Stationsplein wordt in de toekomst stadscentrum g
Wonen en Winkelen
Phoenix
terrein
'Gr Mai
1 Een karakterloze stad is even erg als een karakterloos mens i
De Grote Markt krijgt haar historische beslotenheid terug
De Schipholweg wordt verdubbeld en met bomen in het
midden beplant De weekmarkt gaat naar het terrein van
de Holland-Nautic Geen tweedeling door het Spaarne
WOENSDAG 8 OKTOBER 1958
T'J
Gracht
WIE aan het begrip „winkelen
en wonen" in de stad van nu
denkt, zal zich ongetwijfeld
afvragen, hoe de toekomstige
generaties zullen wonen en
winkelen in de stad van mor
gen, die misschien nog slechts
de naam met de onze ge
meen zal hebben. Men kan
zich met een beetje fantasie
gemakkelijk grote ruimtelijke
steden voorstellen met veel
groen en doorsneden door
brede verkeersaders. Steden
zoals zij in de geest van grote
stedebouwkundige architec
ten als Frank Lloyd Wright en
Le Corbusier zijn ontstaan,
waar geen plaats meer zal
zijn voor opeenhopingen van
mensenpakhuizen, smalle win
kelstraten en onvoldoende
toegangswegen. Voor iedere
stedebouwkundige zal het
ongetwijfeld een zeer aan
trekkelijk idee zijn uit het
„niets" een stad op te bou
wen, ideaal om in te wonen
en te winkelen, kortom om in
te leven. Het komt echter
maar heel zelden voor, dat
een architect zo'n kans krijgt
Le Corbusier was één van
hen, toen hij opdracht kreeg
in een vrij ontoegankelijk ge
bied van India een nieuwe
staatshoofdstad te scheppen
op een plaats waar voordien
slechts woestijn was.
Op het nevenstaande kaartje ziet men de tegenwoordige
toestand in het centrum van Haarlem weergegeven. Volgens
het verkeersplan, dat is ontworpen met adviezen van de
stedebouwkundige ir. 1. A. Kuiper door ir. A. van der
Steld van Openbare Werken, zal in de toekomst het
verkeer via een buitenring (gevormd door Staten Bolwerk,
Kinderhuissingel, Wilhelminastraat, Van Eedenstraat,
doorbraak naar Florapark, Paviljoenslaan, Kamperlaan en
de Buitenrustbrug naar een nog aan te leggen plein) en
een binnenring (bestaande uit Nassaulaan, Gedempte
Oude Gracht, de westelijke Spaarnekaden en een nader
te scheppen verbinding van Koudenhorn via Ripperdapark
en Lange Molenstraat) worden geleid. Tussen de beide
ringen denkt men zich een aantal doorbraken. De
grondlijnen van het verkeersplan liggen wel vast
maar Openbare Werken studeert nog op wijzigingen, met
name wat betreft het trekken bij het centrum van de
wijk ten oosten van het Spaarne en de ligging van
bruggen. Bovendien zullen enige doorbraken nog eens
onder de loep moeten worden genomen, aangezien enige
gebouwen, die op de lijst van Monumenle-':'~rg staan,
niet mogen worden afgebroken.
Persoonlijk is de heer Happé echter, dere straten ten oosten van de Grote Hout
ondanks deze maatregelen, geen voor- straat als winkelcentrum. Een dergelijke
o opleving verwacht hij niet van de straten
stander van een afsluiten van de binnen- ten wes{en van Haarlems belangrijkste
stad voor alle verkeer. Wel ziet hij een winkelstraat.. Overigens zullen ook in an-
verschil tussen openbaar en particulier dere stadsdelen, in Delftwijk bij het Mars-
verkeer. .,Als we moeten afsluiten, dan ™nplein en verder in Parkwijk en Schalk-
tt wijk winkelcentrums komen. In het laatst-
het eerst voor particuliere autos. Het genoemde stadsdeel komt zelfs een vrij
openbaar verkeer (de bussen) zullen in groot winkelcentrum, een soort „sub-
ieder geval door de grote winkelstraten city"- Voorts komen in de vier delen van
moeten blijven rijden, dat is in het be- ?et loverblad, dat Schalkwijk gaat wor-
-ïiiii-i den, kleinere winkelcentra,
lang van winkelend publiek en winke
liers beiden." De wethouder voegt eraan AAN HET WEGENVRAAGSTUK wijdt
toe. dat bet misschien wel mogelijk zal de heer Happé tenslotte nog enige gedach-
9 i ten, waarbij hij weer een stokpaardje be-
bhjken te zijn enige buslijnen via andere rijdt; de spanjaardslaan. Zoals wellicht
routes te laten rijden in de toekomst. In bekend zal zijn, is de gemeente Haarlem
het algemeen is hij er echter een voor- er voorstandster van, dat deze prachtige
stander van dat er zo lang mogelijk ver- ,aan een d,eel ?aat normen van de ont-
1 i i .6 worpen oost-west-verbinding. Er is al heel
keei dooi de straten zal moeten blijven wa^ over te doen geweest, dat de mooie
gaan.
ALS MOGELIJKHEDEN om zoveel
mogelijk parkeergeleg'enheden in het
centrum te scheppen ziet hij een forcering
bomenlaan verkeersweg gaat worden,
maar de heer Happé wil dit vraagstuk zien
als een landschappelijk geheel. „Het gaat
niet in de eerste plaats om de Spanjaards
laan zelf, het gaat om de Spanjaardslaan
in de vorm van partiële saneringen, onder als onderdeel van een prachtig landschap.
meer in de omgeving van de Zuiderstraat,
waar ruimte kan vrijkomen door 't, in ge-
meentebezit overgaan van woningen. Zo
als wij kort geleden berichtten zullen ook
de werkplaatsen van openbare werken bij
de Raaks verhuizen naar het terrein van
de voormalige Holland-Nautic aan de
->g. Daardoor komt er
Een eerste eis is, dat wij hiervoor een
harmonische oplossing vinden. Sommigen
willen de nieuwe weg via het „lelijke"
weiland laten lopen. Ik vind dit weiland
echter allerminst lelijk en bovendien ben
ik van mening, dat een aantasting van het
weiland als landschappelijk onderdeel van
het geheel pas goed een aantasting van
ook een plaats vrij voor parkeerruimte en de Spanjaardslaan betekent". De heer Hap-
eventueel voor een marktplein, dat in de pé gelooft overigens niet, dat de Span-
illllllllllllllllll!iilii!lii!lllllllllllllllllllllllllllllllllllll!l!|ll!lllililll!llil;;!hi:!|l|||l|!!llllii:;i!lllll.i;illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!ll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllliT
IN AMERIKA en nog meer in Europa zal de
stedebouwkundige moeten rekenen met gegeven
grootheden: steden die al eeuwenlang bestaan en
wegen, die berekend waren op verkeer van voetgan
gers en paarden. Dit geldt in nog sterker mate voor
het dichtbevolkte Nederland en voor het westen
daarvan, de beide Hollanden, nog het meest. Haarlem
de hoofdstad van Noordholland, is één van die ge
geven grootheden: de smalle winkelstraten, de oude
binnenstad en de kronkelige grachten bewijzen het.
Hoe zal het nieuwe Haarlem er uit zien met de
nieuwe wijken, maar bovenal hoe zal het hart, de
toekomstige binnenstad van Haarlem er uitzien? Zo
als men misschien weet bestaan er saneringsplannen,
bestaat er een verkeersplan. Al deze plannen dateren
al van enige jaren her. Langzaam maar zeker werkt
het Haarlemse gemeentebestuur echter aan de ver
wezenlijking van de plannen. Steeds opnieuw wordt
de raad voorgesteld enige panden aan te kopen, die
tegen een redelijke prijs zijn te verkrijgen. Iedere
keer weer luidt de argumentatie van B. en W.: „De
aankoop geschiedt ten behoeve van saneringsplan
zus, of uitbreidingsplan zó". Al die kleine aankopen
vormen stukjes van een legpuzzel, die als hij vol
tooid is een nieuwe stad te zien zal geven. In hoe
verre die nieuwe stad zal afwijken van het Haarlem,
zoals wij dat kennen, is een vraag, waarop het ant
woord door de heer W. F. Happé, wethouder van
Stadsontwikkeling, Openbare Werken en Hout en
Plantsoenen kan worden gegeven. Van 1953 af is de
heer Happé al belast geweest met de portefeuille van
stadsontwikkeling en tijdens zijn „bewind" zijn in
Haarlem de plannen gereed gekomen voor onder
meer de nieuwe wijken, sanering en verkeer. Wij
hebben met hem een gesprek gehad over zijn inzichten
met betrekking tot het nieuwe Haarlem en hij toonde
zich graag bereid deze te geven, al wilde hij er wel
de nadruk op leggen, dat het inderdaad zijn inzichten
en niet die van het college van B. en W. zijn. op som
mige punten namelijk wijken de persoonlijke gedach
ten van de heer Happé af van de mening van het
college, waar hij deel van uitmaakt. Wij geven hier
in het kort de visie van de wethouder op de nieuwe
stad weer. In een ander artikel hebben wij enige
facetten van dit nieuwe Haarlem op sommige punten
wat nader uitgewerkt.
toekomst de markt, die nu nog twee keer
per week op Gedempte Oudegracht en Bo
termarkt wordt gehouden, zal kunnen her
bergen. Overigens meent de heer Happé:
„Wij moeten het in het algemeen het win
kelende publiek niet te moeilijk maken,
anders zal men geneigd zijn een groot deel
van- de inkopen in de buitenwijken te
doen". Hij doelde hierbij op de bereikbaar
heid van de binnenstad, doch naar onze
mening behoeft die niet te lijden onder een
eventuele afsluiting voor zwaar verkeer.
Integendeel, reeds nu gaan velen niet
meer in de binnenstad winkelen omdat zij
de verkeersdrukte schuwen, zodat het
„moeilijk maken" reeds aanwezig kan
worden geacht.
IN HET HAARLEM van morgen zal het
Spaarne eerder een verbindende schakel
tussen twee stadsdelen gaan vormen dan
een scheiding, zoals dat nu nog het geval
is. „Kijkt u maar naar de rivieren in alle
typische structuur van Haarlem moet be
houden blijven. Gaat men daaraan tornen,
dan verliest een stad haar karakter. En
een karakterloze stad is bijna even erg als
een karakterloos mens!" Vandaar ook dat
de wethouder de Grote Markt altijd met
grote zorg heeft omringd. Hel was wel
eens moeilijk, omdat het op het ogenblik
toch zo is, dat de Grote Markt niet alleen
het centrum van Haarlem vormt, maar
tevens een der belangrijkste verkeersplei
nen, waar alle noord-zuid-verkeer over
heen moet. Met de verlegging van Haar
lems centrum naar het toekomstige Sta
tionsplein en met een gedeeltelijke omlei
ding van het verkeer (waarover straks
meer) wordt de
markt echter een
stuk rustiger en
kan deze meer
het karakter krij
gen van historisch
plein. De wethou
der zou dan de
bestrating ook daaraan willen aanpas- grote steden van de wereld: de Seine in Pa
sen. „Liever zie ik een sierbestrating rijs, de Theems in Londen en de Donau in
met klinkers of een keibestrating dan het Wenen, overal vormt de rivier een prach-
huidige asfalt. Ofschoon een keibestrating tig deel van het stedelijk schoon, maar ner-
natuurlijk niet ideaal voor het verkeer is." gens een scheiding". Dit zal in de toe-
Het voornaamste is echter, dat de Grote komst ook in Haarlem het geval moeten
Markt weer een meer historische besloten- zijn. Veel bruggen zullen nodig zijn om
heid krijgt. Plannen met betrekking tot de goede verbindingen te vormen. Daardoor
aanpassing van de bebouwing (onder meer zal aan de oostelijke oever van 't Spaarne
een vervanging van het lelijke gebouw, een nieuw levendig stadsdeel kunnen ont-
In het verkeersplan is bij voor
aan de oostelijke oever een re-
jaardslaan er per se op achteruit gaat, als
er meer verkeer door zal gaan.
Een in 1950 ingesteld onderzoek heeft uit
gemaakt, dat de bomen nog maar een be
perkte levensduur hebben. Binnenkort zal
weer een dergelijk onderzoek worden in
gesteld. Als daarbij mocht blijken, dat de
bomen binnenkort zullen moeten worden
vervangen, dan is de heer Happé er een
voorstander van het maar onmiddellijk te
doen. Dan kan 't profiel van de weg worden
verbreed en kunnen nieuwe bomen wor
den geplant. Als mocht blijken dat de bo
men nog geruime tijd kunnen meegaan
„Hetgeen ik eigenlijk hoop" dan zal de
Spanjaardslaan het huidige profiel kunnen
houden, waarbij een tweede rijbaan via
het huidige ruiterpad zou kunnen worden
aangelegd. De heer Happé is er voorts een
voorstander van dat er een klinkerbestra
ting komt. „Wij moeten ervoor zorgen, dat
het komende geslacht een gave laan krijgt.
Als het daarvoor nodig is dat wij tijdelijk
de bomen moe
ten missen, dan
moeten wij dit
offer brengen",
meent de wethou
der. „Nu ik te
vens belast ben
met de zorg voor
Hout en Plantsoenen heb ik als een van
mijn eerste bestuursdaden in de nieuwe
zittingsperiode van de raad opdracht ge
geven dit vraagstuk ernstig en degelijk
te bestuderen".
waar thans de gemeentelijke incassodienst
is gevestigd) en een eventuele andere mid
denvlakverdeling met verplaatsing van
Loutje zijn nog niet gemaakt.
staan,
beeld
HET WEGENVRAAGSTUK is een
hoofdstuk apart. Het verkeersplan van
1954 waar nog steeds aan wordt vastge
houden voorziet in de aanleg van een
binnengordel en een buitenring met ra-
diaalwegen. (zie kaartje). Daardoor zal
het mogelijk zijn een groot deel van het
verkeer, dat thans nog door de binnenstad
gaat, langs de buitenkant van het centrum
of via de westelijke oever van het Spaarne
te doen afvloeien, waardoor de Grote Hout
straat van het Verwulft af en de Gierstraat
en Koningstraat heel wat minder verkeer
zullen krijgen te verwerken.
Overigens zal Haarlem er in de toe
komst een nieuwe bomenallee bij krijgen,
die echter moeilijk een vervanging van
de Spanjaardslaan mag worden ge
noemd. Binnen afzienbare tijd zal het
presentatief gebouw gedacht, waarbij namelijk nodig blijken te zijn de Schip-
men sprak over een nieuw concertge- Y i ui,, ri- 1
bouw. Hier is de heer Happé het echter nie weg te verdubbelen. Het nieuwe pro-
mee eens. „Naar mijn idee moet het eigen- Hel zal een totale breedte van eenen-
lijke centrum van de stad ee neconomisch vijftig meter krijgen en tussen de beide
én recreatief karakter krijgen. Het moet rijbanen komt een strook van tien meter
dus alle culturele gebouwen herbergen i i, t i v i i
Voor een representatief gebouw aan de an- breedte, die met bomen beplant zal
dere Spaarneoever ziet de wethouder ove- worden. Ook de zijkanten van de nieuwe
rigens wel andere mogelijkheden. Hij Schipholweg krijgen dan bomen: „Wij
denkt bijvoorbeeld aan 'n nieuw gerechts- kri„en pen tweede Dreef op die manier."
gebouw, al voegt hij er aan toe, dat ook de- T~. ,i j i i i i i
ze gedachte nog zeer voorlopig is. De wethouder verk aarde, dat het nog
niet zeker is. dat de provincie ook al
Wel verwacht de heer Happé van het onmiddellijk zal overgaan tot verdubbe-
trekken van de oostelijke Spaarneoever i ci-ui i j
bij de rest van het centrum een opleving 'ng x'an de Schipholweg verderop in de
van de Kleine Houtstraat en van alle an- Haarlemmermeer.
Wethouder W. F. Hoppe
IN DE EERSTE plaats verwacht de
lieer Happé, dat het centrum van Haar
lem zich in de toekomst van de Grote
Markt naar het (nieuwe) Stationsplein zal
verplaatsen. Dit is niet zo verwonderlijk
a|s het misschien op het eerste gezicht
lijkt.
Van Groot-Haarlem (de uiteindelijk vol-
iroeide stad met Delftwijk, Parkwijk en
Schalkwijk) is het Stationsplein het geo
grafische centrum. Bovendien zal het in
de toekomst het verkeerscentrum van
Haarlem worden, waarvan de ligging ten
opzichte van Amsterdam, Schiphol en de
I-lmond zeer gunstig is. In de derde plaats
za' op het vergrote Stationsplein de
wethouder sprak zelfs van een reiken tot
aan Nieuwe Gracht voldoende ruimte
z'jn voor een aantal representatieve ge-
«ouwen. „Daardoor wordt het Stations-
dein tot een nieuw zakencentrum, de kern
/an een nieuwe „city". Daardoor ver
vacht ik ook een opleving van de Kruis-
traat en Kruisweg als winkelstraten, eer-
'er dan van de Jansweg en Jansstraal
vaarschijnlijk." Aldus de wethouder, dit
:ich geen voorstander van het uitschrij
ven van een prijsvraag voor architecten
iet betrekking tot de uiteindelijke vorm
geving van het nieuwe Stationsplein toont.
„Tenminste niet nu.." preciseert de heer
Happé: „Ik weet het, de heer Van Velsen
heeft in de raad wel eens gepleit voor het
uitschrijven van een prijsvraag en op het
eerste gezicht is het een zeer aantrekke
lijke gedachte. Het bezwaar alleen is, dal
wij nu nog niet weten wat er precies gaat
komen. Als er eerst meer concrete plannen
zijn met betrekking tot de aard van ge
bouwen, die het plein zullen omzomen,
kunnen wij altijd nog eens aan een prijs
vraag denken."
DOOR DEZE toekomstige ingrijpende
zwaartepuntverlegging komt de heer Hap
pé als vanzelf op een ander punt: de Gro
te Markt.
In het algemeen ziet hij ingrijpende ver
anderingen in het stadsbeeld als gewenst,
ja als noodzakelijk, alléén één ding wil hij
daarbij nooit uit het oog verliezen: „De
DIT gaat. in de toekomst onherroepelijk verdwijnen en dan wordt, ten gunste van de voetganger de sfeer van rust hersteld in het. domein, dat van oudsher het zijne was.
