Haarlem's Dagblad | 1958 | 29 december 1958 | pagina 11

Italiaanse basketballers wonnen
kersttoernooi The Blue Stars

Nederlandse tafeltennisploeg naar
de wereldkampioenschappen

Verkeersdelicten worden veel

te licht gestraft

„DE IJSMAN KOMT" VAN EUGENE O'NEILL
IN STERK GEREGISSEERDE VERTONING

11

Verenigde Staten en
Australië wonnen
een enkelspel

Gedecideerde overwinnin
gen van De Blinkert

Na 1945 gevallen militairen
in Amsterdam herdacht

Herb Elliott de beste
sportman van het jaar

Broekman reed in Hamar

Ericsson won in Trondheim

Finale Davis Cup

Bokser Jordan in arrest

Kerkelijk Nieuws

PRESIDENT AMSTERDAMSE HOF:

MAANDAG 29 DECEMBER 1958

Door een ruime 9560 overwinning: is
ploeg: van Moto-Morini uit Bologna
{Italië) er in geslaagd het Belgisch-Bra
bantse selectieteam terug te wijzen en be
slag te leggen op de eerste prijs van het
wederom zeer geslaagde kersttoernooi van
fhe Blue Stars. Zonder twijfel is de zege
terecht gekomen bij de ploeg die hierop
de meeste aanspraken kon doen gelden.
Landlust klopte de organiserende vereni
ging en werd derde. De winnaar van vorig
jaar Shape werd ook door Heidelberg ge-
Klopt en eindigde daardoor als laatste.

In de wedstrijden om de finaleplaatsen
op zaterdagavond werd bewaarheid wat
reeds na de eerste wedstrijden verwacht
Kon worden. Moto-Morini en de selectie
uit Belgisch-Brabant plaatsten zich voor
de strijd om de eerste plaats.

Moto Morini, dat Heidelberg uitschakel
de maakte ook nu weer de indruk iets in
reserve te houden. Heidelberg speelde
weer onsamenhangend en vrij hard. Hoe
wel het scoreverschil in de eerste helft
niet groot was, bleek toch reeds duidelijk
dat Moto Morini aan het langste eind
?ou gaan trekken. Vooral dank zij De Carli
en Innis hadden de Italianen steeds een
voorsprong, welke door de gebroeders
Brydniak binnen de perken gehouden
werd. Na 815 na tien minuten, bleven
beide ploegen om beurten scoren en gingen
bij 2226 rusten.

Ook nu ging Moto Morini in de tweede

In de jaarlijkse „poll' van U.P.I., om de
beste sportman van het jaar te vinden,
aan welk opinieonderzoek is deelgenomen
door 61 sportjournalisten uit 20 landen aan
beide zijden van het ijzeren gordijn, is de
Australiër Herb Elliott met grote meerder
heid aangewezen als de sportman van 1958.

De 20-jarige atleet had deze keuze te
danken aan twee grote prestaties: een
enomenale 3 min. 54.5 sec. op de mijl op
I augustus te Dublin, 22 dagen later in
Gothenburg gevolgd door een record van
J min. 36 sec. op de 1500 meter.

De complete lijst (gebaseerd op 15-12-
10-8-6-5-4-3-2-1 punten voor de 1ste t/m
Ode plaats) is:

1. Herb Elliott, Australische midden-
afstandloper 723 punten (39 eerste plaat
sen);

2. Rafer Johnson, Amerikaans tienkam
per 500 (9);

3. John Konrads, Australisch zwemmer
396 (4);

4. Het Braziliaans voetbalelftal 323 (1);

5. Roger Rivière, Frans wielrenner 264

(Dl

6. Toni Sailer, Oostenrijks skier 219 (0);

7. Yolanda Balas, Roemeense atlete

101 (Dl

8. Armin Hary, Duits atleet, 100 (0);

9. Sugar Ray Robinson, Amerikaans
bokser 97 (0);

10. Zdzislaw Krzyskowiak, Pools atleet
92 (0);

11. Ilse Konrads, Australisch zwem
ster 73;

12. Ian Black, Brits zwemmer 62:

13. Juste Fontaine, Frans voetballer 55;

14. Glenn Davis, Amerikaans atleet 54:

15. Mike Hawthorn, Brits coureur 52;
Charly Gaul, Luxemburgs wiel
renner 52 (1)

Dawn Fraser, Australisch zwem
ster 52;

18. Boris Shaklin, Russisch gymnast 49;

19. A. Novikov, Russisch atleet 47;

20. Donald Campbell, Britse speedboat-
racer;

Ashley Cooper, Australisch tennis
speler 42.

De Amerikaan Johnson heeft zijn twee
de plaats te danken aan zijn fameus
wereldrecord van 8.302 punten, gevestigd
in de atletiekwedstrijd RuslandAmerika
in Moskou, Voor het tweede achtereenvol
gend jaar werd een Amerikaan tweede.
Vorig jaar was dat de atleet Bob Gutows-
ki, achter de Russische atleet Kutz.

Op drie na alle plaatsen bij de bovenste
tien worden ingenomen door amateurs (of
wat daar tegenwoordig nog voor doorgaat),
en 5 er van gingen naar de atletiek. De
andere topplaatsen kwamen terecht bij het
skiën, boksen, voetbal, wielrennen en
zwemmen.

De lijst weerspiegelt de grote rol die
Australië in de sport is gaan spelen, de
vaste rol van de Verenigde Staten als
leverancier van kampioenen en de terug
gang van Rusland.

In de zes jaar dat UPI deze „Poll" nu
gehouden heeft, is het de eerste maal, dat
de „titel' niet bij een Europeaan terecht
kwam. Doch de traditie werd gehandhaafd
dat de beste middenafstandloper alsjnan
van het jaar gekozen werd. In 1957 en
1956 viel de keus op de Rus Wladimir Kutz,
die op zijn beurt de opvolger was van de
Hongaar Sandor Iharos, de Engelsman
Roger Bannister en de Tsjech Emil
Zatopek.

helft de break-out gebruiken en wederom
met succes 2331. Nog eenmaal kwam
Heidelberg in de buurt (3337). Doch ook
de bezwerende toespraken van Maria Nagy
tijdens time-outs, konden niet verhinde
ren dat Moto Morini dank zij Innis en
Vannello onbedreigd gingen winnen 4369.
De topscorers waren: Moto-Morini: Innis
12—15; De Carli 7—5; Vanello 2—9. Hei
delberg: Hans Brydniak 78, Peter Bryd
niak 101.

Tegen de aangeslagen Shape-ploeg trok
Brabo ook nu stevig van leer. Vooral Van
Nuys was de schrik der Amerikanen en
bleek in de eerste helft wederom niet te
stuiten. Via 60 en 149 liepen de Belgen
snel uit en vergenoegden zich er mee het
scoreverschil op peil te houden. Bij Shape
was Bohanon in deze eerste helft, die met
3121 werd afgesloten, het produktiefst.
Na de hervatting was het Buelens die zijn
aandeel in de Belgische score opeiste, ter
wijl Phipps zorgde dat de Amerikanen
niet te veel achterbleven. Het gebrek aan
schulterskwaliteit werd bij deze Shape-
ploeg geaccentueerd door het missen van
veel strafworpen. Nu bleven de Belgen
leiden en via 4534 wonnen zij met 5140.
Topscorers: Schape: Andy Bohanon: 73;
Louis Phipps 48: Belgisch-Brabant: Van
Nuys: 184; Jean Buelens 0—8; Cnockaert
0—6.

Heidelberg en Shape gingen dus om de
vijfde en zesde plaats strijden. De Neder
landse deelnemers stegen een trapje hoger
op de toernooiladder en betwistten elkaar
de derde en vierde plaats, terwijl de
nieuwelingen in dit toernooi, Moto Morini
en Belgisch-Brabant, in hun wedstrijd de
hoogste plaats als inzet hadden.

Shape heeft het ook in haar laatste wed
strijd niet tot een overwinning kunnen
brengen. De wel zeer teleurstellende
Amerikanen zagen zich hierdoor de laatste
plaats toebedeeld (5148).

The Blue Stars en Landlust streden met
een vuur en overgave of nu reeds de na
tionale titel op het spel stond. Landlust
won met 5851.

De finale tussen Moto Morini en Bra
bant was ook in technisch opzicht het
hoogtepunt van het toernooi. Met volledige
inzet van alle krachten trachtten de Ita
lianen een zo goed mogelijk resultaat te
bereiken. Zowel aanvallend als verdedi
gend was de ploeg een hechte eenheid. De
na tien minuten spelen bereikte 921 stand
door fraaie doelpunten van vooral Vittorio
en De Carli, was dan ook geenszins geflat
teerd.

De Belgen zaten intussen ook niet stil,
maar de door De Carli perfect gedirigeerde
verdediging, stond hen niet toe van hun
gevreesde snelheid te profiteren. Toen ook
de lange Innis op toeren kwam steeg de
Italiaanse score snel en slechts Van Nuys
en Buelens konden door schoten van halve
afstand de stand een redelijk aanzien
geven. Na 17—32 na 15 minuten kwam het
einde van de eerste helft met 2442.

Ook na de hervatting bleef Moto Morini
„doorgaan" als wilde het het Nederlandse
publiek ten afscheid zijn volledig kunnen
tonen. De razendsnelle en beheerst afge
ronde aanvallen deden Brabant steeds
meer wegzakken en van werkelijke strijd
was allang geen sprake meer. Wel bleven
Buelens en Van Nuys dapper meescoren,
maar tegen de doelpuntengolf die uit de
vingers van Innis, Conti en Vanello kwam.
was geen kruid gewassen. Via 3867 werd
het 60—95.

Innis, de 23-jarige Amerikaanse college
speler, gastspeler bij Moto Morini. werd
door de pers uitgeroepen tot beste speler
van het toernooi. Mevrouw BillerNagy
was de beste coach.

Topscorer was de Belgische speler met
de Nederlandse nationaliteit Van Nuys
met 74 punten, op de voet gevolgd door
Innis met 70.

In Hamar zijn zondag bij een tempera
tuur van zes graden onder nul nationale
schaatswedstrijden gehouden, waaraan
ook Kees Broekman deelnam. Alv Gjest-
vang won de 500 meter in de snelle tijd
van 42.8 sec., Arve Schoeyen eindigde in
44 seconden precies op de tweede plaats
en Roald Aas werd met 44.1 seconde der
de. De tijd van Kees Broekman, die ex
aequo als tiende eindigde, was 46.1 sec.

De 5000 meter verliep voor onze landge
noot beter. Ditmaal eindigde hij als der
de met een tijd van 8 min. 35.4 sec. Odd
Lundberg werd winnaar van de race in
8 min. 29.7 sec. en Roald Aas kwam met
8 min. 33.9 sec. op de tweede plaats.

Op de 1000 meter waren Alv Gjestvang
en Arve Schoeyen weer de snelsten. Hun
tijden waren respectievelijk 1 min. 30.1
sec. en 1 min. 35.1 sec.

In Trondheim werden bij een tempera
tuur van acht graden onder nul interna
tionale schaatswedstrijden gehouden. De
Zweed Sigge Ericsson won twee afstan
den, de 1500 meter in 2 min. 17.3 sec. en
de 5000 meter in 8 min. 26.3 sec. In het
klassement over vier afstanden bezette hij
de eerste plaats met een totaal van 189.330
punten.

Tennis

De Challenge Round om de Davis Cup,
de finale tussen bekerhouder Australië en
de ploeg van de Verenigde Staten, is van
daag in Brisbane begonnen met een sen
sationele Amerikaanse zege in het eerste
enkelspel. Alex Olmedo, de voor Amerika
spelende Peruaan, versloeg Mai Ander
son met 8-6, 2-6, 9-7, 8-6. Amerika leidt
dus met 1-0.

In het tweede enkelspel won Ashley
Cooper (Austr.) met 4-6 6-3 6-2 6-4 van de
Amerikaan Barry Mackay.

Achttienduizend toeschouwers hebben in
Brisbane met stijgende verbazing zitten
toekijken hoe de 22-jarige Peruaanse Ame
rikaan Alex Olmedo in het eerste enkelspel
van de eindstrijd om de Davis Cup de als
favoriet gekwalificeerde Mal Anderson in
vier sets versloeg.

Olmedo, die als student aan de universi
teit van Zuid-Californië al meer dan vijf
jaar in de Verenigde Staten verblijft en
daardoor het recht heeft verkregen voor
Amerika uit te komen, bleek geen enkele
last te hebben van de drukkende atmosfeer
in het tropisch hete Brisbane. Hij speelde
met overtuiging en een enorme vechtlust.
Juist op de momenten, dat de situatie
kritiek was, toonde deze betrekkelijke nieu
weling in het grote tennis een bijzondere
beheersing en een groot doorzettingsver
mogen.

In de eerste set overleefde hij een set-
point, in de derde set deed hy niet minder
dan 5 setpoints te niet en in de vierde set
tenslotte nog eens twee.

Het was een partij, die door de spanning
en de onverwachte uitslag niet snel ver
geten zal worden, maar werkelflk toptennis
was er slechts bij vlagen te zien.

In de tweede set leek Anderson zonder al
te veel moeite te gaan winnen. Olmedo
maakte veel fouten en Anderson scheen de
zwakke plekken te hebben gevonden. Met
6-2 won hij de set.

Maar Olmedo's grote vorm meest nog
komen. Met een zeer sterke service, waar
mee hij menige ace sloeg, en met scherpe
passerende drives langs de lijnen beant
woordde hij het spel van de Australische
routinier. In de veertiende game kwam
Anderson vijf maal op setpoint, maar vijf
maal deed de gebruinde atleet aan de andere
zijde van het net deze voorsprong te niet
en na acht maal deuce won hij de game: 7-7.
Zoals ook in de eerste set was gebeurd,
brak Olmedo nu onmiddellijk door de ser
vice van zijn rivaal heen en won de set
met 9-7.

De vierde set gaf hetzelfde beeld: beide
spelers beheersten hun service, Olmedo
duidelijker dan Anderson, en weer werd
het een lange set. Een dubbele fout van
Anderson gaf Olmedo in de dertiende game
een voorsprong: 7-6 met zelf nog de ser
vice. Weer kwam Anderson op setpoint, en
nóg eens, maar weer klemde Olmedo in
uiterste concentratie de kiezen op elkaar en
won spel, set en partij.

Ashley Cooper bracht het evenwicht te
rug, door Barry Mackay in drie sets op
zeer efficiente wijze te verslaan. Hij
bracht daarmee voor de 18.000 toeschou
wers iets terug van de glorie die zij in
Anderson's spel gemist hadden.

De wereldkampioen in het welterge-
wicht Don Jordan is gearresteerd nadat
politiebeambten een smeulende marihua-
na-sigaret in zijn auto hadden gevonden.
Ook vier andere inzittenden werden in
hechtenis genomen. De politie greep in,
omdat de wagen, met Don Jordan aan het
stuur gevaarlijk slingerde.

Don Jordan, die op 6 maart in St. Louis
zijn pas gewonnen titel tegen de oud-kam
pioen Virgil Akins moet verdedigen, zeide
dat hij niets van narcotica afwist en in
het bijzonder niet van marihuana op de
hoogte was.

De damesploeg van De Blinkert speel
de zondag de eerste zaalhandbalwedstrij
den in de gecombineerde competitie van
de afdelingen Alkmaar en Haarlem. Dat
de groenwitten te sterk spelen voor de
tweede klasse blijkt wel uit de gedecideer
de overwinningen.

Geel-Zwart werd na de ruststand 8-0 met
10-1 verslagen en veldhandbalrivale
I.Tmond moest met 5-0 de kracht van de
Haarlemse dames erkennen. Martie
Bloem en Noortje Bos in de aanval en
Sonja Walters in de verdediging traden op
de voorgrond in de goed sluitende de Blin-
kert-ploeg.

Tweede kerstdag eindigde de damesploeg
van De Blinkert met drie ruime overwin
ningen als eerste in haar afdeling in het
monsterzaalhandbaltoernooi, dat in
Utrecht werd gehouden. De meisjesploeg
van de groen-witten behaalde de eerste
prijs in de A-afdeling in een zaalhandbal-
toernooi in Alkmaar.

Voor de wereldkampioenschappen tafel
tennis, die van 27 maart tot en met 5
april 1959 in Dortmund worden gehouden,
heeft het bestuur van de Nederlandse Ta-
feltennisbond in principe één ploeg inge
schreven. De vertegenwoordigende Neder
landse ploeg zal na de interlandwedstrijd
tegen Engeland op 10 januari in Birming
ham en de internationale kampioenschap
pen van Nederland op 31 januari en 1 fe
bruari in Eindhoven door bondscoach dr.
Simon worden samengesteld.

Voor de landenwedstrijd tegen Engeland
in Birmingham heeft het bestuur de vol
gende deelnemers aangewezen. Dames:
Noortje van Megen (Nijmegen) en Agnes
Simon (Rotterdam), heren: Bert Onnes,

Frans Schoofs, Jan Scheffer en reserve
Paul Gimbel (allen uit Amsterdam), Ge
heel in tegenstelling met een normale lan
denwedstrijd worden er 6 herenenkelspe
len, 2 damesenkelspelen, 1 gemengd dub
bel en 1 herendubbel gespeeld.

Voor de internationale kampioenschap
pen van Nederland in de Philipshal in
Eindhoven zijn officieel Noortje en Cobie
van Megen, Agnes Simon, Bert Onnes,
Frans Schoofs, Paul Gimbel en Piet Weel
uitgenodigd. Alle overige Nederlandse top-
spelers kunnen voor dit toernooi inschrij
ven.

Van buitenlandse zijde is er grote be
langstelling voor deze kampioenschappen.
Reeds hebben Engeland (met Ann Hay-
don, Diane Collins-Rowe, Brian Kennedy
en Johny Leach) Polen, Oostenrijk (met
Carli Wcgrath), Joegoslavië, Tsjechoslo-
wakije, Duitsland, België en Luxemburg
ingeschreven.

In de Lutherse Kerk aan het Spui en bij
het monument op de Dam te Amsterdam
is zaterdagmiddag een nationale vetera-
nenherdenking gehouden, ter nagedachte
nis van de Nederlandse militairen, die na
1945 zijn gevallen. In de Lutherse Kerk
spraken de majoor-aalmoezenier Th. H.
M. Fritschny en de reserve-majoor-veld
prediker ds. J. Matzer van Bloois.

Bij het monument op de Dam werden
kransen gelegd o.a. door vice-admiraal H.
H. L. Pröpper, bevelhebber der zeestrijd
krachten, de voorzitter van het Vetera-
nenlegioen Nederland, de vereniging op
welks initiatief de herdenking was geor
ganiseerd, het Nederlands Oorlogsgraven-
comité en vertegenwoordigers van de Ne
derlandse Padvinders. De Koninklijke Mi
litaire Kapel verleende medewerking bij
de plechtigheid.

De voorzitter van het Veteranenlegioen,
de heer S. Camping hield een toespraak,
waarin hij onder meer zei, verheugd te
zijn dat de overheid thans meer aan
dacht voor deze herdenking heeft.

Ned. Herv. Kerk

Beroepen te Ommen A. J. de Jong te
Scheveningen.

Bedankt voor Opheusden J. Hovius te
Dordrecht.

Geref. Kerken

Bedankt voor Rotterdam-IJsselmonde K.
Schouten te Lisse.

Congres van gemeenten. Op uitnodi
ging van burgemeester Willy Brandt zal
de „Union internationale des Villes et pou-
voirs locaus" haar tweejaarlijkse congres
van 18 tot 23 juni in West-Berlijn houden.
Prof. mr. P. J. Oud zal als voorzitter
optreden. Er worden ongeveer duizend
afgevaardigden uit 33 landen, waaronder
Nederland, verwacht.

De om gezondheidsredenen op de meest
eervolle wijze uit zijn functie ontheven
president van het gerechtshof te Amster
dam, jhr. mr. P. J. H. M. van der Does de
Willebois, heeft in een buitengewone open
bare zitting afscheid genomen van zijn col
lega's uit de rechterlijke macht.

In zijn afscheidsrede heeft hij gesproken
over de verkeersonveiligheid. In 1957 vie
len er in ons land 1700 doden op de open
bare weg en waren er ruim 23.000 ernstig
gewonden. Volgens cijfers van de Ver
enigde Naties moet het aantal doden in
1957 als gevolg van het wegverkeer alleen
in West-Europa op 65.000 en dat der ernstig
gewonden op 800.000 worden geschat. De
scheidende president noemde deze toestand
„een smaad en schande voor de maatschap
pij, die een dergelijk gebeuren met een
machteloos schouderophalen aanvaardt als
zou het de onontkoombare consequentie
zijn van het moderne verkeer". De rege
ring beschouwt thans de verhoging van de
verkeersveiligheid als een belang van de
eerste orde en de president achtte dit be
grijpelijk en juist, ook al gezien het feit,
dat de overheid op andere gebieden van het
maatschappelijk leven „voor de veiligheid
en gezondheid van de mens in ons land
met minutieuze, soms overdreven zorg
waakt".

Dat de snelheid van gemotoriseerd verkeer
de oorzaak van de meeste verkeersonge
lukken is, noemde hij een waarheid als
een koe. „Maar het ongelukkige is, dat
de wetgever aarzelt deze koe bij de horens
te pakken en veel te veel aarzelt met ge
biedende voorschriften ten aanzien van
maximum snelheden", zei hij. Wel is de

snelheid van het stadsverkeer thans aan
banden gelegd, doch de president was van
mening, dat voor het gemotoriseerd ver
keer ook op alle wegen buiten de bebouw
de kommen, die geen specifieke autosnel
wegen zijn, de maximum snelheid op 60
a 70 km moet worden gesteld. Een econo
misch argument kan ter verklaring van
de aarzeling geen rol spelen. Tijdverlies
is er nauwelijks en zou er al enig econo
misch belang aantoonbaar ziin, dan zou
dit toch moeten wijken voor hogere men
selijke waarden, zo zei hij.

De president sprak zich daarna uit voor
strenge controle en strenge straffen. Auto's
van de politie moeten niet herkenbaar zijn
en tegen „autovallen" had hij geen enkel
bezwaar. Beperking van de maximum
snelheid in het gewone verkeer zal daar
om reeds betekenis hebben, omdat zij ge
leidelijk aan de egoïstische en onbeheerste
mentaliteit van zo menige geheel op de
snelheid gerichte autorijder zal ombuigen
tot een gevoel van verantwoordelijkheid,
aldus de president, die van mening was,
dat de rechter strenge straffen voor ver
keersdelicten dient uit te delen. „Naar
mijn mening getuigt de rechtspraak in dit
opzicht met loffelijke uitzonderingen
van een haast onbegrijpelijke lankmoedig
heid. De rechter ziet, vrees ik, het afzon
derlijke feit niet voldoende als onderdeel
van een maatschappelijk euvel van angst
wekkende omvang. Ik zou al mijn collega's
in de rechterlijke macht ten afscheid wil
len toeroepen: spaart de roede niet. Denkt
bij de berechting van verkeersdelicten aan
het nameloos leed, dat veroorzaakt is of
veroorzaakt had kunnen worden.

Maandagavond om half acht is in het
Nieuwe de la Martheater te Amsterdam
de Nederlandse première van „De ijsman
komt" van Eugene O'Neill in de op het
gehoor buitengewoon knappe vertaling
van Marie-Sophie Nathusius door de to
neelgroep „Theater" begonnen. Vijf uur
later, ver na middernacht, was de voor
stelling afgelopen. Men vraagt zich af,
hoe men een dergelijk langdurig stuk
het is nog sterk bekort ook! ooit wil
spelen in plaatsen, waar een groot deel
van het publiek van buiten moet worden
aangetrokken. Maar ach, men kan zich
zoveel afvragen. Bij voorbeeld moet men
er zich opnieuw over verwonderen, waarom
men O'Neill eigenlijk met de Nobelprijs
heeft onderscheiden. Het is al zo dikwijls
opgemerkt, doch het heeft zin het nog
maals te herhalen: zelden was een toneel
schrijver zozeer beroemd en zo weinig ge
liefd. Hij was onmiskenbaar Amerika's
eerste werkelijke dramaturg, hetgeen
achter slechts een bètrekkelijke reden tot
waardering oplevert. Hij verkondigde
denkbeelden met reusachtige hoofdletters
en mogelijk steekt daarin het kapitale van
zijn betekenis. Naarmate men, zoals ook
in dit geval, gedwongen wordt tot respect
voor zijn kolossale ambities, beseft men
te sterker zijn artistieke onvermogen
daaraan te beantwoorden. Misschien mag
men op zijn rekening een heel en een half
meesterwerk boeken dat zouden dan
naar mijn mening „Liefde onder de ol
men" en „Rouw past Electra" zijn. Voor
de rest heeft men, zeker wat „De ijsman
komt" betreft, het gevoel het allemaal al
eens eerder en beter te hebben gehoord,
bij Dostojewski, bij Pirandello, bij Strind-
berg, bij Ibsen vooral, maar dan niet zo
onontwarbaar door elkaar..

Het spijt mij het te moeten neerschrij
ven, maar de opvoering van dit stuk, die
over het algemeen bevredigend en bij vla
gen imposant moet worden genoemd,
heeft mijn hekel aan O'Neill versterkt.

Mógelijk vindt men een dergelijke subjec
tieve reactie niet verantwoord, zeker niet
van iemand die ambtshalve tot objectivi
teit verplicht wordt geacht. Akkoord,
maar ik kan nu eenmaal slecht tegen val
se pretenties. „De ijsman komt" bevestigt
mijn reeds eerder geformuleerde opinie,
dat hij minder presteerde naar gelang hij
meer pretendeerde. Waarbij dan nog komt.
dat men zich achteraf toch wel afvraagt:
wat wilde hij nu precies? Dat men soms
onder de indruk komt, is geen gevolg van
kunstzinnige opzet, maar van een zekere
authenticiteit. In zijn eerste zwerversja
ren heeft O'Neill een „hotel-restaurant"
gekend als het hier ten tonele gebrachte:
een toevluchtsoord voor de gestranden en
aan lager wal geraakten in een haven
kwartier. Jimmy-the-priest werd de eige
naar genoemd, die nu even veelzeggend
als Harry Hope wordt aangeduid. De
„echtheid" is evenwel geen hoofdzaak,
zij speelt er slechts in mee. O'Neill wekt
namelijk urenlang de suggestie een „bood
schap" te willen verkondigen en men
komt er zelfs met de meeste moeite niet
achter welke dat dan wel zou kun
nen zijn.

Goed, ik mag geen vooroordeel kweken.

De feiten dus. Het doek gaat op. Men ziet
een stuk of twaalf zuiplappen (er komen er
later nog een paar bij) over hun stoelen
hangen, allemaal mensen die in het leven
mislukt zijn en zich met alcoholisch ge
stimuleerde drogredenen in stand hou
den. Zij koesteren één voor één hun
„opiumdroom". Zij schakelen door mid
del van steeds meer whisky hun bewust
zijn uit en kletsen vaag over betere kan
sen, die zich „morgen" zullen voordoen
en over edele voornemens, waaraan zij
dan gehoor willen geven. Men herkent de
ingrediënten van het romantisch realis
me. Het café is een soort „nachtasiel"

(het voorportaal van de hel zeggen de
commentators, die zich door eigen wijs
heid tot interpretatie van ongeformu
leerde bedoelingen laten verleiden).

Al die „slappelingen" wachten op de
toffe" handelsreiziger Theodore Hick
man, bijgenaamd Hickey, een kwartaal
drinker, die het feest van hun uitgebluste
levens moet animeren. Zij drinken im
mers om te vergeten waarom zij drinken.

Deze Hickey verschijnt inderdaad, uiter
lijk dezelfde joviale pretmaker met een
gladde tong, maar innerlijk veranderd tot
een soort sociale missionaris. Hij houdt
de uitgebluste zonderlingen voor, dat zij
hun illusies moeten herzien, dat zij deze
moeten enten op een werkelijkheid om
trent zichzelf, die zij eerst dienen te aan
vaarden. Als zij de waarheid van hun be
staan accepteren, zullen zij bevrijding
vinden uit de onwezenlijkheid van hun
dromen.

Deze Hickey treedt dus op als de grote
ontmaskeraar van een zielige komedie
Het valt hem gemakkelijk aan te tonen
dat de anarchist Hugo Kalmar het prole
tariaat verafschuwt en dat de onverschil
lige syndicalist Larry Slade zijn doods
verachting tot levensangst zou kunnen
herleiden, dat „generaal" Wetjoen een
lafaard en zijn tegenstander „kapitein'
Lewis een oplichter is, dat de barkeepers
gecamoufleerde souteneurs en hun vrien
dinnen geen „uitgaande dames" maar
prostituées zijn en dat een gelijksoortige
luiheid en geenszins het verdriet om zijn
dertig jaar geleden gestorven vrouw de
kroegbaas tot huisarrest veroordeelt. Ook
bij de anderen slaagt hij erin de schijn te
doorbreken en de kwetsbare plekken bloot
te leggen. Tussen de bedrijven (een derge
lijke bekering was zelfs O'Neill te mach
tig om te proberen) weet hij hen aan te zet
ten tot een daadwerkelijke poging de afge
knapte draad van hun bestaan weer op te
nemen. Natuurlijks is dat vergeefs. Zij
keren zich tegen hem. Op hun beurt ont
maskeren zij hem, doordat zij hem in zijn
hartstochtelijke bekeringsijver teveel la
ten zeggen: zichzelf niet tot verandering
in staat wetende heeft hij zijn vrouw ver
dere teleurstellingen bespaard door haar
te vermoorden. Dat biedt de reddelozen de
kans tot hun oude kwaal terug te keren:
zijn mooie praatjes waren de wartaal van
een krankzinnige.

Van al zijn stukken is „De ijsman komt
het meest representatieve voor wat
O'Neill met een eigenaardige term het su-
pernaturalisme noemde. Het is nooit dui
delijk geworden, wat daaronder verstaan
moet worden. Maar blijkbaar ging het de
schrijver om de verbindingen van de reali
teit met de goddelijke beginselen, om de
metafysische elementen van het abnorma
le. Vandaar dat men nauwelijks van enige
karaktertekening kan gewagen. „Hickey"
is een langs ondoorgrondelijke wegen be
dachte symbolendrager, de anderen nau
welijks van elkaar verschillende variaties
van een deerniswekkend type. Het zijn al
lemaal figuren, die eens iets geweest zijn
(de ex-inspecteur van politie, de ex-oor
logscorrespondent, de oud-student enzo
voorts) ontredderden, waarvan vrij
wel niets menswaardigs meer over is. Zij
leven niet, zij leiden een voortbestaan als
stoffelijke overschotten; Bij de schilde
ring van hun kleurloze ellende toont
O'Neill een treffend medelijden, het meest
waarachtig in zijn ruwe sentimentaliteit.
Men blijft daar niet onbewogen bij, maar
wat moet de toeschouwer beginnen met
zijn in de ruimte hangende gevoelens?

Tot op zekere hoogte worden wij met
O'Neill de dupe van zijn vage stelling, dat
het genoeg is de eenheden van tijd en
slaats in acht te nemen, omdat voor de
rest „de mensen genoeg zijn". Inderdaad
wordt men hun alternatieve mogelijkhe
den gewaar, maar er is in deze vermoeien
de voorstelling van zaken in één vlak geen
enkel perspectief. De enige uitweg is de
zelfmoord, waartoe de jonge verrader

Don Parritt zich laat overhalen. Maar wat
maakt dit lot voor verschil met dat der an
deren? Men kan daar eindeloos over filo
soferen. Doch daarbij valt nauwelijks te
ontkennen, dat dit werk zich alleen maar
voor velerlei uitleg leent, omdat het voor
wat buiten de werkelijkheidsschildering
omgaat nergens op berust, letterlijk noch
figuurlijk. Welbewust heeft de auteur
vrijwel elke uiterlijke handeling ver
smaad, maar dat is een lastig en afmat
tend principe als het wordt toegepast op
lieden, die niet meer tot zinrijke innerlijke
actie bij machte zijn. De constructie is me
de daardoor onhoudbaar.

Des te meer waardering moet men heb
ben voor regisseur Richard Flink, die dit
eindeloos lijkende praatstuk op zeer sug
gestieve wijze voortdurend onder span
ning heeft weten te zetten. Hij leverde hier
een formidabel bewijs van bekwaamheid
mee. Het is uiteraard onmogelijk om in
deze reeds lange recensie ook nog de gehe
le bevolking van het een ontluisterde
sfeer dragende decor van Wim Vesseur te
beschrijven. Slechts voor enkele presta
ties moet ik een uitzondering maken. In de
eerste plaats voor Hans Tiemeyer, die in
geen enkel opzicht aan de voorschriften
van O'Neill beantwoordde en desondanks
de lamme goedzak van een logementhou
der de natuurlijkheid van een uitgedoofde
vulkaan gaf.

Meer nog dan met zijn aandoenlijke
woorden wist Frits van Dijk met een en
kel gebaar de gedoemdheid tot werkloos
vegeteren prachtig te illustreren. Vervol
gens dringt de naam van Bernhard Droog
zich aan mij op, wiens geraffineerde
nachtkelner het diabolische element mee
slepend belichaamde. Robert de Vries was
als Hickey aanvankelijk iets te stereotiep
in zijn gladde vrolijkheid, doch hij vond
voor zijn bekentenis in het laatste bedrijf
het ontstellende accent van krampachtige
waarheid. Doorleefd en doordacht speelde
Ben Groenier de gedesillusioneerde dema
goog, die nog net intellectueel genoeg is
gebleven om zichzelf te bedriegen. Wat ge
wenst pathos kwam met verbetenheid uit
de mond van Hans Culeman, een iets te
gemaniëreerde stakkerigheid uit die van
Maxim Hamel, wat humor dankte men
aan Wim Kouwcnhoven en Lucas Wensing
als de beroepsklaplopers. Aparte waarde
ring verdient Gerard Hardkamp voor zijn
erupties van diepe verachting. Anny de
Lange en Tine de Vries onderscheidden
zich als luidruchtige juffertjes van de
vlakte. Verder werkten Winnifred Bos
boom, Paul Storm, Wim Hoddes, Henk
Schaer, Piet van der Meulen en John de
Freese aan deze late kennismaking (het
stuk werd geschreven in 1939 en voor het
eerst gespeeld in 1946) over het algemeen
bevredigend mee.

Ter toelichting van de titel diene, dat de
ijsman destijds men wordt verplaatst
naar omstandigheden anno 1912 in New
York als bezorger van staven voor de nog
niet elektrische koelkasten „uit hoofde van
zijn beroep" toegang had tot de woning en
dus werd beschouwd als de grote verzoe
ting voor de huisvrouw. De verdere asso
ciaties liggen te gereder voor de hand als
men bedenkt, dat in talrijke spelen van
O'Neill erotiek en doodsdrift synoniemen
zijn.

Herb Elliott

Robert de Vries met Gerard Hartkamp
en Ben Qroenier in „De ijsman komt"
van Eugene O'Neill, waarvan de toneel
groep „Theater" deze week onder regie
van Richard Flink de Nederlandse
première gaf.

David Koning