FILM EN ONTSPANNING
Voordracht door
Willy Moret
Halve eeuw geleden brandden in
Heemstede de eerste „gaspitjes"
GRAFIEK VAN VELDHOEN
Nederlands Ballet
Naar aanleiding van „De Vikingen"
Radio Moors
SLOT DEFECT?
Gascommissie vierde groots moment
met pinten schuimend bier
Brandje in huis op Zeeweg
in Bloemendaal aan Zee
Gladde wegen in
Bloemendaal-Noord
Postdistrict Haarlem
Bakstenen over schutting
van buur gegooid
Wet op de uitverkopen
in Haarlem overtreden
Twee exposities in het
Stedelijk Museum
Veel succes voor sopraan
Erna Spoorenberg
Burgerlijke Stand
van Haarlem
Haven der hartstochten
Drums across the river
A rrivederci Roma
De Vikingen
Mon Oncle
Familie Trapp in A merika
Het meisje Rosemarie
Vergeet mij nooit
Journaals
Jos Cleber werd „Skipper
of the flying Dutchman"
WASSERIJ DUYN
ZATERDAG 10 JANUARI 1959
HAARLEMS DAGBLAD
OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
IN EEN COMMENTAAR, dat hij zelf
over de film „De Vikingen" heeft geschre
ven, komt de acteur Kirk Douglas tot een
bevinding, welke als aanhef van deze be
spreking zeker niet misplaatst is. „Films,
zegt hij, zijn tenslotte een middel temeer
om een verhaal te vertellen. En wat dat
betreft is er voor mij geen magischer be
gin'dan het er was eens.Ik weet niet of
films een opium zijn voor het volk. Ik weet
wel, dat wanneer een film je een paar uur
lang zo gespannen kan bezighouden, dat je
politieke strubbelingen, economische te
ruggang en je particuliere muizenissen er
door kunt vergeten, het zien van die film
de moeite waard is. Zulke films leveren
dezelfde ontspanning, die staffunctionaris
sen vinden in 't lezen van detectiveboeken
of legers ambtenaren in het zien van
westerns. Ik heb met „De Vikingen" zo'n
soort film willen maken. Ik had het ge
voel dat het publiek ervoor was..."
OVEREENKOMSTIG deze bedoeling is
de film „De Vikingen" uitgevallen. Men
kan er zich met Kirk Douglas over ver
bazen dat er nog nooit een meter celluloid
'aan dit onderwerp is gewijd. Ofschoon...
men kent de Noormannen niet bepaalde
lijk romantiek toe. De „legende" welke
in deze door Kirk Douglas geproduceer
de film, is verweven, is duidelijk het voort
brengsel van veel fantasie. Doch Douglas
wilde een sprookje en geen historische re
constructie voor professoren. Het kostte
hem tien miljoen dollar om dat sprookje
op het celluloid vast te laten leggen en het
in roulatie te brengen. Geen wonder dat
hij voor die tien miljoen geen risico nam,
maar het publiek met zijn sprookje tege
moet kwam. Dat zijn film dan ook in de
eerste plaats gerekend moet worden tot
de ontspanningsfilms is onloochenbaar. Dat
zij in deze categorie beslist geen slecht
figuur slaat, moet ook gezegd worden.
Het is inderdaad een feit, waarmee men
bij de beoordeling van de talloze films, die
de filmstudio's verlaten, rekening moet
houden, dat het publiek over het alge
meen vraagt om films, die de vaak grau
we realiteit van het leven van alle dag
doen vergeten. Douglas heeft gelijk, wan
neer hij rept over de ambtenaren, die
westerns gaan zien en over staffunctiona
rissen, die detectives verslinden. Wij zitten
met onze emotie en moeten die afreage
ren. Het kan niet onschuldiger dan geze
ten in een bioscoopfauteuil... Westerns en
avonturenfilms, die piraten en vermetele
revolverhelden het witte doek opjagen, be
antwoordden aan een behoefte. Wie ze
met artistieke maatstaven te lijf gaat, legt
verkeerde normen aan. Niemand ver
langt wezenlijk dat zij artistieke wapen
feiten worden, omdat het er eenvoudigweg
niet in zit. Wel mag men verwachten dat
zij hun stof boeiend vertellen, dat dus die
stof met inachtneming van de voor de ver
haalwijze geldende eisen, wordt geopen
baard. Al naar gelang de aard van de stof
zal het verhaal uitvallen. Soms blijkt een
western met een op het oog heel eenvou
dig gegeven bijzonder aan te slaan. Het
gegeven bezit een grotere „algemene
menselijkheid" dan men vooralsnog had
ontdekt. Ik denk aan „High noon" en
„Shane". Bij de confrontatie met het pu
bliek in de bioscoop ontdekt men, dat de
Advertentie
DE EERSTE COÖP. ASSOCIATIE
VOOR UITVAARTVERZORGINGu
zijLWEG 63 - TELEFOON 15141 (2 LIJNEN)
Aantal leden 23000
Contributie ƒ1.— per jaar voor het
gehele gezin, met restitutie bij
overlijden van het lid
De brandweren uit Overveen en Bloe
mendaal zijn vrijdagavond om halfelf uit
gerukt naar Bloemendaal aan Zee, waar
brand was uitgebroken in een houten huis
je bij de rijwielstalling aan de Zeeweg. De
zestienjarige dochter was alleen thuis en
bemerkte, dat de wanden van het gebouw
tje vlam vatten. Vermoedelijk is de brand
ontstaan door te grote hitte van een kachel.
De brandweerlieden hebben de brand ge
blust met de mistblusser.
Vrijdagmorgen om kwart over acht is
de auto van een drieëndertigjarige IJmui-
denaar op de Brederodeweg in Bloemen
daal-Noord geslipt en tegen een boom ge
botst. De auto werd beschadigd. Des mid
dags om kwart voor vijf moest een drie
ëndertigjarige dame uit Santpoort, die
met een auto op de Joh. Verhulstweg reed,
afremmen voor een fietser. Haar auto week
uit en botste tegen een langs de kant van
de weg geparkeerde auto. De voertuigen
liepen schade op.
Kirk Douglas en Tony Curtis in
„De Vikingen
film ook die mensen pakt, die nooit van
hun leven westerns gaan zien. Zou men nu
kunnen beweren, dat dit bij de maker voor
heeft gezeten? Ik geloof het niet. Hij heeft
eenvoudigweg een goed scenario gekregen
en werd erdoor geïnspireerd tot een goe
de film. Die scenario's zijn evenwel zeld
zaam. Doorgaans beschikt men over een
redelijk scenario. Zo ontstaan er redelijke
films, die menigeen bezighouden en, om
met Douglas te spreken, je je particulie
re muizenissen doen vergeten. Het zijn
geen meesterwerken. Men zal ze weer ver
geten, maar men zal ze zich ook niet blij
ven herinneren als grandioze „sof". Zo
komt men tot de erkenning dat ze beter
te verteren zijn dan menig groots opgezet
kunstwerk, dat geen voldoende haalt en
heel wat gezonder dan vele psychologisch
zo verantwoorde drama's, films over hu
welijken die mislukken, films over de zelf
kant van het leven, films, die een aan
klacht heten te zijn tegen wantoestanden.
Tot de orde van de films, die daarmee
niets van doen hebben en als ontspannings
object een kataliserende werking hebben
voor de gespannen menselijke geest, reken
ik „De Vikingen" zonder dat ik tot iemand
zal zeggen: „Die film moet je gaan zien".
Er valt in ieder geval dit aan te beleven,
dat het lieve meisje trouwt met de man,
die ze bemint en dat de man, die haar
belaagt toch geen beroerling is. De Noor
mannen, die in de gebedenboeken tussen
de jaren 800 en 1000 staan vermeld met
de verzuchting: „Bewaar ons, Heer, voor
de gesel der Noormannen", zijn heel net
jes verbogen naar de heimelijke kant
van onze fantasie, die,?q eigenlijlj; toch een
beetje bewondert, net zoals wij dat Napo
leon doen. Men mag gerust zeggen: te
gen beter weten in. Er gebeurt veel tegen
beter weten in voor wie „De Vikingen"
ziet. Maar het is geen bezwaar, waarover
men niet heenstapt. Als men liever een
nieuwe verzenbundel leest, kan men dat
doen. Als men de critieken op die bundels
leest, gaat men misschien toch nog naar
de bioscoop.
P. W. Franse
Advertentie
i Verkoop van
I;' BRUIDSTOILETTEN
f verhuur van
bruïds- engeïegenhéidsldeding
Violist Charles Foidart t
TUCSON (UPI) De violist Charles
Foidart is donderdag twintig minuten na
een concert aan een hartaanval overleden
in de Amerikaanse plaats Tucson. Foidart
heeft de laatste negen jaar gespeeld in het
Paganini-kwartet. Voordien was hij na zijn
opleiding bij de Brusselse professor Leon
van Hout vele jaren lid van het Belgische
strijkkwartet en van het strijkkwartet van
Monte Carlo.
De pianiste Janine van Mever, die door
het bestuur van de Heemsteedse Kunst
kring uitgenodigd was vrijdag in het Mi-
nervatheater een klavieravond te verzor
gen, heeft aan de uitnodiging geen gevolg
kunnen geven. Haar optreden werd ver
hinderd door een ongeval met haar han
den. De voordrachtkunstenares Willy Mo
ret heeft het bestuur uit de nood geholpen
door de pianiste te vervangen. De trans
formatie van het muziekrecital tot een pro
gramma van litteraire kunst heeft de be
langstelling van de zijde der leden van
de Kunstkring zeker niet doen verminde
ren. Met moeite kon voor de vele toehoor
ders in de foyer van het theater plaats
gevonden worden.
Vanwaar deze grote toeloop? Het lijkt
niet gewaagd deze toe te schrijven aan de
grote bekendheid aan de populariteit in
de gunstigste zin van het woord, die het
gevoelige, romantische en menselijke ver
haal „De liefde van de zeven poppen" van
Paul Gallico in korte tijd verkregen heeft.
Willy Moret had dit verhaal in de verta
ling van H. M. Goudswaard voor haar voor
dracht gekozen en daarmede een veel
eisende taak op zich genomen. Want het
ging bij het opbouwen van deze meester
lijk ontwikkelde en in schone ontroerende
vorm gebrachte psychoanalyse om het tot
uitdrukking brengen van zeven karakter
facetten, elk geconcentreerd in de symbo
liserende figuren van een mwerkwaardig,
ideaal poppenspel, in een consequent ge
handhaafde typering en om het uitbeelden
van het wezen van het meisje Mouche bij
haar innige fantasiegesprekken.
Willy Moret heeft haar moeilijke op
dracht voortreffelijk kunnen vervullen en
ik geloof dat zij daarbij weinig afgewe
ken is van de algemene voorstelling die
de lezers van het verhaal zich innerlijk
over de gang daarvan en over de daarbij
betrokken figuren en poppenkarakters heb
ben gevormd. In enkele fragmenten is Wil
ly Moret te veel in de plaats getreden
van de lezersfantasie door een te concre
te realiteit na te streven. Ik bedoel hier
mede de episoden, waarvoor zij met het
zingen van melodietjes een effect ging
invoeren, dat haar de grens van het zui
vere gevoel met de sentimentaliteit beden
kelijk deed overschrijden. Het was een
storend element in deze geladen, levendi
ge en uitnemend opgebouwde voordracht,
waarvoor de kunstenares haar rijkgenuan-
ceerde expressieve stem en een uitsteken
de dictie prachtig dienst baar kon maken.
De toehoorders toonden hun dankbaar
heid met langdurige bijval. Van deze dank
baarheid getuigde ook de toespraak, waar
mede de voorzitter van de kunstkring mr.
dr. H. Kahrel de door hem aangeboden
bloemen vergezeld liet gaan.
P. Zwoanswijk
Advertentie
TELEVISIE - RADIO
erkend - gediplomeerd
KRUISSTRAAT 38 - HAARLEM
Tel. 14609
Bij beschikking van de minister van
Verkeer en Waterstaat is de directeur
van het postdistrict Middelburg, de inspec
teur in algemene dienst, de heer P. J. Waa-
le, eervol ontheven van deze functie en
is hij belast met de functie van directeur
van het postdistrict Haarlem. Om ge
zondheidsredenen kan de heer J. H. Kers
ten zijn taak als directeur van het Haar
lemse district niet vervullen.
In de Leidsebuurt te Haarlem is vrijdag
avond een ruzie ontstaan tussen twee bu
ren en een van hen wierp zeven halve
bakstenen over de schutting. Het gevolg
was, dat vier ruiten werden vernield en dat
de buurman zodanig aan het hoofd werd
gewond, dat hij naar een ziekenhuis moest
worden vervoerd, om de wond te laten
hechten.
De Haarlemse politie heeft tegen drie
winkeliers proces-verbaal opgemaakt we
gens overtreding van de wet op de uitver
kopen. Volgens de politie was er reeds van
uitverkoop sprake, hoewel pas met ingang
van maandag hieraan begonnen mag wor
den.
Van 15 januari tot 16 februari wordt in
het Stedelijk Museum in Amsterdam een
tentoonstelling gehouden van Jean Lurqat.
Eveneens in het Stedelijk museum, in het
Prentenkabinet, wordt van 15 januari tot
23 februari een expositie gehouden van
Faya Ostrower.
STOCKHOLM (UPI) De Nederlandse
sopraan Erna Spoorenberg heeft vrijdag
avond in Stockholm een stormachtig ap
plaus geoogst voor haar vertolking van de
rol van Violetta in Verdi's „La Traviata".
Na elke acte werd zij telkens vijf of zes
keer teruggeroepen.
De uitvoering, die plaats had als onder
deel van de Nederlandse muziekweek,
werd bijgewoond door koning Gustav
Adolf en koningin Louise, aan wie de
zangeres na de tweede acte werd voor
gesteld, door de Nederlandse ambassadeur
mr. J. Visser en andere Nederlandse func
tionarissen.
Het was Erna Spoorenberg's eerste op
treden in Zweden. De mannelijke hoofd
rol in de opera werd vertolkt door de
Zweed Arne Hendriksen.
HAARLEM, 9 januari 1959
BEVALLEN van een zoon: 8 jan.: S.
H. van Menen-Zeeuw.
BEVALLEN van een dochter: 8 jan.:
H. M. Töning-van Zeggelaar; P. M. van
der Aar-Ruigrok; C. van der Voort-Beijne;
9 jan.: J. Wielart-Duijns; C. M. Horvath-
Eskens; A. A. L. M. Kiebert-de Wijs.
OVERLEDEN: 7 jan.: A. B. J. Schmeink,
76 j., Kamperlaan; C. B. G. Beneker-van
Duffelen, 70 j., Rijksstraatweg; J. Smit-
Uijlenburg, 64 j„ Eendrachtstraat; N. Reg-
tuijt, 88 j„ Leidsevaart; G. R. de Keizer,
3 d., Esdoornplein; 8 jan.: A. Knies-Coet-
sier, 79 j.. Gen. de la Reijstraat: H. A. Koe
horst, 83 j„ Kerklaan; L. Toornend, 80 j„
Hof van Egmond; A. M. Colen, 64 j„ Scho
tersingel; J. G. Scholtens, 75 j., Gasthuis-
vest.
Advertentie
„DE SLEUTELSPECIALIST"
LANGE VEERSTRAAT 10 - TEL. 11493
Zondag is het vijftig jaar geleden, dat
in Heemstede voor het eerst gas werd
geleverd. Op 11 januari 1909 stroomde
het gas door de nieuwe buizen naar de
lantaarns, die door ijverige opstekers in
werking werden gesteld. En een dag
daarna konden de inwoners laten weten,
dat zij voor een gasaansluiting in aan
merking wilden komen. De petroleum-
pitjes die hier en daar 's avonds in de
donkere straten en lanen van het lande
lijke dorp oplichtten, hadden hun glorie
tijd achter de rug. Geleidelijk aan zou de
straatverlichting met gas worden gevoed.
Iedere inwoner was ervan overtuigd, dat
hier van een radicale omwenteling
sprake was. Het gastijdperk voor Heem
stede was aangebroken.
Met voldoening sprak de toenmalige
burgemeester, jhr. mr. D. E. van Lennep,
later over het moment, waarop de gas
lantaarns voor het eerst brandden. „Ik her
inner mij, dat ik mijn medeleden van de
gascommissie opwekte te gaan kijken naar
het opsteken van de lantaarns. In dank
bare stemming gingen we na afloop een
biertje drinken in een café, dat reeds gas
verlichting had".
Op 2 juli 1908 besloot de gemeenteraad
tot de bouw van een gasfabriek, die binnen
een half jaar door een Duitse firma werd
neergezet. Aanvankelijk was het de vraag,
of Heemstede gas zou produceren, of het
van Haarlem zou betrekken en het alleen
distribueren. Het Haarlemse gas zou ech
ter veel te duur worden. Daarom.besloot
men zelf te produceren.
Tot directeur werd aangesteld ir. G. F.
H. Houben, die op 1 augustus 1908 in dienst
trad en tot 1916 met de leiding van het be
drijf werd belast. Er bleek al meteen een
flinke belangstelling voor de gasvoorzie-
ning te bestaan. De directeur werd zelfs op
de weg staande gehouden met de vraag:
„Kan ik ook gas krijgen?"
(Frans Hals). „Haven der harts
tochten" is een Franse film, waarvan het
verhaal geborduurd is op het stramien dat
reeds vele Franse scenarioschrij
vers heeft geïnspireerd: het noodlot. U
begrijpt het al, het is geen overwegend
vrolijke rolprent, al sluiten aan het eind
held en heldin elkaar zielsgelukkig in de
armen. Een zeeman (Daniel Gélin) ziet na
jaren de zich van de oorlog herstellende
havenstad Hamburg terug. Daar leerde hij
als krijgsgevangene een Duits meisje ken
nen, dat hij nog niet heeft kunnen verge
ten. In een nachtclub herkent hij haar in
een van de spaarzaam geklede meisjes,
die ten pleziere van het „hooggeëerd pu
bliek" een moddergevecht ten beste ge
ven. Ook blijkt de jongedame in de Ham-
burgse onderwereld geen onbekende te
zijn. Desondanks voelen de jongelui zich
nog steeds tot elkaar aangetrokken. Toch
komt het tot een scheiding als beider toe
komstplannen niet parallel blijken te lo
pen. De zeeman valt in de haven ten offer
aan een wraakneming en strompelt ster
vend tot voor de huisdeur van zijn geliefde
die daarachter steeds op zijn terugkomst
heeft gewacht. Sommige elementen van
het filmverhaal komen niet altijd even dui
delijk uit de verf, het Hamburgse nachtle
ven wèl.
(R o x y) De haat regeert deze harde
film, die ons de jungle binnenvoert, waar
niet alleen de gevaren blijken te dreigen
van mannen vol bittere gevoelens maar
ook de wilde dieren gereed staan ons naar
de keel te springen. Zij zullen dat doen tot
maandag. Audie Murphy breidt in deze
film zijn carrière met een nieuwe variatie
op de mannenmoed uit. Van maandag af
gaat „El Tigre, de vurige", ook al een op
windende belevenis in de wildernis.
De kunstzaal „In 't Goede Uur" in de Korte Houtstraat te
Haarlem geeft deze maand werk van A. J. Veldhoen te zien.
Misschien herinnert men zich mijn waarderende woorden over
deze jonge kunstenaar (geschreven naar aanleiding van de expo
sitie van grafiek bij de kunsthandel M. L. de Boer te Amster
dam) en diens grote schilderij van een straaljagerpiloot. Wij
mogen de heer Grommers van „In 't Goede Uur" dankbaar zijn,
dat hij dit werk dichterbij heeft gebracht. Het is voor velen niet
altijd gemakkelijk open te staan voor de -uitingen van zovele
jonge kunstenaars. Vaak ontbreekt ons de mogelijkheid van
het aanleggen van zekere maatstaven bij onze beoordeling.
Veldhoens werk geeft ons niet de minste moeilijkheden. Hij
verstaat zijn vak ruim voldoende. Waar hij technisch nog even
te kort mocht schieten, behoeft dat niet hinderlijk te zijn, daar
hij indringend weet te vertellen. Het ziet er danook naar uit,
dat de middelen altijd ondergeschikt aan zijn uiten zullen
blijven. Hij lijkt me zeker geen man van foefjes. Hij kan een
ontroerende argeloosheid hebben. Het blijkt, dat men met een
traditionele vormgeving toch heel goed van deze tijd kan zijn.
Het is te begrijpen, dat in deze zo gecompliceerde wereld de
Kunstenaar tot een abstract te noemen kunst komt, die zijn eigen
en eenvoudiger wereld kan zijn. Hij leeft dan echter al gauw
in die eerder al zo bevochten ivoren toren en is daarmee vaak
net zo weinig modern als sommige als voorbij verklaarde
Tachtigers.
Veldhoen is van zijn tijd doordat hij gewoon maakt wat hij
om zich heen ziet. Zijn straaljagerpiloot (met het toestel) was
als schilderij nog niet helemaal geslaagd te noemen. Tendele
komt dit door een te weinig vertrouwd zijn met het onderwerp.
Het is de vraag of hij daarmee ooit vertrouwd zal worden. Men
vermoedt van niet. De machine maakte nu eenmaal weinig
kunstenaars geestdriftig. Veldhoens litho's naar hetzelfde onder
werp en ook zijn ets, die ik hier voor het eerst zag, zijn veel
beter. Hij is als graficus verder dan als schilder. Ook Veldhoen
voelt zich voor zijn werk het meest op zijn gemak met zijn
eigen kleine wereld. Maar wij herkennen deze wereld ge
makkelijk. Deze had de onze kunnen zijn. Op een leeftijd als
de zijne hadden we een dergelijke omgeving als de zijne kunnen
hebben. In die wereld domineren een man en een vrouw en
heeft zich een kind aangekondigd. Later is dat kind er gekomen
en werd die wereld mooier. Dat was het belangrijkste voor
Veldhoen: twee naakte mensen, die van elkaar houden en als
enige rijkdom daarnaast de verwachting kenden. Moeten we
uit het etsje „Moeder en kind" opmaken, dat nu ook de om
geving een belangrijker rol gaat spelen? Een feit is dat deze
prent veel wanner is uitgevallen. De kunstenaar lijkt nu meer
te genieten.
Veldhoens landschappen wijzen ons ook op een betrekkelijk
gevoel van eenzaamheid. Het zijn veelal de duinen, waarin
Veldhoen een aanleiding tot het projecteren van zijn gevoelens
vond. In die duinen ontliep hij onze tijd niet. Men vindt de
bunkers terug in zijn werk. Als realist aanvaardt hij de ar
moede, hij zoekt die echter niet. Hij heeft geloof in het leven en
dat is het mede wat zijn expositie zo aantrekkelijk maakt.
Bovendien is zijn werk mooi en van behandeling soms rijk te
noemen. Veelal past hij in zijn etsen de tonen van de aquatint
toe, steeds weet hij toon en lijn tot eenheden te verbinden. De
schilderachtigheid van zijn werk doet vermoeden, dat hij ook
met verf wel iets te zeggen zal hebben. Direct nodig lijkt me
dit overigens niet, omdat hij ons met zijn grafiek al zoveel te
vertellen weet.
Bob Buys
(Minerva) De avondvoorstellingen
van dit weekeinde brengen ons de „zoet
gevooisde" Mario Lanza, afscheid nemend
van Rome en er terugkerend om er grote
successen te behalen. Des middags ver
maken A. en C. ons met hun dwaze avon
turen in Alaska. Maandag en dinsdag gaat
een reprise van „The Window". "Woens
dag en donderdag opnieuw de mooie Ita
liaanse film „De nachten van Cabiria".
(Rembrandt) Elders in dit num
mer vindt men meer over deze aan avon
tuur en liefde gewijde film.
(Studio) De vierde week met Jacques
Tati is ingegaan. Wij blijven de film in
uw aandacht aanbevelen.
(Cinema P a 1 a c e) Het avontuur van
een geliefde filmfamilie in Amerika met
zijn wel en wee. Het eind maakt het wee
goed.
(Luxor) Een der Duitse films, die tot
de kassuccessen in Duitsland en het bui
tenland behoort. Een beetje sensatie is er
niet vreemd aan, al blijft het een feit, dat
de film goed is gemaakt. Donderdag weer
zien van Germi's mooie film „De machi
nist".
(L i d o) Dat de Italiaanse filmmakers
wel van een flinke dosis weemoed hou
den, weet ieder die de melodramatische
werken kent, welke vooral de Italianen tot
in het merg ontroert. Ditmaal echter is
het de muziek en dan vooral de vocale
prestatie van Ferruccio Tagliavini, die het
niet originele verhaaltje dan toch nog een
genietbaar aanschijn verleent in de stijl van
de operafilms. Men moet natuurlijk daar
op gesteld zijn en voor een portie roman
tiek niet uit de weg gaan.
Twee evenementen in het Polygoon
journaal van deze week. Het eerste de trei-
nenreinigingsinstallatie in Amsterdam, die
een nieuw snufje blijkt te zijn. Het tweede
reportage van het Driekoningen in
Tilburg met een paar verrassende kin
derkopjes in het grote beeld.
Het journaal „Spiegel van Nederland"
laat allereerst nog eens een kerstbomen
verbranding zien, dit keer een georgani
seerde in Den Haag. Vervolgens kan men
de nieuwjaarsreceptie, die de S.E.R. hield
aanschouwen en tot slot ziet men hoe de
burgemeester van Den Bosch de Drie Ko
ningen in zijn stadhuis ontvangt.
De componist en dirigent Jos Cleber is
door de K.L.M. benoemd tot „Skipper of
the flying Dutchman". In de club van
skippers kunnen personen, die zich in
enigerlei vorm verdienstelijk hebben ge
maakt voor de burgerluchtvaart worden
opgenomen. De heer Cleber vloog onlangs
met de K.L.M. over het Noordpoolgebied
naar Tokio en Biak en vandaar via Bang
kok en Karachi naar Amsterdam terug,
hij componeerde naar aanleiding daarvan
de „Golden circle song".
Al spoedig groeide de bezetting van het
bedrijf uit tot vijftien man: ondermeer fit
ters, opstekers en een lantaarnpoetser.
In het eerste jaar al werd een hoeveel
heid van 660.000 kubieke meter gas afge
leverd. Hiervan werden 243 lantaarns en
1038 huizen en bedrijven voorzien. De pro-
duktie ging snel omhoog. Ruim tien jaar
later werd 1.413.000 kubieke meter afgele
verd en waren er 453 lantaarns en 2394
aansluitingen. Vlak voor de oorlog zorgden
negenhonderd lantaarns voor de verlich
ting. Pas na de oorlog deed de elektrische
straatverlichting haar intrede. In 1957 wa
ren er nog 445 gaslantaarns, maar geleide
lijk werden zij vervangen door moderner
materiaal.
De cijfers maken wel duidelijk dat het
gasverbruik in de loop der jaren enorm
is toegenomen. Want in 1957 bedroeg de
produktie 6.889.000 kubieke meter en wa
ren er 7940 aansluitingen Bennebroek
en Vogelenzang betrekken ook gas van
Heemstede. Vergeleken met 1908 wordt
thans dus zeven maal zoveel gas afgeno
men. Men mag aannemen, dat alle huizen
in Heemstede, Bennebroek en Vogelen
zang van de diensten van het gasbedrijf
gebruik maken. Sinds de oprichting van de
fabriek is de leveringsprijs ongeveer ver
dubbeld; zij steekt gunstig af tegenover
die in andere gemeenten.
Alleen distributie
In de aard Van het bedrijf kwam in 1939
een grote verandering. Enkele verouderin
gen maakten grondige voorzieningen nood
zakelijk. De vraag kwam weer aan de orde,
of het nu geen tijd werd het gas van Haar
lem te betrekken. De raad wilde echter
het produktiebedrijf handhaven, maar Ge
deputeerde Staten gaven er de voorkeur
aan, als Heemstede met Haarlem over de
gaslevering tot een akkoord kwam. Aan
vankelijk zag het hier niet naar uit, maar
tenslotte werd toch met de gemeente Haar
lem een contract aangegaan.
In april 1940 begon men met het leggen
van een buis van Haarlem naar Heemstede
en op 1 juli 1940 leverde de gemeente
Haarlem het eerste gas. De gehele oorlog
door bleef het produktiebedrijf echter nog
bestaan, maar in 1945 werd defenitief alle
gas van Haarlem betrokken. Een gedeelte
van het technische personeel ging in 1939
naar Haarlem over.
Vele jaren lang heeft ir. W. J. A. Duyn-
stee de leiding aan het bedrijf gegeven:
van 1 november 1920 tot 30-12-'53. Het
laatste jaar was hij met ziekteverlof. De
leiding werd waargenomen door ir. L. Lim-
borgh, die later tot directeur werd be
noemd. Deze is thans met ziekteverlof. De
heer A. J. V. Giesberger is nu voorlopig
met de leiding belast.
Het gouden jubileum is vanmorgen in
interne kring gevierd in het verversings
huis „Groenendaal". Ondermeer hebben
de wethouder van bedrijven, mr. O. H. van
Wijk, en de waarnemend directeur de op
richting van het bedrijf herdacht.
Advertentie
AMSTERDAMSEVA,\HT20 TEL. 11053
Voor „Geloof en Wetenschap
Het Nederlands Ballet heeft vrijdag
avond in de Haarlemse Schouwburg een
voorstelling voor de stichting „Geloof en
Wetenschap" gegeven, waarbij geen novi
teiten tot vertoning kwamen. Enkele wij
zigingen in de rolbezettingen verschaften
aanleiding tot een korte commentaar. In
het „Concerto barocco" van Balan'chine
op het langs mechanische weg weinig fraai
ten gehore gebrachte Dubbelconcert van
Bach bleek Leonie Kramer aanzienlijk ge
vorderd te zijn in de richting der gewens
te stijlbeheersing, al zijn nog steeds haar
draaien in attitude in het laatste deel niet
mooi (het onderbeen komt te hoog). Con
rad van de Weetering deed zijn werk pri
ma, maar Milly Gramberg dient heel wat
af te leren, met name de Franse manua
len uit haar tijd bij de Nederlandse Opera
die zich geenszins met het lijnenspel la
ten verenigen. Haar voettechniek is even
min ideaal. Wederom kon men constate
ren dat het Haarlemse toneel te klein is
voor een dergelijke ruimtelijke composi
tie, die tot de gaafste kunstwerken van het
hedendaagse repertoire behoort. De weer
geving van de muziek door middel van een
geluidsband brengt het gevaar mee van
een versterking der gelijkenis met sier-
turnen. Hoe lang moet men zich nog schik
ken naar deze beperkende omstandighe
den?
„De Disgenoten" van Rudi van Dantzig
op drie delen uit het Concert voor orkest
van Béla Bartók kreeg een geladen ver
tolking en vond kennelijk veel waarde
ring. Balletmeester Benjamin Harkarvy
vertelde mij, dat kort geleden bij een tour
nee door Duitsland een daar gevestigde
impresario vervanging van dit werk voor
stelde, omdat hij vreesde dat het publiek
afkerig zou zijn van de gedragen „arbei-
derskleding". Men is terecht op zijn sug
gestie niet ingegaan en ziet: deze Ne
derlandse schepping oogstte het duidelijk
ste succes van het gehele reisprogram
ma. „De Disgenoten" is een overtuigend
voorbeeld van de mogelijkheid om in de
taal van de verruimde academische dans
kunst een hedendaags, zelfs delicaat on
derwerp te behandelen. Voor velen is bal
let echter nog steeds een aangelegenheid
van louter sprookjesachtige romantiek. En
zo moeten de bevorderaars van het artis
tiek onafhankelijke ballet concurreren
met de exploitanten van een ouderwetse
vermaaksindustrie.
Willy de la Bye en Jaap Flier gaven een
weinig voldoening schenkende uitvoering
van „Annabel Lee" van Georges Skibine,
welk duet met figuratie te sterk aan per
soonlijke kwaliteiten van de maker en zijn
echtgenote (Marjorie Tallchief) gebonden
lijkt om bij interpretatie door andere ty
pen interessant te blijven. De avond kreeg
met „De grillen van Cupido" ondanks wat
rommeligheid hier en daar een vrolijk en
met hartelijk applaus beloond besluit. Dit
preromantische divertissement is dan
ook een kostelijk toonbeeld van speelse
vindingrijkheid van een vakman bij uitne
mendheid.
David Koning
O
