Qefraaitehuis aan Jiaaseaett Kraakporselein en peperbus Tussen Qverveen en Aerdenliont THANS POLITIEK BEDEVAARTSOORD Nieuwsdienst van de radio behoort een gesproken dagblad" te zijn Kunstzinnige expressie van de jeugd (Van onze correspondent in Washington) DE VAKANTIETIJD in Amerika is voorbij. Gedu rende een paar maanden trokken honderdduizenden auto's, gevuld met kleurig geklede vaders, moeders en kinderen, kris-kras over dit werelddeel. Avond aan avond waren de motels vol ledig bezet. Thans echter kan men in die geriefelijke slaapgelegenheden overal weer gemakkelijk plaats krijgen. Of liever, bijna overal, want zelfs buiten het toeristenseizoen zijn de motels in het dorp Hyde Park, zestig mijl ten noor den van New York, nog vaak uitverkocht. Maar dit is dan ook een uitzonderlijk dorp en de politieke liefde van de democraten blijkt niet aan seizoenen gebonden Naar Hyde Park trekt men namelijk vooral om het huis te bezoeken waar wijlen president Franklin Delano Roosevelt geboren werd, waar hij als jongen ge speeld heeft en in welks rozentuin nu zijn graf is. FRANKLIN Delano Roosevelt was bet enige kind van James Roosevelt en Sara Delano In 1880 waren zij getrouwd en op hun huwelijksreis hadden zij in Neder land een antieke kast en een antieke klok gekocht, die thans nog een ereplaats in nemen in de vestibule van het landhuis bij Hyde Park. Gelijk bekend stammen de Roosevelts uit Nederland, Franklin D. legde zijn ambtseed af op de familiebijbel, die in lè86 in Nederland was gedrukt. Min der bekend is het, dat de Italiaans aan doende naam van zijn moeder aan Luxem burgse naam is: Delano luidde namelijk vroeger De Lannoy en het kasteel van Clervaux blijkt het stamslot van deze familie te zijn. Franklin's moeder was veel jonger dan zijn vader en zij heeft haar man ruim veertig jaar overleefd. Zij en Franklin hebben ii\ 1915 het landhuis in Hvde Park zeer doen uitbreiden: een zuidelijke vleugel werd eraan gebouwd om het huis een grote salon te geven plus daarboven slaapkamers voor Franklin en zijn echt genote Eleanor. Ook aan de noordzijde kreeg het oude huis een vleugel. Aan de voorzijde richtte Franklin zich daar een kleine studeerkamer in. In deze kamel en op deze veranda ervoor verbleef hij vaak, toen hij in 1921 herstellende was van een aanval van kinderverlamming, die zijn carrière had kunnen breken. Met grote wilskracht is hij deze slag echter te boven gekomen. Nooit heeft hij meer normaal kunnen lopen, maar desondanks heeft hij verkiezingsreizen kunnen maken en speeches kunnen houden. Ondanks deze lichamelijke zwakte was hij samen met Churchill de krachtige leider ven de vrije wereld in de tweede wereldoorlog. Het huis heeft vijfendertig kamers en negen badkamers. Men denkt daarbij on willekeurig aan een kolossaal gebouw, maar in feite is bijna overal de sfeer ge handhaafd van eenvoud en familieleven. Neem bijvoorbeeld de kamer, wa.v Ko ningin Wilhelmina geslanen heeft: pen een voudig, smal bed, gebloemd, typisch lo- geerkamerbehang en die and°>-e kanw waav onder anderen koning George VI van Engeland en Churchill hebban gelo geerd is zeker niet voornamer. Het moet voor de vorsten, die naar Hvde Park kwa men. een verademing zijn geweest in deze rustige omgeving te zijn. De tuin heeft prachtige oude bomen en de rozen geven een ietwat ouderwetse charme aan dit buitengoed. Geen bezoeker zal verzuimen thans in de rozentuin enive momenten stil te staan bij de eenvoudige, witmar meren grafsteen waaron alleen de namen en de iaartallen van Franklin D staan gebeiteld en bovendien nog bü haar leven dus de naam van Eleanor Roose velt, de weduwe van de grote president. ER IS nabij Hyde Park nog een ander gebouw, dat zeer de moeite waard is om te bezoeken, ook een huis van iemand van Nederlandse afkomst: hef paleis namelijk van de familie Vanderbilt. Dit gebouw, in 1898 opgetrokken in de stijl van de Itali aanse renaissance, is als het ware het sym bool van de macht en glorie der enkele, grote industriële en financiële leiders uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Thans behoort het aan de staat en men kan het voor vijfentwintig cent bezoeken. De drommen, die hier thans 's zomers door de gangen trekken, moeten wel veel ver schillen van de zorgvuldig geselecteerde gasten, die de Vanderbilts omstreeks 1909 uitnodigden om voor het week-end naar buiten te komen! Eerlijk gezegd had ik mij niet veel moois voorgesteld van zulk een* pseudo-paleis, gebouwd door een negentiende-eeuwse Amerikaan, die bulkte van het geld. Maar er was veel meer moois te zien dan ik dacht. Wel is het wat bespottelijk dat mevrouw Vanderbilt een slaapkamer voor zich heeft laten inrichten, die een repro- duktie is van de slaapkamer van een ko ningin uit de tijd van Lodewijk de Vijf tiende (haar bed gescheiden van le rest. van de kamer door een stevige balustrade!), maar het oude Italiaanse plafond, dat men naar hier heeft overgebracht om de eet zaal te sieren en de zeventiende-eeuwse Vlaamse wandtapijten in de slaapkamer van mijnheer Vanderbilt, zijn ronduit prachtig. Dit koopmanspaleis is waarlijk vol van kunstschatten, vooral Franse en Italiaanse en dan een aantal oude oosterse tapijten. Er staan vele indrukwekkende buitenhuizen langs de rivier de Hudson ten noorden van New York. Dit was het gebied, dat vroeger door de Nederlanders is gekoloniseerd en men treft hier nog veel Nederlandse namen aan. Het dorp Hyde Park is bijvoorbeeld door Jacobus Stou- tenburgh gesticht. Slechts weinige buiten huizen zijn echter zo prachtig gelegen als de Vanderbilt Mansion. De oever is er hoog en zowel naar het noorden als naar het zuiden heeft men een prachtig uitzicht over de rivier en op de Adirondack-bergen aan de overkant van de Hudson. Daar ziet men ook de geweldige gebouwen van West Point, de bekendste militaire academie van dit land. Drie fasen van Amerika zijn in d'.t I-Iud- son-stroomgebied als het ware verenigd: de ondernemingszin van de oude Neder landse kolonisten, de rijkdom der negen tiende-eeuwse industriëlen en Amerika's politieke en militaire macht van heden, ge symboliseerd in Roosevelt en West Point. IN EEN vorig artikel met betrekking tot de programmaspreiding vermeldden we, dat door een der omroepverenigingen was gesteld: het nieuws, met name het bulletin van elf uur 's avonds, duurt te lang. Dat is bovendien als regel van elk belang ontbloot, omdat er na de uitzendingen in de vooravond geen belangrijk nieuws meer pleegt binnen té komen. Men zou dus beter met een samenvattend overzicht van het belangrijkste nieuws van de afgelopen dag kunnen volstaan, zoals dit ui tal van andere landen België, Luxemburg, Europe I ook wel gebeurt. Inderdaad: het nieuwsbulletin duurt te lang. Niet alleen dat van elf uur 's avonds, dat blijkbaar inzonderheid de N.C.R.V. hoog zit, maar ook alle andere uitzendin gen van de nieuwsdienst. De omstandigheid, dat de omroepverenigingen in de meeste gevallen nog vijf minuten van het aanvankelijk beschikbare kwartier hebben afgeknabbeld, verandert daaraan niets. De nieuwsuitzendingen van de Nederlandse Radio Unie duren te lang, omdat zij zowel naar de vorm als naar de inhoud afschrikwekkend saai zijn. Naar de vorm in de eerste plaats omdat men met grote zorg stemmen uitkiest met een neutraal geluid. Juist deze onaandoen lijkheid ten aanzien van wat er gelezen wordt is niet bepaald in staat onze belangstelling voor het omgeroepene op te wekken. Die kleurloosheid wordt bo vendien nog in de hand gewerkt, omdat bij het huidige systeem van nieuwslezen slechts één spreker dienst doet. Afwisseling van twee of meer stemmen zou ons niet alleen behoeden voor inslapen, maar ons zelfs de tijd doen vergeten. Dan vormt de lengte van een nieuwsuitzending ook geen probleem meer: deze is zo levendig geworden, dat er zelfs tegen uitzending van een half uur geen bezwaar meer bestaat. Toch dient er dan aan nog een voorwaarde voldaan te worden. De „nieuws dienst" zal plaats moeten maken voor het „gesproken dagblad". Een dergelijke uitzending zal, zonder dat deze het gedrukte dagblad kan vervangen hetgeen ook niet wordt gepretendeerd wel de levendigheid en de veelzijdigheid van haar voorbeeld erven. Op het ogenblik dragen de nieuwsberichten van de beide Hilversums een zuiver ambtelijk karakter. Zij zijn zo droog als gort geredigeerd en beginnen, na het weerbericht, onveranderlijk met zaken welke het grote pu bliek niet interesseren, zoals memories van antwoord, gesprekken op onbereik baar hoog niveau en dergelijke boeiende stof. Demisdaad lijkt voor de nieuwslezer per se taboe te zijn. Wie uitsluitend op onze nieuwsberichten zou afgaan, moet tot de conclusie komen, dat in Nederland slechts Brave Hendrikken wonen, een deemoedige en toegewijde schare volgelingen van de ministers van Justitie en Maatschappelijk Werk. Misschien dat de voorbeelden van voortreffelijke radiojournalistiek, zoals die in Frankrijk, op Radio-Luxemburg en vooral on Europe I wordt bedreven, ooit hier te lande zullen worden nagevolgd. Op die zenders wordt niet volstaan met de summiere mededeling, dat er Egyptische troepen in Syrische havens zijn ontscheept, maar treedt onmiddellijk een omvangrijk correspondentennet in wer king, zodat de luisteraar, vaak door middel van interviews met de betrokken staatslieden, weet wat Beyrouth, Ankara en Jeruzalem van deze ontwikkeling denken. Het nieuws wordt dus op de voet gevolgd door reportages, klankbeelden en alle mogelijke andere vormen van radiojournalistiek, die dat nieuws achter grond verlenen. Nu zal men opmerken, dat onze omroepverenigingen toch ook tal van corres pondenten hebben aangetrokken en dat de reportagedienst van de N.R.U. van vele gebeurtenissen verslag geeft. Men ziet dan over het hoofd, dat deze parti culiere activiteit der omroepverenigingen geheel los staat van de nieuwsdienst. Bovendien is op dit punt elke coördinatie zoek. Er is geen vast tijdstip, waarop men elke dag een dergelijk „gesproken dagblad" kan aantreffen. De één geeft zijn Radiocourant om acht uur, de tweede zijn Echo om half negen, een derde zijn Journaal od zaterdagmiddag, zijn commentaren om kwart over zes en zijn Dingen van de dag zoals het het best uitkomt. In ons vorige artikel schreven we, dal één zendernet gereserveerd dient te wor den voor verstrooiing en amusement met daartussen on elk uur een kort nieuws bulletin van twee minuten. Daaruit volgt, dat het andere zendernet beschikbaar is voor het gesproken woord, de serieuze muziek en het eoedc radiotoneel, maar ook V'. or enkele uitgebreide uitzendingen van de nieuwsdienst, welke de luiste- r-iui in aantrekkelijke vorm de wereldgebeurtenissen, maar ook de „petite histoire" en de gemengde berichten opdissen. Voorwaarde is natuurlijk ook, dat de teksten niet in notarisstijl worden geredigeerd, maar aansluiten aan de dagelijkse om- gaqgsstijl. Wanneer onze nieuwsdienst, in afwaennng van ae onvermijdelijke revolutie in ons radiobestel, althans daarmee zou willen beginnen, zou er al veel gewonnen zijn. J. II. Bartman DEZE WEEK zijn wij in het bezit gekomen van een bijzonder tijdschrift. Het trekt zo sterk de aandacht, dat wij er de beide binnenpagina's van dit num mer van „Erbij" voor hebben gereserveerd. De lezers vinden er tekeningen en een paar schrijfoefeningen van kinderen uit verschillende delen van de wereld. Samen zijn zij een keuze uit een veel grotere hoeveelheid, die in het speciale nummer voor creatief werk der jongste generatie van „Shankar's Weekly" over ruim tweehonderd grote pagina's zijn uitgespreid. We zijn er zeker van, dat wij met onze keuze de lezers een even groot plezier doen als onszelf. Het genoemde tijdschrift verschijnt in India, de uitgever ervan Shankar Pillai is tevens een vooraanstaande Indische kunstenaar, leder jaar stelt hij één keer een nummer samen van creatief werk van kinderen, dat hij door middel van een prijsvraag in handen krijgt. Acht jaar geleden begon hij er mee en nu heeft hij een aantal medewerkers, die internationaal geacht wor den een belangrijk werk te doen. Het blijkt trouwens wel uit het feit, dat dit jaar veertigduizend kinderen uit zestig landen hebben deelgenomen. Een der leden van de jury, die hun inzendingen allemaal in handen kreeg, schrijft in zijn verslag, dat hij na beëindiging van zijn werk nog maar heel sceptisch bleek te staan tegenover alle standpunten, die hij tot dan in ver band met kunst voor waardevol had gehouden. Wat hij daarmee precies wil zeggen mag blijken uit hetgeen wij in dit nummer afdrukken. Men vraagt zich misschien nog af welke maatstaven de jury bij de beoor deling heeft gebruikt. Zij zegt in datzelfde verslag, dat zij zich vooral heeft laten leiden door intuïtie en niet door intellect. Zij heeft gelet op het plezier, dat de kinderen in het creatieve werken moeten hebben gehad, een plezier, dat ongebonden is aan technische voorschriften. Zij heeft gelet op spontaneïteit, vindingrijkheid, gevoeligheid in lijnen en kleuren zo goed als in het gebruik van woorden. Zij heeft vooral gekeken naar het typisch kinderlijke. „En wat ons daarbij heeft getroffen is de oprechtheid van al deze kleine kunstenaars, ongeacht in welk land zij wonen" aldus het verslag. Maar en zijn overigens heel duidelijk verschillen in het werk te zien, die terugvoeren naar de karakteristieke eigenschappen van een volk of een ras. Bladert men het boek door, dan blijkt dat de kinderen in India in hun teke ningen voorkeur hebben voor primaire kleuren. In de Japanse prenten treft een evenwichtige verdeling van zachte kleuren, in het Ierse werk zijn de voorstellingen vaak gedramatiseerd, uit de prenten van Finse kinderen spreekt een wat melancholieke sfeer, in het Chinese werk is een calligrafische nauwkeurigheid opvallend, de schilderingen van Russische jongens en meis jes zijn technisch dikwijls rijp maar conventioneel, in de bijdragen van Ame rikaanse kinderen zien we als we tenminste al niet een te voor de hand liggend verband leggen een nuchterheid en een zekere nervositeit. Het is jammer, dat we zulke verschillen maar zo beperkt kunnen aangeven. Dit geldt ook voor de keuze op „litterair" gebied. Het zal niemand verwonde ren, dat de voorkeur daar over de hele linie bleek uit te gaan naar gebeurte nissen in het gezinsleven en de ruimtevaart. Daartussen liggen natuurlijk een heleboel gradaties, waarvan er enkele interessant genoeg zijn om te noe men. Zo was het opvallend wij willen niet generaliseren dat uit de inzendingen van Ierse kinderen een sterke intimiteit met de omgeving spreekt, uit die van Amerikaanse kinderen een betrekkelijk formele gevoe ligheid bij de meisjes en een stoerheid bij de jongens, die in toon tussen imitatie en originaliteit in ligt. Uit de bijdragen van Scandinavische kinderen blijkt een fundamentele verbondenheid met de natuur, terwijl de Indiase kinderen met een voor ons bijna onherkenbare objectiviteit in staat zijn naar hun ouders en zichzelf te kijken. Opvallend is de distantie waarmee zij hun observaties in gedrag en van gebeurtenissen onder woorden brengen. Uit het door ons vertaalde en gepubliceerde zou men kunnen afleiden, dat de keuze eenzijdig is geweest. De meeste schrijverijen in dit tijdschrift hebben echter het gezinsleven (en daarin vooral de vader) tot onderwerp. Vrijwel alle Indische kinderen, die aan de wedstrijd hebben meegedaan en over hun vader hebben geschreven, tekenen hem als een grappige man, die iets be spottelijks heeft. Hun bedoelingen zijn beslist niet onvriendelijk. Als wij ge neigd zijn dat te denken blijken we niet te begrijpen hoe hun kennelijke afstand tot de ouder kan samengaan met een persoonlijke liefde, die even sterk uit hun opstelletjes voor de dag komt. Paard en berijder" is een tekening van de veertien-jarige Hans Storm vit Nederland en „Dansfeest" een impressie van de twaalf-jarige Mrinal Saha uit Bangalore, twee reprodukties uit de hierbij besproken bloemlezing. LAAT HET U niet hinderen wanneer het misschien een likje regent op de tijd, die u bestemde voor een rustige herfst- wandeling, van de Brouwerskolk via Kraantjelek naar Aerdenhout bijvoorbeeld. Integendeel, weest u maar blij met dal grijze, herfstige weer nu het er de tijd voor is, want het legt een heel bijzondere sfeer over ons binnendxiinlandschap de sfeer van het sprookje, waarin nog kleine won deren mogelijk zijn. En nu bedoel ik de wonderen van sierlijkheid en vernuft, die u zonder al teveel moeite zult kunnen vin den tussen de glimmend natte rottende bladeren, op molmende stronken, ja zelfs ettelijke meters boven de begane grond op schijnbaar gezonde bomen en die alle tot de klasse der fungi ofwel paddestoelen behoren. Want het mag dan in hel alge meen gesproken geen overmatig goede herfst voor deze plantaardige schepselen zijn, de vaste klanten van de duinvoet heb ben toch allerminst verstek laten gaan. Peperbus-aardsterren: boven geheel uit gegroeidbeneden een jong exemplaar. Op de andere foto ziet men porselein- zwammen in hun jonge dagen. WIE WEET is uw eerste ontdekking langs de paden in de omgeving van het Kolk.ie een lichtelijk onbestemde padde stoel van het gebruikelijke parasolmodel en van een moeilijk te definiëren kleur. Zie hem dan aan en vind hem meer of minder mooi, al naar uw smaak, doch ver diep er u maar niet in hoe hij wel zou kun nen heten. Want zo'n naam gewoonlijk alleen door kenners betrekkelijk snel vast te stellen is bij een eerste kennismaking niet meteen van het grootste belang. Neus daarom maar liever eerst wat verder rond tussen dor blad en dennenaalden. U hebt dan een goede kans één van de specialitei ten van onze duinstreek te vinden, te we ten een lid van het geslacht der aardster ren. Een kostelijke naam, vergissingen uit gesloten! Nu u eenmaal weet dat er aard sterren bestaan, zult u verschillende soor ten ervan ook op het eerste gezicht als zo danig kunnen kwalificeren. Want het zijn sterren, plat op de grond liggend en door gaans van een beige of wat grauwe tint. Op gewone paddestoelen lijken ze hele maal niet, maar ze horen er wel degelijk bij. De verre van zeldzame gekraagde aard ster zo genoemd naar de opstaande kraag rond het centrum kan onmiddel lijk getuigenis afleggen van zijn paddestoe- lennatuur. Tikt u maar even tegen het pa pierachtige bolletje dat door de kraag wordt omgeven, of knijp er voorzichtig in. Door de opening aan de bovenkant zal het prompt kleine wolken van een olijfbruin stof laten ontwijken en dat zijn de sporen van deze eigenaardige paddestoel, bij dui zenden tegelijk. Ze zijn nu door uw acti viteit hun grote reis op de herfstwind be gonnen, maar zonder uw toedoen zouden de regendruppels ervoor hebben gezorgd. TUSSEN Kraantjelek en de Van Haem- stedelaan zou ik u de bosjes aan de west kant van de weg warm willen aanbevelen voor een nader onderzoek. Daar wil na melijk nogal eens een aardige verrassing te vinden zijn. Bijvoorbeeld stronken, van top tot teen begroeid met hertegeweien in miniatuur, vooral bovenaan sterk wit be poederd door (natuurlijk) sporenstof. Ver gis u bij het zoeken naar zo iets echter niet in de afmetingen! Het zijn dingetjes van niet meer dan enkele centimeters, deze geweizwammetjes, die uit een taaie, zeer buigbare en kraakbenige substantie be staan. OOK OP de zandweg, die Van Haem- stedelaan heet, gaat het om het struikge was aan de westzijde, dat hier en daar be staat uit een bijna ondoordringbare opslag van de kurkiep (wiens jonge takken brede kurklijsten vertonen). Maar voordat u die lepebosjes wat nader onderzoekt, gaat het óók om de majestueuze beuken langs het pad. Op hun stammen en dikke takken tenminste op die van enkele bomen kunt u gemakkelijk het kraakporselein, of anders gezegd de porseleinzwam ontdek ken. Eén van de stammen, overdekt met talloze ingekorven namen, is zelfs bezet met vele tientallen van deze tere padde stoelen. Hij draagt ook een nummer van witte verf, een zeker teken van een spoe dige velling. Voordat het echter zover komt, kunt u nog wel genieten van de zeer fragiele, ietwat slijmige en doorschijnend witte hoeden der elegante porseleinzwam- men. De zwamvlok, die hen voortbracht, zal de beuk wel hebben vermoord, want de porseleinzwam staat bekend als een gevaarlijke wondparasiet. Waar haar spo ren op het verse hout van een gebroken tak belanden, kunnen ze naar het schijnt gemakkelijk ontkiemen. En dit is dan voor de boom het begin van het einde. De zwamvlok begint het hout te doorwoe keren en van jaar tot jaar brengt ze meer paddestoelen van dat fijne „Chinese por selein" voort. HEBT U de porselein zwam men goed be keken, wijd uw aandacht dan eens aan het dichte iepenstruweel even verderop. Daar groeien zeer in het verborgen dè beroemd heden van de Zuidkennemer duinen: pe perbus-aardsterren. Groot van stuk zijn ze, soms wel tien, twaalf centimeter in door snee. Maar hun tint is van dien aard, dat de sterren bijzonder weinig opvallen tus sen het dorre blad. Bovendien lijken ze wel een grote voorliefde te hebben voor zeer dicht begroeide plekjes en dientengevolge zijn ze verre van gemakkelijk te vinden. Hetgeen misschien wel goed is omdat de peperbus maar op weinig plaatsen voor komt, en dan alleen in de duinstreek. De naam peperbus-aardster is gegeven naar aanleiding van de grote, wat platte sporenbol, die aan zijn oppervlak verschei den gaatjes vertoont naar de manier van een echte peperbus. Hij is gegrondvest op een aantal korte steeltjes, die u wel kunt ontdekken als u de hele ster even van de grond neemt. Dan kunt' u (tenminste bij jonge en nog betrekkelijk weke exempla ren) meteen wel even proberen de slippen van de ster omhoog te buigen om u een voorstelling te maken van hoe zij hebben gezeten, voordat de paddestoel rijp en wel op de grond lag. In de dagen voor de rijp heid deed het geheel sterk denken aan een kleine, donker gekleurde ui die juist onder de grond zat. De huid van deze „ui" is toen met vijf punten opengespleten, de slippen bogen zich naar buiten en werkten hierdoor het ganse geval meteen omhoog, waarna ze elk nog weer eens in twee of meer afdelingen scheurden, zodat er onder de sporenbol een ster ontstond. Veelstralig, van de eerste grootte, heel zeldzaam, en een waardig slot van een plezierige wan deling. Kees Hana

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1957 | | pagina 15