L MET ONZ
ÏMMIING?
DE GROOTSTE STAD
IS NIET DE BESTE
Haarlem moet
voor
onze kinderen
bewoonbaar
zijn
.sarssn.^"•sp^rwoS xxssvssj* daarbii ziin g0<ide basis voor
het moet allemaal
mogelijk Wijven
WOENSDAG 8 OKTOBER 1958
Wonen en Winkelen
Terwijl de ene kunstmaan na de andere het heelal wordt ingeschoten en de atoomsplitsing onge
kende energiekrachten vrijmaakt, worstelt de mens met het probleem een levensstijl te vinden,
welke zich aanpast aan deze snelle technische ontwikkeling. Deze worsteling omvat vrijwel alle
facetten van ons maatschappelijk leven. Een daarvan is onze wooncultuur,
Eigentijdse oplossing
Hoe m
h
Hollen
klimmen
trekken
duwen
ZEGT INSPECTEUR IIEIJERS
Werkgelegenheid
Winkelgelegenheid
Woongelegenheid
„In het Stadhuis hangen van die mooie
schilderijendie een indruk verschaffen
van het Haarlem van eeuwen geleden.
Ik weet niet of het u wel eens opgevallen
is, maar tien tegen één zie je spelende
kinderen in het straatbeeld. Ik zie dat
schilderij van de Grote Markt voor me:
daar krioelt het eenvoudig van de kin
deren. Wat doen al die kinderen nu? Op
de Grote Markt zie je ze niet meer. In
de straten er omheen ook niet. Het ver
keer beheerst het. stadsbeeld en voor
spelend'e kinderen is er geen plaats meer.
In grote delen van de stad is dat zo. Wij
ouderen, die de stad feitelijk onbewoon- GECONSTATEERD kan worden, dat de met een waarachtig eigentijds karakter, f
baar gemaakt hebben voor de jeugd, zul- hoopvol uitzien naar de verwezenlijking van nature behoudende mens een be- gecreëerd door bekwame meubelontwer-
len ons moeten realiseren, dat wij de van de saner>ngsplannen. Hij is met de paalde angst voor het nieuwe heeft, het pers, die op functionele wijze de eisen van
■nlirht hehhen lwee speelgelegenheden in de Leidse buurt onbekende, dat nog niet beleefd en ver- deze tijd hebben onderkend.
j_ 'j,J icppen en op bet Pretoriaplein al heel blij. Daar werkt is. Deze natuurlijke behoudzucht
een
j °-°ij i leu£ deze woorden wordteenenormgebruikvangemaakt.de- remt onze aanpassing aan gewijzigde om- Wij willen hierop echter dadelijk
leidde de gemeentelijke inspecteur voor ze zomer zelfs nog tot lang na zonsonder- standigheden. Naarmate het tempo van de waarschuwend woord laten horen legen
lichamelijke opvoeding de heer S gan®' -H0 ervaring heeft ons al een ding ontwikkeling hoger wordt zal het gevaar cle moderne kitsch, die vele concurrentie
ge-
9 9 9
Heiiers in een hrnnaarZnroL -r.',» Seleei'd"' aldus onze zegsman. ,.In 't begin voor achterblijven toenemen. In het inte- vrezende fabrikanten er toe heeft
ht* oiuu cspreic zijn viste op krijg je vaak bezwaren van omwonenden, rieur komt duidelijk naar voren dat ons bracht, gebruiksvoorwerpen op de markt
prooieem van de speelruimte der die tegen dat gekrioel voor hun deur op- aanpassingsvermogen in deze tekort brengen die met „eigentijds" niets te
moderne Stadsjeugd in. zien. Maar die bezwaren verdwijnen schiet. Waar vindt men een juistere weer- maken hebben. Enkele deinzen zelfs niet
als zo'n speelplaats eenmaal in vol bedrijf spiegeling van de individuele instelling ten terug voor plagiaatpleging, waardoor ze
is. Dan gaan vele omwonenden het zelfs opzichte van de maatschappij, dan in de zich de kosten van een goede ontwerper
wel leuk vinden. Ik heb destijds wel eens eigen binnenkamer? besparen en zodoende hun produkt „con-
een beetje hilariteit opgewekt, toen ik er Wij kunnen constateren, dat deze binnen- currerend kunnen aanbieden. Als dan
in een rapport beweerde, dat het vrije spel kamer veelal een mengeling vertoont van bovendien het budget van de leek onloe-
ook wel een esthetische kant heeft." een bewuste hunkering naar het verleden reikend is en de lagere prijs doorslaggc-
DAT3VH7TTV a i. j.. i tt en een verlangen naar een eigentijdse op- vend en dit is vrijwel altijd het geval
PARKWIJK - dat vindt de heer Heijers ]ossjng Een interieur wordt evenwel niet dan ,s het kwaad «eboren. De commer-
een goed voorbeeld van moderne stads- jn dG eerste pjaats bepaalci door het te c,ele argumenten voeren de boventoon en
aanleg, ook wat betreft de speelruimte kjezen mGubel het is veeleer de wijze de woorden van de waarachtige propagan-
voor de jeugd. Er is ruimte opengelaten waarop de bèwoner' dit gebruikt. Het dist worden misbruikt om het geheel zo
voor kleine speelgelegenheden bij elk maakt geen verschi] of een antiek ladon. aannemelijk mogelijk te doen schijnen,
woningcomplex, er zijn grote speelpleinen kastje of een stalen bureau kozen wordt
2 !G?fr? ,en,helemaal aan de levensstijl van zijn gebruiker is bcpa-
de zuidkant van dit stadsplan zagen we r,'..,.
„SPELEN is geen zaak van luxe", ging °P dG kaa^t een gearceerd stuk met het ^fover blideboven^noemd?^ voórSï- aanvoeiKen' dat dezeH allef.n. ziJn ,0.et te pas"
hij voort. „Het spel en vooral het vrije spel W00ld „Rommelspeelveld" erop. Dat echter niet in Ekehoeveelheden sen in huizen mct hetzelfde karakter. Ons
met zijn ongeschreven regels - en die wordt gewoon een stukje woeste grond, kunnen beschikken antiek is nu een-
zijn nog veel strenger, dan de regels, die waarvan de jongelui zelf maar moeten maa] dun gezaaid en nict na te maken
oudere" ervoor ontwerpen! - is ge- f'e"' watze ervan maken. „En nu versta js de mcns bjj de inrichting van zijn wo_
woon een stuk noodzakelijke opvoedkun- lk goed. dat men in deze tijd van wo- nj het industriële produkt aangewe.
de. Afgezien dan nog van de meest elemen- f?"00 bij een project het eerste denkt zen* Hij zal dit moeten aanvaarden.
taire eisen van de lichamelijke ontwikke- aa" do huizen die er zullen komen. Maar Totschande overigens van diezelfde
ling^ Maar men aarzelt nog vaak teveel om hoop toch maar da wanneer de eerste mGnsheid moeten wij constateren, dat de
er de consequentie uit te trekken omdat §edeelten van Parkwijk gerealiseerd wor- nmHnU-tiPinaihnrian vmir wm-dpn "lusc" ««woumu, «a. wUin,.gui /.cci vancugcnu, um, van mvcac wjucn
die zo duur is. Als er dan geen speeleelc- den< de speelgelegenheden er meteen bij- r als het ware vanzelfsprekend tot een der- naar een bewuste samenwerking gezocht min moderne binnenhuisarchitectuur. Hel
genheid is, dan zullen we die moeten komen" Da» k eveneens een eis van mo- ™®blKt' STT nlJLe n2r 2't gelijke wooncultuur zouden uitnodigen. Wij wordt om eon voorh-eld te stellen. is ..Het Huis in de Buurt- een galerij.
scheppen. En als er geen ruimte «enoeg is derne stedebouw. Het is logisch dat wo- V d" G moeten helaas constateren, dat dit nog De Bond van Nederlandse Architecten woning, die ter gelegenheid van het gouden
dan zullen we al die verschillende moge- ningzoekenden denken: als die woningen Tl,:!,'Titppb,,if nZ Ven namaak woonstijl nict het geval is" Ook de architect wor- heeft ter gelegenheid van zijn gouden ju- jubileum van de B. N. A. deze zomer in hel
lijkheden, die een kind vroeger gaande- er eei-st maar zijn. Maar we hebben "het T]pn lln"1'^nipi Inrlp •'T i<; rl-.n laas stelt met het probleem van het eigentijdse, bileum deze zomer een tentoonstelling ge- Stedelijk Museum te Amsterdam is
weg (meestal van school naar huis) vond, al vaak ëenoeg gezien: als ze er eenmaal bn.de-grondse kitsch Ondanks het feit dat in architectenkringen houden in het Stedelijk Museum ie Am- geëxposeerd.
moeten comprimeren op een klein stukje inzitten, dan missen ze van de eerste dag
grond. Met die mogelijkheden bedoel ik af die voorzieningen, die een nieuwe wijk
TERUGKOMEND op de ontwerpers van
goede gebruiksvoorwerpen zal men kunnen
inziens is dit een niet juiste veronderstel
ling, daar de bewust in de eigen tijd le
vende mens onder alle omstandigheden
ook in een sterk verouderd huis een zui
vere leefruimte kan scheppen.
Het oog richtend op onze hedendaagse
woonvormen zouden wij van de architec- werpwerk nog ontbreekt. Het is daarom Deze plattegrond, die ivij ontlenen aan hel
ten mogen verwachten, dat deze woningen zeer verheugend, dat van diverse zijden maandblad „Bouw", geeft een voorbeeld
Ondanks het feit dat in architectenkringen houden in het Stedelijk Museum te Am
veel onderzoekingswerk wordt verricht, sterdam aan de Volkshuisvesting gewijd,
giunu. iviei cue mogenjKneoen oedoel ik u,e «u uicuWe wJR hft MAG verheugend crennemri wor- heeft men toch het geVOel dat een, wer" Het hoogtepunt was een voorbeeld van een
SdjendoorkDant'moef alfemaaf künnen^p OM DAT AAN TE T0NEN wees onze ^"d^Stic^ting^Gfed Wonen" on- Een voorbeeld van de mogelijke plaatsing g®^f ^mélijk0^?61 hoje gelijkt?jdUMs^ïn heT BomvS
zon vrije speelplaats De speeltuinen soe zegsman op een aantal flats in Delftwijk, der andere. Het goede seriemeubel is er van meubels m een mocern in en u>woongebouw Dcze W00nwijze vormt reeds trum te Rotterdam een maquette op ware
>n in d'it. nnzirht natnnriiiv nnir -n hoian«. boven de Jan Gijzenvaart. „Die mensen een zeer belangrijk onderdeel bij het ont- grootte als resultaat van een studie door
werpen van uitbreidingsplannen en zal in een groep architectuur-studerenden on-
de toekomst wel haast zeker nog belang- der leiding van architect ir. W. van Tijen
rijker worden. gerealiseerd. Dit project is ontstaan door
len in dit opzicht natuurlijk ook "n belang- DÜTen .Qe dan ^Jzenvaari. „uie mensen
rijke rol maar een opmerkelijk verschil is Zltte" .te springen om een spee tuin voor
er toch wel. In de speeltuin worden de kin- ,kmdeien- Ze hebben zelf al een vei-
deren in het algemeen bewogen door de emgmg gevormd met driehonderd leden,
toestellen en het is de bedoeling met die En g8iUkk'gtg|?t hu? WenS nu in veiTUl"
vrije speelplaatsen, dat de jeugd zich zélf ?1J ke,, Hlevopilem, is nog een tuin
aan de toestellen beweegt. Het speeltuig v.0°f de katholieke vereniging Het Ge-
moet de kinderen ook in staat stellen, zélf zm pP^ecteerd. En verder in het noor-
kunstjes uit te vinden zoals ze dat noemen
„en hun fantasie te ontwikkelen".
IN DE VOLLE binnenstad in aan de be
den komt nog een tweede speeltuin van
het Speeltuinverbond, hier bij het Marian
ne Philipsplantsoen".
Hij wees weer een aantal stippen op het
hoefte aan vrije speelgelegenheden wel Delftwijkplan aan: „Dat worden in totaal
uiterst moeilijk tegemoet te komen. Het twaalf vrije speelplaatsen, waarvan er al
enige, waar de heer Heijers een mogelijk- vijf aan weerszijden van de Van Moerker-
heid in ziet, is de ruimte achter het hoge kenstraat in aanleg zijn. En dan hier die
groene hek aan de zuidzijde van de Dam- schoolsportvelden bij de Jan Prinslaan,
straat: daar zouden zijns inziens een paar werkelijk we beginnen het tempo van de
klimbogen, een duikelhek, een serie stap- stadsuitbreiding hier een beetje in te lo
stenen en wat dies meer zij uitstekend op pen!" Iets geheel nieuws is daarbij de
hun plaats zijn. Maar verder kan men vrije uitwisseling tussen de drie speeltui-
voor het centrum .van Haarlem slechts nen in Delftwijk,
„Ziezo, ik kom der maar
effe bijliggen. Dit kan
niet, rooie, het zit net
op het draaipalletje. En
hoe wou je dat grote
bord erop krijgen? Nooit
Het is een merkwaardig verschijnsel, dat de
meeste stadsbestuurders in het verleden una
niem en zonder discussie de uitbreiding en
getalsvergroting van hun stad als onbetwist
baar ideaal hebben gezien. De zoveelste
inwoner werd altijd met trots en gejuich bin
nengehaald en gefêteerd en de hele stad
leefde mee in een soort van wedstrijd om de
getalssterkte. Het werd zeer belangrijk geacht,
of men de tiende, zevende, zesde of vijfde stad
des lands was. Het was een gloriedag wanneer
men erin slaagde een andere gemeente in
rangorde voorbij te streven. Des te merkwaar
diger is dit verschijnsel te noemen, omdat nie
mand zich ooit heeft gerealiseerd of er wel een
voordeel aan het winnen van zulk een zielen
aantalrace was verbonden. En inderdaad: wat
is het voordeel ervan?
MODERNERE opvattingen
in deze kwestie hebben het
doen jonge, het scheelt streven naar „grote stad wor-
je allemaal in je snel- den" ais zinloos gekenschetst.
heidNiet de grootte van het inwo-
„Och jonge, kijk jij lie- neraantat is beslissend voor de
ver naar je eigen kissie. functionele geschiktheid van
Met je triplex en je een sfad, doch de harmonie
vierkante wielentussen inwoneraantal en werk-
(haalt neus op). gelegenheid plus woonruimte.
Een dergelijke techni- Daar Gn daar alleen ,igt het
zwaartepunt van de vraag, of
een stad bewoonbaar en wel-
toirrand is misschien varend js De taak van een
ergens in een buiten- stadsbestuur ligt dus op een
geheel ander punt dan waar
het in vele gevallen voorna
melijk is geconcentreerd. Het
stadsbestuur heeft niet tot taak
zoveel mogelijk „zieltjes te
winnen" en dan te trachten
alle andere factoren van
stadssamenleving daarbij aan
te passen, doch het moet in de
eerste plaats overwegen welke
mogelijkheden een stad heeft
aan woongebied, werkruimte
sche discussie aan
weerszijden van de trol-
hel blijft uitkijken.
en uitbreidingskansen, daar
naast een sociografische con
trole uitoefenen op de bevol
kingsaanwas en deze twee
factoren zo goed mogelijk co-
ordineren. Wanneer men tot.
de conclusie komt dat de ene
factor de andere in de toe
komst zal gaan overheersen,
zal men die „woekerende"
factor moeten afremmen en
terugbrengen tot de proportie,
die een harmonieus welvaarts
peil eist.
MEN HEEFT berekend dat
Haarlem in 1975 ongeveer
tweehonderdduizend inwoners
zal tellen. De IJmond en Zuid-
Kennemerland zullen in 1980
tegen de vijfhonderd duizend
mensen herbergen.
De aanwas in Haarlem
gaat minder snel dan el
ders en het ziet er niet naar
uit dat Haarlem op den duur
zijn plaats in de rangorde der
grootste steden zal behouden.
Daar is men niet rouwig om
men redeneert in Haarlem dus
niet meer volgens de zinloze
lijn van hoe groter hoe mooier,
doch is zeer gematigd in het
streven tot aantrekking van
inwoners en uitbreiding dei-
stad. Deze gematigdheid kan
alleen maar een voordeel zijn
voor degenen, die Haarlem
als woonstad hebben uitgeko
zen of verkregen. Gezien in
het kader van de „Steden-
krans Holland" zou een mate
loze uitdijing van de steden
in het westen des lands funest
en absurd zijn. Wil men de
sleden bewoonbaar houden
dat wil zeggen: wil men er
voor zorgen dat het leven van
de stadsbewoner enige aan
trekkelijkheid blijft hebben
dan zal men deze beheersing
in steeds toenemende mate
moeten realiseren in de ge
meentelijke politiek. Veel meer
dan op uitbreiding moet het
streven gericht zijn op conso
lidatie en sanering van de be
staande stad.
Bij een beheerste, gematigde
uitbreiding dient dus een ver
aangenaming van het stads
leven op het programma te
staan, waarbij uiteraard niet
enkel op recreatie en comfort
wordt gedoeld, doch op het
gehele complex van factoren
dat de stadsbewoner het leven
dragelijker kan maken.
De plattegrond welke bij dit artikel nauwe samenwerking van onder meer: de
wordt getoond heeft een oppervlakte van Nederlandse Huishoudraad, Bouwcentrum
rond honderd vierkante meter. Deze T.N.O. en B.N.A. met de „Studie functio-
maat wordt weliswaar bij vele woningen, nele grondslagen van de woning",
welke de laatste jaren zijn gebouwd, nog „Ieders Huis" straks gaat uit van
niet gehaald, het is echter geenszins een de wezenlijke behoeften die er bestaan
utopie en kan binnen het bereik van het voor een harmonische ontwikkeling van
gemiddelde gezin worden gebracht. De de mens, waarvan de bevrediging als
plattegrond bestaat uit een kern de noodzakelijke voorwaarde wordt be-
woonruimte- waaromheen alle overige schouwd voor een aanvaardbaar, woonpeil
ruimten gegroepeerd zijn en door middel ha materieel en geestelijk opzicht. Een
van deuren of schuifwanden hiermede ver- zeer gedocumenteerde beschouwing is af
bonden. gedrukt in „Bouw" van 16 augustus 1958.
De woonruimte is verdeeld in een eet- TTAT, „AT
hoek aan de galerijzijde in direct con- HOE ZAL ons nageslacht wonen? Ook
tact met de keuken, alsmede een zitdeel dan zal het wonen aangepast worden aan
aan de balkonkant. Het balkon bestaat uit de voor die tijd geldende behoeften. In wei
een breed gedeelte en twee smallere, zo
dat het. schoonhouden der ramen geschie- T „1 M „1
dan kan door de huisvrouw zelf. De beide 1 OCKOIRSlbCSpiC^Clin^
kinderslaapkamers zijn door middel van
schuifwanden met elkaar en met de woon-
ruimte verbonden, waardoor een aaneen- ke richting de levensbehoeften zich zullen
schakeling van ruimten ontstaat. De jon- ontwikkelen kunnen wij voor de eerste va
gere kinderen biedt hel speelruimte en het ''g jaren welhaast raden. Laten wij bij-
studerende kind heeft het studeervertrek zonder goed bedenken, dat de wereldoe-
niet te ontberen Voor het gezin zonder vol king zeer snel toeneemt,
kinderen zullen deze ruimten een welko- Moeder aarde biedt voorlopig plaats ge-
me aanvulling vormen. De getoonde plat- als w'j haar totale bewoonbare op
pervlakte beschouwen. Prof. Van den
Bcrgh heeft eens gezegd: „Zolang de he
le wereldbevolking nog een staanplaats op
de Vëljuwe heeft, valt het met de bewoon
baarheid van de aardbol nog wel mee".
Het probleem is echter de opeenhoping van
grote aantallen mensen op een beperkt
gebied, hetgeen dikwijls uit industriële
overweging noodzakelijk is. De steden
groeien nog steeds in stormachtig tem
po. Wij zullen ons tenslotte niet meer kun
nen veroorloven om de steden als olie
vlekken te laten uitvloeien. Zullen wij de
tuinsteden met het ééngezinshuis moeten
opgeven? Zal een grotere concentratie van
mensen noodrnkelijk worden? He! 'ijkt on
afwendbaar. De tijd dat de mens in een
wooncel zal leven, lijkt niet meer zovei
verwijderd. Door ons geprezen hoge woon-
speelt het leven van de stads- vcr) n N,euwG nor.
bewoner zich af. Hij werkt, men zu^n ontstaan.
f. Misschien komt het eens zover, dat de
cle dingen die hij nodig heeft. waardevolle elementen in onze
Daaruit volgt dat een stad - wooncultuui, iich,-luch,-ruimte, door de
wil zij een goede stad heten!- technische toekomstmens niet meer als
It' natuurelementen zullen worden gebezigd,
maar door technische elementen zullen
worden vervangen. Wij kunnen ons het le-
ven in de technische wooncel moeilijk voor
ven: voldoende werk voldoen- t Wjj /ijn recds jn t eGn vol.
de en goede woningen, ont- komen afgesloten ruimte ]ijcht( ]uchl. tem.
peratuur en vochtigheidsgehalte te rege-
len naar de voor de mens meest ideale
gelegenheid oor de jeugd. omstandigheden. Wij zouden ons kunnen
tn'voorstellen, dat in deze cel. door middel
wiirt om tfUiuïS Snfrt" van straling hct zonlicht is na te bootsen,
i 3 V g'. p .cc Door middel van de air-conditioning kun-
koop en volledig te winkelen. nGn wj. dan njet ?]leen dp tGmperatmir cn
het vochtigheidsgchalte regelen maar ook
een bepaalde geur in de cel verspreiden,
bij voorbeeld zeelucht.
Als wij dan nog op suggestieve wijze in
staat zijn een strandbeeld op de wanden
te projecteren en de daarbij horende ge-
c 1>,c. a 'on- luiden, als die van aanrollende golven,
Z2m°t°n kan- door de geluidsinstallatie te laten voortr
c lv 1"v°oi brengen, dan is het strandleven nagenoeg
compleet. Zo zou elke gewenste omgeving
op elk gewenst moment kunnen worden
opgeroepen.
DAT ZIJN de drie factoren,
die de grootste rol in het ge
meentelijk beleid spelen. On
der deze drie hoofdstukken
n dc
Hij
hij woont en voorziet, zich van
doende gelegenheid moet bie
den om zich aan deze drie
bronnen van welvaart te la-
spanningsmogelijkheden,
kunstzinnige genieting, speel-
Vooral op de twee factoren
Wonen en Winkelen legt deze
speciale bijdrage de nadruk.
Wat er ontbreekt, is frank en
vrij gehekeld. Wat er aan
goeds te beleven valt, is be-
voor
uitziende blikken" kunnen op
maken en wat er van de stad
waar men woont verwacht
kan worden, zal men dan ten
slotte kunnen berekenen.
Is het in een tijd, waarin de mensen nis
vogels door hel luchtruim gaan en waarin
Moge ieder echter doordron- ,Het Kerstmis de tulpen bloeien, gewaagd
gen raken van het feit, dat het te veronderstellen, dat. eens onze woon
beleid van een stadsbestuur cultuur zich in deze richting zal ontwik
kelen? Ons nageslacht zal waarschijnlijk
gebroken heeft met een z.n- b(,lpr de aardsatellieten aan het firmamenl
loze traditionele wedloop om weten te onderscheiden dan de vogels
het aantal en dat het gericht de lucht. Zal de toekomst dan nog mease-
is en steeds moet zfjn op de lijk geluk kennen? Laten w\j optimist zij*
Het verleden heeft ons geleerd, dat bij he1
belangen van degene, die er
woont, belasting betaalt en
aan hel drukke stadsleven
deelneemt.
verloren gaan van oude waarden daar
altijd weer nieuwe voor in de plaats ge
komen zijn.
Brakcl-Btnno
