Prof. De Quay zal kabinet vormen zonder socialisten OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT Geen binding van partijen aan regeringsprogram HET WEER Tibetaanse rebellen vormen anti-Chinese tegenregering Strijd achter de schermen over de opvolging van Adenauer .tfaê Bolletje f' Aanslag op hoofd van Zwitserse garde Twee Britse „Queens" worden vervangen Kvclyn Themans ELEGANTE TASSEN EN BY0UX Erhard of Etzel bonds kanselier? Schiedamse zwanen in Sloterplas Adenauers stap Vaticaati opgeschrikt Minder wind Neus van „Thor-Able" raket teruggevonden Onderhandelingen met Schotse werf John Brown SOLEX DE LUXE 3. 3. VAN KOOTEN Het woord is aan 73e JAARGANG No 228 Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295 (6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie. Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij kantoor Haarlem-N. Soendaplein, Tel. 57755 Hoofdredacteur: Simon Koster Adj. Hoofdredacteur: Jos L, Lodewijks DONDERDAG 9 APRIL 1959 Haarlems Dagblad 304e JAARGANG No 76 Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V. Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen. Abonnement p. week 59 ct, p. kwartaal 7.65, fr. p.p. 8.15. Losse nrs. 12 ct Postgiro 273107. Advertentietarieven op aanvraag verkrijgbaar. Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman De kabinetsformateur, prof. De Quay, heeft hedenmorgen een bespreking ge had met de ministers Cals (K.V.P.) en Helders (C.H.). Hedenmiddag ontving hij minister Van Aartsen (A.R.) voor een onderhoud. De formateur heeft voorts medegedeeld, dat in een door hem te vormen kabinet geen P.v.d.A.-ministers zitting zullen hebben, zulks naar aan leiding van het antwoord van de P.v.d.A. fractievoorzitter in de Tweede Kamer, mr. Burger, op zijn brief van zaterdag, waarin hij het oordeel had gevraagd over essentiële punten van het regerings beleid. De antwoorden van de fractie voorzitters van K.V.P., A.R., C.H.U. en V.V.D. waren in het algemeen in posi tieve zin gesteld, zo heeft prof. De Quay medegedeeld. In het antwoord van de fractieleider van de P.v.d.A., mr. Burger, werd vooropge steld dat voor de P.v.d.A. essentieel was te weten of van de zijde van de formateur een redelijke mate van zekerheid zou wor den geschapen dat een aanvaard regerings program ook verwezenlijkt zou worden. Prof. De Quay was van oordeel dat dit zou betekenen: bindende afspraken tussen kabinet en partijen en tussen partijen onderling in enigerlei vorm ten aanzien van het program. Omdat hij hiertegen overwegende bezwaren had, heeft hij ge constateerd dat de P.v.d.A. niet aan een door hem te vormen kabinet zal deelnemen. Advertentie VATICAAN (Reuter/AFP) Het Vati- caan is woensdag opgeschrikt door een revolveraanslag van een vroeger lid van de Zwitserse garde op de bevelhebber van do pauselijke lijfwacht, kolonel Robert Nuenlist. De 48-jarige kolonel is door twes schoten gewond. De dader, Adolf Rückers, die na de aanslag zijn pistool op zichzelf richtte, is eveneens gewond. Zij zijn in 't ziekenhuis „Santa Spirito" opgenomen. Men vermoedt, dat de kolonel over twee weken hei-steld kan zijn, als er zich geen complicaties voordoen. Rückers kan reeds eerder hersteld zijn. Rückers was vorig jaar, kort voor het Conclaaf voor de pauskeuze bijeenkwam, ontslagen omdat hij aan epilepsie leed. Hij ging toen naar Zwitserland terug, maar reisde enige dagen geleden weer naar Rome. Hij wilde weer in de lijfwacht wor den opgenomen. Rückers wordt in het ziekenhuis bewaakt door een officier en zeven mannen van de garde. Dit is de eerste keer sedert het Vaticaan In 1929 een soevereine staat werd, dat er een aanslag op een der Vaticaanse bur gers is gepleegd. Paus Joannes was diep geschokt toen men hem het nieuws mede deelde. Nuenlist, een ex-professor in de filoso fie, nam in juni 1957 het bevel van de Zwitserse garde op zich. Hij was toen 46. De pauselijke lijfgarde werd in 1506 op gericht om de toen bedreigde Paus Julius II te beschermen. Verwachting tot morgenavond: Opklaringen en plaatselijk en kele buien. Vannacht hier en daar nachtvorst. Morgen over dag ongeveer dezelfde tempera turen als vandaag. Matige tot zwakke wind uit westelijke richtingen. Volledige weerrapporten op pagina twee. De kabinetsformateur heeft in de ge voerde correspondentie aanleiding gevon den zijn poging tot het vormen van een kabinet voort te zetten. Hij is nu toe aan het polsen van ministers. Van de zittende ministers heeft hij gisteren eerst prof. Zijl stra en daarna mej. dr. Klompé ontvangen. Vandaag zou hij besprekingen voeren met de ministers Cals, Struijcken, Helders, Staf en Van Aartsen. De ministers Witte en Luns vertoeven in het buitenland. De gesprekken met deze ministers be tekenen niet dat zij allen in een kabinet- De Quay zullen terugkeren. Men neemt aan dat de ministers Staf en Struijcken geen ministersportefeuille meer wensen. Vijftien ministers? Er is nog niets definitief bekend omtrent het aantal ministers en de verdeling van de portefeuilles over de verschillende partijen. Het meest wordt gesproken over een verdeling van de ministerszetels als volgt: 7 K.V.P., 3 A.R., 3 V.V.D. en 2 C.H.U. Totaal dus 15 zetels, één meer dan thans, omdat er sprake is van het oprichten van een nieuw departement voor Europese Zaken en Buitenlandse Handel, waarvoor dan het Kamerlid mr. P. A. Blaisse (K.V.P.) in aanmerking zou komen. Voor Economi sche Zaken wordt nog steeds de naam ge noemd van drs. Rottier (K.V.P.), directeur van de Staatsmijnen. Met een zetelverdeling van 7-3-3-2 zijn de katholieke ministers in de minderheid. Voor deze verhouding zou het nodig zijn dat het departement voor Zaken Overzee, waarvan iedereen verwachtte dat het zou worden opgeheven, blijft bestaan, in welk geval minister Helders (C.H.U.) zou wor den gehandhaafd. Mogelijke nieuwe ministers Er worden thans in Den Haag vele namen genoemd van ministers in het nieuwe kabi net. Onder alle voorbehoud en meer om een indruk te geven van de gedachten die in Haagse politieke kringen leven, zou thans de volgende lijst van ministers kunnen worden opgesteld: K.V.P.: minister-presi dent: prof. dr. J. E. de Quay; Economische Zaken: drs. Rottier; Buitenlandse Zaken: mr. J. M. A. H. Luns; Maatschappelijk Werk: mej. dr. M. A. M. Klompé; Onder wijs, Kunsten en Wetenschappen: mr. J. M. L. Th. Cals; Volkshuisvesting: W. J. An- driessen (Kamerlid); Europese Zaken en Buitenlandse Handel: mr. P. A. Blaisse. A.R.: Financiën: prof. dr. J. Zijlstra; Sociale Zaken: drs. C. P. Hazenbosch (Kamerlid); Verkeer en Waterstaat: mr. J. van Aartsen. V.V.D.: Defensie: drs. H. A. Korthals (Kamerlid); Justitie :mr. E. H. Toxopeus (Kamerlid); Landbouw: ir. J. S. Keizer, directeur van de Centrale Coöperatieve Raiffaisenbank te Utrecht. C.H.U.: Zaken Overzee: mr. G. P. H. Hel ders; Binnenlandse Zaken: jhr. mr. L. E. de Geer van Oudegein. burgemeester van Vreeswijk. Prof. Zijlstra zou vice-minister-president worden. Indien het aantal departementen kleiner wordt dan 15, zou voor de K.V.P. de zetel van Europese Zaken en Buitenlandse Han del afvallen. Voor de C.H.U. zou Zaken Overzee afvallen (waarvoor dan een andere zetel in de plaats komt) en voor de A.R. Verkeer en Waterstaat. Dit zou dan ge paard gaan met een verschuiving in de bezetting van de zetels. De verdeling van de zetels zou dan worden: 6 K.V.P., V.V.D., 2 A.R., 2. C.H.U. Door allerlei omstandigheden kan de kabinetsformateur worden gedwongen het aantal zetels te verminderen of uit te breiden en daardoor de bezetting te wijzi gen. De hier genoemde ministerslijst is dus zeer voorbarig, maar er komen toch vele kandidaten op voor met wie ernstig reke ning moet worden gehouden. CAPE CANAVERAL (UPI) De neus kegel van een woensdagochtend gelan ceerde Thor-Able raket is vandaag bij het eiland Ascension op ongeveer 8.000 km van Cape Canaveral teruggevonden. Het is de eerste maal, dat de neuskegel van een Amerikaanse intercontinentale raket is teruggevonden. Bij zeven voorgaande proe ven bleek deze kegel, ondanks het feit, dat hij van een baken en een radiozender was voorzien, onvindbaar. Het terugvinden van de neuskegel was een secondair doel van het Thor-Able experiment. Evenals bij vorige gelegen heden bevatte de kegel instrumenten die temperatuur, druk enzovoort tijdens de vlucht door de ruimte en terugkeer in de dampkring registreren. LONDEN (Reuter) De beide deftige Engelse dames van de Atlantische Oceaan, 's wereld grootste passagiersboten „Quecn Mary" en „Queen Elizabeth" (beide 80.000 ton), zullen uit de vaart worden genomen en vervangen door moderne reuzenpassa- giersschepen, zo heeft de Cunard Line te Londen woensdag te kennen gegeven. De maatschappij heeft reeds contact op genomen met de Schotsp scheepswerf John Brown over vervanging van de bei de Queens. De kwestie is uit „nationale prestige-overwegingen" ook voorgelegd aan de Britse regering, vooral met het oog op de sterke subsidiëring die de Ameri kaanse concurrenten op dezelfde route over de Atlantische Oceaan genieten, zo als een woordvoerder van de Cunard Line meedeelde. Beide schepen zullen echter nog wel enige jaren in actieve dienst blijven. CALCUTTA (AFP) Volgens te Dar- jeeling in India ontvangen berichten zou in Tibet een anti-communistische voorlo pige regering zijn gevormd, waarin mili tairen en anderen zitting zouden hebben en die voornemens zou zijn zoveel mogelijk paal en perk te stellen aan het optreden van de communistisch gezinde Pantsjen Lama. Als leden van deze regering wor den Tsjo Kha Soem en Andoe Gompoe ge noemd. De militaire leiding der opstandelingen heeft een vlugschrift verspreid, waarin het leven in Tibet onder de door de Chine se communisten naar voren geschoven Pantsjen Lama als „abnormaal" wordt beschreven. De Chinese communisten worden in het manifest beschuldigd van „stelselmatige ontwrichting" der Tibetaanse economie door het in beslag nemen van de graan voorraden en van de Tibetaanse goud- en zilverschat, die in de afgelopen eeuwen bijeen is gebracht. „De Chinese commu nisten zijn erop uit de Tibetaanse staat te ontbinden en het land te koloniseren. In de provincie Amdo hebben zich vijf mil joen Chinezen gevestigd, terwijl vier mil joen andere in andere delen van Tibet zijn doorgedrongen", aldus het door de Tibe taanse verzetsstrijders verspreide vlug schrift. In het manifest, wordt een beroep gedaan op de regering van India om de voorlopi ge Tibetaanse regering te erkennen en haar goede diensten aan te bieden voor de totstandkoming van een bestand. Advertentie Bij iedere jas een passende tas GR HOUTSTRAAT 18a HAARLEM TEtEFOON 20415 Advertentie DE VEILIGSTE BROMFIETS nu 375.— Houtplein 18-20 - Tel. 16615 - 12000 Grote Houtstraat 140 - Tel. 12349 (Ook op gemakkelijke betalingscondities) SJILLONG (Reuter) De Dalai Lama is woensdag met zijn familie vertrokken uit het klooster van Tawang in Noord- Oost-India, zo wordt uit gezaghebbende bron in Sjillong vernomen. Het gezelschap zal vijf dagen nodig hebben om de vlakke streken te bereiken. De Dalai Lama rijdt op deze tocht op een pony. Het gezelschap zou langs de rotsachtige weg naar Bomb- dila overnachten in bamboehutten. Na Bombdila zal men van jeeps gebruik kun nen maken. Men verwacht dat het gezel schap de nacht van woensdag op donder dag zal doorbrengen in Jang, dat op circa 19 km. van Tawang ligt en waar zich een van de grootste kloosters van India be vindt. De Amsterdamse beeldhouwer Pieter de Monchy heeft het gietmodel vol tooid van een portret in brons van Koningin Juliana. Dit portret, dat in opdracht van de Rotterdamse Droog dokmaatschappij wordt vervaardigd, zal aan boord van het nieuwe s.s. Rotterdam worden geplaatst als ge schenk van de werf aan de rederij. Op de foto ziet men Pieter de Monchy de laatste hand leggen aan het portret in zijn atelier. Advertentie BARTEUORISSTR HAARLEM TEL 13439 SUÈDE DAMESJASJES in kleuren (Van onze correspondent in Bonn) Slechts twee kandidaten, zo zegt men te Bonn, zyn er voor het Westduitse bonds kanselierschap als Adenauer op 1 juli aan staande tot bondspresident wordt gekozen de 62-jarige minister van Economische Zaken, professor Erhard en de 56-jarige minister van Financiën, dr. Etzel. Achter de schermen zou de strijd tussen de aan hangers van deze beiden al ontbrand zyn. De publieke opinie in de Bondsrepubliek is echter nog nauwelijks aan deze strijd toe. Zij is nog steeds aan het bijkomen van de schok van Adenauer's besluit. De West duitse beurzen hebben overigens zeer rus tig op dit besluit gereageerd. In het Hamburgse blad „Die Welt" schrijft de historicus dr. Sethe, dat de ge middelde Westduitser te vergelijken is met de Zwabische boer, die bij het vernemen van de dood van koning Frederik de Grote van Pruisen in 1786 uitriep: „Wie moet nu de wereld regeren". Er valt met het ver dwijnen van Adenauer uit de actieve po litiek iets weg, ook al twijfelt niemand er aan, dat het bondspresidentschap voor hem geen ambt zal blijven dat tot representa tieve plichten beperkt blijft. In de pers wordt reeds gewezen op de mogelijkheden, die de grondwet aan de president laat in de actieve politiek: be noeming van een nieuwe kanselier, in vloed bij de benoeming van de belangrijke persoonlijkheden op hoge posten, de macht om de Bondsdag te ontbinden. Daartegen over staat, dat hij als president geen lid DIT NUMMER BESTAAT UIT VIERENTWINTIG PAGINA'S De vijftig zwanen uit Schiedam, die men enige dagen geleden reeds in ons blad zag vangen zij het dan op een foto zijn woensdag in de Sloterplas bij Amsterdam losgelaten. In statige formatie doorkliefden zij het woelige water onder het toeziend oog van de jeugd-op-vakantie. meer van een partij mag zijn en dat hij boven de dagelijkse politiek moet staan In het bijzonder acht men het van be lang, dat de kanselier, volgens de gi-ond- wet, op voorstel van de president, door de Bondsdag wordt gekozen. Men neemt aan dat hier de sleutel voor de nabije toekomst ligt. Adenauer heeft een uitgesproken voorkeur voor minister Etzel als zijn op volger. Etzel beschikt, zo wordt gezegd over grote organisatorische kwaliteiten en kan bijzonder goed omgaan met mensen van allerlei slag. De voorstanders van Etzel als kanseier zeggen voorts, dat Er hard geen kandidaat voor het bondspre sidentschap wilde en mocht worden, om dat hij onmisbaar was voor de leiding van de economische politiek. Datzelfde geldt huns inziens voor het kanselierschap. Ver der beweert men, dat Erhard eigenlijk geen politieke figuur is. Erhard's aanhangers zeggen evenwel, dat Etzel teveel een representant van de „Hochfinanz", van bankki'ingen en derge lijke zou zijn en dat de C.D.U. bij een be noeming van Etzel als kanselier in de strijd voor de nu vooral belangrijke ver kiezingen van 1961 niet meer als in het verleden kan steunen op de twee mannen die zowel in 1953 als in 1957 de verkie zjngen voor de C.D.U. hebben gewonnen Adenauer en Erhard. Bij een benoeming van Erhard daarentegen kan men in elk geval rekenen op de steun, die Erhard bij de massa geniet. De minister van Eco nomische Zaken kan voorts staat, maken op de steun van de Bondsdagfractie van 3e C.D.U. Het is kort dag Gisteren hebben Adenauer en Erhard die tevens vice-kanselier is, een onder houd gehad. Men meent algemeen, dat de eerste voelhorens over de nabije toekomst zijn uitgestoken. De etappes, die tussen thans en de nieuwe constellatie in sep tember liggen, zijn zeer kort en men wil de tijd kennelijk uitbuiten: op 1 juli wordt de nieuwe president te West-Berlijn ge kozen, op 15 september moet een bonds kanselier al lang bekend zijn. Nog altijd ligt er een waas over de werkelijke motieven, die Adenauer er toe hebben bewogen de presidentskandidatuur te aanvaarden. Ook over het tijdstip van de beslissing weet men niet al te veel Men is er slechts van overtuigd, dat hij pas maandagavond de beslissing zelf heeft genomen nadat hij een uitvoerige studie had gemaakt van de rechten en plichten van de president. Slechts zes vertrouwden waren op de hoogte van de gang van za ken: Krone, de fractievoorzitter, Von Has sel, minister-president van Sleeswijk-Hnl stein, Meyers, minister-president van Noordrijn-Westfalen, het vooraanstaande C.D.U.-bestuurslid Höcherl, Adenauer' vriend, de bankier Pferdmenges, en Aden auer's staatssecretaris Globke. Nog in ja nuari had de bondskanselier te kennen ge geven, dat hij vast van plan was in 1961 de verkiezingen te winnen. Maar in de loop van de afgelopen weken, na Erhard's wei gering om kandidaat te worden, zou bij hem het plan zijn gerijpt zelf een kandi datuur te aanvaarden. Hij heeft zich daar bij vooral overtuigd van de instemming van evangelische kringen met een rooms- katholieke kandidatuur: de C.D.U. omvat rooms-katholieken en protestanten; Aden auer is rooms-katholiek. Erhard, Etzel en Von Hassel zijn evangelisch. Toen hij over tuigd was van de steun der protestantse groep kwam de beslissing snel naderbij. Het geheim van zijn kandidatuur is zo goed bewaard gebleven, dat zelfs minister Er hard volslagen verrast werd. Anonymus Knapheid faalt vaak, domheid nooit. Er kan weinig twijfel over bestaan dat dr. Konrad Adenauer op 1 juli zal worden gekozen tot president van de Duitse Bondsrepubliek. De verering voor Adenauer in zijn eigen partij en ver daarbuiten tot zelfs bij heel wat socialistisch-stem- mende Westduitsers toe is zó groot dat de kansen van de S.P.D.-kandidaat, pro fessor Carlo Schmid, nu vrijwel tot het nulpunt zijn gedaald. Ook zonder Adenauers kandidatuur, dus tegenover een der andere leidende figuren van de C.D.U., zou Schmid (die een boeiend redenaar maar geen groot politicus is) weinig kans op de overwinning hebben gehad; mèt Adenauers kandidatuur is de zaak eigen lijk ook vóór 1 juli al bekeken. Adenauer zelf heeft gisteravond in een radiorede duidelijk gemaakt dat hij het bondspresidentschap geenszins als een sinecure met een louter representatieve taak beschouwt. Hij heeft daarbij zelfs zoveel nadruk gelegd op de verschillende aspecten van de presidentiële functie dat het niemand hoeft te verbazen als Adenauer zoals onze correspondent in Bonn vandaag schrijft straks zal pro beren „alles uit het presidentschap te halen wat er maar inzit aan invloed op het dagelijkse beleid". Bovendien geeft het presidentschap Adenauer de macht, zelf zijn opvolger als bondskanselier te kiezen, een keus die in dit geval ook vrijwel bij voorbaat verzekerd zal zijn van de instem ming der meerderheid in de Bondsdag. Wat dat betreft is danook generlei twijfel mogelijk aan de betekenis van Adenauers woorden, dat zijn besluit ertoe diende „voor een lange periode de continuïteit van onze politiek te verzekeren". Men mag er daarbij vermoedelijk wel van uit gaan, dat het woordje „onze" in dit ver band niet zo zeer betrekking heeft op de bondsregering maar eerder een vrije toe passing is van de pluralis majestatis, de meervoudsvorm zoals die door vorsten wordt gebezigd. Ongetwijfeld is dit een der voornaamste overwegingen geweest die de 83-jarige bondskanselier tot zijn besluit hebben ge bracht: dat het presidentschap hem de mogelijkheid zal geven, zijn invloed voel baar te blijven maken ook na de ver kiezingen van 1961 en zelfs nadat hij zich door zijn hoge ouderdom verplicht zal zien de dagelijkse leiding der staatszaken aan een ander over te laten. Maar daarnaast is er nog iets, dat in Adenauers overwegingen wellicht een rol heeft gespeeld. De bondskanselier heeft altijd een uitermate starre politiek ten aanzien van de Sovjet-Unie en Oost- Duitsland gevolgd. Het is hem gelukt, bij de westelijke bondgenoten door te zetten dat de eis tot hereniging van Duitsland telkens weer een van de voornaamste agendapunten bij elke bespreking met de Russen werd. Dit doordrijven heeft zijn positie in West-Duitsland enorm versterkt, maar het heeft de verhouding Oost-West geen goed gedaan. Nu zijn de overige westelijke regeringen het er langzamer hand wel over eens dat die herenigingseis, hoezeer hij moreel ook verantwoord is, in de praktijk voorlopig geen kans heeft te worden verwezenlijkt en dat het vast houden aan die eis dus de onderhande lingen met de Sovjet-Unie bemoeilijkt zonder dat daartegenover iets werkelijk realiseerbaars staat. Adenauer, die door andere westelijke regeringsleiders in het openbaar vaak „de wijze oude man" maar achter gesloten deuren nóg vaker „de eigenwijze oude man" wordt genoemd, kan en zal nooit toegeven dat het Westen de herenigings eis laat vallen. Maar het is heel goed mo gelijk dat hij, hetzij door eigen inzicht het zij door westelijke overreding, tot de con clusie is gekomen dat die eis onder de huidige omstandigheden inopportuun is en dat het Westen daarzonder waarschijnlijk meer kan bereiken inzake de kwestie- Berlijn dan daarméé. Zou Adenauer, als bondskanselier, deze omzwaai moeten maken en met zijn politieke verant woordelijkheid moeten dekken, dan zou hem dat in 1961 de verkiezingsoverwinning kunnen kosten; als bondspresident zou hij er zich noodgedwongen bij kunnen neer leggen, terwijl de verantwoordelijkheid de nieuwe kanselier, die, wie het ook wordt, in dit opzicht niet zo door het ver leden is belast, minder zwaar zou vallen. Als Adenauer zo heeft geredeneerd, ver dient zijn besluit in het Westen alle waar dering. Zoals heel veel van wat hij in zijn tienjarige ambtsperiode als bonds kanselier voor de Westeuropese een wording en vooral voor de Frans-Duitse toenadering heeft gedaan, de waardering van het Westen, en in het bijzonder die van Europa, verdient. Simon Koster

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1959 | | pagina 1