuitte in vol
komen dienstbaarheid aan de scheppingen
der componisten, van wie hij bovenal Ver
di („een groot componist, een goed mens")
aanbad. Zijn afscheid van de Scala in Mi
laan nam hij in 1954 met diens „Falstaff".
Voor de grillen van solisten had de
strenge, despotische, humeurige Toscanini
geen enkel respect. Toen een prima donna
hem eraan herinnerde bij een aanmerking,
dat zij een „ster" was, moet hij geant
woord hebben: „Mevrouw, er zijn slechts
sterren aan de hemel. Hier beneden zijn
wij kunstenaars, goede of slechte. U be
hoort bij de slechte!" Hijzelf zal voort
leven als een begi-ip: dat van de waarlijke
goede kunstenaar, die bij al zijn gevi-eesde
eigenzinnigheden uiteindelijk alleen zijn
geweten, als musicus gehoorzaamde.
