Uitkering gebaseerd op fijnere
normen, resultaat hetzelfde
Een stukje Holland in Portugal
Het Piccolo-Theater komt!
De financiën der gemeenten
WOENSDAG 21 JANUARI 1959
9
Plaatselijke omstandigheden zullen beter
tot uitdrukking worden gebracht
"AKKERTJES"
Defecte schoorsteen oorzaak
van twee felle branden
Marine krijgt voorlopig
geen geleide pro jectielen
„Ruilende" marechaussees
veroordeeld
Rechtbank beslist:
Uitzetting apotheker uit de
Antillen was onrechtmatig
Rapport Scotland Yard
Verongelukte sportvliegtuig
had geen gestolen zilver
aan boord
Eerste Kamer
Onteigeningswet voor
natuurbescherming
aanvaard
Straaljagerlawaai tijdens
begrafenisplechtigheid
A ntwoord van minister Staf
op vragen uit de Kamer
Examens
Kerkelijk Nieuws
(Van onze Haagse redacteur)
Op cle ministeries van Binnenlandse Za
ken en van Justitie wordt thans hard ge
werkt aan de uitwerking van de in het
wetsontwerp tot de toekomstige financiële
verhouding tussen rijk en gemeenten, dat
bij de ministerraad in behandeling is, vast
gelegde normen ter bepaling van het aan
deel der gemeenten in 's lands financiën.
Of het wetsontwerp nog dit jaar door
het parlement in behandeling wordt geno
men, is uiteraard onder de huidige omstan
digheden een open vraag. In de wet waarbij
het huidige financiële verdelingsstelseï
nogmaals voor een jaar werd verlengd,
werd de mogelijkheid opengelaten de toe
komstige verhouding met terugwerkende
kracht tot 1 januari van dit jaar te laten
ingaan. Het is allerminst zeker dat de
(nieuwe) Kamer op die suggestie zal in
gaan, hoewel de betrokken departementale
kringen dat gaarne zouden zien. Men heeft
immers nu de beschikking over de gege
vens waarop de uitkeringsbedragen geba
seerd dienen te zijn. Voert men de nieuwe
wet later in, dan moet men ook weer
wachten tot men de meest recente gege
vens kan gebruiken.
Het is zeer de vraag of de gemeenten in
het algemeen van de nieuwe regeling,
waarvan men kan aannemen dat zij in
grote lijnen veel overeenkomst zal ver-
lonen met de aanbevelingen van de spe
ciale commissie-Oud, welke dit vraagstuk
enige jaren geleden diepgaand heeft bestu
deerd, belangrijk beter zullen worden.
Op het ogenblik ontvangen zij 1150 mil
joen gulden uit het Gemeentefonds en 750
miljoen gulden aan rijksbijdragen, subsi
dies, doeluitkeringen en dergelijke, welke
over de verschillende hoofdstukken van de
rijksbegroting zijn verdeeld. Bij elkaar
vormt dat ongeveer 25°/o van het nationale
budget en men meent, dat men daarmee wel
aan de grens van het mogelijke is gekomen.
Men ziet in de toekomstige wet dus min
der een middel om tot hogere uitkeringen
te komen dan wel een instrument, waar
door men met behulp van objectiever nor
men tot een beter verantwoorde en vooral
een fijner verdeelde uitkeringsschaal kan
komen dan thans het geval is.
Beknopt geformuleerd komt het wets
ontwerp, volgens de heersende verwach
tingen, erop neer, dat de algemene uit
kering uit het Gemeentefonds zal blijven,
maar dat deze beïnvloed zal worden dooi
de structuur van de gemeente, terwijl
daarnaast door middel van doeluitkerin
gen (gebaseerd op normbedragen) voorzien
zal worden in de dekking van bijvoorbeeld
alle onderwijsuitgaven.
Algemene uitkering en doeluitkeringen
tezamen vormen dan het dagelijks brood
der gemeenten. Om zelf voor de belegging
daarvan te kunnen zorgen zou, volgens de
Commissie-Oud, een nieuw belastinggebied
voor de gemeenten ontsloten, dienen té
worden, de zogenaamde woonplaatsbelas
ting. Het is echter op dit moment een open
vraag of deze gedachte door de minister
raad zal worden gevolgd. In departemen
tale kringen is men er in elk geval een
vurig voorstander van, omdat de gemeente
besturen hierdoor de mogelijkheid tot een
eigen verantwoordelijkheid voor een eigen
beleid wordt gegeven.
Slechte ervaringen
Het is bekend, dat men in gemeentelijke
kringen voor doeluitkeringen vaak niet
bijster geestdriftig is. „Men komt er altijd
aan tekort", zo klaagt men vaak. Toen het
rijk enige jaren geleden de kosten van het
kleuteronderwijs voor zijn rekening nam,
moest het Haarlemse gemeentebestuur
toch nog een flink bedrag per jaar sup
pleren, omdat men zelf meer deed op het
gebied dan het rijk vergoedde. Dergelijke
regelingen worden vrijwel steeds gebaseerd
op een gemiddelde, waarbij het uitgaven-
peil van de gemeenten, waar men op dat
terrein minder actief was geweest, dat van
Advertentie
Verlos Uw spieren
van PUN1
Bij dc eerste pijnscheut direct aan
"Akkertjes" denken, direct een
"Akkertje" nemen Ahet wachten,
neem een "Akkertje" zodra de
pijn opkomt. Spitpijn, spierpijn,
schitterend helptzo'n "Akkertje",
handige, kleine pijnverdrijver,
snellere hulp op lastige pijn mo
menten. Altijd zorgen bijtijds er
bij te zijn, altijd "Akkertjes" bij
de hand.
flitsen uw klachten weg!
In de Friese dorpen Rottum (bij Heeren
veen) en Oude Leije (boven Leeuwarden)
hebben twee felle branden gewoed. In
beide gevallen werd een dubbel woonhuis
door het vuur verwoest en was de oorzaak
te wijten aan een defecte schoorsteen.
De woning in Rottum werd bewoond
door de familie H. Zwier en de weduwe
Hoekstra. Het echtpaar Zwier werd gister
morgen om half vier gewaarschuwd door
het geschrei van hun tweejarig zoontje en
kon op het nippertje de in lichterlaaie
staande woning verlaten. Het huis brandde
tot de grond toe af.
De brand in Oude Leije ontstond dinsdag
middag om half twee. Dit huis werd be-
wond door het echtpaar S. Wijngaarden en
de bejaarde weduwe A. Boersma van Dijk.
Deze laatste lag ziek te bed en kon nog
net op tijd door te hulp gesnelde buren
naar buiten worden gebracht. Ook dit huis
brandde geheel af, waarbij de gehele in
boedel en enig geld verloren gingen. De
inwoners waren tegen brandschade ver
zekerd.
de gemeente, die zich daar juist bijzonder
zorgzaam heeft getoond, drukt. Het is
misschien wel om die reden, dat de norm
bedragen voor de stichtingskosten van
kleuterscholen nog steeds niet bepaald
zijn: het betreft hier immers een uitzon
derlijk breed gebied, waarop tal van op
vattingen mogelijk zijn.
Men kan als vaststaand aannemen, dat in
het wetsontwerp alle onderwijskosten voor
rekening van het rijk zullen komen, met
name de stichting van schoolgebouwen
voor het lager en het middelbaar onder
wijs. Ook zullen kosten van het nijver
heidsonderwijs, welke thans slechts voor
70 a 75% door rijkssubsidies gedekt wor
den, dan geheel door het rijk worden ge
dragen.
Ook hier zal uiteraard gestreefd worden
naar een „gemiddelde", bijvoorbeeld door
uit te gaan van bepaalde, door de bouw
kundigen van het ministerie van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen goedge
keurde standaardtypen voor scholen. De
moeilijkheid blijft dan. het juiste midden
te vinden tussen de bouwkosten in Amster
dam en in Winterswijk.
„Facet-uitkering"
Moeilijker dan voor het onderwijs is het
om met objectieve methoden de behoeften
te benaderen van de vei-goedingen voor de
door de gemeentebesturen bedreven maat
schappelijke zorg. Vast staat, dat men zo
wel aan het Binnenhof als in de duizend
gemeentehuizen geen stelsel van „declara
tie-met controle" wil. Gebleken is, dat
noch het percentage ouden-van-dagen,
noch het gemiddelde inkomen, noch het
aantal „Drees"-mensen enige juiste aanwij
zing vormde om de hoogte van de vergoe
ding voor de maatschappelijke zorg te be
palen. Men zal daartoe geen doeluitkering
hanteren, maar trachten dit facet in de
algemene uitkering te betrekken. Ook op
andere wijzen zal de structuur van een
gemeente in de algemene uitkering tot gel
ding kunnen komen. In het Kamei-debat
over de ontwikkelingsgebieden is geble
ken, dat de regering in dat opzicht vrij'
ver wil gaan. Zo is het niet uitgesloten, dat
een gemeente met veel vreemdelingenver
keer een hogere uitkeihng zal ontvangen
omdat gedurende een groot deel van het
jaar de gemeentelijke zoi-g zich over be
langrijk meer pei-sonen uitstrekt dan nor
maal het geval is. Ook „centrum-gemeen
ten" kunnen langs die weg hun specifieke
behoeften gedekt zien. Ook zal niet meer
het aantal inwonex-s alleen de hoogte dei-
uitkering bepalen. Ook de oppervlakte zal
in het geding worden gebracht, evenals
het bebouwingspercentage èn de opbrengst
van de bebouwde oppervlakte in de grond
belasting, waai-door een zekere relatie tus
sen de uitgaven voor openbare wei-ken en
dergelijke en de algemene uitkering gaat
öntsttxönrDaarnaast blijft de mogelijkheid
geopend op doeluitkeringen voor zeer grote
werken; als de bouw- van-viaducten. Daar
bij wordt aangesloten op het wetsontwerp
op de ruimtelijke ordening, dat nog steeds
op behandeling wacht, waarin subsidies
voor stedebouwkundige projecten voor
zien zijn.
Baas in eigen huis
Tenslotte nog een enkel woord over de
eventuele woonplaatsbelasting. Inderdaad
zal deze aanbeveling bij menigeen de her
innering oproepen aan de tijd, dat door
hun aard welvarende gemeenten door lage
belastingen groter trachtten te worden ten
koste van economisch zwakkere plaatsen.
De voorgestelde heffingsmogelijkheden
zullen in dat opzicht wel wat getemperd
worden. De woonplaatsbelasting maakt
het de gemeentebesturen evenwel moge
lijk zelf hun uitgaven af te remmen en
daardoor baas in eigen huis te blijven of
een veel stei-kei-e controle van hogere be
stuurslichamen te gedogen. Of men in ge
meentelijke kringen aan het laatste of het
eerste de voorkeur geeft, hangt nauw sa
men met het antwooi-d op de vraag of vol
gens de nieuwe verhoudingen de gemeente
enige kans krijgt een redelijk verzox-gings-
peil te handhaven. De betrokken minis
teries hebben reeds op gx-ond van proef-
gegevens vele klaagzangen hoi-en aanhef
fen, want het is zeker, dat een aantal ge
meenten er niet op vooruit zal gaan. En
dat verwacht men toch eigenlijk van een
nieuwe regeling.
De Amerikaanse regering heeft rog geen
difinitieve aanbieding aan Nederland ge
daan voor levering van langeerinriehlingen
en geleide projectielen voor Nederlandse
kruisers. Dit blijkt uit een nota van wij
ziging, die de minister voor Defensie aan
de Tweede Kamer heeft gezonden. Deze
inrichtingen, aldus de nota, kosten circa
20 miljoen gulden per schip. De voorberei
dende werken aan de schepen vergen on
geveer anderhalf miljoen gulden. De minis_
ter stelt nu voor, dit bedrag van de be
groting 1959 af te voeren.
Hier staat echter tegenover, dat ook de
levering door Amerika van S 2 F-2
„Tracker-jagers" patrouillevliegtuigen voor
onderzeeboot-bestrijding, op zich laat
wachten, zodat de marine langer zal moe
ten blijven vliegen met de „Neptune"-
jagex-s. Het is noodzakelijk, het revisie-
pi-ogram voor dit type vliegtuig aan deze
situatie aan te passen. iDt vergt een extra
som van anderhalf miljoen gulden, een
bedrag waarin een aantal grote repax-aties
aan de „Neptunes", die niet meer geraamd
waren, is opgenomen.
Twee beroepskorpox-aals van de Konink
lijke Marechaussee uit Rotterdam, C. H. en
C. Joh. van W., die militaire goederen,
welke versleten wax-en, hadden „geruild"
tegen betere uit de plunjezak van een
afgezwaaide militair, zijn door het Hoge
Militaire Gerechtshof conform de eis ver
oordeeld tot 14 dagen gevangenisstraf, ver
laging tot de rang van marechaussee vier
de klasse en onmiddellijke gevangen
neming.
De krijgsraad had hen indertijd veroor
deeld tot honderd gulden boete. Het twee
tal was hiertegen zelf in beroep gegaan
De civiele kamer van de rechtbank te
Amsterdam heeft de uitzetting van de apo
theker J. R. A. Simoons uit de Nederlandse
Antillen onrechtmatig verklaard. Tevens
bepaalde de rechtbank, dat de Nedexdandse
Antillen de inkomens- en vermogensschade,
die de heer Simoons door zijn uitzetting
heeft geleden, zal moeten vergoeden en de
kosten van het geding zal moeten betalen.
De heer Simoons kreeg op 27 maart 1956
van het hoofd der politie op Curacao de
aanzegging, dat hij de Nederlandse An
tillen moest verlaten, omdat zijn verblijf
aldaar niet wenselijk werd geacht in ver
band met de openbare orde, c.q. het al
gemeen belang. In augustus 1956 vertrok
de apotheker naar Amsterdam, waar hij
een jaar later een civiele procudure begon
tegen de gezaghebber van Curagao, de oud
gouverneur der Nederlandse Antillen, de
Nederlandse Antillen en de Staat der Ne
derlanden. De heer S. had zich in 1942 in
de Antillen gevestigd.
De rechtbank bepaalde in het vonnis, dat
de besluiten van 1905 en 1945. die de uit
zetting en toelating in de Nederlandse An
tillen regelen, niet op de heer Simoons van
toepassing zijn. Het argument, destijds op
de zitting aangevoerd door de landsadvo
caat, dat de heer Simoons eerst difinitief
op Curacao zou zijn toegelaten in 1953
voor de tijd. dat hij met de vereiste ver
gunning zelfstandig een apotheek zou drij
ven. werd door de rechtbank van de hand
gewezen.
Naar wij van :1e Rijkspolitiedienst Lucht
vaart op Schiphol vernemen, mag uit een
rappoi-t van Scotland Yard, dat dezer da
gen is ontvangen, worden opgemaakt, dat
het uitgesloten moet worden geacht, dat de
drie bij het op 14 augustus 1958 in de
Westerschelde verongelukte sportvlieg
tuigje omgekomen mannen betrokken zijn
geweest bij de diefstal van zilverstaven in
Londen. Scotland Yard heeft de gangen
van het drietal tot aan het vertrek van het
vliegtuig nagegaan en daaruit is gebleken,
dat er geen verband kan hebben bestaan
tussen de diefstal en het vertrek van het
toestel van Croydon.
„Zelf kunnen de mannen de diefstal niet
hebben uitgevoerd," aldus het rapport, „en
ook is het uitgesloten, dat zij een kist of
meerdere kisten met. zilver in hun „Proc-
tor"-vliegtuigje hebben meegenomen. De
enige mogelijkheid is nog, dat tijdens het
verblijf van het drietal in Londen een af
spraak moet zijn gemaakt, dat op een
later tijdstip het gestolen zilver zou wor
den meegenomen, maar hier is niets van
komen vast te staan.
Het wrak van het neergestorte toestel is,
zoals eerder gemeld werd, nooit gevonden.
Zonder hoofdelijke stemming heeft de
Eerste Kamer dinsdagmiddag twee wets
ontwerpen aangenomen. Het eerste opent
de mogelijkheid van onteigeningen in het
belang van de natuurbescherming, het an
dere betreft de instelling van twee bedrijf
schappen (voor de detailhandel in aardap
pelen, groente en fruit en voor de detail
handel in alcoholhoudende di-anken). Vol
gende week dinsdag, zo werd besloten, zal
de begroting van Landbouw, Visserij en
Voedselvoorziening ter tafel komen
Op woensdag 28
januari geeft
zoals wij reeds
eerder meldden
't Piccolo-Theater
uit Milaan een
voorstelling van
het blijspel „De
knecht van twee
meesters" van
Cai-lo Goldini on
der regie van
Giorgio Strehler
in de Haarlemse
Schouwburg. Voor
velen zal het Pic
colo-Theater niet
onbekend meer
zijn, want gedu
rende het Holland
Festival in 1957
gaf het gezelschap
reeds enkele voor
stellingen in Den
Haag en Amster
dam. Op 21 juni
woonde onze
kunstcriticus Da
vid Koning een
voorstelling in de
Amsterdamse
schouwburg bij.
Uit zijn recensie
citeren wij de vol
gende passages
„Met gemengde
gevoelens, zoals
men pleegt te zeg
gen, trad ik de
Stadsschouwburg
binnen. Het Piccolo-Theater heeft in de
tien jaar van zijn bestaan een internatio
nale reputatie opgebouwd en ik had over
de vaak sensationeel genoemde prestaties
reeds zoveel opwindende verslagen gelezen
in buitenlandse tijdschriften, dat ik enigs
zins vreesde mijn verwachtingen te hoog
te hebben gespannen. Al na een paar
minuten bleek dit bei-oepspessimisme
totaal ongegrond te zijn'. Het werd een
verbluffende openbaring van telkens
nieuwe, ongedachte hoogtepunten. Zelden
in mijn leven als volwassen mens heb ik
in een schouwbux-g_ zozeer genoten en
dat nota bene bij een voorstelling in het
Italiaans, een taal waar ik zo goed als "een
woord van versta. Als velen zich op grond
van onbekendheid met het idioom van een
bezoek hebben laten weerhouden, dan
lieten zij zich door een denkbeeldig be
zwaar een kostelijk, gelukmakend toneel-
feest ontgaan.
De als x-adicaal te boek staande regisseur
Giorgio Strehlex-, een Tirolex-, heeft van
toepassing gebracht wat hij door veelom
vattende onderzoekingen over de oude
comedia dell'arte te weten is gekomen. Hij
heeft van deze nabootsing allerminst een
geheim gemaakt: de handeling voltrekt
zich op een verhoogd plankier met ver
schuifbare gordijnen als enig decor en
men ziet vooi-tdurend de acteurs daarach
ter gereed staan of heen en weer lopen
tussen dit kermistoneel en de kleedtent
terzijde daarvan. De mannen dragen als
vroeger typerende maskers. Toch kan men
niet zeggen, dat het destijds op de mark
ten van de Italiaanse steden, in de bloei
periode van het improvisatietoneel, zo zal
zijn toegegaan. Dat Strehler zich van de
onmogelijkheid van een dergelijke recon
structie bewust is geweest, blijkt uit het
opzettelijk vex-groten, met een zeldzaam
amusant effect, van de alleen reeds door
de afstand in eeuwen ontstane ironie. De
korte zangnummers bijvooi-beeld werden,
hoe welluidend ook, daardoor tevens paro
distisch. waarbij zowel de opex-acultuur als
de daarmee gepaard gaande persoonsver
heerlijking het moest ontgelden.
Het heeft weinig zin om uitvoerig op de
individuele prestaties van voor ons onbe
kenden, die intussen op slag onvergetelijke
vrienden zijn geworden, in te gaan. Ik
hoop vurig hen allen zo spoedig mogelijk
in stampvolle schouwbui'gen terug te zien:
Lidia Alfonsi, die een tegelijk sierlijke en
veroverende travestie liet zien, de in één
woord foi-midabele Marcello Moretti, die
de domme duivelskunstenaar Arlecchino
clownesk belichaamde in de gedaante van
een echte ondergeschikte, Antonia Battis-
Het vliegverkeer rond de basis Soester-
berg 'is tijdens de begrafenis van de slacht
offers van de vliegramp te Huis-ter-Heide
niet stilgelegd, omdat dit „bij soortgelijke
ongevallen in het bedrijf niet de gewoonte
is."
De vliegers hadden wel opdracht om tij
dens de begrafenis de omgeving van het
kerkhof te mijden. Door het ongunstige
weer waren enkele vliegtuigen echter ge
dwongen, buiten de directe omgeving van
de startbaan te komen. Dit zegt minister
Staf in zijn antwoord op de desbetx'effende
vragen die het P.v.d.A.-Tweede-Kamerlid
Scheps op 9 januari gesteld had. De minis
ter zegt in zijn antwoord tevens, dat niet
de burgemeester van Zeist de verwachting
had uitgesproken dat de minister van Oor
log alles zou doen de stoffelijke nood van
de nabestaanden te lenigen. Deze uitlating
werd door een wethouder gedaan. Voor
zover als in zijn vermogen lag heeft de
minister alles gedaan om die nood te leni
gen. Op de dag van het ongeluk zelf en de
daarop volgende dag reeds was een schade-
commissaris uitgestuurd om de eerste
noodzakelijke voorzieningen te treffen.
Groninepn. Apothekersexamen eerste gedeelte,
mej. B. van der Wal, Vlaardingen; G. T. Broek,
W. Dermer, K H. N. Noordhoek, allen te Gro
ningen; F G. Stroes, Zutphen. Apothekersexa
men tweede gedeelte: mej. E. A. Wiegman, Sneek.
Twee scènes uit „De knecht van twee
meesters" van Carlo Goldoni door het
Piccolo-theater uit Milaan, die een
goede indruk van de speelstijl
gedeeltelijk met maskers geven.
-i' Jjfy jSj! J>»3u£ .x - x/*»t
tello en Che'cco Rissone, die de mopperen
de twistzoekers Pantalone en Dottore
Lombardi tot in hun vingertoppen be
lichaamden, de kordate soubx-ette Nareisa
Bonati en de nu als astmatisch hijgende
waard fungerende Franco Parenti, waarbij
ik zeker Antonio Pierfederci en Giulo
Chazalettes niet wil overslaan, die de ware
minnaars over de Nederlandse planken
lieten lopen".
De wens, die David Koning op 21 juni
1957 uitsprak, zal voor hem en voor vele
anderen thans op 28 januari in vervulling
kunnen gaan.
Esperantistisch toneel. In Belgrado
(Zuid-Slavië) is de eerste Esperantistische
toneelgroep opgericht, die geheel uit be
roepsacteurs bestaat. Behalve Zuidslavi-
sche stukken heeft zij ook werken van
Albert Camus en Gai-cia Lorca op het
programma staan.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Schoonebeek (toez.) A.
Meijeringh te Woudsend (Fr.); te Rotter-
dam-Chai-Iois (vac. C. J. P. Mackaay) W.
Willemse te Hilversum. Aangenomen naar
Vx-oomshoop J. Venema te Ee (Fr.); naar
Nieuw-Vennep (wijkgemeente I) J. C. J.
Bronsgeest te Hijkersmilde. Bedankt voor
Ameide en Tienhoven H. A. van Slooten te
Onstwedde.
Geref. Kerken
Beroepen te Ouddorp G. van Driel, kand.
te Utrecht. Beroepen te Middelburg (vac.
J. H. de Boer) Jac. Boonstra te Zwaag-
westeinde. Aangenomen naar Echten (Fr.)
W. R. Barkema, kand. te Groningen.
Chr. Geref. Kerken
Tweetal te Ouderkerk aan de Amstel
F. Bakker te Huizen (N.H.) en C. den Her
tog te IJmuiden. Beroepen te Werkendam
B. Bijleveld te Noordeloos.
Mocht de film Fanfai-e ooit
in een Portugese versie rou
leren, dan zullen althans de
inwoners van Aveix-o zich niet
over een bepaald aspect van
't Nederlandse landschap ver
bazen. Wanneer zij de koeien
zo maar door het landschap
zien dx-ijven, zullen zij mis
schien verrast uitx-oepen: „Dat
zou hier kunnen zijn opgeno
men!" Want deze vissersplaats,
ongeveer halverwege tussen
Coimora en Oporto aan de
Atlantische Oceaan gelegen,
is het middelpunt van een
klein stukje Holland, daarover
zijn alle x*eisgidsen 't roerend
eens.
Ik kan het stadje natuurlijk
ook „het Venetië van Portu
gal" noemen en misbruik
daarmee eens te meer de naam
van de Italiaanse lagunen-
stad. Zoals er in ons land
ondex-scheidene Haagjes zijn
een Gelders, een Achtei"-
hoeks, een Fx-ies, een Brabants,
zoek ze maar eens uit zo
wordt de betiteling Venetië
toegepast op ettelijke water
steden .en -plaatsen. Ik herin
ner maar even aan Amster
dam, Giethoorn en Stockholm.
Welnu, Aveiro hoort er bij,
maar verder dan enkele uiter
lijke gelijkenissen kom je er
toch niet. De x-ivier de Vouga
vormt er een delta met een
netwerk van kanalen en zout
water-lagunen, de gondels met
hun hoog boven het water
uitstekende voor- en achter
stevens zijn hier de barcos
moliceiros. In Venetië dromen
volgens de traditie gelieven
van hun jong geluk, terwijl ze
zoetjes door het Canal Gran
de worden voortgeboomd, in
Aveiro is de vracht van de
barcos heel wat pi'ozaïscher:
ze zijn hoog opgetast met zee
wier en algen, die als mest-
Twee stormrampen hebben de ontwikkeling van het Portugese
vissersplaatsje Aveiro beïnvloed: de een isoleerde het van de
zee, waardoor het zoetjes insliep, de ander, eeuwen later, schonk
het weer een toegang tot het open water, zodat een nieuwe bloei
mogelijk werd.
stoffen voor het aardappel
land worden gebruikt.
Om de overeenkomst met
ons land te zien, moet men
ook een vrij sterke fantasie
hebben. Ik wijs nogmaals op
de vele waterwegen en de
ettelijke bootjes, kan cr nog
aan toevoegen, dat het vee er
het best uitziet van heel Por
tugal en de hoogste melkop-
brengst heeft, maar daarmee
is het ook afgelopen. Tenzij ik
en passant nog het goed ge
conserveerde herenhuis ver
meld, waarvan het interieur
vei-sierd is met welgeteld 6888
originele Delftse tegels. Deze
overdaad van Delfts blauw
mag wel tot bewondering,
maar hoeft volstrekt niet tot
verwondex-ing te leiden. De
rijke Portugezen hebben zich
vroeger rijkelijk van ons va-
dex-lands produkt voorzien,
waardoor een duidelijke be
ïnvloeding is ontstaan op hun
eigen tegelwerk. De befaamde
azule.ios in Oporto is een
hele buitenmuur van een kerk
ermee bedekt zijn voox--
beelden van een typische cul
tuurvermenging: Moors, Por
tugees, maar ook Nederlands.
Er zijn in de geschiedenis
van Aveiro vele bewogen
momenten voorgekomen. Ik
ga achteloos voorbij aan de
pestepidemie van 1348, die
vx-eselijk huishield onder de
bevolking, om te sterker het
licht te laten schijnen op de
stoi-mramp van 1575. De han
del van de stad werd met éen
windvlaag gemaïneerd, door
dat een deel van de duinenrij
finaal in de haven en de mon
ding van de Vouga werd ge
blazen. Ten einde raad klopte
het stadsbestuur om hulp aan
bij Nederlandse waterbouw
kundigen. Voor eenmaal heb
ben zij wel geweldig hun best
gedaan, doch niets bereikt. Dit
werk ging zelfs de krachten
van onze routiniers te boven.
Aveiro werd nog doder dan de
steden rond de Zuiderzee. Een
niet minder verwoestende
stoi-m, die van 1808, schonk de
plaats zijn visvangst en de
daarop gebaseerde industrie
terug. De ontstuimige zee
beukte zoveel zand weg, dat de
Portugese ingenieurs Reinaldo
Oudinot en Luis Gomes kans
zagen een behoorlijke door
vaart te graven. Tot heden
toe is deze geconsolideei'd. De
ingeblikte vis wordt nu naar
alle windstx-eken uitgevoerd
en bovendien is Aveiro een
belangx-ijke uitvalhaven ge
worden voor de schepen, die
in het voorjaar de visgronden
bij Newfoundland opzoeken.
Zij komen elk jaar weer terug
met de i'uimen tot barstens toe
volgeladen met stokvis het
als bacalhao bekende natio
nale voedsel van Portugal.
De bezoeker-, die Aveiro van
de landzijde nadert, zal in het
begin misschien geneigd zijn
haastig terug te keren. De weg
is lang en stoffig; veel voor
uitzichten op bijzondere erva
ringen biedt hij niet. Dan
echter ziet hij de eerste bar
cos moliceiros en zijn belang
stelling is gewekt. De eige
naars hebben hun boten in
edele wedijver px-achtige vor
men gegeven en soms vrij
primitieve maar toch altijd
opmerkelijke versiex-ingen aan
voor- en achtersteven aange
bracht. De spits steekt in een
sierlijke boog een eind boven
het water uic. Namen van
heiligen en religieuze excla
maties treft men er in een on
uitputtelijke variatie op aan:
Vamos com Deus, Rainha dos
Mares, Salve Rainha das Vir-
gems, Joana d'Arc, Viva Jesus,
maar ook zelfbewuste uitin
gen als „Ja vejo perto o
meudesejo" (nu kan ik
gaan waarheen ik maar wens),
omgeven door folkloristische
ornamenten.
Naast het kanaal loopt een
koppel trage ossen met iets
achter zich aan. Zij trekken
een reusachtige riek over de
bodem en telkens, wanneer
deze wordt opgehaald, zit er
een bos zeewier en algen aan.
Mannen in witte tunieken, die
soms tot hun knieën in de
modder staan, verzamelen de
meststof; later zullen de bar
cos de vracht verder ver
voeren.
Aan de horizon tekenen zich
miniatuur-Alpen af de
witte zoutbergen. Het water
van de lagune levert niet
alleen de vis, maar ook het
materiaal voor het zouten er
van. Even verder ziet de be
zoeker de rechthoekige zout-
pannen en bedrijvige arbei
ders, die manden vol met deze
witte substantie wegdragen.
De eerste indrukken van in
het eigen lage land te zijn,
worden weggevaagd door ons
ireemde elementen: de kleding
van de mensen, de fleurige
lichte kleuren van de huizen,
de waterval van sis-klanken
in de gesproken taal. Dan
komt de stad en de vreemde
ling, kijkt er geïnteresseerd
rond, richt dan zijn schreden
naar het Convento de Jesus
om er in ieder geval het por
tret van de vrome Infanta
Joana te bewonderen. De
grootste Portugese schilder,
Nuno Gongalves, is er de ma
ker van. Geïdealiseerd zal het
zeker niet zijn: Joana kijkt de
bezoeker met haar donkere
kx-aaloogjes x-echt aan, een
beetje melancholiek wel
licht omdat haar lange neus
en forse kaken haar niet tot
een schoonheid maken.
Ge kunt gemakkelijk een
dag in het stadje zoekbrengen
wel meer als u over een
week of zes de Feira de Margo,
het Maartfeest, wilt bijwonen.
Dan wordt c een week lang
op werkelijk onhollandse ma
nier gedanst en gezongen. De
goedkope landwijn vloeit als
het water van de Vouga en er
worden charmante waterop
tochten georganiseerd van
versiei-de barcos. Er zijn prij
zen aan verbonden, maar meer
dan een stoffelijk blijk van de
overwinnaar te zijn. geldt in
Aveiro het aanzien van de
moliceiro, die met de erepalm
is gaan strijken.
Voldaan keert de bezoeker
dit stukje Holland in Portugal
de rug toe. Dezelfde stoffige
weg voert weer naar het weel
derig gx-oen en de bloemen van
het karakteristieke Portugese
landschap. Hij is door de
vriendelijkheid van de bevol
king geheel voor dit deel van
het land gewonnen en aan
vaardt welwillend de verge
lijking met zijn geboortegx-ond,
ook al valt hem nog een
aspect van verschil op. De
hemel is té puur blauw.
J. J. F. Kemming
