Economische ontwikkeling in Polen beslist
over de positie van „Wieslav" Gomoelka
NOG IS POLEN NIET VERLOREN.... (4)
Aziatische griep heeft nu ook
Frankrijk te pakken
Geen gejuich bij rijtoer
door Washington
Landbouwbeleid blijkt uitgesproken succes,
de industrie blijft het kritieke punt
Liberaal beleid
A chterlijke industrie
Nieuwe mogelijkheden
Marxistische psychose
Dodelijke lachziekte in Tweede atoomreactor in
Oostelijk Nieuw Guinea
Windscale ook stilgelegd
Boedapest weigert prins
¥/an te ontvangen
Bijstand onontbeerlijk
„Mens kan leven in ruimte
zonder zwaartekracht"
Distributie stagneert
van anti-griepwapens
Wel een nieuwe uitnodiging
aan Hammarskjoeld
Examens
Studenten in Krakau hebben
twee dagen gestaakt
ELIZABETH II IN AMERIKA
D ON PER DAG 17 OKTOBER 19 5 7 HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
(Van onze correspondent in Rome)
WARSCHAUoktober - „Volgende maand is het geld op en in maart het
eten. Als het Westen niet bijspringt, is het met Gomoelka gedaan," zei een
westelijk diplomaat legen mij. „Onzin, was de mening van een geschoolde
Amerikaanse waarnemer even later. „Er zitten ook gezonde tendenzen in de
foolse economische ontwikkeling. Grote moeilijkheden zijn er, maar een ineen
storting is niet te verwachten." Een Nederlandse zakenman dacht er weer
anders over: „Het gebrek aan efficiency is ten hemel schreiend. Nu importeren
consumptiegoederen op krediet; het mo e t misgaan." De warwinkel van ver
schillende meningen, verschillende waarnemingen en verschillende cijfers biedt
ook een rijke verscheidenheid uit Poolse bron. Maar omdat cle economische
ontwikkeling zonder enige twijfel beslissend zal zijn voor de evolutie van
Gomoelka's „geliberaliseerd" regime, m o et men trachten onbevooroordeeld.
veelal gissend en in het duister tastend - wel trachten haar in liet oog te krijgen,
moet men nagaan of professor Bobrovsky, een van Polens leidende economen,
gelijk heeft als hij zegt: „Het valt niet te ontkennen dat in de komende twee,
drie jaar Polen economisch gezien op het scherp van het mes zal balanceren.
Hunnen wij .in die overgangsperiode onze economie saneren, de fouten uit het
stalinistisch verleden corrigeren, clan zijn wij een eind op weg."
Een werkelijk onbevooroordeelde kijk
op de Poolse economie.... nu, men ont
komt niet gemakkelijk aan de neiging tot
ironiseren over een groot aantal belache
lijkheden van een marxistische staatseco
nomie in de praktijk. Neem het verhaal
van de lege wodkaflessen. Een slimme
staatsfunctionaris bedacht dat het toch
zonde was ze niet in te zamelen. Men
dichtte derhalve een nieuwe instantie, die
zeventien miljoen zloty krediet kreeg en
flessenverzamelbrigades het land inzond.
Pas toen men een grote hoeveelheid fles
sen aan het staatsmonopolie voor alcohol
aanbood, bleek dat deze instantie niet over
flessenwasmachines beschikte. Men kon ze
slechts na eindeloze moeite aan de staats-
glasfabriek kwijt, maar niet voor dat men
ze tot gruis had geslagen, aangezien de
glasfabriek alleen machtiging had de
spoorwegen wagons voor het vervoer van
scherven te vragen!
Zulke verhalen zijn er legio. Maar an
dere dan economische overwegingen be
palen nu eenmaal dat Polen een socialis-
iische economie zal hebben. Werkelijk
heidszin dwingt tot die erkenning, al voelt
men triomf, dat Polens regering op eco
nomisch gebied ook tot enig realisme is
geraakt. Met name in haar nieuwe land
bouwpolitiek, die op goeddeels liberale pij
lers rust. Men heeft de indirecte dwang tot
collectivisatie, die door vérgaand voor
trekken van de tien percent coöperatieve
landbouwbedrijven alleen maar de indivi
duele boeren ontmoedigde, laten varen, de
boeren hun land teruggegeven, de ver
plichte leveringen verlaagd, de prijzen
verhoogd en de boeren in staat gesteld
grond en landbouwmachines te kopen.
Resultaat: afremming van de trek naar
de steden, nieuw vertrouwen vai. de boe
ren in de regering, dat tot uiting komt in
sparen om land en machines te kopen (het
geen het inflatiegevaar vermindert), afras
tering van land, veel betere bedrijfsvoe
ring en sterk verhoogde produktie. Die
laatste steunt weer de wankele handels
balans, door agrarische importen zwaar
overbelast. De agrarische politiek is een
uitgesproken succes, groter zelfs dan de
regering durfde hopen.
Veel moeilijker echter zijn de correcties
in de industriële sector. Het over-ambi-
tieus stimuleren van de industrie, vooral
de zware industrie, het blindelings co-
piëren van het Sovjet-model heeft de
Poolse economie levensgevaarlijk gefor
ceerd. Men schiep een theoretische poten
tie, die tot de werkelijke exploitatie-capa-
De boerenvrouw, die haar waren aan
de markt brengt, is niet ontevreden.
De nieuwe agrarische politiek van de
regering heeft snelle en tastbare
resultaten gehad (links).
citeit in geen enkele verhouding stond.
Met piepjonge ingenieurs, een groot ge
brek aan technici en uit een achterlijke
boerenstand gerecruteerde arbeiders,
bouwt men geen moderne industrie op.
Het rendement van de Poolse arbeider is
nu een van de laagste in Eui-opa. Hetzelf
de gold voor de mijnbouw, waar men door
arbeid van gevangenen en militairen, als
mede werk op zondag, do kolenproduktie
(steenkoolexport is een pijler van de Pool
se economie) trachtte te handhaven. Van
deze „amateurmijnbouw" is men nu afge
stapt, Men heeft de lonen met veertig per
cent verhoogd om beroepsmijnwerkers te
trekken. De totale produktie is nu welis
waar iets gezakt en bovendien is de we-
reldprijs voor steenkool sterk verminderd,
maar de produktie per man neemt toe. het
geen hoop voor de toekomst geeft.
Het door de geforceerde industrialisatie
verbroken evenwicht kwam vooral ook tot
uiting in de Poolse handelsbalans: ver
mindering van de traditionele agrarische
export, verhoging van de import van
grondstoffen en machines. Die handelsba
lans blijft een ongunstig saldo tonen, hoe
wel de betalingsbalans blijkbaar door ver
leende diensten althans volgens de offi
ciële cijfers een klein overschot toont.
Kan Polen daarin door verhoogde afzet
van mijnbouw- en industriële produkten
verbetering brengen?
Professor Bobrovsky, die na de oorlog
met zijn gematigd en realistisch driejaren
plan duidelijk succes boekte, vervolgens in
Frankrijk asiel zocht en thans door Go
moelka is teruggeroepen, gelooft van wel.
Hij stelt dat de industriële potentie er in
ieder geval is, dat Polen nu in die te gro
te industriële jas moet groeien door ren
dabeler exploitatie, convertering van de
bewapeningsindustrie, betere gedecentra
liseerde planning, waarbij men niet langer
tevoren vaststelt hoeveel augurken er in
een fles „pickles" moeten zitten. Of dit
lukken zal, is een andere vraag. Een werk
van lange adem zal het zeker zijn, te meer
daar de politieke noodzaak om tot gelijk
tijdige verhoging van de levensstandaard
te komen het voortdurend doorkruist.
Verheugend is dat men capabele men
sen in handel en industrie niet langer om
politieke redenen terzijde schuift, dat men
privé-initiatief in het kleinbedrijf, ter sti
mulering en aanvulling der genationali
seerde bedrijven, begint toe te laten en met
kredieten begint te steunen.
De durf, die men in de landbouwpolitiek
aan de dag heeft gelegd, is echter in indu
strie en handel onvoldoende te bespeuren,
wordt blijkbaar door marxistische psycho
ses zwaar geremd.
„Labor relations", de betrekkingen tus
sen bedrijfsleiding en arbeiders, zijn on
voorstelbaar slecht, de Poolse socialisten
zouden op dit gebied met vrucht bij Ame
rikaanse kapitalisten in de leer kunnen
Een groot economisch probleem is ook
de wederopbouw in clit, cloor de oorlog
geteisterde land. Dit prachtige plein
van het oude Warschau is met liefde
hersteld, maar de woningbouw blijft
achter.
gaan. De nieuw ingevoerde arbeidersraden
boeken wat dit aangaat, geen concrete
successen. De materiële aansporingen tot
produktieverhoging zijn onvoldoende,
overbezetting van de bedrijven en onvol
doende scholing leiden tot te laag rende
ment. Poolse economen geven toe, dat de
„zwartste kapitalistische prikkel" werk
loosheid onontkoombaar, maar tegelijk
stimulerend kan zijn. De gedecentraliseer
de „planning" is nu veroordeeld, maar met
marxistische halsstarrigheid houdt men de
noodzaak van gedetailleerde planning vol
en met marxistische breedsprakigheid is
men nog steeds doende over de nieuwe
vorm van gedecentraliseerde planning te
discussiëren. En inmiddels blijken Britse
textielmachines uit de vorige eeuw nog
steeds produktiever en betrouwbaarder
dan de nieuwste Poolse, die met eentonige
regelmaat naar de schroothoop verdwijnen.
Moet men dus tenminste terughoudend
heid betrachten jegens professor Bobrovs
ky's optimisme voor de toekomst, zijn
erkenning omtrent de moeilijkheden op
korte termijn kan men ten volle delen.
Inflatie is een lelijk woord in een -marxis
tische economie, maar zij dreigt in Polen.
Tegenover de uit politieke overwegingen
gegeven loonsverhogingen staat slechts
een gering tegenwicht: binnenlandse kre
dietbeperking, minimale snaarneiging en
goederenvoorraden, die reeds tot het uiter
ste zijn teruggebracht. Van de uit het Wes
ten (tweehonderd miljoen dollar) en het
Oosten (driehonderd miljoen dollar) ver
kregen kredieten, die nu een adempauze
geven, maar straks, bij aflossing, de Pool
se betalingsbalans zullen belasten, is in
derdaad een vrij aanzienlijk deel „opge
geten", in de consumptieve sector aange
wend dus om inflatie tegen te gaan.
Voor de oplossing van haar economische
problemen staal: de Poolse regering nu
voor de beslissende keuze: verdere libera
lisering of terugkeer naar het dwangstel-
sel. Het is de vraag of Gomoelka het eer
ste aandurft of zelfs wenst. Maar vast staat
dat hij er voortgezette westelijke hulp
voor nodig zal hebben. Krijgt hij die niet,
dan valt te vrezen dat weer met dwang zal
worden geprobeerd de onverzoenlijkheden
te verzoenen. Met alle politieke gevolgen
van dien.
Geleide economie: men struikelt in
Warschau over cle kantoren van de
bureaucratie rechts).
PORT MORESBY (Australisch Nieuw-
Guinea). De waarnemend directeur van
gezondheidszorg in Papua en Australisch
Nieuw-Guinea, dr. Roy Scragg, heeft dins
dag verklaard, dat een mysterieuze en
noodlottige verlamming, de dodelijke lach
ziekte, mogelijk de oorzaak is geweest van
vele moorden uit wraak in de Oostelijke
hooglanden van Nieuw-Guinea.
Dr. Scragg zei, dat de bevolking gelooft,
dat de ziekte door vijandelijke toverij
wordt veroorzaakt. Hij meende dat vele
moorden in het gebied bedreven waren
als „vergelding" door familie van de
slachtoffers van deze dodelijke kwaal.
Al sedert dertig jaar komt deze ziekte
veelvuldig voor onder de Forea stam. De
dood volgt gewoonlijk negen maanden na
het verschijnen van de eerste symptomen
der ziekte.
BARCELONA (AFP) Een Amerikaan
se arts heeft donderdag op de conferentie
voor ruimtevaart te Barcelona gezegd, dat
het niet noodzakelijk is, bij interplanetair
verkeer de zwaartekracht kunstmatig te
herstellen. De mens past zich goed aan in
omstandigheden zonder zwaartekracht.
De dokter zei, dat men dit in de V S. had
kunnen nagaan aan boord van vliegtuigen,
waarvan de snelheid en de baan zo was
vastgesteld, dat de zwaartekracht 47
seconden lang werd opgeheven.
tiet prestatievermogen daalt niet, aldus
de arts. De helft van de proefpersonen
vond de toestand zonder zwaartekracht
aangenaam, een kwart liet het onverschil
lig en het laatste kwart kreeg luchtziekte.
Op de conferentie is ook een document
besproken, waarin wordt beschreven hoe
door het inschakelen van drie ruimte
stations op verschillende plaatsen rondom
de aarde, televisie-uitzendingen overal ter
wereld kunnen morden opgevangen.
(Van onze correspondent in Parijs)
De Fransen die in een lichtzinnig opti
misme hadden gemeend het Aziatishe
griep-offensief in hun land, als enig brug-
gehoofd van gezondheid in Europa, te kun
nen weerstaan, hebben ook moeten capi
tuleren. Alle grenzen zijn door de epidemie
overschreden, nadat een vijfde bacillen
colonne het terrein grondig had onder
mijnd. Parijs probeert de eer als laatste
bolwerk nog wat op te houden, maai
de zakdoeken, waarmee de gehele dag ge
wapperd wordt, en niesbuien, die overal
weerklinken, bewijzen dat ook deze weer
stand niet lang meer zal duren. In tegen
stelling met verscheidene steden in het
land worden de Parijse scholen tot nader
order nog niet gesloten, ofschoon ongeveer
een kwart van de leerlingen al onder de
dekens is gekropen. Gevaarlijk is de griep
hier overigens ook niet en tot dusver is
nog maar een sporadisch geval met dode
lijke afloop geregistreerd.
De boulevardkranten hebben een nieuwe
vubriek geopend waarin zo mogelijk
met hun portret in het ziekbed de be
roemdste patiënten worden vermeld, die
op de lange rekening van de griep worden
geschreven. Tot de laatste aanwinsten be
horen enige bekende acteurs en de win
naar van de Ronde van Frankrijk, Jacques
Anquetil.
De apothekers kampen met een nijpend
gebrek aan geneesmiddelen, als gevolg
van een recente prijsverlaging van vijf
percent die de regering op alle genees
middelen laat toepassen. De berekening
daarvan over alle schakels tussen fabri
kant en publiek is zo ingewikkeld dat
zo leggen de betrokken syndicaten het ten
minste uit in de distributie een lichte
vertraging moest ontstaan. De minister
van Volksgezondheid heeft echter al ge
dreigd de verdeling en verkoop van ge
neesmiddelen in eigen hand te zullen
nemen indien het publiek niet onmiddel
lijk van de nodige „wapens" wordt voor
zien in de strijd tegen de verder opruk
kende griep -bacillen
(Reuter/AFP) Een op de vijf Fransen
lijdt aan griep. De griep wordt bestreden
met een serum dat uit een Russische ent
stof is ontwikkeld.
NEW YORK (AFP) De Hongaarse
minister van Buitenlandse Zaken, Imre
Horvath, heeft de uitnodiging van zijn
regering aan secretaris-generaal Ham
marskjoeld van de UNO voor een bezoek
aan Boedapest hernieuwd. Hammarskjoeld
heeft de uitnodiging echter „voor het
ogenblik" afgeslagen.
De Hongaarse regering heeft "geweigerd,
de voormalige voorzitter van de Algemene
UNO-Vergadering Prins Wan van Thai
land in Hongarije toe te laten. Minister
Horvath, die de Hongaarse UNO-delega-
tie leidt, heeft Prins Wan medegedeeld,
dat hij de Hongaarse regering schriftelijk
vragen kan stellen.
Kort na de opstand van vorig jaar ok
tober heeft de Hongaarse regering gewei
gerd, Hammarskjoeld te ontvangen. Daar
na is de secretaris-genei-aal enkele malen
uitgenodigd voor een bezoek aan Boeda
pest, maar Hammarskjoeld wees al deze
uitnodigingen van de hand.
Op 14 september heeft Prins Wan van
de UNO-Assemblee opdracht gekregen,
als haar vertegenwoordiger contact te zoe
ken met de Hongaren en de Russen ten
einde tot een oplossing van de Hongaarse
kwestie te komen.
De Prins is nu voornemens, het Hon
gaarse regiem een lijst van vragen voor
te leggen, die volgens Hongaarse zegslie
den „zo niet beantwoord, dan toch in
overweging zullen worden genomen".
Prins Wan zelf acht het belangrijker.
Moskou te bezoeken dan naar Boedapest
te gaan. Zijn moeilijkheid is, dat geen van
beide regeringen hem zal ontvangen in
zijn hoedanigheid als UNO-vertegenwoor-
diger.
Leiden. Kandidaatsexamen A wis- en natuur
kunde: W. Toutenhoofd, Leiden.. Doctoraalexa
men natuurkunde: A. R. Miedema te Leiden.
Doctoraalexamen biologie: mej. T. W. Schrader,
Leiden: H. J. de.Jongh, Leiden (cum laude).
Amsterdam. Gemeente Universiteit. Bevorderd
tot arts: mevr. B. A. Nieuwenhuize-Trier, me.i.
M. van Ruth, beiden te Amsterdam: mevr. M.
A. F. Buwalda-Hermans, Kloosterzande; S. M.
Aronowitz, R. F. Braun. Ch. Block, J. A. Droog,
allen te Amsterdam: J. N. M. Luken, Koog a.d.
Zaan. Artsexamen le gcd.: me.i. Th. M. Th. de
Vaan. mevr. O M. Hommes-Hendriks en de he
ren C. J. Slooft, H. Mattie en J. C. Butter, allen
te Amsterdam.
WINDSCALE (Reuter) De leider van
de Britse kernwapenproduktie, Sir Wil
liam Penney, heeft donderdag ook de slui
ting gelast van de tweede kernreactor van
de „atoomfabriek" in Windscale. Door deze
maatregel is de gehele plutoniumproduc-
tie van de fabriek stilgelegd.
De eerste atoomreactor, waarin pluto-
niumpatronen voor de Britse atoom- en
waterstofbommen werden vervaardigd, is
al sinds vorige week donderdag gesloten,
nadat door oververhitting radioactieve stof
naar buiten was ontsnapt.
Een woordvoerder van het Britse gezags
orgaan voor atoomenergie heeft verklaard,
dat de sluiting van de fabriek is gelast om
voor het onderzoek naar het ongeluk van
donderdag eenzelfde reactor beschikbaar
te hebben als die waarin het ongeluk ge
beurde. De tweede reactor zal gesloten
blijven zolang ^e commissie van onderzoek
dit nodig acht. De woordvoerder zei nog,
dat er met de tweede reactor niets aan de
hand is. In de andere afdelingen van de
fabriek te Windscale gaat de bewerking
van kern bra njdstof, afkomstig van de kern
energiecentrale Calder Hall, normaal ver
der.
De resultaten van het onderzoek in de
fabriek le Windscale zullen over ongeveer
drie weken aan premier MacMillan wor
den voorgelegd. Daarop zou een openbare
verklaring volgen.
WARSCHAU (Reuter) Volgens berich
ten die in Warschau ontvangen zijn, heb
ben begin vorige week de studenten van de
universiteit van Krakau twee dagen ge
staakt ter ondersteuning van de studenten
in de hoofdstad, die opheffing van het ver
schijningsverbod van het studentenblad Po
Prostoe eisten. De staking viel samen met
een bezoek van de vice-minister voor het
hoger onderwijs, Golanski, die naar Krakau
gereisd was om een onderzoek in te stellen.
De burgemeester, de ontvanger en vier
ambtenaren van de secretarie van het
Poolse stadje Makow zijn in hechtenis ge
nomen wegens verduistering. Zij zouden op
papier huizen hebben gebouwd, stenen
hebben gekocht en straten aangelegd.
Het „Atomium", het middelpunt van
de wereldtentoonstelling 1958, welke in
Brussel zal worden gehouden, krijgt
meer en meer vorm. Deze foto laat zien
hoe de tweede bol reeds op zijn plaats
is gehesen. Hij zal weldra van dezelfde
bekleding worden voorzien als de
eerstvoltooide bol onderaan. Het enor
me bouwwerk wordt phn. 100 m hoog.
WASHINGTON (UP) Koningin Eliza
beth en prins Philip zijn donderdag op het
vliegveld van Washington aangekomen en
daar door president Eisenhower en minis
ter Dulles ontvangen. Het Engelse konink
lijk paar zal vier dagen in Washington
verblijven.
Drie uur voor de aankomst begonnen de
eerste belangstellenden in Washington zich
langs de route naar het Witte Huis te scha
ren. Toen het koninklijk paar en de pre
sident passeerden werd echter niet ge
juicht. Slechts hier en daar klaterde wat
applaus op en het aantal mensen was
aanzienlijk geringer dan bij andere gele
genheden wanneer de president zich in
het openbaar vertoont.
Galadiner
Eisenhower heeft donderdagavond in het
Witte Huis een galadiner gegeven ter ere
van het koninklijke bezoek. Hij zei in een
speech dat het totaal van de activa dei-
vrije wereld veel groter is dan dat van
de potentiële vijand. „Het komt er slechts
op aan, onze krachten te bundelen. De
NAVO is een weg daartoe".
Koningin Elizabeth herinnerde in een
tafelrede aan de dagen van de tweede
wereldoorlog, toen Eisenhower het bevel
voerde over de geallieerde troepen die in
1944 in Normandië aan land gingen. „Uw
moedige besluit van 6 juni 1944 om de
operatie „Overlord" (de grote invasie) te
lanceren, zullen wij nooit vergeten. Wij
zijn van gevoelen, dat wij u veel beter
kennen dan vele andere wereldleiders",
zei zij.
„Fluwelen gordijn"
LONDEN (Reuter) De Britse pers
heeft zich donderdag opnieuw bezig ge
houden met de positie van het Britse ko
ningshuis.
De „Daily Mirror" schrijft, dat oprechte
trouw aan de koningin niet betekent dat
alle kritiek maar onderdrukt moet wor
den. Het blad schrijft onder meer dat er
nog steeds een fluwelen gordijn hangt
tussen de koningin en haar volk. Dit gor
dijn wordt neergelaten, afgestoft en „in
stand gehouden" door beroepshovelingen,
strooplikkers en levende relikwieën, die
nog steeds de geest van koningin Victoria
door de gangen van het paleis zien wan
delen.
De „Daily Sketch" dringt erop aan, dat
de critiek op de koningin beëindigd wordt.
„Het is de wens van de gewone man dat
de koningin blijft zoals zij is", aldus het
blad.
