NINE
EEN LATE ROMAN VAN Cadeautjes
VAN DER SCHAAF
jaar
Esperanto
Twee boeken over ballet
Litteraire
Kanttekeningen
Erbij
De grootheid van
een stil talent
O J dat moment ontstond het eerste
DE LIEFDE TOT DE MENSHEID
VAN LUDWIG ZAMENHOF
ZATERDAG 14 DECEMBER 19 5 7
P A G I NA
DE nog altijd schaarse Nederlandse li- men zou eigenlijk moeten aannemen dat,
teratuur van deskundige hand over het wie geen ogen heeft om te zien en dus
moderne ballet is verrijkt met twee nieu- niet genoeg heeft aan danskunst „zonder
we boeken van David Koning: „Danskunst meer", zonder verhaaltje, zonder psycho-
zonder meer" (Amsterdam, P. N. van logisch probleem, zonder illustratieve
Kampen Zoon) en „Ballet in Nederland" muziek ook geen oren zal hebben om
(Amsterdam, De Bezige Bij). Het eerste te hdren wat Koning hem probeert uit te
is een diepgaande analytische studie van leggen. Maar de taak, en dus ook het
het ballet als artistiek uitdrukkingsmid- boek, is daar niet minder interessant om.
del, het tweede een bondige samenvatting Integendeel, het wordt er nog interessan-
van de geschiedenis en de huidige positie ter door omdat de auteur, zelf deze han
en conditie der Nederlandse balletkunst, dicap beseffende, zijn lezers waarschuwt:
„Danskunst zonder meer" heeft tot on- „Men moet, lezende, meedenken in deze
dertitel: „Taal en teken van het heden
daagse ballet," maar terwille van de
proeve van critische bezinning. Wij zullen
de raadselen van de schepping niet oplos
etymologie van die taal en de elementai- sen. Maar onze onvoldaanheid, groeiend
re verklaring van dat teken gaat de au- met onze kennis, zal ons partij doen blij-
teur terug tot de negentiende- en zelfs ven in de strijd om de wijkende waarheid
achttiende-eeuwse voorvaderen van de op het toneel van het leven, niet van een
huidige choreografen, zoals Carlo Blasis, toevallig lotgeval, te volgen."
Jules Perrot, Marius Petipa en Vincenzo David Koning toont zich in dit boek een
Galeotti. Uitgaande van aanduidingen grondig kenner niet alleen van de geschie-
een boek over daiiskunst kan uit de aard denis, de grondslagen en de techniek van
van de zaak slechts „aanduiden" en niet het ballet, maar ook een kenner van de
„beschrijven" van stijl en werkwijze beginselen der esthetica en van haar ge-
dier oude meesters, en af en toe stil staan- bondenheid aan ons aller nuchter dage
de bij het verband tussen hun werk en de lijks bestaan enerzijds en aan de kosmi-
artistieke, filosofische en maatschappelij- sche natuurwetten anderzijds. Daardoor
ke invloeden van hun tijd, baant Koning is „Danskunst zonder meer" veel méér
zich geleidelijk een weg in de richting van geworden dan een gewoon boek over dans-
wat hij, zeker niet ten onrechte, als het kunst zonder meer. Het is, integendeel,
„hedendaagse" ballet in zijn schoonste en een boek over danskunst en nog héél véél
meest universele vorm beschouwt: het andere dingen, zij het *>k dat al die din-
niet-verhalende. niet-pantomimische deel gen, waarmee Koning zichzelf herhaalde-
van het oeuvre van George Balanchine. lijk in de rede alt en zij lopen van
De beperking „niet-verhalend, niet- de stellingen van Pythagoras tot de rela-
pantomimisch" komt in het boek niet met tiviteitstheorie van Einstein op de een
zoveel woorden voor, maar men mag er of andere manirr toch wel iets met de
nauwelijks aan twijfelen dat David Koning kern van zijn betoog te maken hebben,
haar wel in gedachten heeft gehad. Im- Het boeiendste aspect van dit boek is
mers, hij stelt Balanchine al dadelijk aan misschien juist wel, dat het zo duidelijk
ons voor als „de voltooier van het verle- aantoont hoe weinig „autonoom" het zo
den en de ontsluiter van de toekomst," genaamd „autonome ballet" is, als men
maar zeer nadrukkelijk niet als een der het ziet tegen de achtergrond van en in
experimentelen, „zulks in tegenstelling betrekking tot ons hele wereld- en levens
tot degenen die zich blindstaren op het beeld.
abstracte" karakter van zijn werken." Met „Ballet in Nederland" heeft Koning
Romantische glanspunten - voor de toeschouwer - die gaan verdwijnen. Men leze de grote reportage op de volgende pagina.
Toch zou hieruit het misverstand kunnen het zichzelf en zijn lezers wat gemakke-
ontstaan, dat alle werken van Balanchine lijker gemaakt. In kort bestek geeft hij,
SINDS, HAAR DEBUUT in 1905 haar
eerste verhaal „Santos en Lypra" ver
in ongeveer de helft van dit boekje van scheen in „De Beiveging" heeft Nine
Amsterdam, zaterdag„Kakie maan
dag. En oom Hans maandag. Oom
tante Marijke. En oma donderdag. Kokie
vrijdag en een héééleboel mensen zater-
VOOR WIE zo schrijft, is enkel gehoor van haar levensgevoel is het steeds aan- dag En zondag kranten halenDat is
bij de weinigen. Toen in 1922 haar roman wezig, als een woord dat nooit werd ge- het wekelijks programma van mijn doch-
„Friesch dorpsleven" verscheen later zegd. En zo is het in haar proza, in de ter die h één vijfde kruisje nu al ruim
van der Schaaf min of meer terzijde ge- herdrukt onder de titel „Heerk Walling" roman van de vijfenzeventigjarige, die zij voorbij js merbij moet u zulks ter ver
„abstract" zijn, vooral ook omdat de schrij
ver misschien om zijn betoog niet te 115 bladzijden, een résumé van de in vele
verzwakken in het geheel geen mel
ding maakt van zulke verhalende en pan- der moderne Nederlandse balletkunst en
tomimische (maar bijna niet meer aan- een scherpe karakteristiek van de leiden-
vaardbare) balletten als „De Verloren de principes, het repertoire en de presta- hestemden haar voor een onopvallend
Zoon" (op muziek van Prokofjev) of „De ties van de vier balletgroepen die ons schrijverschap, dat alleen in afzondering De symboliek van haar vroegere verhalen wat zij denken en doen, staat in het volle jATT RfTriiP'"laatste Teleaenheid maTZ
Vuurvogel" en „Het Kaartspel" (van land op het ogenblik rijk is. De andere zich luisterend bezinnen kon op de inner- had inderdaad plaats gemaakt voor aan licht van de dagelijksheid. Maar daar- alleen mPP met haar vader in het ai/tnotie
Strawinski) of „Tijl Uilenspiegel" (van helft van het boekje bevat een veertigtal - a.ueen mee m.ei naar vaaei m net uuiomm
Richard Strauss). Èr valt overigens alles goede foto's en een handig overzicht van
voor te zeggen, Balanchine niet te beoor- repertoire en samenstelling der vier groe-
delen naar zijn scheppingen van deze cate- pen, dat vooral balletliefhebbers, die nog
gorie, die vermoedelijk bedoeld zijn als niet helemaal „wegwijs" zijn, zeker op
opzichten nogal trieste voorgeschiedenis staan. De stille verzonkenheid van haar heette het, dat Nine van der Schaaf zich „De Tovenaar" noemde: de figuren, het k]arino nverweaina nemen dat Knlll
™dernP NpHPrlanH.P hallpttun.t pn (flJen£i haar teruggetrokken aard, de in- meer naar het realisme had toegekeerd, broederpaar Rein en Eddie Borgers en de de wer'kster feudal we opzon^gochteni
getogenheid van haar levensbeschouwing, Die wending was, naar het mij nog steeds naasten die hen omringen, tekenen zich af alti -d een r kranten en tijdschriften
hvoorkomt, niet meer dan ogenschijnlijk, in scherpe strakke lijnen Wat zij zeggen. gaan haien in de Amsterdamse 'binnen-
een concessie aan dat deel van het pu
bliek, dat niet voldoende begrip kan op-
prijs zullen stellen. De ware balletomaan
zal er zich wellicht over verwonderen, dat
brengen voor waarlijk sublieme werken het deprimerende en in Nederland nog
als „Serenade," „Symphonie in C" en het maar al te veel voorkomende verschijn-
onvolprezen „La Valse.'
sel van balletvertoningen zonder orkestbe-
De zware taak, die Koning zich heeft geleiding alleen in de allerlaatste alinea,
alleen mee met haar vader in het autootje,
Itjke stem van haar wezen Ik was een het dagelijks leven ontleende dingen en achter, in een nevel van vermoedens, buigt aüe vijf kilometers naar het centrum v'
late wand laar in het avondgrijze gebied mensen en beelden. Maar de werkelijkheid de horizon omlaag tot achter dit leven. En deZQ qoede stad
ir,~bleef als voorheen voor haar een verschij- daar is het, dat zich het wezenlijke ver-
ningsvorm van het aards tijdelijke, het haal voltrekt: dat van de bevrijdende \j zoudt misschien denken, dat een der-
vergankelijke, dat het onpersoonlijk dood. waarin dit leven zijn zin vindt, gelijk programma wekelijks zonder
eeuwige verhult. Jong al is zij zich van de „Sterven is staren in een nieuw verschiet" veei verandering herhaald een klein
tweeledigheid van het menselijk bestaan aldus Nine van der Schaaf in „Mijmering" meisje wat zou vervelen op den duur.
wandelen" door de stille nevel alles ge- bewust geweest, pijnlijk bewust zelfs. De uit haar (in 1929 verschenen) bundel „Naar Maar neen. Ik geloof (en ik ben zoals
zegd omtrent haar persoon, zoals deze zich mens, gevangen in het tijdelijke, onver- het Onzichtbare". iedere vader een kinderpsycholoog van
heeft uitgesproken in de ruisende taal van anderlijk begrensd door de verbijzondering Dit citaat is een sleutelwoord voor al betekenis) dat zij deze regelmaat en dm
haar verzen, in de ingehouden gevoelstoon van zijn individualiteit, weet niettemin in haar werk, ook voor de recente roman „De vaste punten als een mooi houvast be
ver-
van ons laag land", heeft zij in „Droom
vaart" (de bundel die in 1943 bij Stols
verscheen) gedicht. Laat men haar eerste,
vergeten sprookjes buiten beschouwing,
dan is met dat avondgrijsen dat „late
gesteld, was juist het publiek de ogen (en en dan slechts uiterst summiet, wordt van haar proza. Wie haar gehoord heeft, zijn beste, hoogste ogenblikken van de on- tovenaar" (G. A. van Oorschot). Daarin is schouwt. Dat is de basis waarop dan uer-
de harten) te openen voor de schoonheid aangestipt. Maar vermoedelijk vond de moet wel de betovering ondergaan hebben noembare ondeelbaarheid, de tijdeloze dan sprake van die twee broers, sterk, ge- der ane n0nsens geheel naar andermans
auteur Hit nnHprWPrn t^ nHnliit r\rr\ ar- l A i_ i i _iL. 111«v. r» ..GrlK»A AAv,
van deze werken en voor de betekenis die auteur dit onderwerp te pijnlijk om er die
zij hebben voor onze tijd, zowel door hun per op in te gaan in een werkje, dat in
karakter van autonome balletten (Ballets de eerste plaats bedoeld moet zijn om bij
purs, dus „danskunst zonder meer") als het publiek meer belangstelling voor de
door hun wezenskenmerk van visuele weer- Nederlandse balletten te helpen kweken
gave der elementaire maar daarom niet en dat aan dit doel, zowel door de inhoud
slechts primitieve levensgevoelens. Dat als door de uitvoering, inderdaad uitste-
is niet alleen een uiterst moeilijke taak,
maar ook een hoogst ondankbare, want
kend beantwoordt.
S. K. namaals
/Oï/OH'f'ÏIY I01F taal één taal zou spreken, die
/.□Vul I Uzi Iddi gemeenschappelijk bezit was. Op
plan voor een internafionale
taal. Zamenhof sprak thuis jid-
disch, het onderwijs op school ge
schiedde in het Russisch, de om
gang met zijn vele vrienden ging
in het Pools, zijn taalbelangstel
ling deed hem ook al spoedig de
andere in de omgeving gesproken
talen kennen. Op het gymnasium
leerde hij Frans en Duits, Latijn
en Grieks, bij het godsdienst
onderwijs werd hij met He
breeuws op de hoogte gebracht.
In de hoogste klassen van het
gymnasium kwam het Engels als
leervak voor en werd hij getrof
fen door de eenvoudige gramma
tica daarvan. De taal, die hij zelf
zou samenstellen, moest ook geen
ingewikkelde spraakkunst heb
ben. Maar hoe moest het pro
bleem van de dikke woorden
boeken worden opgelost? Op
zekere dag viel zijn oog op de
publikatie de goedkeuring van de uithangboreden van verschillende
censuur verkregen moest worden, winkel* die alle woorden met de
TOEN op 15 december 1887 de
jonge Poolse arts dr. Ludwig
Lazarus Zamenhof zijn achten
twintigste verjaardag vierde, be
vonden zich onder zijn correspon
dentie enige brieven in een
nieuwe taal. In juli van dat
zelfde jaar was er van zijn hand
een brochure verschenen: „Dr.
Esperanto Een Internationale
Taal Voorwoord en Volledig
Leerboek."
In het door de Russen over
heerste Polen, waar voor elke
als van een verborgen beek in een oud, eenheid, die hij binnen dit eindige leven zond en strijdbaar de één, Rein Borgers, keuze mag worden voortgebouwd. Dat
verlaten bos. Steeds is er dat gedempte, nooit zal kunnen verwezenlijken. Hij bereid om als erfgenaam de leidende func- \aatste is ook wel belangrijk. Alles mag,
van ver komende ruisen in haar taal. En „droomt" ervan. Dat is al, maar het is ook tie in de steenfabriek van zijn familie te n[s je er maar om kunt lachen. Het leven
als men de heldere oorsprong ervan heeft alles. Die droom is „geluk van de vervulde aanvaarden, levend dus met de levenden, is een geweldig feestje, bestaande uit
gevonden, staat men aan de zoom van dat dagen" onvervulbaar geluk. Steeds is maar onverbrekelijk verbonden met de uitermate lachwekkende ouders en hun
bos. van dit leven, met uitzicht op een Nine van der Schaaf als „een zeilende ander, met Eddie, die bestemd is om jong bezoekers, knikkers, bezoekers, vriendin"
heiige einder het open einde van een dromer" naar dat geluk uitgevaren, in een te 'sterven. En om die beiden heen groè- netjes, Anne (een pop) en Nicky (een
misschien" in een bovenmenselijk hier- bewogen aanvaarden wel wetend, dat het peren zich.de overigen, door familieban- beer) Verder Kakie die altijd een snoep-
ongrijpbaar is. Maar op de achtergrond den aan hen verbonden, door het noodlot ;e meebrengt en cadeautjes. Dit laatste
op hun weg geplaatst. Allen hebben in dit vooral maakt haar bestaan nog veet aan.
ragfijne weefsel van menselijke betrek- trekkeUjker dan het anders zou zijn. AX.
kingen hun betekenis, elk is een motief m les wat in hflor bijzijn in een wiM
het patroon, dat symbolisch is voor ons wordt aangeschafti is daarmede automa-
gen, elkaar begrijpen. Vandaag menselijk bestek. Of symbolisch Symbo- üsch een cadeautje. Dat vader of moeder
zijn binnen de gastvrije muren hek onderstelt een zekeie opzettelijkheid. daar wat onaanzienujke papiertjes voor
van Boulogne-sur-Mer geen Fran- een overwogen wijze van voorstellen. De in ruü geven doet in het geheel njef ter.
sen met Engelsen samengekomen, figuien van Nine van dei Schaaf zijn. al zake Haar nieUwste jurk, verre van goed-
geen Russen met Polen, maar mag het er de schijn van hebben, niet met fc ifc t verzekeren, wordt bij
voorbedachten rade n een vooropgezet voorkomende gelegenheid aange-
milieu geplaatst. Ze leefden in haar als Cadeautje Mevrouw" -
facetten van haar persoon en treden naar prezen aLS een ^aaeauije iweurouu
-i de mevrouw in kwestie was zon snobis-
ouiten loc in de gedaante an gelijkenis- +;sci, winkelmeisje dat bii een salaris van
sen, evenals zij haar leven ervaart als een 1 wimceimeisje, aai oij een saians van
gelijkenis, waarvan het voor-beeld niet
van deze aarde en van deze tijd is.
verbrand. Dat was een droef mo- personen, dat de groei van de in-
ment. maar vuur verteert alleen ternationale taal in handen houdt,
wat op papier staat. Het pro- Dit eerste Esperantocongres was
ject stond onuitwisbaar in Lud- een gebeurtenis van de eerste
wigs geheugen en werd voort- rang. In zijn openingswoord zei
durend verder ontwikkeld en ver- Zamenhof: „Dikwijls komen per-
beterd. Als het te zijner tijd aan sonen van verschillende nationali-
de wereld zou worden voorgelegd, teit samen en begrijpen elkaar,
moest het experimentele stadium maar hoe groot is het verschil
voorbij zijn. Dat ogenblik kwam tussen hen en ons! Ginds begrijpt
pas in 1887. Zamenhof verklaarde slechts een klein deel der ver
bij de publikatie, dat een inter
nationale taal evenals een natio
nale taal voortdurend groeien
gaderden, dat veel tijd en geld
heeft opgeofferd aan het leren
van vreemde talen, het gespro-
moet. Het fundament, waarop de kene de anderen nemen slechts
uitbouw van de taal zou geschie- deel met hun lichaam, niet met
den, moest echter onaantastbaar hun geest. Maar hier begrijpen
alle deelnemers elkaar. Ginds is
het onderling begrijpen slechts te
bereiken op onbillijke wijze,
waarbij een lid van het ene land
zich vernedert voor een lid van
een ander land door zijn taal te
spreken. Dikwijls stamelt hij,
zijn en mocht niet worden gewij
zigd, totdat na algehele aanvaar
ding een lichaam in het leven zou
zijn geroepen, dat met de ontwik
keling van de taal wordt belast.
DANK ZIJ deze wijze beslis
mensen met mensen
ALLEEN de uit deze woorden
sprekende mensenliefde kan een
verklaring geven voor het feit,
dat in slechts zeventig jaar zich
een Esperanto-beweging heeft
ontwikkeld, die alle hinderpalen,
vooroordelen, oorlogen, valse ver
onderstellingen en zelfs verboden
ten spijt, zich een weg heeft ge
baand tot alle delen der wereld
en is doorgedrongen in alle maat
schappelijke lagen. Tot: einde 1956
waren er ongeveer tweeduizend
verschillende leerboeken in meer
luttele tientjes alle klanten, die naar goe
deren onder de vijftig gidden vragen, met
hooghartig opgetrokken neusje aankijkt.
Mijn dochter vindt al deze mevrouwen,
zonder enige uitzondering, lief. Zij geven
haar namelijk snoepjes. In het begin
vroeg zij om die snoepjes. Nu weet zij,
dat dat niet mag en zegt dus bij het bin
nenkomen van het middenstandsbedrijj:
„Ik mag niet om snoepjes vragen" het-
t~, a m tc f—a 7,t geen hetzelfde effect sorteert als vroeger.
DAT IS DAN OOK de reden dat zich het En als u eriv slaagt om een klein meisje
sing is Esperanto in zeventig jaar bloost en geneert zich voor zijn
van een basistaal uitgegroeid tot gesprekspartner, die zich sterk en
een taal, waarin elk gebied van
het menselijk leven zijn uitdruk-
trots kan gevoelen, omdat hij zijn
eigen taal kan spreken. In onze
geschiedde dit uiteraard in de uitgang „skaja" bevatten, zoals bij
Russische taal, maar Zamenhof
kingsmogelijkheid vindt. Het ge- vergadering bestaan geen grote
verkreeg daarna ook toestem
ming voor een Poolse, Franse en
Duitse vertaling. De boekjes had
den de volgende inhoud: Voor
woord, alfabet van de Interna
tionale Taal, de uit zestien regels
(zonder uitzondering) bestaande
grammatika en enkele teksten in
de nieuwe taal: Het onze Vader,
Uit de Bijbel, Voorbeeld van een
brief, Een gedicht „Mia penso"
naar Iieinrich Heine, een gedicht
„Ho, mia kor' (Oh, mijn hart) en
een woordenlijst met negenhon
derdachttien woordstammen. Dit
alles onder het devies: „Om een
taal universeel te doen zijn, is
het niet voldoende die zo te
noemen."
WAT BEWOOG deze van nature
bescheiden mens zijn tijd, zijn
energie en zijn geld te geven aan
een onderwerp, dat zo ver van
ons slagerij, bakkerij en smederij
ook een gelijke uitgang hebben.
Het werd hem toen duidelijk, dat
vele natuurlijke talen bestaan uit
woordstammen, waarvan met be
hulp van voor- en achtervoegsels
vele andere woorden zijn afgeleid.
Er is hierin echter weinig regel
maat en de taal is als het ware
bevroren, waardoor nieuwe aflei
dingen praktisch niet meer voor
komen. In een kunstmatige taal
kunnen die afleidingen, mits vol
gens vaste regels toegepast, onbe
perkt geschieden en het te leren
materiaal tot een minimum terug
brengen.
Spoedig na deze ontdekking be
gon Zamenhof zijn eerste proeven
en nog in zijn gymnasiumtijd
werd in een kring van vrienden
een voorloper van het Esperanto
de „lingwe universala" fees
telijk begroet met het zingen van
zijn medische studies verwijderd een lied, waarvan de eerste strofe
was? Hoe kwam deze beslist niet
fanatieke jongeman ertoe latei-
zijn huisartsenpraktijk te laten
varen en in Wenen oogheelkunde
te gaan studeren, ten einde als
specialist meer vrije tijd beschik
baar te hebben om voor zijn „In-
ternacia Lingvo" te werken, die
al spoedig Esperanto genoemd
werd naar het door Zamenhof
gebezigde pseudoniem?
Om die vraag te kunnen beant
woorden moeten wij teruggaan
naar de schooljaren van Zamen-
luidt: Malamikete de las nacjes,
kadé, kadé, jam temp esta! La
tot' homoze in familje konunigare
so deba, hetgeen wil zeggen:
Vijandschap der natiën, valle,
valle. Reeds is het tijd! De gehele
mensheid moet zich tot één familie
verenigen! Hier klinkt al de toon
van de liefde tot de mensheid,
over alle grenzen van land, taal
en ras heen, die de verdere weg
van Zamenhof zou bepalen.
Dagelijks werkte Ludwig aan
-zijn project. Hij verbeterde,
hof in de plaats Bialystok, waar schaafde bij, maakte vertalingen
Polen, Litauers en Witrussen zich en schreef originele stukken
op het marktplein mengden met proza en poëzie om te zien hoe
Russen en Joden, die allen hun het aangebrachte materiaal in de
eigen taal spraken en elkaar praktijk voldeed. Zamenhofs
veelal niet verstonden. Toen de vader zag deze tijdverslindende
jonge Ludwig eens getuige was liefhebberij ongaarne en toen de
van een hevige vechtpartij, ver
oorzaakt door taaimisverstand,
bedacht hij hoe mooi het zou zijn
als ieder behalve zijn moeder-
jonge ontwerper spoedig als stu
dent in de medicijnen naar St.
Petersburg zou vertrekken, vond
hij op een keer al zijn materiaal
tuigt van een zeldzame beschei- of kleine landen en geen privi-
denheid en tegelijk grootheid van leges. Wij staan allen op neutrale
Zamenhof, dat hij van meet aan bodem, hebben volledig dezelfde
geweigerd heeft als leider op te rechten en voelen ons als leden
treden, toen hij zijn taal ter be- van één land, ja als leden van
schikking stelde en direkt tot één familie en voor de eerste
algemeen eigendom verklaarde, keer in de geschiedenis staan wij,
Reeds tijdens het eerste Espe- behorende tot verschillende vol-
rantocongres (Boulogne-sur-Mer ken, niet naast elkaar als vreem-
in 1905) werd op zijn voorstel een delingen, niet als mededingers,
„Akademio de Esperanto" be- maar als broeders, die zonder
noemd, een lichaam van bevoegde elkaar hun taal te willen opdrin-
dan vijftig nationale talen ver- ^r.haal dat Zli doet .niet laat samenvatten. de dubbele negatie bij te brengen dat zij
schenen. Er heeft zich een rijke Wat men ervan zou kunnen navertellen n- t zeggen, dat zij geen snoepjes
litteratuur ontwikkeld, die zowel de familiaire naijver om de erfenis van de dan heeft u het onveT.
originele als vertaalde romans, jerhoudrng tussen Reins klayarbare wijze verder gebracht in de pe-
toneelstukken, gedichtenbundels Eddie s oom Johan, hun tante Coba en dagogie dan ik Moge ik aan dit alles nog
als wetenschappelijke verbande- m"!a tuwn FHrlS^nn Hp Jtpf één feit toevoegen, dat een wal schril licht
lingen omvat. De bibliotheek van doch,]e' Ah. tussen Eddies op de achter- wervt ov ket nu al vrouwelijk karakter
de Britse Esperantovereniging in r Er.nst Verbe3,k en van mijn dochter: zij houdt niet van
Londen beschikt over ruim dertig- £ijn st<srke, bezonnij vriendin Hanna Fran- snoepjes Zij houdt alleen van cadeautjes
duizend pubhkaties in Esperanto, ht Tnn P omdat het cadeautjes zijn. Na ontvangst
er verschijnen meer dan honderd va" dei Sckaaf in Haai jonge jaien, de komt zii mef haar charmantste glimlach
tijdschriften geregeld in de zielsverwantschap tussen de beide broers, £9™' biedtZie haa^ snoepje aan.
internationale taal. De jaarlijkse het wegkwijnende leven van Eddie Bor- ™Jh a«an s oepJ
Esperantocongressen zijn een Sers en zijn ingaan tot de dood- dat alles
voorbeeld van efficiency, omdat is m,eeE. dan, de verschijningsvorm. Verder merk ik, dat een kinderopvoe-
alle besprekingen in één taai zon- waan" zich dit stuk leven (en het leven in ding zich voor een belangrijk deel langs
der hulp van tolken worden ge- bet algemeen) aan ons voordoet. Maar autodidactische weg afspeelt. Zij heeft
voerd. Ook de sedert tien jaar daarachter is dan dat ruisen, dat m het dén keer met de radio zitten kn0Pien (wat
gelijk met de congressen gehou- verhaal naklinkt zoals m een schelp de niet magy Toen ket djng echter piotse
den zomeruniversiteit bedient zee- Meer kap men er, geloof ik, niet van ung een preek begon weg te geven, schrok
zich uitsluitend van Esperanto: til 'S onper- zij zo geWeldig, dat ze er sindsdien niet
professoren en docenten van uni- IL de levensstroom, die meer {n de buurt heeft durven komen. Het
versiteiten uit vele delen der mil3°enenvoudig zetfde heeft zich (zonder enig ernstig ge-
wereld behandelen daar actuele in^ vQlg) afgespeeld mg( de gaskachel, die
onderwerpen op het gebied van vormen, tot mensen of stenen of bloemen. aan was
wetenschap en kunst. die Gen eindweegs meedrijven, tot ze weer
Als wij in aanmerking nemen worden ontbonden in het eindeloos ver- Sinterklaas heeft zij nog niet helemaal
hoeveel uren wekelijks op alle dei stromende oerelement. Wie het geluid begrepen. Wij hebben dus de heilige nog
middelbare scholen besteed wor- van stroom niet hoort, heeft een ro- niPt tot zijn volle disciplinaire nut kunnen
den aan elk der bij ons onder- ma"geschiedenis in haar verloop gevolgd, gebruiken, zij heeft nog niet zóveel co-
wezen moderne talen, hoeveel 1Tiaar een Gve" verstaan, zoals zich deautjes gehad. Maar volgend jaar moeten
leraren er hun dagelijks werk van Nme v.®n der Schaaf kenbaar maak- beide partijen er aan geloven. Dat heb ik
maken de in ons land behaalde he lP zwijgen tussen de regels van dit haar verteld en zij zei: „Ja Papa. Kakie
resultaten te bereiken en welke DGSlaan-
kapitalen ervoor nodig zijn om
dit alles te bekostigen, dan mag
het bewonderenswaardig heten,
hoe vrijwel zonder materiële hulp
van overheidswege mensen in
hun vrije tijd een organisatie
hebben kunnen opbouwen, die
elk jaar opnieuw duizenden in
staat stelt Esperanto te leren en
door een voorbeeldige internatio
nale samenwerking gebruiks
mogelijkheden en nut hebben ge
schapen, die men de leerlingen
van een andere taal zelden in het
vooruitzicht kan stellen.
TER GELEGENHEID van het
jubileumjaar wordt een actie
ondernomen ter bevordering van
het Esperanto-onderwijs op de
scholen. Ook in Haarlem worden
met volle medewerking van het CöfêK
gemeentebestuur en schoolhoof
den thans enkele cursussen op
lagere scholen gegeven.
C. J. E. Dihaux
komt. Met een snoepetje".
A. S. F
