Wie dreef Marinus van der Lubbe
tot zijn krankzinnige daad?
NYBORG ZAL GEEN EUROPESE
KERKENRAAD OPLEVEREN
Na de brandstichting in het
Rijksdaggebouw.
HET MYSTERIE VAN DE RIJKSDAGBRAND
Wekelijks toegevoegd aan alle edities van
Haarlems Dagblad/Oprechte Haarleinsche Courant
en Li mulder Courant
UIT HET BUITENLAND
t
l
l
t
Haarlemse
advocaat
mr. Stomps -
destijds
bij 't proces
aanwezig -
verdedigt een
nieuw
denkbeeld
betreffende
de achtergrond
van sinister
complot
Geschenken Muiderslot
en Rijksmuseum
Eind februari 1933 brak er een opzet
telijk veroorzaakte brand uit in het
trotse gebouw van de Duitse Rijks
dag, dat in een oogwenk van onder
tot boven in lichterlaaie stond. De
grote zittingszaal van bet parlement,
de loges, de kostbare bibliotheek en
het gehele archief werden totaal
vernield. De schade beliep tientallen
miljoenen. In onderstaand artikel
kan men de geschiedenis van het ont
stellende proces en de bijbehorende
„aanpassing" van het strafrecht nog
maals volgen. Interessant zijn de ver
onderstellingen, die de Haarlemse
advocaat mr. Stomps in een vraagge
sprek aan onze verslaggever met
stellige overtuiging meedeelde.
'vèu, y' <•- <*"S jy 4 k*
flcomtn, dal,
h ontaaglljk
I werd direct
ji de kelders
inden docu-
ben voor de
jl van vrou-
jpersoonlljk-
prts nauw-
boor brand-
Jvcn en lni
prrorlstlsche
(tsen zouden
Noodverordening tegen het Communistische gevaar.
Nieuwe onthullingen en arrestaties- i
Commanhtcn voor den brand
verantwoordelijk gesteld.
Uartnus van der lubbe. die den brand In het
Rijksdaggebouw gesticht heelt.
De RUksregeerlng heeft Dinsdag besloten
een noodverordening uit te vaardigen tot be
scherming van Volk en Staat, welke de
Rljksregeerlng vèrgaardc volmachten geeft.
BIJ paragraaf 1 worden tot verweer tegen
communistische dader
telen van de Rtjksgror
nebben op de waarbo
vrijheid, de porsvrljlicl
ga (lering, hulszockingc
gen, bulten werking g
Paragraaf 2 bepaalt
de bevoegdheden d'
ten In zooverre tijdelijk
bi een land niet de
>Un tot herstel yan d>
orde.
Op grond van deze be
ring de uitvoerende mai
*lch nemen.
In verdere artikelen
wordt bedreigd met gevi,
"hooge geldboeten, degen;
geeft &4n sommaties de
stellen. Met den dood w
die hoogverraad pleegt,
sticht, aanslagen op sp
Met den dood of tuch
straft hl) die opwekt tol
RUksprcsldent of leden
eens degene die zulk ee:
voort degene die tot c:
met Jict wapen ln de h
teerd. vrljheldsberoovlnrf
Utieke gijzelaars te verse'
j De regecrlng verklaart
ordening de verkfezlngss'
belemmerd, doch dat
groote gevaar, dat besta.,
moet worden opgetreden'
i De Rijkspresident heeft Dinsdagavond de
bot kabinet voorgestelde verordening
jol bescherming va# Volk en Staat ondertee-
n°- Do vatorden log ücedt daarmede direct
■rtD TOklng.
Jllatelooze communistisch'
De gearresteerde Nederlandsohe eommu-
nLst, Van- der Lubbe. Ls na een urenlang
verhoor uitgeput. HU is naar de polltle-
gevangenls overgebracht "aar hU ln slaap Is
gevallen-
De gehcele Sehupo en Crtmlnecle politie
ls gealarmeerd Dc hulppolitie zou zijn op
geroepen.
Communistische plannen
voor gewelddaden.
BERLIJN. 28 Februari Naar de poll-
tleko politie ter oore ls gekomen, zou de
communistische partij voornemens zijn op
den dag der Rljksdagverklozlngcn, althans
op den dag tevoren of er na overvallen
te plegen op leden van nationale organi
saties, In hot blzondcr van SA. en S.S. cn
daarbU eventueel bewapende leden dezer
organisaties zonder pardon door gebruik
making van geweld van wapenen onschade
lijk te maken. De gehecle actie zou aldus
worden doorgevoerd, dat dc aanstichters zoo
mogelijk niet als communisten zouden worg
den erkend. Patroullleerendc politiebeamb
ten zouden door bedreiging met schietwape
nen gedwongen worden hun schietwapenen
af te geven. Van polltlewcgo zijn dc mxxllgc
maatregelen getroffen.
Torgler schuldig
verklaard.
BERLIJN, 28 Februari (V.D.) De ver
ordening tot bescherming van Volk cn
apport dat
j dc kablncts
iSd&gsSWSj&mlnie het bij
g&p|||rlaal. Dit
"|n geleverd,
Systematisch
-.(en. De rc-
I RUksdag ls
gverd, aldus
nunlstlschc
zich met
zoomede
ende ccnlgc
ccft opge-
llchters nlel
kar de mec-
|doordat zij
onder-dc-
velkc lelden
Resident. Het
rapport van Goering bevestigt voorts dat
twee personen In het gebouw zijn gcarr-
teerd, die hebber, getracht te telcfonc
de brandstichting te dom-
daad
zijn.
De persafdcellng' ■-s-
lltlepresldlum deelt medo,.
loop van den middag op be
tlepresldcnt alle lokalen der -
district Berlijn zijn gesloten.
Naar VD. van het polltiepresldl,
tin verneemt Is de tegen Dinsdaga.
de sociaal-democraten belegde ver.
vergadering, waar de vroegere prcsld
den RUksdag, Locbe, zou spreken. v<
wegens het opleveren van gevaar vo
openbaro veiligheid
Hakenkreuz-vlag op Karl
knechthuls geheschen.
BERLIJN. 28 Februari (VD.> De
griff' meldt: Vanavond tegen half
werd op het Karl Ltebknechthuts de H
kreuz-vlag geheschen. Een S-A.-storrr
stond aangetreden voor het gobouv
stormleldcr wees ln een korte toespraak
bcteokenls van dezen dag en verklaan
met het hUsehen van de Hakcnkreuzv
het Karl Llcbkncchthuls het werk var
Wessel ln vervulling ls.gegaan..
Mededeellng van de CJ*.
Van der Lubbe.
De Dultsche pers geeft het slgnaicmct
een v. d. Lubbe dig te Lelden heeft ge-,
en die beschuldigd wordt het gebouw va
RUksdag te Berlijn te hebben ln brand g.
ken. Medegedeeld wordt, dat hl) lid zou
van dc Communistische PartU Holland.
Dc C.P.H. deelt ons mede, dat een z
van der Lubbe een tijd lang lid ln ge
van den Communlstlschen Jeugdbond ei
de C.P.H. te Lelden. Bijna twee Jnar geli
onttrok hU zich door bedanken aan royemi
dat door zijn optreden onvermUdclljk
geworden. Sedert dien heeft- hU de C.P.H.
allerlel wUzcn door verwarring stichtend
treden, bestreden.
Eind 1031 heeft hl) nog In Enschedé ge
rendo de textielstaking de C.P.H, en de si
klngslelding bestreden.
Het signalement uit de Dultsche persberich
ten komt echter niet overeen met dat va
bovenbedoelden persooil. Een van der Lubb
die beantwoordt aan dit slgnalertient, ls c
niet bekend.
y Nog andere misdadige plan
van Van der Lubbe.
De „Berliner Lokalanzclgcr" meldt, dat
gearresteerde dader van de brandstlchtln
het Rijksdaggebouw, van der Lubbe, be'
heeft ook nog een poging te hebben go'
het Berlljnsche raadhuis ln brand te s'
Zaterdagavond tegen 9 uur had hU een
ster, dat toegang gaf tot de woning vai
machinist, opengemaakt cn een brant
vuurmaker naar binnen geworpen Dc mi
nlst had spoedig daarop ln een hoek de s
lende massa met een emmer wnter geblq
Nederlanders betuigen hun
ontwaardlglng.
BERLIJN, 28 Febr. (V.D.) Het bos
van de Vcrccnlglng van Nederland
Staatsburgers „Hollandla" te Berlijn
het volRende telegram gezonden aan
president Von Hindenburg:
„Diep verontwaardigd,over d'n mis»
aanslag op het Riiksdaggebouw spr-
Vercenlglng van Nederlandsohe F
gers „Hollandla" te Berlijn haar
deelneming uit en betuigt ha&*
mek het Dultsche volk"
Minst-
Tot dusverre heeft h
brandstichting In her
dag uitgewezen, d
ïandragcn van
minstens 10 per
staat bulten
»no volk»-"
DE VOORGESCHIEDENIS van het
treurspel, met Van der Lubbe in de zwij
gende hoofdrol, begint op 27 februari 1933
in het Berlijnse Rijksdaggebouw. De Duitse
hoofdstad is al maanden het toneel van een
verbitterde machtsstrijd tussen de nazi's en
de communisten, een strijd die voor een
groot deel in de straten wordt uitgevoch
ten. Knokploegen van de S.A. en de K.D.P.
(Kommunistische Partei Deutschlands) tui
gen elkaar om beurten en met wisselend
succes af. Maar in het zwarte hoofdkwar
tier is men niet gelukkig met deze bloedige
relletjes. De gunst van het Duitse volk
moet met subtielere middelen worden af
gedwongen en dus wordt Hitiers braintrust
te hulp geroepen. Men wil iets wereld
schokkends ensceneren, een coup-de-théa-
tre die de gehate Marxistische oppositie
voorgoed schaakmat zal zetten. Daar is
haast bij. Begin maart zal het Duitse volk
namelijk opnieuw naar de stembus trekken
om een nieuwe Rijksdag de vijfde sinds
twee jaar te kiezen en nog altijd kunnen
de „roden" op massale steun van de arbei
ders rekenen. Het katholieke centrum is
reeds door Goering gemuilkorfd, maar
communisten en socialisten tezamen vor
men voor de coalitie van Hitlers N.S.D.A.P.
en Hugenbergs „Zwart-Wit-Rood" nog een
geduchte tegenpartij. Men zou hen zó
moeten compromitteren, dat zij in de ogen
van het volk met één slag onmogelijk wor
den. Maar hoe
NA WEKEN van koortsachtige activiteit
komt. er eindelijk iets bruikbaars uit de
bus, een geraffineerd plan, dat alle kans
van slagen biedt. Is het ontsproten aan
Goerings „meesterbrein" of mag de kleine,
sluwe Goebbels deze „eer" voor zich op
eisen? De wereld zal er nooit achter komen.
Maar als de vlammen van de Rijksdag
brand op die voorlaatste februari-avond
van 1933 de hemel boven Berlijn in een
vurige gloed zetten, dan blijkt al spoedig,
wat de duivelse opzet is. Aangestoken,
mompelen de Berlijners, nog vóór het of
ficiële communiqué hun de verbijsterende
bijzonderheden meedeelt: „Door het gehele
gebouw zijn brandhaarden gevonden. Sta
pels hout en fakkels, met petroleum en pek
overgoten, werden aangetroffen in alle
wandelgangen, tussen de leren stoelen in
de grote zittingszaal, in de kelders en zelfs
in de glazen koepel. Minister Goering zelf
leidde het blussingswerk, tijdens hetwelk
in een der couloirs ook de dader werd aan
getroffen, een volkomen overstuur zijnde
jongeman, die alleen een broek droeg en
met een brandende toorts zwaaide. Hij
werd meegenomen naar een politiebureau,
waar hij zich bekendmaakte als de vieren
twintigjarige Nederlandse communist Ma
rinus van der Lubbe en een volledige
bekentenis aflegde."
Het communiqué, volgens sommigen door
Goering zelf opgesteld, vervolgt: „Deze
brandstichting is niet slechts een staal van
ongehoorde communistische terreur, zij
VANDAAG IS IIET VIJFENTWINTIG JAAR GELEDEN, DAT HET HOOFD VAN MARINUS VAN DER
LUBBE ONDER DE VALBIJL DER NAZI-JUSTITIE VIEL. HET DOODVONNIS, UITGESPROKEN OP
KERSTAVOND 1933, NA EEN PROCES VAN BIJNA TWEE MAANDEN, HAD IN DE GEHELE WERELD
BUITEN DUITSLAND EEN STORM VAN VERONTWAARDIGING ONTKETEND. BERLIJN EN HET
HOOGGERECHTSHOF IN LEIPZIG WERDEN OVERSTROOMD MET EEN STORTVLOED VAN PROTES
TEN EN GRATIEVERZOEKEN, MAAR NIETS VAN DAT ALLES MOCHT BATEN. GOERING EN ZIJN
TRAWANTEN HADDEN VAN DER LUBBE'S BLOED NODIG OM HUN EIGEN SCHANDDADEN VOOR
HUN VOLK TE VERBLOEMEN EN DUS MOEST DE JONGE ZONDERLING STERVEN. OM HALF ACHT
IN DE MORGEN VAN DE TIENDE JANUARI 1934 WERD HIJ OP DE BINNENPLAATS VAN HET GE
RECHTSGEBOUW IN LEIPZIG IN STILTE ONTHOOFD. HET MYSTERIE VAN DE RIJKSDAGBRAND
VERDWEEN MET HEM IN HET GRAF. WIE ZIJN DE WERKELIJKE AANSTICHTERS GEWEEST?
worden er tweeduizend arrestaties verricht.
Ook de socialistische voormannen worden
opgesloten, maar slechts voor korte tijd.
De beschuldiging omtrent hun medeplich
tigheid aan de brand blijkt namelijk zelfs
de rechtse Duitse bladen te gortig. Zodra
de eerste opwinding bedaard is, moet men
hen vrijlaten. Dat is een tegenvaller voor
de nazi's, maar het verhindert hen niet, de
S.P.D. voorlopig tot na de verkiezingen
van haar pers en haar recht tot ver
gaderen te beroven. Opgestookt door „Der
Angriff" en andere nazi-hetzebladen,
keert de volkswoede zich nu geheel tegen
de communisten. Velen van hen werden
gemolesteerd. Wie de kans krijgt, wijkt
naar het buitenland uit. Zo ook partijleider
Thalmann, die bij hoog en bij laag blijft
volhouden, dat alles een doorgestoken
kaart van de nazi's is.
Die mening wordt trouwens gedeeld door
een groot deel van de buitenlandse pers.
Reeds de dag na de brand, op 28 februari,
schrijft de Franse (socialistische) „Popu
laire" dat men hier te doen heeft met „een
nationaalsocialistische provocatie die het
moest naar het onderzoek heeft uitge
wezen tevens het sein worden tot een
bloedige burgeroorlog, die vandaag begin
nen zou met plunderingen op grote schaal
in Berlijn en brandstichting in regerings
gebouwen, museums, kastelen en vitale
bedrijven. Ter bescherming van de open
bare veiligheid heeft de rijksminister ter
stond een aantal maatregelen afgekondigd,
die diep in de persoonlijke vrijheid ingrij
pen. De gehele politie en hulppolitie (lees:
de S.A.) zijn door hem gemobiliseerd en
van uitgebreide volmachten voorzien."
WAARUIT die volmachten bestaan, wordt
al spoedig duidelijk. Nog diezelfde nacht
worden enkele honderden communistische
voormannen van hun bed gelicht en in het
gevang geworpen. Hun huizen en kantoren
worden doorzocht, hun eigendommen ge-
confisceerd of vernield. De S.A. ;s in haar
nopjes met deze kans tot „actie" en zij
weert zich kranig. Vele arrestanten werden
dusdanig met vuisten en gummiknuppels
bewerkt, dat zij niet eens verhoord kunnen
worden. Maar dat is ook niet nodig. Hoofd
zaak is, dat alle militante marxisten achter
slot en grendel komen en in dit opzicht
is men niet kieskeurig. In drie dagen tijds
begin moet zijn van de
reeds lang aangekondigde
bartholomeusnacht tegen
hen, die de zwarte coalitie
in Berlijn vijandig gezind
zijn." Andere kranten in
Frankrijk, Engeland en ook
Nederland werpen de vraag
op, die velen zich op dat
ogenblik verbaasd stellen:
Wat dacht de communis
tische partij, indien zij in
derdaad de schuldige zou
zijn, bij een dergelijke
brandstichting te winnen? Maar toch
Van der Lubbe heeft bekend, dat staat als
een paal boven water. Het staat evenzeer
vast, dat hij, gezien de enorme hoeveel
heid brandbaar materiaal, die de Rijksdag
binnengesmokkeld is, medeplichtigen ge
had moet hebben. Toch houdt hij vol, tot
het bittere einde, dat hij het helemaal alleen
gedaan heeft.
DIE ONGERIJMDHEID is het, die het
gehele vooronderzoek en ook het daarna
volgende proces beheersen zal. Want wel
heeft de politie reeds enkele dagen na de
brand vier verdachten gearresteerd en
voorgeleid, maar de beschuldigingen tegen
dit viertal de Bulgaren Dimitrov, Popov
en Tanev en de Duitse communistische
fractieleider Torgler blijken volstrekt
onhoudbaar te zijn. Dimitrov kan in de
loop van het proces een waterdicht alibi
aantonen. De drie anderen zijn geïncrimi
neerd door meinedige getuigen, die tenslot
te, in het licht van de feiten, hun verkla
ringen herroepen moeten.
Op 21 september, na zeven maanden
vooronderzoek begint het
proces. Tussen de honderd
dertig journalisten op de
perstribune zit mr. B. W
Stomps, een jonge Haar
lemse advocaat. Vijf dagen
tevoren is hem door de fa
milie van Van der Lubbe
en een comité van Neder
landse „saloncommunisten"
verzocht de verdediging van
de hoofdverdachte op zich
te nemen.
Hij kent geen letter van
het meters hoge dossier. Hij
weet zelfs niet of hij vol
gens de Duitse wet wel kan
optreden als raadsman,
maar hij aarzelt niet. In het
vliegtuig naar Leipzig in
hotel Kaiserhof aldaar wor
stelt hij zich in een dag en
een nacht door drie dikke
delen Duits strafrecht en
strafrechtelijke procedure
heen. Tenslotte vindt hij
een gaatje: Iedereen mag in
Duitsland als verdediger
optreden als de beklaagde
daarom verzoekt en als de
rechters en de eventueel
toegevoegde verdediger er
mee akkoord gaan. Koorts
achtig gaat de jonge jurist
aan het werk. In het
Kaiserhof, waar de nazi's
met sluw beleid alle bui
tenlandse juristen en pers
mensen ondergebracht heb
ben, om de taak van hun
spionnen te vergemakkelij
ken, vertellen vrienden
openbare aanklager dr.
Werner cn de toegevoegde verdediger
Seuffert „fout" zijn. De rechters echter
zijn integere lieden van de oude stempel,
van nazismetten vrij. Tot hen wendt mr.
Stomps zich en hij vindt een welwillend
gehoor. Op de tweede dag van het proces
verheft de oude president zich om een ver
klaring af te leggen. De verklaring, dat
„dit hof de laster omtrent haar partijdig
heid weerleggen zal door „de Hollandse
advocaat, die hier zo plotseling uit de lucht
is komen vallen, in principe toe te laten
tot de verdediging van de verdachte Van
der Lubbe en dat ook de Oberre'ichsanwalt
(aanklager) en de toegevoegde raadsman
zich hiermee akkoord verklaard hebben".
Direct daarna wordt de zitting geschorst
om mr. Stomps gelegenheid te geven met
Van der Lubbe te praten. Niemand twijfelt
eraan, dat de beklaagde de hulp van een
onverdachte Nederlandse raadsman met
beide handen zal aanvaarden. Maar het
pakt anders uit.
„In een der keldercellen van het ge
rechtshof ontmoette ik hem" zo ver
telt mr. Stomos ons thans, vijfentwintig
jaar later. „Zwijgend stond hij tegenover
mij. een. toonbeeld van ontreddering, een
man wiens lichaam nog leefde, maar wiens
geest volkomen uitgedoofd leek. Ik maakte
het doel van mijn komst bekend. Hij rea
geerde niet. Toen toonde ik hem een brief
van zijn zuster, waarin deze hem bezwoer,
mij zijn vertrouwen te schenken, maar
die brief kon hij niet lezen, omdat hij
als gevolg van een arbeidsongeval al
jaren halfblind was. Wat ik zei of pro
beerde, hij bleef apathisch zwijgen. Tot ik
hem tenslotte, in woede ontstoken, toe
schreeuwde: Dus je wilt onder geen beding
door mij verdedigd worden? Eén ogenblik
leek hij uit zijn verdoving te ontwaken
om een woord te spreken, maar dat woord
was beslissend: Neen, zei hij! Daarmee was
ons vreemde onderhoud afgelopen. Zijn
weigering was definitief en dus zou ik
nooit als zijn raadsman toegelaten worden.
Het was voor mij, aan het begin van mijn
carrière, een diepe ontgoocheling, maar ik
kon me zijn houding toch begrijpen.
Zeven maanden lang was hij, aan handen
en voeten geboeid, gepijnigd en gemarteld
door zijn bewakers. Zijn toch al zwakke
geest hij was in zijn jeugd geruime tijd
verpleegd geweest in een psychiatrische
inrichting v- zijn geboortestad Leiden
had dit alles niet kunnen verwerken. In
deze toestand was hij niet meer bij machte,
enig mens zijn vertrouwen te schenken.
Jammer, want ik ben ervan overtuigd, dat
zijn leven misschien nog te redden was
geweest. Met de fanatieke nazi-advocaat,
die hem toegevoegd was, had hij van
meet af aan geen schijn van kans".
MR. STOMPS heeft een deel van het
proces nog als toehoorder bijgewoond.
„Twee weken maar. Toen had ik er ge
noeg van. De gang van zaken, de keuze
van de getuigen a charge, dat alles maakte
het zonneklaar, dat de hele affaire inder
daad 'een sinister complot was. Ik ben met
het Hof naar Berlijn geweest voor de re
constructie van de misdaad. Wij liepen er
door de onderaardse gang, die het huis
van Goering met de Rijksdag verbond en
via welke het brandbare materiaal, waar
schijnlijk door S.A.-mannen het Rijks
daggebouw is binnengesmokkeld. Het was
allemaal zo helder als glas. Maar ook
kwam onomstotelijk vast te staan, dat het
inderdaad Van der Lubbe geweest was,
die het zaakje tenslotte aangestoken
heeft.
Hebben de nazi's hem daartoe geprest,
zoals de gangbare opinie luidt? Mr. Stomps
heeft een andere theorie. Stel je voor, zegt
hij, dat de communisten in die jaren een
geheime geestverwant in de opperste nazi
leiding gehad hebben. Stel je verder voor,
dat deze man Goering wqs gemaakt zou
hebben, dat er een rode revolte voor de
deur stond en dat de enige weg, om dit
gevaar te voorkomen was, zelf een Rijks
dagbrand te enscèneren, die Goering het
motief in handen zou spelen om met
harde hand de Duitse communisten „Kalt
zu stellen" vóór zij hun gevaarlijke com
plot ten uitvoer konden leggen? Ik ben
ervan overtuigd zegt mr. Stomps dat
het zo gegaan is en dat de nazi's erin ge
vlogen zijn, zodat zij dus uiteindelijk de
bedrogen part'i vormden.
MAAR WAT zou Moskou bewogen kun
nen hebben tot zo'n verraderlijk plan,
waarvan de gevolgen in de vorm van
een ongebreidelde naziterreur toch op
de schouders van hun Duitse volgelingen
moesten neerkomen? Ook daarvoor heeft
mr. Stomps een verklaring: „De Russen
Het gebouw van de Duitse Rijksdag in
Berlijn in zijn volle glorie (hierboven) en
tijdens de brand (inzet in het krante
knipsel, waarbij men ziet hoe de glazen
koepel van het middenfront door de vuur
zee binnenin fel werd verlicht). De beide
andere foto's op deze pagina geven een
indruk van de verwoestingen in de zaal
voor plenaire zittingen van het parlement.
vreesden een economische omsingeling van
de Sovjet-Unie door alle landen van de
toenmalige vrije wereld: het enige wapen,
waarmee Rusland op de knieën gedwongen
kon worden. Dit gevaar zou acuut ge
worden zijn als het nieuwe Duitsland-
van-de-reactie zich aan de zijde van
Engeland en Amerika zou scharen en
die kans zat erin. Er moest dus iets ge
beuren om Duitsland in de ogen van de
westelijke mogendheden als bondgenoot
onmogelijk te maken en dat iets was, naar
mijn stellige overtuiging, de Rijksdag
brand, een geniale valkuil die Moskou
voor zijn aartsvijand Goering groef en waar
deze blindelings inliep
HET IS een gewaagde hypothese, maar
er is niemand die haar weerleggen kan.
De enige, die dat gekund zou hebben, was
Marinus van der Lubbe, maar hij zweeg
in alle talen. Tijdens het gehele proces is
hij slechts één keer uit zijn apathie ont
waakt om zijn rechters toe te voegen:
„Waar kletsen jullie toch almaar over
ik heb het immers gedaan". En dat bleef
hij geloven in zijn zieke geest, ook toen
men hem op 10 januari naar de guillo
tine bracht. Willoos als een lam ging hij
onder de valbijl, zonder te hebben opge
helderd wiens werktuig hij geweest was.
TORGLER, Popov, Tanev en Dimitrov
werden vrijgesproken wegens gebrek aan
bewijs, tegen alle pressie van de nazi
leiders in een bewijs voor de integriteit
van de rechters, zegt mr. Stomps nog.
Zélfs Dimitrov, de titaan, die zelf „als een
leeuw" zijn verdediging voerde, die de
getuigen a charge aanviel als was hij de
president en die het zelfs bestaan heeft
om in een der sensationeelste zittingen van
het hof, naar minister Goering in de ge
tuigenbank wijzend, uit te roepen: Daar,
edelachtbare, zit de schuldige aan de Rijks
dagbrand hém moet u veroordelen als
ge uw plicht kent, niet deze arme ver
dwaasde Hollander naast mijWaar
op Goering, al zijn waardigheid vergetend,
woedend overeindsprong en uitbrulde:
..Wacht maar, JIJ ploert als deze rech
ters jou ooit vrijspreken, krijg ik je nog
wel
Maar hij heeft Dimitrov niet gekregen,
diens twee mede-Bulgaren Popov en Ta
nev evenmin. Daarvoor zorgden de Russen
door het drietal (dat na zijn vrijspraak nog
wekenlang in Leipzig vastgehouden werd)
in- februari 1934 het Russische staats
burgerschap te verlenen en hun onver
wijlde vrijlating te eisen in een uiterst
scherp gestelde nota. Reeds de volgende
dag werden de drie heren met veel plicht
plegingen op de trein naar Moskou gezet,
waar zij gehuldigd en gefêteerd werden
als nationale helden.
Alles wat Goering kreeg, was dus het
hoofd van Marinus van der Lubbe en
zelfs diens doodvonnis was niet op wet
telijke gronden verkregen. Voor zijn
brandstichting had Van der Lubbe na
melijk volgens de toenmalige Duitse
strafwetten ten hoogste tot vijftien jaar
tuchthuisstraf veroordeeld mogen wor
den. Maar de nazi's eisten zijn leven en
dus werd achteraf de wet „aangepast"
om de doodstraf te kunnen uitspreken:
een „gerechtelijke moord" in optima
forma
H. Croesen
NYBORG (UPI) Op de conferentie
van niet-rooms-katholieke Europese ker
ken is met algemene stemmen besloten de
voorbereidingen voor nauwere onderlinge
samenwerking voort te zetten. Een com
missie, bestaande uit bisschop Hanns Lil-
je van Hannover, de Nederlander dr. E.
Emmen en de lutherse aartsbisschop Kli-
vit uit de Estlandse Sovjet-republiek zal
bestuderen hoe deze samenwerking verwe
zenlijkt kan worden. Aan deze commissie
is een adviescommissie van elf toege
voegd, waarin zitting hebben, professor
Souchez uit Praag, professor Vantula uit
Polen, professor Parisski uit Rusland, de
Hongaarse predikant Murakoezy, de
Franse deken Cadier, de Zwitserse profes
sor d'Estine, de Westduitse praeses Willm,
de Oostduitse bisschop Noth, de Deense
bisschop Fuglsang-Damgaard, de Britse
kanunnik Weddams en de metropoliet
James van Melita, afgevaardigde van het
patriarchaat van Konstantinopel.
De conferentie heeft dus niet geleid tot
instelling van een regionale Europese ker
kenraad, naar het voorbeeld van de raad
die Aziatische kerken in 1957 vormden te
Prapat in Indonesië. De voorstanders van
een geleidelijke groei naar zulk een orga
nisatie, van wie bisschop Lilje als de voor
naamste woordvoerder beschouwd wordt,
behielden de overhand over de groep van
de Westduitse dr. Niemöller, die, ondanks
het feit dat vertegenwoordigers van beide
zijden van het ijzeren gordijn er deel van
uitmaken, „oostelijke fractie" wordt ge
noemd.
(Reuter) Bisschop Otto Dibelius van
de Duitse Evangelische kerk heeft op de
conferentie gezegd dat de mensen in Euro
pa er voor moeten zorgen „Amerikanen
noch Russen" te worden. De Europese cul
tuur, aldus zei hij tot de 120 vertegenwoor
digers van kerken in 21 landen, dankt haar
bestaan aan het christendom dat geen oor
log heeft kunnen wegvagen. Europa raakt
steeds meer los van zijn erfdeel, door de
invloed van wetenschap en techniek en
door de militaire ontwikkelingen die klei
ne landen tot vazalstaten maken. „Het is
de tragedie van Europa dat het niet alleen
in vele andere delen van de wereld, maar
ook door velen in Europa zelf als een „ver
moeide oude man" wordt beschouwd.
Mr. H. C. Hooft Hasselaer in Amster
dam heeft aan de Staat der Nederlanden
enkele kunstgeschenken gedaan. Ten eer
ste vier schilderijen, ter plaatsing in het
Muiderslot, namelijk twee portretten
van Pieter Dirksz Hasselaer en diens twee
de echtgenote Margriet Benning en twee
door Benjamin Samuel Bolomey (1739-
1819) geschilderde portretten van Gerard
Aernout Hasselaer en Agatha Hasselaer,
vervolgens een koperen boekstempel met
het wapen van de Hasselaers ter plaat
sing in het prentenkabinet van het Rijks
museum in Amsterdam,
