Voor
f 1,2
onderwijs in 1958
miljard geraamd
Hemel weer zichtbaar....!
Ondanks bestedingsbeperking meer
subsidie voor toneel en ballet
Zie Boven:
Schaaktoernooi van „Het Oosten" na
laatste ronde nog niet beslist
Bekroning van prijsvraag: „Absolute
betrekkingen naar tijd en ruimte"
Voor scholenbouw f 190miljoen,
f 40 miljoen meer dan dit jaar
Onderwijzerstekort
baart nog zorg
Alle partijen in eregroep
werden afgebroken
DONDERDAG 26 SEPTEMBER 1957
9
Friezen verontwaardigd
over wangedrag van
garnalenvisser
Overboord gezette knechtje
vertelt zijn avontuur
Culturele prijzen van de
provincie Drente
Kerkelijk Nieuws
Bijzondere regeling voor
treinreizigers in Haarlem
;se gezin m
stilte begraven
Motief voor zelfmoord
theorie weerlegd?
WINTERPROGRAMMA
N.C.R.V. geeft minder
gesproken woord
Voorwaardelijke straf en
250 gulden boete wegens
valsheid in geschrifte
Teylers Tweede Genootschap
Minister Algera critiseert
Westduitse regering
Antiquair L. Morpurgo
onverwacht overleden
Acht jaar voor jongeman
die zijn verloofde
vermoordde
V.U. in Amsterdam neemt
twee oude huizen over
Examens
Op grond van de dringende noodzaak tot beperking der overheidsuitgaven moet in
1958 ook op het terrein van onderwijs, kunsten en wetenschappen met enige ver
traging bij de verwerkelijking van een aantal wensen worden rekening gehouden.
Ondanks de aangebrachte beperkingen vertoont de begroting voor 1958 een aanzien
lijke stijging der uitgaven. De gehele dienst stijgt van f 949.680.194 voor 1957 tot
f 1.183.996.993 voor 1958 en dus bijna 25 percent hoger dan die voor 1957. Voor een
belangrijk deel wordt deze verhoging veroorzaakt door de toeneming van het aantal
leerlingen en door de algemene stijging van verschillende lonen en prijzen. Voorts
worden de begrotingscijfers voor 1958 evenals de vermoedelijke uitkomsten over
1957 beïnvloed door enkele bijzondere salarismaatregelen, met name de verhoging
der salarissen van hoofden en onderwijzers bij het lager onderwijs. In het bouw
programma 1958 is voor onderwijsdoeleinden 190 miljoen opgenomen, een stijging
van 40 miljoen ten opzichte van 1957.
In de toelichting op zijn begroting zegt
minister Cals over de behoefte aan on
derwijzers dat, nu de eerste geslaagden
van de derde leerkring voor het onderwijs
beschikbaar zijn gekomen, de vooruitzich
ten iets gunstiger zijn dan vorig jaar. De
situatie zal echter de eerste jaren nog
verre van rooskleurig zijn. Met name
geeft de toestand bij het uitgebreid lager
onderwijs reden tot bezorgdheid, mede
door de te verwachten toeneming van het
aantal leerlingen.
De indiening van een wetsontwerp be
treffende toelating van onderwijzers tot
bepaalde universitaire examens kan spoe
dig worden tegemoetgezien.
Er zal een onderzoek worden ingesteld
naar de maatschapppelijke behoefte aan
academici, speciaal wat de natuurweten
schappelijke en technische bezorgen be
treft.
Kernfysica
De in 1956 onder voorzitterschap van
prof. ir. H. Kramers ingestelde commissie,
die onderzocht heeft welke maatregelen
moeten worden getroffen om de opleiding
te verzekeren van voldoende deskundigen
op het gebied van de kernfysica, heeft
haar advies uitgebracht.
Een van de meest in het oog springende
ontwikkelingen der laatste vijftien jaren
is die op het gebied van de elektronische
machines. Oorspronkelijk ging het hier al
leen om rekenmachines, doch thans is deze
tak van elektrotechniek veel grotere ge
bieden gaan omvatten, onder meer het
automatiseren van administraties en van
produktieprocessen. In toenemende mate
zullen hiervoor elektrotechnische inge
nieurs worden gevraagd. Daarom zal de
omzetting worden gevorderd van de bui
tengewone leerstoel in de telegrafie en
automatische telefonie aan de Technische
Hogeschool te Delft in een gewone leer
stoel in de schakeltechniek, de techniek
van de informatieverwerkende machines
en de telegrafie.
Studentenhuisvesting
In samenwerking met de Centrale
Stichting Studentenhuisvesting is een be
gin gemaakt met plannen om het van jaar
tot jaar toenemende tekort aan studenten
huisvesting te verminderen. Overeenstem
ming is bereikt over de bouw van een hos-
pitum voor 222 studenten te Leiden. De
rijksbijdrage in de totaalkosten kan wor
den gesteld op rond f 600.000,van welk
bedrag f 400.000 ten laste van de begro
ting 1958 en f 200.000 ten laste van de be
groting 1959 zal worden gebracht.
Voor Utrecht is een memorie-post voor
de exploitatie van studententehuizen op
genomen; f 683.000 is bestemd als bijdrage
Overal in Friesland heerst grote veront
waardiging over het „middeleeuwse" op
treden van de garnalenvisser Dorus
Koomstra, die zaterdag, zoals gemeld is,
zijn zestienjarig knechtje Jelte van der
Veer in een woede-aanval zonder pardon
overboord zette op een zandplaat in de
Waddenzee.
Politie stuurde drenkeling weg
Gisteren vertelde het slachtoffer ons, nog
diep onder de indruk van zijn angstige
avontuur hoe hij tot zijn borst in het kou
de water naar de wal strompelde. Wadend
en struikelend bereikte hij na een goed
half uur tenslotte de wal, waar hij in de
stromende regen een boer om hulp vroeg.
Die verwees hem naar de politie, die van
zijn verhaal kennis nam, doch hem geen
onderdak wenste te verlenen, zodat de jon
gen in zijn doornatte kleren maar weer op
stapte en naar de Ballumer bocht ging, in
de hoop dat een visser hem zou kunnen
oppikken. De motorklipper „De Expeditie
4" uit Zwolle, heeft hem tenslotte opge
pikt. De schipper verschafte hem droge
kleren en liet hem in een kooi slapen. „Ik
heb nog nooit zo lekker geslapen", zei Jelte
ons verheerlijkt. Plij is nu weer thuis en
heeft geen nadelige gevolgen ondervonden
van zijn tocht door het koude zeewater.
Alle schippers en vissers in deze contreien
zijn van oordeel dat Koornstra zijn boekje
ver te buiten gegaan is. Blijkbaar heeft hij
zich niet gerealiseerd, zo zeggen zij, dat het
in deze tijd van het jaar vaak plotseling
zeer mistig kan worden. Dat zou onherroe
pelijk de dood van de jongen hebben bete
kend.
Visser Koornstra zelf kon, toen hij dins
dag de Harlinger haven binnenvoer niet
hegrijpen waarom er zo'n ophef van de
geschiedenis werd gemaakt. Inderdaad zei
hij, heb ik de jongen overboord gezet,
maar de afstand naar de wal was maar
driehonderd meter en de jongen liep dus
geen enkel gevaar. Jelte was reeds ontsla
gen en voer deze week voor het laatst mee.
Volgens Koornstra was Jelte de gehele
zeis onhebbelijk en toen de schipper hem
s avonds uitmaakte voor een huichelaar,
kzeeg hij een grote mond terug. Hij wilde
hem toen niet langer aan boord hebben,
zei Koornstra, tegen wie inmiddels proces
verbaal is opgemaakt.
in de exploitatiekosten van studentente
huizen te Delft. Verwacht mag worden,
dat in de loop van 1958 in drie door de ge
meente Delft te bouwen flats aan 210 stu
denten van de Technische Hogeschool
woonruimte kan worden aangeboden. Bo
vendien zullen in een aantal bestaande
huizen zodanige voorzieningen worden ge
troffen, dat deze geschikt zijn voor bewo
ning door 60 studenten.
Woensdagmiddag heeft de commissaris
der Koningin in de provincie Drente, mr.
J. Cramer, de culturele prijzen der pro
vincie Drente voor 1956 uitgereikt. Als
eerste nam de schrijver Jan Fabricius zijn
prijs in ontvangst. De heer Anne Boelens
uit Schoonoord kreeg een prijs voor zijn
medewerking aan de opbouw van het
openluchtmuseum in Schoonoord. De
jeugdprijs werd toegekend aan de lyceum
vereniging „Vester" in Meppel voor een
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Oosterwolde (Geld.) J. Bak
ker te Giessendam; te Lexmond C. Treure
te Ederveen.
Benoemd lot vicaris te Markelo L. K.
Bos, vicaris te Hardenberg.
Bedankt voor Oude- en Nijehorne (toez.)
D. H. Scholten te Heerewaarden.
Chr. Geref. Kerken
Beroepen te Zaandam S. Wijnsma te
Broek op Langendijk.
Bedankt voor Ede K. G. van Smeden te
Utrecht-Noord.
Baptisten Gemeenten
Aangenomen naar Hoogkerk J. Tromp,
kand. te Groningen.
Geref. Gemeenten
Tweetal te Aagtekerke J. B. Bel te Krab-
bendijke en A. F. Honkoop te Goes, van
wie eerstgenoemde werd beroepen.
Geref. Kerken
Beroepen te Souburg (2de pred. pl.) H. J.
van Duinen te Willemstad; te Diever C. W.
de Vries te Lollum.
De staatssecretaris van Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen blijft er naar stre
ven de Memorie van Antwoord op het ont
werp van de wettelijke regeling inzake de
omroep zo spoedig mogelijk aan de Tweede
Kamer toe te zenden. Voor het vraagstuk:
de toekenning van zendtijd aan politieke
partijen is blijkens de toelichting op de
begroting inmiddels een regeling getroffen,
over de uitvoering waarvan overleg ge
pleegd wordt met de omroeporganisaties
en de politieke partijen. Men hoopt deze
regeling zeer spoedig in werking te kunnen
laten treden.
Weliswaar kan een veelbelovende stij
ging van het aantal televisiekijkers gecon
stateerd worden, doch daartegenover staat
een sterke opwaartse druk van de uitgaven
van de beeldomroep. De regering kan -
gezien de beperking, welke zij zich in haar
uitgaven op ander gebied oplegt - voorals
nog zich niet bereid verklaren haar gelde
lijke bijdragen aan de beeldomroep te
baseren op meer dan twaalf zenduren per
week. Zo spoedig mogelijk dient de televi
sie geheel uit de opbrengst van het kijk
geld te worden betaald. Overigens is ook
wegens het beperkt beschikbare aantal
kunstenaars voorzichtigheid geboden bij
verruiming van de zendtijd van de tele
visie.
Minister mr. J. M. L. Th. Cals acht het
mede zijn taak ervoor te waken, dat de
bestedingsbeperking niet onevenredig
zwaar komt te rusten op de zorg voor de
kunsten. Het beleid is er bij de voorberei
ding van de begroting voor alles op gericht
geweest de belangrijke kunstinstellingen
in staat te stellen hun werk onverminderd
voort te zetten. De minister stelt zich voor
te beginnen met de subsidiëring van instel
lingen voor muziek-vakonderwijs, die op
grond van de richtlijnen, neergelegd in het
rapport van de commissie-Reinalda, erken
ning van rijkswege genieten. Het is de be
doeling na verloop van een tijdsbestek van
ongeveer vijf jaar te geraken tot een sub
sidiëring van hondertachtig gulden per jaar
per wekelijks lesuur voor de hoofdvakken
en van honderdvijfentwintig gulden per
jaar voor de bijvakken. Geen rekening is
gehouden met de uitbreiding van de orkes
ten. zoals deze door de commissie-Witte-
man was voorgesteld. Mede gelet op de
financiële omstandigheden van het rijk is
de minister van oordeel, dat de tijd daar
voor nog niet gekomen is. De financiële
positie van het Nederlands Kamerkoor be
hoeft verdere verbetering. Hiervoor is in
totaal f92.000 uitgetrokken.
Het Operagezelschap Forum heeft in de
korte tijd van zijn bestaan een opmerke
lijke en verheugende groei ondergaan. Het
onvermijdelijk gevolg is, dat rekening moet
Aanstaande zaterdagmorgen:
Voordat Koningin Juliana zich zaterdag
met haar gevolg naar Vclsen zal begeven
om daar de tunnel officieel te openen, zal
zij 's morgens op het station Haarlem door
een aantal autoriteiten worden ontvangen.
Met het oog op deze ontvangst zal zater
dag van 9.10 uur tot 10.40 het tweede per
ron aan het Haarlemse station voor het pu
bliek gesloten zijn. De treinen naar Uitgeest
Leiden en Zandvoort zullen in die tijd van
het derde perron vertrekken en alle treinen
naar Amsterdam van het eerste.
Van kwart voor tien tot half elf zal de
ingang van het station aan de kant van het
Stationsplein door de politie worden afge
zet. Reizigers kunnen gebruik maken van
de ingang aan het Kennemerplein, waar de
drie plaatskaartenloketten zullen worden
opengesteld. Hier kan men plaatskaarten
naar alle richtingen kopen.
Voor spoorwegreizigers, die aan de kant van
het Stationsplein aankomen, zal aan de uit
gang van het station een hulpserie voor
plaatskaartenverkoop zijn ingericht. Hier
kunnen echter alleen kaartjes naar de rich
tingen Amsterdam Centraal Station, Slo-
terdijk, Leiden, Den Haag, Rotterdam Cen
traal Station en Zandvoort worden ver
kocht. De reizigers, die hier arriveren kun
nen de perrons door de uitgangstunnel be
reiken en ook zij, die het door hen ge
wenste kaartje niet aan de zijde van het
Stationsplein kunnen verkrijgen, kunnen
door deze tunnel naar de loketten aan het
Kennemerplein gaan.
Door deze maatregelen verwacht men
het reizigersvervoer op de gewone snelle
wijze te kunnen verwerken, aangezien de
weekeinde-drukte zaterdag pas tegen halt-
twaalf begint en de bijzondere maatregelen
om half elf al weer zijn afgelopen.
worden gehouden met aanmerkelijk hogere
uitgaven. De minister heeft voor „Forum"
een bedrag geraamd van f 203.000. De sala
rissen van de leden van het Nederlands
Ballet behoeven verdere verbetering.
Voorts is de minister van mening dat dit
balletgezelschap meer financiële mogelijk
heden moet hebben om zich in artistiek
opzicht verder te kunnen ontplooien. Met
name acht hij het noodzakelijk, dat meer
dan tot nog toe opgetreden wordt met
medewerking van een orkest, waarbij al
lereerst aan samenwerking met het Kunst-
maand-Orkest te Amsterdam gedacht
wordt. De minister wil voor het Neder
lands Ballet een bedrag uittrekken van
f 182.500. Teneinde voor het Ballet der
Lage Landen ruimere mogelijkheden te
scheppen stelt de minister zich voor de
subsidie voor deze instelling te verhogen
tot f45.000.
De exploitatie der toneelgezelschappen
blijkt in de loop van het seizoen 1956-1957
belangrijk duurder te zijn geworden verge
leken bij het voorgaande seizoen. De ge
zelschappen zullen trachten compensatie
te verkrijgen door verhoging van de in
komsten. Hiervan mag echter niet te veel
worden verwacht, omdat een drastische
verhoging van de uitkoopsommen het aan
tal voorstellingen zonder twijfel zal ver
minderen. In totaal wordt in vergelijking
met 1957 f275.000 meer gevraagd.
De noodzakelijke beperking van de over
heidsuitgaven heeft op het gebied van de
buitenlandse betrekkingen rechtstreeks tot
gevolg, dat de mogelijkheden om Neder
landse deskundigen op het gebied van on
derwijs, wetenschap en kunst in contact
te brengen met hun collega's in het bui
tenland zullen zijn verminderd en dat
Nederlandse culturele manifestaties buiten
onze grenzen zullen moeten worden inge
krompen. De post van attaché voor onder
wijs, kunsten en wetenschappen te Parijs
werd opgeheven. Minister Cals is met zijn
ambtgenoot van Buitenlandse Zaken over
eengekomen. dat in het vervolg geen af
zonderlijke attaché's voor onderwijs, kun
sten en wetenschappen meer zullen wor
den benoemd. Hun taak zal worden over
genomen door attaché's voor pers en cul
turele aangelegenheden, die ambtenaar
zijn van het ministerie van Buitenlandse
Zaken.
Nog steeds is geen opheldering verkre
gen over de vraag of het overlijden van
het gezin Lekkerkerken in Noordwijk al
of niet aan een ongeluk te wijten is.
Dr. Hulst, die eerder sectie had verricht
op de stoffelijke overschotten van de heer
Lekkerkerken en een van de kinderen,
heeft woensdag de maaginhoud van de
vrouw en het andere kind onderzocht. Hij
bleef bij zijn al eerder getrokken conclu
sie, dat gasvergiftiging de doodsoorzaak
moet zijn eeweest. Een scheikundig onder
zoek moet nog volgen.
In het Dolitiebureau te Noordwijk is
woensdag een bespreking gehouden, waar
bij het parket uit Den Haag, dr. Hulst, en
kele chemische deskundigen en de artsen
van het gezin Lekkerkerken en van hun
buren aanwezig waren. Gebleken is, dat
een buurvrouw van de Lekkerkerkens zich
zaterda onwel voelde. Men dacht aanvan
kelijk aan de mogelijkheid dat dit door gas
veroorzaakt was. maar later bleek dat men
met een geval van griep te doen had. De
medici hebben er op gewezen dat tussen
de verschijnselen, die zich bij gasvergifti
ging voordoen, en die welke bij griep op
treden, enige overeenkomst bestaat.
Bij een onderzoek naar het privéleven
van het gezin zijn geen aanwijzingen ge
vonden dat er grote financiële zorgen
zouden zijn of dat de verhouding tussen
de heer en mevrouw L. minder goed zou
zijn, zoals eerder door verklaringen van
derden gesuggeereerd was. Vandaag zullen
de vier slachtoffers begraven worden.
Waar dit zal gebeuren, is niet bekend ge
maakt.
Men onderzoekt voorts ook de verkla
ringen van een vriendin van het omge
komen gezin, die beweert, dat zij zater
dagmiddag mevrouw Lekkerkerken nog
met haar jongste kind in het dorp Noord
wijk heeft zien lopen en ook met haar ge
sproken heeft. Volgens de eerste aanwij
zingen echter zou het gezin reeds in de
nacht van vrijdag op zaterdag overleden
zijn.
Met nadruk verklaart de Noordwijkse
politiekorpschef, dat op het ogenblik nie
mand van moord wordt verdacht, en dat
er dus niet de minste reden is om aan een
arrestatie van wie dan ook te denken.
„De NCRV is van mening, dat de hui
dige luisteraar een gesproken uitzending
van een half uur op godsdienstig terrein
te lang vindt. Daarom heeft zij naar een
verfrissing in het programma gezocht door
korter gesproken woord". Dit werd woens
dag medegedeeld door de voorzitter van
de NCRV, mr. A. B. Roosjen, op een door
deze omroepvereniging gehouden pers
conferentie, waarin mededelingen werden
gedaan over het nieuwe winterprogramma.
We noemen daaruit de voornaamste
punten.
De vorig jaar ingevoerde uitzending
„Rondom het woord", waarin op maan
dagmorgen vooraanstaande theologen een
radio-college geven, blijkt in de kring van
de predikanten (en ook wel door anderen)
zeer te worden gewaardeerd en blijft be
houden. Nieuw is een „vijf-minuten-
rubriek Op de man af", waarin sprekers
waarvan verwacht mag worden, dat zij
bijzondere kwaliteiten bezitten voor het
radiowerk, telkens een korte toespraak
zullen houden en wel op een tijdstip van
grote luisterdichtheid (19.10). Het „woord
voor de dag" ('s morgens te 7.50 uur) zal
afwisselend door verschillende medewer
kers worden verzorgd. De „Avondover
denking" wordt een „Dagsluiting", waarin
alleen uit de bijbel zal worden gelezen.
De „Morgendienst" en de „Bijbellezing",
in het bijzonder gericht op hen, die niet in
het arbeidsproces zijn betrokken, blijven
ongewijzigd.
Omtrent de zendtijd voor politieke par
tijen deelde mr. Roosjen mede. dat een
spoedige beslissing mag worden verwacht.
Het ziet er naar uit, dat daartoe zendtijd
van de omroepverenigingen gevorderd
moet worden, want de minister is er niet
in geslaagd vrijwillige medewerking van
alle betrokken instanties te verkrijgen.
Over de programmaschema's zal deze
zendtijd vermoedelijk alsvolgt worden
verdeeld: V.A.R.A.: tachtig percent P.v.d.A.
en twintig percent V.V.D.; K.R.O.: tachtig
percent K.V.P. en twintig percent V.V.D.;
N.C.R.V.: veertig percent A.R., veertig
percent C.H.U. en twintig percent V.V.D.;
A.V.R.O.: veertig percent A.R., veertig
percent C.H.U. en twintig percent V.V.D.
Mr. Roosjen sprak de hoop uit, dat deze
nieuwe zendtijdverdeling als compensatie,
inkrimping of het verdwijnen van rege*-
ringskwartiert.jes in de vooravond ten ge
volge zal hebben. „De waardering daar
voor is minimaal", aldus de heer Roosjen.
Ze zouden best kunnen verdwijnen".
Over de vaste uitzendingen van het
nieuws wordt thans tussen de omroepver
enigingen overleg gevoerd. Naar de mening
van de N.C.R.V. dient dit nieuws kort en
pregnant te zijn en beter over het dag
schema te worden verdeeld. Na drie uit
zendingen in de vooravond blijkt er weinig
nieuws over te blijven voor een nieuw
bulletin in het hoofdavondprogramma. De
N.C.R.V. streeft daarom naar een slot-
bulletin tegen sluitingstijd van de zenders,
zoals in het buitenland.
Plannen, die reeds in voorbereiding
waren om bij vijftien televisie-zenduren
per week tot een nieuwe oozet te komen,
zijn door het regeringsbesluit tot hand
having van de tegenwoordige zendtiid
noodgedwongen opgeschort. Het zal zelfs
moeilijk zijn. ook door het staken van de
inrichting van de derde t.v.-studio in Bus-
sum, de tegenwoordige programmaopzet
te handhaven.
Per 1 oktober zal de „Goed-zo actie" van
de N C.R.V. voor het gehand'eaote kind
definitief worden afgesloten. Het eindbe
drag zal liggen rond de. 2.300.000 gulden.
Uitspraak Haarlemse rechtbank
Een 48-jarige boekhouder werd donder
dag door de Haarlemse rechtbank wegens
valsheid in geschrifte veroordeeld tot een
maand voorwaardelijk met een proeftijd
van twee jaar en een boete van 250 gulden
of een maand. Veertien dagen geleden had
de officier van Justitie een boete van dui
zend gulden en een voorwaardelijke ge
vangenisstraf van drie maanden met een
proeftijd van drie jaar geëist. De boekhou
der was werkzaam bij een bouwbedrijf in
IJmuiden. Op verzoek van de firmanten
(twee broers), noteerde hij ook de ontvang
sten en uitgaven van een andere broer, die
op de Veluwe een aannemersbedrijf had,
maar geen erkenning bezat, in de boeken.
Ook vermeldde de boekhouder, dat de broer
uit Gelderland in loondienst was en recht
had op kinderbijslag. Toen er later zwarte
lonen betaald moesten worden, werden er
boekingen gedaan, die niet met de waar
heid strookten.
Ik durf weer. Terwijl
ik dit schrijf (op 'n mo
ment dat in mijn be
schutte stadstuintje de
thermometer het zowaar
weer even tot 20 graden
heeft gebracht!) vertoont
zich nu al uren lang een
bijna vergeten natuur
verschijnsel: een uit
spansel dat blauw van
kleur blijkt te zijn en
waarin, op een plek die
men door zijn schittering
niet rechtstreeks kan be
kijken, een verblindend-
helder hemellichaam
waarneembaar is. Het
schijnt „zon" te heten.
Zo krijgt de kreet „Zie
Boven" weer zin. Overi
gens staat die zon op het
punt ons (ons noordelijke
halfrond) te verlaten.
Maandagmorgen om 8.27
uur passeerde zij de eve
naar. Van het middel
punt der aarde uit ge
zien stond het middel
punt van de zonneschijf
dan in het herfstpunt,
een denkbeeldig punt op
haar hemelbaan, waar
omheen wij (als zij zelf
niet zo fel scheen) een
sterrenbeeldzouden zien:
de Maagd, met Spica als
helderste ster.
Maar overdag zien wij
nu eenmaal geen sterren
(een enkel geval uitge
zonderd, maar daarover
na enkele dagen). Echter
's avonds des te beter,
vooral nu juist maandag
de maan nieuw was en
de Melkweg volop te be
wonderen. Wie heel goed
kijkt, ziet zelfs twee
melkwegen.
Die tweede - heel klein
- zit 's avonds omstreeks
tien uur op halve hemel
hoogte recht voor u, als
u. met uw gezicht naar
het oosten gaat staan. U
ziet daar, in de Melkweg
zelfs, het sterrenbeeld
Cassiopeia (een naar
links gekantelde letter
W) en op dezelfde hoog
te, een paar handbreed
ten naar rechts, vertoont
zich het diffuse vlekje
dat ons buur-melkweg-
stelsel is: de Andromeda-
nevel
Als u goede ogen hebt,
kunt u de nevel zonder
hulp van de kijker on
derscheiden. Maar al
hebt u nóg zo'n sterke
telescoop ter beschik
king, dan zal toch nog de
ware gedaante van deze
nevel u ontgaan. Het
blijkt namelijk - sinds
kort weten we dat - een
spookgestalte te zijn;
deels zichtbaar, deels
onzichtbaar.
Dat is een ontdekking
uit Dwingeloo, waar men
met behulp van de ra
diotelescoop de ware
vorm van de Androme-
danevel heeft ontmas
kerd - en die bleek gro
ter te zijn dan men zou
vermoeden op grond van
deszelfs zichtbare licht
straling. Ter weerszijden
van wat wij ervan zien
bevindt zich donkere
materie, die radiostra
ling blijkt uit te zenden.
Dit is dan een van de
laatste nieuwtjes uit dat
ogenschijnlijk (en alleen
maar ogenschijnlijk) zo
roerloze heelal dat zich,
nu weer zichtbaar, bo
ven ons koepelt. De zo
mer is ten einde (o, wist
u dat al?) maar voor de
sterrenkijker heeft de
herfst het voordeel van
de vroeg donker wor
dende avonden.
Ons seizoen begint
dus weer - en dat er
maar veel te zien moge
zijn.
G. v. W.
De partijen uit de vijfde en laatste ron
de van het schaaktoernooi van „Het Oos
ten" hebben nog geen enkele beslissing
gebracht. In alle ontmoetingen in de ere
groep werd de stryd onderbroken en zal
een tweede zitting noodzakelijk zijn.
Uiteraard ging de grootste belangstelling
woensdagavond uit naar de partijen tus
sen dr. B. V. Bekker en Fr. Roessel en
C. Orbaan en N. Cortlever.
De ontmoeting dr. B. V. Bekker-Fr.
Roessel heeft een zeer interessant verloop
gehad. De Haarlemse kampioen bleek in
het geheel niet geïntimideerd door de re
putatie van zijn tegenstander en trok on
vervaard ten aanval. Zijn agressief spel
kostte hem veel bedenktijd met het ge
volg dat hij later nog 10 zetten in vijf mi
nuten moest verrichten.
Juist in deze fase van de strijd was elke
zet van grote betekenis. Fr. Roessel was
zich hier blijkbaar terdege van bewust
daar hij zeer veel bedenktijd gebruikte
waardoor ook hij in moeilijkheden met de
klok kwam. Beide spelers overwonnen
deze moeilijkheden en braken hun par
tijen af in een materieel gelijke stelling,
waarin misschien Fr. Roessel over iets
betere kansen beschikt. De stelling, waar
in dr. Bekker met de witte stukken speelt,
werd afgebroken in de volgende stand:
Wit: Koning e3; Toren dl; Paard d6 en
pionnen op b3, c4, e2 en e4. Zwart Koning
g5; Toren b8; Loper g3 en pionnen op b5;
c5; g4 en h5. Wit is aan zet.
Favoriet C. Orbaan kreeg tegen N.
Cortlever al vrij spoedig het mindere spel.
Diverse stukken werden geruild waarbij
Orbaan niet kon ver-hinderen dat zijn
tegenstander met de torens bezit nam van
de open d- en h-lijn. Hoewel de stand nog
gelijk is moet N. Cortlever toch een uit
stekende kans op de volle winst worden
toegedacht.
F. A. Spinhoven speelde tegen drs. G.
Prahl een goede partij en kreeg in de ope
ning reeds het beste van het spel. Zijn ri
vaal verdedigde zich met de Caro-kann,
maar verspeelde al spoedig aan tempo
waardoor Spinhoven dreigend kwam op
zetten. Drs. G. Prahl wist de moeilijk
heden echter het hoofd te bieden en kreeg
in ruil voor zijn dame twee torens terug.
Beiden hebben in de afgebroken stelling
hierbij nog een viertal pionnen. Remise
lijkt de meest voor de hand liggende uit
slag. In diverse groepen vielen inmiddels
de beslissingen.
Winnaars werden in reservegroep B: J.
Bonkenburg; in C: R. Mol. Groep 2: P. H.
v. d. Bos; groep 4: H. de Jager; groep 5:
J. M. Post; groep 6: M. J. v. d. Pas; groep
In de aula van Teylers museum te
Haarlem is woensdagmiddag aan dr. A.
Kockelmans S. S. C. C. te Valkenburg (L.)
de prijs uitgereikt van Teylers Tweede
Genootschap op Teylers prijsvraag voor
het jaar 1956 aangaande de opvattingen
over de absolute betrekkingen naar tijd en
ruimte tussen voorvallen in de werkelijk
heid volgens de theorie van Einstein.
Als voorzitter van directeuren van Tey
lers Stichting heette de heer J. C. Tadema
de aanwezigen welkom, onder wie de bur
gemeester van Haarlem, mr. O. P. F. M.
Cremers. Spreker gaf een uiteenzetting
van het leven en werk van Pieter Teyler
van der Hulst en herinnerde aan de tra
ditie van Teylers Stichting sinds 1778, na
melijk de stimulering en de bevordering
van de wetenschappen. Er bestaan twee
genootschappen van Teyler en het twee
de genootschap heeft in 1956 een prijs
vraag uitgeschreven, waarvoor vijf ant
woorden zijn binnengekomen. Het ant
woord van dr. Kockelmans is bekroond.
Prof. dr. A. D. Fokker, voorzitter van
Teylers Tweede Genootschap, die binnen
kort zal aftreden, zeide, dat in deze zaal,
die versierd is met de portretten van Gali
lei, Newton en Lorentz, de grondleggers
der natuurkunde, vandaag aan de orde
waren de begrippen van ruimte en tijd,
waarop de wetenschap als vaste grondslag
bouwt. Te lang, zeide hij, heeft men zich
de ruimte voorgesteld als een lege kamer,
waarin allerlei voorwerpen al of niet ge
plaatst kunnen worden; en de tijd als een
open pauze, die door tonelen al of niet ge
vuld kan worden. De grote werkelijkheid
is een oceaan van gebeurende voorvallen.
Sommige voorvallen gebeuren de een
vóór, de ander né. Daarin zit de tijd. An
dere voorvallen geschieden naast elkaar,
zonder dat men zeggen kan welk vóór is
en welk na, ze zijn noch-vóór-noch-na.
Daarin zit de ruimte. Deze absolute denk
beelden, opgekomen en gerijpt door de
theorie van Einstein, betekenen een prin
cipiële correctie op de gangbare, van
Newton afkomstige denkbeelden.
Dr. Kockelmans heeft de grondstel
lingen aangaande de absolute betrek
kingen volgens ruimte en tijd vergeleken
met de opvattingen van moderne en van
antieke filosofen, en onder andere bij
Aristoteles uitspraken gevonden, die de
moderne ideeën dekken.
Met de wens, dat het dr. Kockelmans
gegeven mocht zijn hierover nog meer
licht te doen schijnen in zijn verder werk,
overhandigde spreker de prijs aan de
laureatus.
Dr. Kockelmans bedankte allereerst de
directeuren van Teylers Stichting en de
leden van Teylers Tweede Genootschap.
Hierna liet hij uitkomen, dat de voor
naamste bedoeling van zijn studie hierin
gelegen was: op een concrete wijze te la
ten zien, hoe een natuurkundige theorie
als de relativiteitstheorie van Albert Ein
stein, van betekenis kan zijn voor de
Wijsbegeerte der anorganische natuur,
mits men hier gebruik weet te maken van
Husserla Phaenomenologie.
Nadat de heer Tadema de bijeenkomst
had gesloten was er gelegenheid de prijs
winnaar geluk te wensen.
7: M. J. Sierveld; groep 8: H. Slenters.
De afgebroken partijen worden uitge
speeld voor woensdag 2 oktober, wanneer
de prijsuitreiking plaats vindt. Deze zal
gehouden worden in i-estaurant Munniks
aan de Grote Markt in Haarlem om acht
uur.
Het berhiit van de Westduitse Bonds
regering, de maximale afmeting van
vrachtauto's te beperken tot beneden de
maat van de wegverkeersconventie van
1949, heeft minister Algera aanleiding ge
geven in de memorie van toelichting op zijn
begroting voor 1958 critiek op de Duitse
Bondsregering te uiten. De minister noemt
in verband met de noodzaak tot economisch
samengaan op het gebied van het wegver
voer de eenzijdige handelwijze van de
Bondsregering „bepaald teleurstellend". Hij
wijst erop, dat Duitsland medewerkte aan
het besluit van de ministerraad van de Eu
ropese conferentie van verkeersministers,
waarbij werd aangedrongen op spoedige
doorvoering van de conventie. „Niettemin
heeft de Bondsrepubliek wettelijke maat
regelen in strijd met deze conventie inge
voerd en tot dusver geen aanleiding ge
vonden daarop terug te komen", aldus mi
nister Algera, die voorts van mening is, dat
de Europese conferentie van ministers van
verkeer in deze kwestie „een weinig bevre
digende besluitvaardigheid" heeft getoond.
De minister wijst op de aanzienlijke inves
ted ngsbelangen die hierbij op het spel staan
en op het feit dat de industrie van motor
voertuigen in het onzekere wordt gelaten
over de richting waarin zij moeten gaan.
Woensdagmiddag is in Amsterdam te
zijnen huize onverwacht overleden de
ook in het buiter land bekende Nederland
se antiquair L. Morpurgo. De heer Mor-
purgo bereikte de leeftijd van zevenen
vijftig 'nar. Zijn naam was bij de meeste
handelaars in oude kunst bekend. Hij
werd algemeen beschouwd als een groot
deskundige op zijn gebied. Morpurgo heeft
dit jaar nog deelgenomen aan de Oude
Kunst en Antiekbeurs in Delft, die afgelo
pen zondag werd gesloten.
De rechtbank te Breda heeft de 23-jarige
P. van der B. uit Bergen op Zoom, die in mei
van dit jaar zijn verloofde met een tot
dolkmes geslepen beitel van het leven had
beroofd, wegens moord veroordeeld tot een
gevangenisstraf van acht jaar en terbe
schikkingstelling van de regering.
De officier van Justitie had veertien da
gen geleden een gevangenisstraf van tien
jaar gevorderd.
Donderdagochtend is op het stadhuis in
Amsterdam de overdracht geschied van
twee huizen aan de Westermarkt, nr. 4 en
nr. 6, die een confectiefabriek in Amster
dam ter gelegenheid van haar vijfenzeven
tig bestaan, aan de gemeente Amsterdam
heeft geschonken onder voorwaarde, dat
het geschenk zou worden doorgegeven aan
de Volksuniversiteit Amsterdam. Deze
heeft zich bereid verklaard de panden een
grondige restauratie te doen ondergaan,
waarna het secretariaat in de beide huizen
zal worden ondergebracht. In de schen
kingsakte is bepaald, dat de gemeente het
recht van optie heeft om, indien in de toe
komst om enigerlei reden de Volksuni
versiteit de huizen weer mocht verlaten,
deze onder zekere voorwaarden weer in
eigen bezit te krijgen. Beide huizen staan
op de voorlopige monumentenlijst. Nr. 6
heeft bovendien een historische waarde. De
zeventiende-eeuwse Franse filosoof Des
cartes heeft daar tijdens zijn verblijf in
Holland in 1634 gewoond.
Amsterdam (gem. universiteit): Bevor
derd tot arts mej. K. E. Janssen, Heemste
de, H. Rebel, S. Monasch, K. M. J. Ceha,
Amsterdam en M. A. Vroom, Aerdenhout.
Geslaagd voor het artsexamen (1ste
ged.) H. A. Deur en G. E. Rösingh, Am
sterdam.
