In Palembang verloor Sukarno de eerste slag tegen de autonomisten Komeet Arend-Roland bij onbewolkte hemel te zien 4>opf< Vijftig jaar geleden Indonesië in de kentering Van cfa^ fof ofa# en plichten riL/LVUl Door Djakarta bevolen rebellie bracht Indonesië vlakbij een burgeroorlog VRIJDAG 26 APRIL 1957 J3 3T ARTISTIEKE VOORJAARS- EN ZOMERSTOFFEN r\r\\ /mm West-Duitsland gaat nieuwe schuilkelders bouwen BAKKER'BEHANG Een stuk van Arthur Miller in het Fries Waarom zou u méér betalen Er is immers de to iletrol 300 vel van bet fijnste toiletpapier voor Afdeling interieurkunst aan academie in Arnhem Geen beslissing over specialistenhonoraria Uit Haarlems Dagblad van 26 april 1907 ■~x --.i r-»" 'i' <i Vandaag komt de Veiligheidsraad in New York bijeen ter bespreking van het memorandum waarin Egypte zijn rechten en plichten nopens het Suezkanaal aan de UNO heeft voorgelegd. Het document is duidelijk wat de rechten van Egypte aan gaat, maar vaag ten aanzien van de Egyp tische plichten jegens de kanaalgebrui kers, inzonderheid ten aanzien van Israel. In oktober is de Veiligheidsraad het eens geworden over zes beginselen, die ten grondslag zouden liggen aan een nieuw statuut voor het Suezkanaal, waarmee Egypte akkoord ging. Sindsdien is er veel gebeurd. Het politieke klimaat is gunsti ger geworden voor Egypte, dat door de politieke mislukking van de Brits-Franse militaire actie en door de Russische ver klaring, dat de zes beginselen niet meer onverzwakt gehandhaafd mogen worden, in een positie is gekomen om te kunnen af dingen. Het debat in de Veiligheidsraad zal het Egyptische standpunt moeten verhelderen, vooral ten aanzien van het voornaamste der zes beginselen, namelijk dat het ka naal niet dienstbaar mag zijn aan de natio nale politiek van enig land. Egypte heeft zich wel bereid verklaard tot samenwer king met de kanaalgebruikers in het alge meen, maar geen voet gegeven aan de eisen der voornaamste gebruikers. Het arbitra- gevoorstel klinkt redelijk, maar kan gezien de tijdrovende procedures ge makkelijk leiden tot een langdurig uitstel van de beslissingen zoals bijvoorbeeld die of Israëlische schepen het kanaal al dan niet zullen mogen bevaren. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de Vei ligheidsraad meer zal bereiken dan de Amerikanen in Caïro hebben kunnen be werken. vooral omdat Washington een standpunt inneemt dat het midden houdt tusen dat van Londen en Parijs enerzijds en dat van Moskou en Caïro anderzijds en omdat Nasser tenslotte met de feitelijke, en voor geweld onaantastbare, zeggen schap over het kanaal, de sterkste troeven in handen heeft. Het beste wat men ver wachten kan is, dat de Veiligheidsraad tot een uitspraak komt over een interpretatie van de zes beginselen. Dan zal de weg zijn geëffend voor onderhandelingen en eventueel arbitrage over de schadeloos stelling aan de oude kanaalmaatschappij, de betaling, verhoging en besteding der tolgelden ..en de doorvaart van Israëlische schepen. ADVERTENTIE 'ADVERTENTIE j GROTE SORTERING Binnenhuisarchitectuur FLORAPLEIN 1 hoek Hazepaterslaan HAARLEM TELEFOON 20056 r* Op de raatótcel (Van onze correspondent in Bonn) In de Westduitse bondsrepubliek houdt men bij het opstellen van plannen voor de bescherming van de burgerbevolking in geval van oorlog rekening met de moge lijkheid dat van kernwapens gebruik zal worden gemaakt. Een regeringscommissie, waarin twee van de achttien atoomgeleer den, die het manifest van Göttingen heb ben ondertekend, zitting hebben, meent dat men niet alleen een groot aantal schuilkelders moet bouwen, maar dat men ook voorraden geneesmiddelen moet op slaan en dat men tijdig voor de mogelijk heid moet zorgen grote gedeelten van de bevolking over niet al te grote afstanden te evacueren. Evacuatie Een woordvoerder van de regering heeft op een persconferentie in Bonn gezegd, dat men ongeveer dertig percent van de be volking van steden en van streken, waar men volgens de berekeningen het meeste gevaar zal lopen, zou moeten evacueren. Men heeft hoofdzakelijk het oog op zieken, vrouwen, kinderen en bejaarden. Men zou bovendien de werkkrachten uit de steden naar de buitenwijken en naar de onmid dellijke omgeving evacueren waar zij aan reserve-machines kunnen werken. Men neemt verder aan, dat in geval van oorlog stromen vluchtelingen uit Oost-Duitsland zullen komen. De schuilkelders, die men in heel het land wil aanleggen, zullen bescherming moeten geven tegen de verderfelijke uit werking van kernprojectielen. De burger bevolking zal in een toekomstige oorlog meer te lijden hebben dan het leger, zo meent de commissie voor defensie van de Westduitse Bondsdag. Deze commissie is tot de overtuiging gekomen, dat men in ge val van oorlog voor vijftigduizend gewon den binnen 24 uur tweeduizend dokters nodig heeft, ongeacht verplegers, verpleeg sters en personeel voor het narcotiseren. Voor het vervoer van de gewonden zou men 300 vrachtauto's en 85 spoorwegwa gons ter beschikking moeten hebben. Men rekent er op, dat in een oorlog met kern wapens 25 percent van het opgelopen lichamelijke letsel brandwonden van de eerste graad zullen zijn. (UP) Bondskanselier Adenauer zal er bij het parlement op aandringen het wets ontwerp burgerbevolking zo spoedig moge lijk aan te nemen. Van onze reisredacteur) PALEMBANG, april. De honden van Palembang blaften, die vreemde, lauwe zaterdagnacht, als razenden. Want zij roken, hoorden of zagen dat gene, waarvan de mensen noch in het oosters gekrioel van de hutten- en boten- stad aan de modderige Musi-rivier, noch in de serene rust van de Europese wijk, noch in de zilverglanzende olieraffinade rijen van Pladju, zelfs de volgende vrije zondagochtend maar enig idee hadden, dat hondengeblaf in de tropennacht van 30 op 31 maart beduidde, dat Indonesië op het randje van een burgeroorlog wankelde Dat wisten die honden niet. Zij sloegen slechts aan, omdat onder de mantel van het donker een paar honderd soldaten blootsvoets door tuinen en ach terstraatjes de stad uitslopen. Waarheen? Naar Palembangs vliegveld Talang Be- toetoe, waar zij zich gingen voegen bij de Javaanse majoor Djuhartono, die daar knarsentandend het mislukken van zijn rebellie tegen zijn commandant, de overste Barlian, bevelhebber van het militaire territorium Zuid-Sumatra, zat te overwegen. Een muiterij dus? Inder daad, maar een muiterij met goedkeuring van het hoogste gezag in Djakarta, dat van de president der Indonesische repu bliek en opperbevelhebber der Indone sische strijdkrachten, Sukarno. De eerste ronde in de strijd tussen Djakarta en de lastige buitengewesten was door de hoofdstad verloren. Wat was het spel, wie waren de spelers? Djakarta's scenario was niet slecht bedacht. Het doel was uitschakeling van de man, die de sleutelpositie bezet in de strijd van de buitengewesten tegen Djakarta, „Pang lima" Barlian, bevelhebber van Zuid-Su- matra. Ten eerste is „Sumatera selatan" met zijn olieraffinaderijen van BPM en Stanvac Indonesië's grootste deviezenpot, drijfkurk van 's lands economie. Ten twee de bestond meer dan de helft van Barlians troepen uit Javanen en in de Lampongs aan Zuid-Sumatra's zuidpunt zitten tussen de Javaanse transmigranten duizenden en duizenden oud-guerilla's, zorgvuldig ge selecteerd voor de dag, waarop Java zijn in het centraal gezag belichaamde hege monie nog eens Sumatra op zou moeten leggen. Die twee factoren hadden Barlian, een stille, studieuze, jonge Sumatraan, al ge noopt om met zijn wensen en zijn cam pagne voor Zuid-Sumatra's autonomie veel minder ver te gaan dan de andere kolonels en oversten, Simbolon, Ahmad Hussein, Ventje Sumual, Hassan Basri. Overste Bar lian bleef nauwkeurig binnen de grenzen van de wet. Geen achterhouden van de viezen, geen smokkeltransacties, geen naar afscheiding riekende proclamaties. Wel had ook hij zijn „dewan", zijn autonomistische raad, die meer geld uit Djakarta vroeg voor de opbouw, wèl nam ook hij persoon lijk de leiding bij die opbouw. Maar onder de staat van oorlog en beleg droeg hij verantwoordelijkheid voor orde en veilig heid en die kon ook hij niet garanderen, wanneer er niet enigszins aan de wensen van de .plaatselijke bevolking werd tege moet gekomen. Het scenario Barlians legaliteit deerde Djakarta geenszins. Het wenste Zuid-Sumatra terug in zijn greep om economische redenen en omdat Zuid-Sumatra de perfecte uitvals basis zou zijn tegen Midden-Sumatra's overste Ahmad Hussein, die Djakarta het openlijkst kan tarten, omdat hij zijn gehele gebied in gesloten front achter zich weet. Zo beraamde in Djakarta wat men „het comité van 36" noemt (de leiding van luchtmacht en vloot en een aantal Javaan se top-officieren van de landmacht, dat militairement het gezag van de centrale regering wil herstellen) met medeweten en instemming van president Sukarno het strijdplan, dat op vrijdag 29 maart door een speciale koerier in Palembang werd overhandigd aan majoor Djuhartono, dje de „coup" moest uitvoeren. Dat plan be vatte een lijst van meer dan veertig namen, waarvan de dragers gearresteerd moesten worden. Boven aan de lijst: overste Bar lian en zijn Sumatraanse top-officieren. Nog een kandidaat voor arrestatie: de waarnemend-gouverneur Hussein. Dju- hartono's troepen zouden zaterdagnacht de woningen van deze mensen omsingelen, de ook alweer goeddeels Javaanse „Pulïsi mi- liter" zou de arrestaties verrichten. De A.U.R.I. (luchtmacht) op Talang Betoetoe was ook in het spel. Welnu, het meesterplan faalde. Want de stille Barlian had zo zijn eigen informatie bronnen en toen de pulisi militer uit wou rukken, ontmoette zij beleefd zwijgende, maar goed gewapende Sumatraanse troe pen. Dat stond niet in het scenario en de wit-behelmde militaire politiemannen verklaarden zich schielijk en verlegen kuchend neutraal in het conflict. Geen ar restaties dus. Razend probeerde Djuhar tono vanuit zijn geheime actiekwartier con tact. te krijgen met zijn Javaanse regiment buiten Palembang. De verbinding was ver- ADVERTENTIE JUBILEUMRECLAME! Deze maand LICHTECHT BEHANG reeds vanaf 99 ct. per rol Gen. Cronjéstr. 135 - Haarlem - Tel. 11657 Bij aankoop van 10.een aardige verrassing broken. De Menadonese commandant van de Lampongs, overste Worang, die door zijn Javaanse officieren en troepen ge dwongen was steun aan de „coup" toe te zeggen, zag een fraaie kans zich toen ook tot afzijdige te proclameren. En zo moest Djuhartono als een haas vluchten naar het vliegveld, waar de A.U.R.I. hem wel asiel verleende, maar daarna voor alle zekerheid ook maar een neutraliteitsver- klaring aflegde. En daarom blaften de honden, toen Djuhartono's mannen als dieven in de nacht de stad uit moesten sluipen. Zo begon ook de vreemdste rebellie, die ik ooit heb meegemaakt. Een situatie, waarin alle explosieve materialen voor een burgeroorlog lagen opgesloten, maar die uitgespeeld werd als een schaakspel, waar in geen schot werd gelost. De ene knal, die men op zaterdagavond nog voor een ge weerschot had willen verslijten, bleek na derhand door een gesprongen jeep-band te zijn veroorzaakt! Hoog spel Dat schaakspel dan: Barlian sommeerde Djuhartono zich zondagochtend binnen drie uur over te geven en naar Palembang te komen. Djuhartono weigerde. Barlians staf maakte zich razend, zei: „desertie en muiterij. Wij gaan hem halen". Op dat mo ment was een gewapend conflict, dat zich over geheel Indonesië verspreid zou heb ben, vlakbij. Maar de stille Barlian wenste tot iedere prijs voorkoming van een schiet partij met onoverzienbare consequenties en wachtte rustig de komst af van de chef staf van het leger, Abdul Harris Nasution, een merkwaardige figuur, die verbindings man moet zijn tussen twee onverzoenlijke partijen, Sukarno en de officieren in de buitengewesten. Nasution was niet in het complot betrokken, hij kondigde een status quo af en begon een typisch Indonesisch compromis te zoeken. Djuhartono en zijn tweede man, majoor Sjuku, zouden naar Djakarta worden gebracht, in ruil daar voor zouden enige van Barlians officieren ook worden overgeplaatst. Remise? Nee, Djakarta begon haastig wapens en voor raden te zenden naar Talang Betoetoe. Barlian werd ongerust en stuurde patrouil les naar het vliegveld. Djuhartono werd bang en vroeg versterkingen, die prompt kwamen: 400 parachutisten en commando's, ex-Westerling-mannen met gretige vingers aan de trekker. Barlian werd benauwd, begon Sumatraanse veteranen op te roepen en te bewapenen, en riep Ahmed Hussein's hulp in, die prompt 1200 Banteng-vete- ranen toezegde. Onder auspiciën van de Culturele Raad Opsterland zullen in de maand juni in het openluchttheater van Beetsterzwaag vijf opvoeringen worden gegeven van „De dood van een handelsreiziger" van Arthur Mil ler in een Friese vertaling van drs. G. A. Gezelle-Meerburg. De toneeluitvoeringen in Beetsterzwaag trekken uit steeds groter delen van het gewest bezoekers. Zes jaar geleden is men er ter gelegenheid van de gemeentelijke culturele dag begonnen met toneeluitvoeringen in de openlucht, waar bij herhaaldelijk de keuze is gevallen op waardevolle stukken uit de wereldlittera tuur, al of niet in Friese vertaling. Zo stonden er ondermeer op het programma „Our town" van Thornton Wilder, „Brand" van Ibsen en „Wilhelm Tell" van Schiller. Jaartallen De A.U.R.I. wierp daarop pamfletten uit, waarin de bevolking werd opgeroepen het gezag van Barlian niet langer te erkennen. Afgezien van de vele gewapende militairen in de straten was dat het eerste wat de bevolking van Palembang van de opstand merkte. Want dat was het vreemdste van deze rebellie: terwijl een burgeroorlog om het hoekje van de deur stond, ging ieder een gewoon zijn gang, de Indonesiërs om dat zij het dagelijks bestaan echt niet door zulke probleempjes willen laten door kruisen, de Nederlanders en het handjevol Amerikanen omdat zij zich principieel nooit inlaten met de Indonesische politiek. Zo schaakte men binnenskamers de revo lutie uit. Toen Djakarta's stelling zo zwak stond, dat verder spelen het forceren van een burgeroorlog zou betekenen, opperde het een compromis: Djuhartono naar Dja karta, de paratroepers ook, Barlians vete ranen ontwapend en Barlians gezag onge schokt. Barlian accepteerde, maar hield een oogje in het zeil. Terecht, want nauwe lijks waren een bij het vertrek uit Palem bang als een kind huilende Djuhartono en Sjukur in de hoofdstad teruggekeerd, of zij werden per kerende post naar de Lampongs geëxpedieerd om daar de Javaanse oud- guerilla's in het geweer te roepen. Toen is de stille Barlian zo verschrikkelijk kwaad geworden, heeft met zulke dras tische represailles gedreigd, dat Djakarta zich van schrik verslikte en de partij opgaf. Toen ook kon ik eindelijk, na een week transpirerend als denksportredacteur te hebben gefungeerd, Palembang dat al die tijd van verbindingen verstoken was ge weest, verlaten. Aanzienlijk wijzer over de methode, waarop men in Indonesië een compromis in conflicten zoekt. Vervuld van enige bewondering ook voor de overste Barlian, die kracht en tact zo doseerde, dat hij Djakarta versloeg en een rampzalig conflict vermeed. Hij zal die kracht en tact nodig hebben in de komende maanden, want het spel is nog niet helemaal uit. Er ligt nog een ultimatum van Nasution aan Barlian om voor het einde van de maand zijn veteranen te ontwapenen. In de strijd tussen Djakarta en de buitengewesten blijft Zuid-Sumatra het sleutelgebied. De Leidse sterrenwacht heeft donderdagavond eindelijk de kans gekregen om de komeet Arend-Roland waar te nemen. In de maanden november tot februari hadden de Leidse astro nomen geregeld de helderheid van de komeet gemeten, maar deze week werd hun geduld erg op de proef gesteld. Iedere nacht bleef de hemel bewolkt. Donderdagavond tussen negen en tien uur kon tussen de wol ken door de komeet echter vrij goed worden geobserveerd. Daarna trok de lucht dicht en was waarnemen onmogelijk. De komeet is gemakkelijk met het blote oog zichtbaar. De Leidenaars zagen een staart van een stuk of zes graden lengte, maar wellicht is bij waarneming onder gunstiger omstandig heden de staart aanzienlijk langer. De kop of coma van de komeet is in helderheid te vergelijken met een ster van de twee de tot derde grootte. De astronomen hopen bij beter weer nauw keurige metingen van de helderheid te kunnen doen en foto's te maken ter bestudering van de bouw van de staart. Enkele amateurs in ons land hebben zich hetzelfde doel ge steld. Sommigen van hen namen de komeet zondag reeds waar. De komeet blijkt aan de verwachtingen te beantwoorden. Zij zal tot de helderste van deze eeuw kunnen worden gerekend. Zij overtreft verre de laatste komeet, die in ons land met het blote oog zichtbaar was, de komeet van Whipple-Fedtke uit 1943. Waarschijnlijk blijft ze tot midden-mei met het blote oog zichtbaar, maar het gedrag van een komeet is moeilijk te voor spellen. De komeet is het best waar te nemen in de avonduren tussen half tien en half twaalf. Ze bevindt zich dan op vijftien twin tig graden hoogte tussen het noordwesten en het noordnoord westen. Ze blijft de hele nacht boven de horizon. Om half twee staat ze laag in het Noorden, tegen de ochtendschemering is ze in het noordnoordoosten. Astronomen van het observatorium te Mount Hamilton in Californië hebben vrijdag meegedeeld, dat de komeet Arend- Roland twee staarten heeft. Eén van de staarten is naar schat ting 40.000.000 tot 48.000.000 kilometer lang, de andere waar schijnlijk 16.000.000 kilometer. 30 - - ..y CAS V •- V\ ,-i 21- - PER Om het zoeken naar de komeet Arend-Roland gemakkelijk te maken raadplege men het kaartje. Er komen -twee sterrenbeel den op voor: Cas, is de afkorting van Cassiopeia, Per, de afkor ting van Perseus. Het w-vormige sterrenbeeld is wel het bekendste van de twee, het is ook erg gemakkelijk te herkennen. Wij raden u dan ook aan eerst Cassiopeia op te sporen en daarna pas Perseus. De komeet wandelt door het sterrenbeeld PerseusDe open cirkel tjes duiden de plaatsen aan, ivaar zich de kop van de komeet zal bevinden op de avonden tot en met 4 mei. Houd het kaartje zo scheef, dat de w op het kaartje de zelfde stand heeft als de w aan de hemel. Mocht u een prismakijker rijk zijn, verzuim dan vooral niet deze op de komeet te richten. Nog beter dan met het ongewa pende oog, zult ge in het veld van de kijker zien welk duidelijk verschil er is tussen een ster en de wazige kop. een Het onderwijs dat ik heb genoten, kan men gerust met waardeloos bestempelen. Indertijd heb ik daar zo geen erg in ge had, maar het is me duidelijk geworden door de verhelderde toespraken van mijn vriend Sloeger. Hij is onderwijzer en hij heeft niet slechts een hoge opvatting van zijn edel beroep, maar hangt ook uitermate vooruitstrevende theorieën aan. Strafwerk acht hij bijvoorbeeld uit den boze, en slaan doet hij natuurlijk helemaal niet, want hij is ook geheelonthouder en vegetariër. Als ik het zo hoor hebben de kinderen het niet kwaad bij hem. Misschien een beetje saai, want hij is geen man die de grappige kanten van het leven veel aan kijken waard vindt. De laatste tijd heeft hij zich voorname lijk op de geschiedenis geworpen. „Jaartallen!", zei hij onlangs schamper tegen mij. Ik haastte mij al mijn oude schoolmeesters te verlochenen en maar eens geducht honend mee te lachen. Want zo veel begrijp ik wel van de nieuwe tijd, dat de jaartallen maar flauwekul zijn. „Leer ze 't verband zien", zei Sloeger. „Wijs ze op de achtergronden, de drijf veren". Precieszo is het", riep ik uit. „Drijf veren, daar gaat het om. Waarom deden die mensen dat allemaal, dat willen we weten!" „Inderdaad", zei hij welwillend. „Neem nou zo'n gebeurtenis als in 1296...". „Floris de Vijfde door de edelen ver moord", flapte ik er uit, want dat kan je niet laten. „Jawel", zei hij minachtend, „maar waar-* om?" Hg keek mij vorsend aan. „Tja", zei ik voorzichtig, ,,'t Zal wel een naar persoon geweest zijn". Hij snoof. „Daar heb je 't misverstand al in leven de lijve", riep hij in verheugde verbitte ring. „Nee, het gebeurde omdat Floris te vooruitstrevend was. Die wou de eenvou dige man ook het zijne geven. Een sociaal vorst!", vervolgde hij, steeds meer in vuur gerakend. „Aha", zei ik getroffen. Maar hij was niet te stuiten en maakte mij duidelijk, dat Floris slechts weinig, zo ook maar iets, voor de heer Drees had ondergedaan. „De tachtigjarige oorlog ga ik ook hele maal anders aanpakken", besloot hij, door het dolle heen. Maar van de week is hem iets smarte lijks overkomen. De kinderen van zijn klas zijn bij hem komen soebatten. Ze hadden gepraat met kinderen van andere scholen en een knaapje vertolkte aller gevoelens met de simpele woorden: „Hè meneer, wanneer krijgen we nou écht geschiedenis? Wanneer gaan we jaar tallen leren?" „Toch hou ik vol", zei hij tegen mij. Want hij is geen man, die zijn verlies zit tend neemt. Jac. van der Ster ADVERTENTIE (a VRAAG BIJ UW BOODSCHAPPEN OOK EEN ROL POPLA Het ligt in de bedoeling de Academie voor Beeldende Kunst en Kunstnijverheid in Arnhem uit te breiden met een afdeling voor interieurkunst. De duur van de studie aan deze nieuwe afdeling, waarvoor een middelbare opleiding is vereist, is vijf jaar. De inspecteur van het middelbaar nijver heidsonderwijs heeft reeds toegezegd de totstandkoming van deze afdeling bij het rijk te ondersteunen. Er is nog geen beslissing gevallen over de verhoging,van de honoraria der specia listen, waarover een akkoord was bereikt tussen ziekenfondsen en specialisten. De Ziekenfondsraad heeft medegedeeld, dat de beslissing over deze aangelegenheid on bepaalde tijd wordt aangehouden. HAARLEM. Het begint nu toch ernst te worden met den aanleg van een spoor lijn door den Haarlemmermeerpolder. Op de secretarieën der onderscheidene ge meenten zijn thans de stukken ter inzage gelegd, waaruit men kan opmaken hoe de spoorweg zal worden aangelegd en welke perceelen grond zullen moeten worden onteigend. De totale lengte van de lijnen zullen bedragen 108.542 meter, waarvan in Noord-Holland 58.130 meter, in Zuid-Hol land 31.111 meter en in Utrecht 20.301 meter.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1957 | | pagina 5