SCHALKWIJK
|BSBg| 1
HAARLEMS OUDE BINNENSTAD IS
NIET BEPAALD LOMMERRIJK
Een zo groot mogelijke differentiatie
bij de verdeling van woonruimte
LAM SCHALKWIJK
mm;
Wonen en Winkelen
Prachtige plantsoenen
liggen achteraf
Meer oasen vindt men
in de buitenwijken
Het Zandvoortse
zuiderduinterrein
biedt kans voor
unieke villawijk
WOENSDAG 8 OKTOBER 1958
hoe de toekomstige Haarlemmer zal
nonen, wordt het best geïllustreerd aan
óehand van het uitbreidingsplan Schalk
wijk, omdaj in deze satellietstad een af
spiegeling van de doorsneebevolking van
Haarlem zal komen te wonen. Bij het ont
werp van de nieuwe wijk, die aan veertig
duizend mensen ruimte voor wonen, re
creatie en werken zal geven, is er naar ge
beefd een zo harmonisch mogelijk opge
bouwde bevolking te krijgen. Om dit te be
reiken is de uiterste zorg besteed aan een
•o groot mogelijke differentiatie van de
woningtypen. Bovendien zullen woningen
worden gebouwd voor speciale groepen als
bejaarden, alleenstaanden en maatschap-
nelijk onaangepasten. Daarom kan het
'nieuwe stadsdeel ten zuiden van de
Schipholweg met recht de eerste satel
lietstad van Haarlem worden ge
noemd, omdat daar de nieuwbouw werd
roegewezen aan die bevolkingsgroepen,
bie qua urgentie het meest daarvoor in
aanmerking kwamen. Het gevolg is dan
geweest, dat de bevolking van Delft-
wijk weinig variatie vertoont: zij bestaat
voor het grootste deel uit jonge gezinnen
met schoolgaande kinderen. Vandaar ook,
dat er in het noordelijkste stadsdeel van
Haarlem naar verhouding zoveel lagere
cholen moesten worden gebouwd.
In Schalkwijk zal dat allemaal anders
worden. De vier delen, die samen de nieu
we stad zullen gaan vormen, krijgen een
zorgvuldig uitgebalanceerde verdeling van
hoogbouw en laagbouw, waarbij veel
plaats is ingeruimd voor eengezinswonin
gen. Dit betekent dat zevenentwintig per
cent van de in Schalkwijk te bouwen wo
ningen eengezinshuizen worden. De rest
wordt hoogbouw. Er is gestreeft naar een
zo harmonisch mogelijke afwisseling. In
algemeen zou men denken, dat de
moderne tendens gaat in de richting van
Oatbouw. Verscheidene steden, die aan
vankelijk hun nieuwbouw in etages hadden
ontworpen, zijn daarvan echter terugge
komen.- Met name is dit het geval met ste
eën als Breda en Eindhoven, waar men
zelfs zover gegaan is, dat nog slechts een
kwart van de nieuwbouw als hoogbouw
wordt uitgevoerd. Ook in enige „new
towns" steden in een straal rond Lon
den bemerkt men een toenemend stre
ven een groter percentage eengezinswo-
rrgen te bouwen. De gedachte, die hier
in ten grondslag ligt, is dat voor gezin-
Een met kleinere kinderen eengezinshui-
e de meest ideale woonomstandighe-
k bieden. Oudere gezinnen met opgroei-
rie kinderen kunnen beter in flats wor-
c-n gehuisvest. De stedebouwkundigen
noden het liefst zien, dat er een door-
üroming zou plaats hebben: gezinnen, die
rar. eengezinswoningen naar flatbouw ver-
Jizen en nog weer later naar bejaarden-
«oningen. Dit zal echter wel een vrome
tens blijven, al houden de ontwerpers van
::euwe stadsdelen rekening met de moge-
i.jkheid dat zulk een doorstroming inder
daad zal geschieden.
BIJ DE OPZET van Schalkwijk is uit
gegaan van de resultaten van een woning-
aifferentiatiestudie, die door het Neder
lands Economisch Instituut in Rotterdam
is ondernomen. Daarbij heeft men een
vérgaande indeling gemaakt, enerzijds
wat betreft het aantal bedden en kamers
per woning, anderzijds wat betreft het
aantal eengezinshuizen en flatwoningen.
Los hiervan staat dan nog een verdeling
lassen de aantallen woningwetwoningen
a premiebouw- of andere woningen. De
percentages hiervoor zijn respectievelijk
5? en 43.
Ook particulieren kunnen bij de woning-
wetbouw worden ingeschakeld, zodra zij
in staat zijn arbeiderswoningen tegen een
redelijke huurprijs te bouwen. De wonin
gen variëren van driekamer- tot zeska-
merfiats. Dertien a veertien percent van
de te bouwen huizen bestaat uit bejaar
denwoningen. Ook wordt een percentage
gereserveerd voor alleenstaanden: in hel
eerste gedeelte van Schalkwijk zijn negen-
woningen voor alleenstaanden gedacht.
Bij de ontwerpen is er rekening mee ge
houden, dat ieder gezin een tweede woon
vertrek heeft. Van alle bejaardenwonin-
gen krijgt de helft een derde kamer, die
hn dienen als logeerkamer voor gasten,
!'s ,,hobby"-ruimtc of als studeervertrek.
Ongeveer twee percent van de woningen
pl zijn bestemd voor betrekkelijk maal-
-fhappelijken.
ALS MEN rekening houdt met de tot
standkoming van een „doorsneebevol-
hing", zouden in geheel Schalkwijk onge
veer vijfentwintig scholen moeten komen:
an heeft echter een iets ruimer aantal
f;Pgezet. Voorts zal een aantal kerken wor
den gebouwd: tenminste drie roomskatho-
lieke, twee Nederlands Hervormde (plus
twëe wijkgebouwen) en één gereformeer
de- Ook enige kleinere kerkgenootschap
pen zal de mogelijkheid worden geboden
herken in de nieuwe satellietstad te bou-
"en. Voorts zal er in ieder van de vier
^stadsdelen" van Schalkwijk een verzor
gingshuis voor bejaarden komen, waar-
en eik ongeveer honderdvijftig bedden
aal krijgen. In het „hart" het punt tus
sen de vier delen komt een zakelijk cen-
,rum> waar 's avonds zo mogelijk iets te
ooen is: er is daar een bioscoop gedacht,
Verder een bioscoop-annex-schouwburg-
aaaltje, calétjes, een warenhuis en vele
Winkels. Dit centrum zal niet worden ver
boord door doodse elementen: gebouwen,
Q!e 's avonds donker blijven. Hiervoor
naast het Eigenlijke centrum ruimte
'Pengelaten. "Jaar komen bijvoorbeeld een
Postkantoor, enige banken en watTkanto-
Vh Verclei heeft men bij de opzet van
onalkwijk getracht een grote uniformi-
e>t te vermijden. Voor iedei der vier de-
jn is een architect benoemd, die de super-
'isie over de aanleg zal krijgen en die in
_f;n niet onbelangrijke mate zijn stempel
Pnet uiterlijk van de wijk zal drukken,
bo Amsterdamse architect P. Zanstra
supervisor voor het eerste gedeelte,
Vaarvoor thans de grond wordt opge
hoogd. Van de vijfendertighonderd wonin
gen, die daar zullen komen, wordt eerst
de helft gebouwd op de grond, die reeds in
het bezit van de gemeente Haarlem is.
De andere helft zal volgen, zodra de grens
wijziging met Haarlemmerliede tot stand
zal zijn gekomen. In dit gedeelte komen:
twee kerken, negen lagere scholen en zes
kleuterscholen, alsmede een verzorgings
huis voor bejaarden. Als men het plan
Schalkwijk beziet, zal men bemerken, dat
een grote strook aan de noordkant is gere
serveerd voor speciale doeleinden. Daar
komen onder meer het nieuwe ziekenhuis,
dat voorlopig gedacht is als vierverdie-
pingenbouw met een mogelijk hoger zus
terhuis, een openbare en een r.k.-middel
bare school, eventueel een protestants-
christelijke lagere technische school, een
b.l.o.-scholencomplex en schoolsportvel-
den. Al deze scholen zullen niet alleen de
bewoners van Schalkwijk ten goede komen
zij zullen ook leerlingen krijgen van de
wijken ten noorden van de Schipholweg.
De noordzijde van de oostelijke rand van
Schalkwijk is gereserveerd voor kleinere
industrieën. Men hoopt daar enige bedrij
ven te kunnen krijgen, die nu nog langs
het Spaarne zijn gevestigd. Ten zuiden van
dit industrieterrein komt een begraaf
plaats. Ten zuiden daar weer van zijn
sportvelden geprojecteerd. Aan de Spaar-
nekant komt een groenstrook. De zuidpunt
van deze strook is gereserveerd voor vil-
labouw. Men hoopt daarvoor gegadigden
te kunnen vinden, door hen aantrekkelijke
woonomstandigheden in het groen en aan
het Spaarne met gunstige verbindingen te
bieden.
Met de verwezenlijking van Schalkwijk
zal Haarlem plaats voor om en nabij de
tweehonderdduizend inwoners krijgen. Of
dit een voorlopige grens is, staat nog niet
vast. Mogelijk wordt rekening gehouden
met een verdergaande groei tot tweehon
derdvijfentwintigduizend mensen. Daar
voor zou men dan weer. naar andere mo
gelijkheden moeten zoeken. Haarlem zal
ook in de toekomst het karakter krijgen
van een woongemeente. Reeds nu wonen
er meer forenzen dan in Hilversum. Dooi
de bouw van Schalkwijk komt een plaatsje
als Vijfhuizen aanmerkelijk dichter bij het
centrum van Haarlem dan bijvoorbeeld
Dclftwijk. Het is mogelijk dat het dorp in
de Haarlemmermeer zich in de toekomst
meer op de Spaarnestad zal gaan oriën
teren, waardoor het bijvoorbeeld een iden
tieke ontwikkeling als Badhoevedorp en
Zwanenburg ten opzichte van Amster
dam zal krijgen. Dit is overigens nog maar
één van de mogelijke ontwikkelingen, die
te verwachten zijn na de voltooiing van
Haarlems nieuwste satellietstad. De Haar
lemmers zelf kunnen met gepaste trots
de bouw ervan tegemoetzien: Schalkwijk
wordt het voorbeeld van een moderne
woonstad.
Het structuurplan van
Schalkwijk, zoals dal dooi
de afdeling stadsontwikke
ling van de dienst van
Openbare Werken te Haar
lem is opgesteld. Op liet
kaartje zijn (gemerkt: a. b.
c. d) de vier afzonderlijke
delen van het „klaverblad"
§f| Schalkwijk te zien, evenals
s.- de scholenstrook aan de
P|;l noordkant, .waar teyeos het.
v- nieuwe ziekenhuis is gepro-
5 V( jecteerd. het "industriege-
'viy deelte aan de oostkant met
ten zuiden daarvan de ont-
worpen begraafplaats en de
AM villawijk (e) in de zuidwes
telijke punt bij het Spaarne.
De bovenkant van de kaart is het noorden. De cirkel links boven is een nog
aan te leggen verkeersplein bij de Buitenrustbrug, vanwaar naar rechts de
Schipholweg loopt. De blokken van woningen en winkels zijn voorlopig geschetst.
VLAK BIJ de nieuwe vleugel van de Provinciale Griffie staat
een reusachtige bruine beuk, waarvan de blaadjes aan de
buitenkant glimmen als chocoladepapiertjes in de zon. Maar
gaat men er onder lopen, dan is die associatie met chocolade-
papiertjes ineens heel banaal geworden. Men ziet een transpa
rant rose baldakijn boven zich, waarin steeds wisselende schitte
ringen de plaats van de zon weergeven. De brede wortel biedt
een vorstelijke plaats in deze loofhut. Hier begint een „vie en
rose", waarbij de geluiden van de accelererende auto's op de
nabije Dreef heel onwezenlijk worden. Zo'n leven moet iedere
stadgenoot eens even kunnen hebben. Daarvoor zijn wij Haar
lemmers gelukkig niet met zijn honderd-
zestigduizenden aan die ene bruine beuk
gebonden, want er staan meer bomen in
Haarlem: het zware, eeuwenoude werk
in de Hout en op de Bolwerken, het meer
prille en fragiele groen in diverse nieuwe
plantsoenen en het Noordersportpark.
Dat is voor hen, die zich er speciaal in
Dat is voor hen, die zich er speciaal in wil
len vermeien. We spreken nog niet van de
talloze bomen en boompjes, die een dagelijkse erewacht voor
ons vormen op de weg van en naar onze arbeid. Deze zomer
viel ons op in hoeveel soorten zij over de diverse straten ver
deeld zijn en in hoeveel verschillende galauniformen.
„HET MOEILIJKE van de oude stad is altijd, dat men op de
grote doorgangswegen nauwelijks iets van het bestaan van
plantsoenen merkt. Plantsoenen als het Kenaupark hebben veel
meer effect, wanneer ze terzijde van een hoofdweg liggen, zodat
de mensen maar een paar stapjes opzij hoeven doen om ervan
te genieten". Dit zei ons de directeur van Hout. Plantsoenen en
Begraafplaatsen, de heer J A. Dorresteijn in een vraaggesprek.
En inderdaad, men moet wel doelbewust opzij afslaan om van
de Parklaan en het Kenaupark. het Ripperdapark, de singels
en de bolwerken te genieten. Met name
in het prachtige Kenaupark met zijn
voorname entourage ziet men nooit zoveel
mensen als in dergelijke parken elders,
eenvoudig omdat het wat achteraf ligt.
Dat zullen overigens zij, die er nu regel
matig hun hart ophalen nauwelijks be
treuren
De heer Dorresteijn vertelde ons, dat
hij nog altijd erg dankbaar gestemd
is jegens diegenen onder de vaderen, die de bolwerken
nadat zij hun defensieve betekenis hadden verloren, als natuur
schoon hebben laten voortbestaan. „Ik zou haast zeggen de
tuinarchitecten hebben vandaag meer reden om hun verre
voorgangers dankbaar te zijn, dan de bouwkundigen. Want de
bolwerken zijn er nog, maar Haarlems prachtige oude poorten
zijn afgebroken", zei hij. Het gebrek aan groen in de binnen
stad moet dan ook zoveel mogelijk gecompenseerd worden en
de plantsoenendienst probeert dat te bereiken met bloemver-
sieringen aan de bruggen en dergelijke. Als het Stationsplein
te zijner tiid zijn nieuwe omvang zal hebben gekregen, zal na-
tuurlijk indien mogelijk ook daar wat meer fleur worden ge
bracht. „Men vraagt ons in de binnenstad ook nog vaak iets
heel lelijks met de mantel der lietdc, dat is met groen, te be
dekken. Maar daar blijft het bi.i. zolang er voor de oude stad
nog geen saneringsplannon lot uitvoering komen. Dan opent
zich natuurlijk ook voor ons een taak, maar dat is een kwestie
van tientallen jaren, dus het heett geen zin daar al over te
praten. Nee, het groen van Haarlem vindt men buiten de
binnenstad. Denk aan het lieflijk geheel van het tuindorp West,
aan zuidwest, waar nu te zijner tijd ook de randweg nog per
spectieven voor ons biedt"
Oo oostkant van de stad is er altijd wat
bekaaid afgekomen, met name de Amster
damse buurt en de Slachthuisbuurl, maar
na de oorlog heeft ook dit stadsgedeelte
meer aandacht gekregen. Twee projecten
zullen het in de naaste toekomst nog
wat verder gaan opfleuren. Dat zijn het
Burg. Reinaldapark. („Het vuil moet nog
wat bijzakken, dan kunnen we met de aan
leg beginnen", aldus de zegsman) en Park
wijk waarvan de naam alleen al genoeg beloften inhoudt. De ge
projecteerde groenstrook langs de oostelijke oever van het
Zuiderbuiten-Spaarne zal een prachtige harmonie geven met
de westelijke oever, waarvan watersportbeoefenaars en rond
vaartboot-passagiers iedere zomer weer genieten.
MEER in de binnenstad blijft het Spaarne voor de plantsoenen
dienst een probleem: hij zou er zo graag een garnering van
groen langs leggen, maar hel verkeer op beide oevers schijnt
het niet te gedogen. „Op de Turfmarkt bijvoorbeeld hebben
we bomen geplant met een hele oantsering van tramrails er
omheen", zei de heer Dorresteijn. „maar nóg z.iet men kans
•om ze ondersteboven te rijden. Enfin, we zullen ook daar onze
pogingen voortzetten". Toen de tweede
wereldoorlog was afgelopen, was Haar
lem bijna zevenduizend bomen kwijt en
de stad maakte een naargeestige indruk.
Maar er staan er nu weer duizenden
meer dan ooit te voren. „Het was leuk
om te zien hoe de bewoners erop reageer
den. In heel veel gevallen werden de
mensen erdoor uitgedaagd om ook hun
huis weer eens een fris verfje te geven".
EN nog altijd worden nieuwe boompjes geplant. Er zijn
En nog altijd worden er nieuwe boompjes geplant. Er zijn
altijd mensen, die zich afvragen in hoeverre déze generatie
nog plezier zal beleven aan de bomen, die wij in hun eerste
stadium eens „lintwormen met voelsprieten" hoorden noemen.
ZANDVOORT beleeft de laatste jaren een
periode van steeds voortschrijdende uit
breiding. Het eigenlijke wederopbouwwerk
is vrijwel voltooid en in noord en zuid zijn
in de loop der jaren nieuwe aantrekkelijke
woonwijken ontstaan. Vele flatgebouwen
verrezen en steeds gaat deze uitbreiding
voort, steeds worden nieuwe plannen ge
maakt. nieuwe woningen gebouwd, zowel
door de woningbouwvereniging „Eendracht
maakt macht" (die voor arbeiders en de
kleine middenstand bouwt) als door parti
culieren. want als woonoord biedt Zand-
voort voor zeer velen nog altijd grote aan
trekkelijkheden. De vraag om er zich te
mogen vestigen is nog altijd zeer groot.
Grenzend aan het thans nog in aanbouw
zijnde uitbreidingsplan „Zuid" achter Bre-
derodestraat en dr. C. A. Gerkestraat. ligt
tussen de Frans Zwaanstraat en het grens
gebied van de Amsterdamse Waterleiding
nog een groot en prachtig stuk duinlerrein.
door Zandvoort als bouwgrond indertijd
aangekocht. Behoudens de daarin reeds aan
gelegde kleine vijver ten zuiden van de
Frans Zwaanstraat ligt dit terrein er nog in
zijn onontgonnen, fraaie natuurlijke staat.
Het is het terrein, dat door Zandvoorts bur
gemeester als zijn oogappel wordt bewaakt
en bewaard, omdat mr. Van Fenema er zo
gaarne een exclusieve, aantrekkelijke woon
wijk van wil maken, een bezienswaardig
heid op zichzelf voor badgast en inwoner.
Daarom wil mr. Van Fenema in dit terrein
zo mogelijk voor alles het natuurschoon
behouden en in elk geval voorkomen, dat
straks ook deze wijk in de overal gevolgde
eentonigheid van rechte straten en strakke
hoeken zal vervallen. Hij wil gaarne een
aantrekkelijk villapark, met de woningen
hier en daar als het ware losjes neerge
smeten tegen de duinhellingen met in be
ginsel tenminste een halve hectare grond
voor één woning. Woningen verbonden niet
door vlakke, doch door stijgende of dalende
wogen, aangepast aan het duinlandschap en
op. maar niet door de duinen aangelegd
wegen met leuke beplantingen, vrolijk en
fleurig. Mogeliikheden voor de aanleg van
zo'n exclusieve villawijk bestaan er volgen-
hem zeer zeker. Gebleken is reeds, dat e-
zich, indien men tot realisering zou beslui
ten. vele gegadigden zullen melden.
Deze „duinwijk" zou via dp eventueel aan
te leggen zuidelijke randweg, aansluitend
op Amsterdam en Noordwijk, op ideale wijze
bereikbaar zijn. Ingenieur W. ae Bruin, als
naaste medewerker toegevoegd aan Zand
voorts bouwkundige supervisor ir. Fried-
hoff. maakt thans een schetsplan voor de
randwegen in en om deze eventueel nieuw
te bouwen villawijk.
„ER is een spreekwoord, dat luidt: boompje groot, plantertje
dood", zo zei de heer Dorresteijn, „maar dat gaat wat mij be
treft althans niet op. Ik kijk hier vaak met plezier naar bomen,
die ik dertig jaar geleden heb geplant: reuzen!"
Reeds al te veel werd
naar het oordeel van Zand
voorts burgemeester door
de steeds verder voort
schrijdende uitbreiding be
staand natuurschoon ver
nietigd of ernstig aange
tast. Dit te voorkomen is in
de eerste plaats zijn ge
dachte ten opzichte van dit
nog onontgonnen duinter
rein, waarvan wij hierbij
een interessante luchtfoto
tonen, onlangs door de
K.L.M. vervaardigd. Een
van de mooiste stukken
natuurschoon, die in Zand
voorts directe omgeving te
vinden zijn. Dit ondanks
uitbreiding, tóch te willen
behouden, ja zo mogelijk
nog aantrekkelijker te ma
ken, is stellig een sympa-
tieke gedachte. In brede
kring wordt dan ook dit
initiatief van Zandvoorts
burgemeester met belang
stelling gevolgd.
