Onvermijdelijke fase in Genève:
de crisis staat voor de deur
OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
HET WEER
Lagerhuis maakt zich vrolijk
over eerbiedwaardige Times
Staatssecretarissen
gezocht
BLIKSEMBEZOEK
AAN DE DDR
Geen ambitie in K.A.B.
éee MORRIS êeforeifouêuy!
Gromyko weigert het antwoord op de vraag of hij
de westelijke rechten in Berlijn erkend
Labour-komiek Hughes dient scherts-wetsontwerp
in om het dagblad te nationaliseren
Afnemend buiig
KLM onderhandelt over
een 4% obligatielening
Nederlandse bus in botsing
met Duitse auto: 3 doden
Nederlandse toerist in
Oostenriik verongelukt
In de krant van heden:
Russisch tegenvoorstel
Aardappeloproer in Italië
Het woord is aan
Prins Bernhard presideerde
Atlantische bijeenkomst
Langdurig applaus van
kritisch gezelschap
^INDSOR
de luxe
Atlantisch congres steunt
Franse opvattingen niet
73e JAARGANG No 278
WOENSDAG 10 JUNI 1959
304e JAARGANG No 12o
Grote Houtstraat 93, Haarlem. Tel. 15295
(6 lijnen) Directie, Redactie, Administratie.
Drukkerij Gr. Heiligland 10. Tel. 15295. Bij
kantoor Haarlem-N. Soendapiein, Tel. 57755
Hoofdredacteur: Simon Koster
Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks
Haarlems Dagblad
Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V.
Verschijnt dagelijks beh. op zon- en feestdagen.
Abonnement p. week 59 et, p. kwartaal 7.65,
fr. p.p. 8.15. Losse nrs. 12 ct. Postgiro 273107,
t n. v. Haarlems Dagblad/Opr. Haarl. Crt.
Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman
(Van onze parlementaire redacteur)
Bij het zoeken naar staatssecretarissen
voor de departementen van Sociale Zaken
en Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
doet zich een moeilijkheid voor, die ook
bij de kabinetsformatie een rol speelde,
namelijk terughoudendheid bij aangezoch
te vooraanstaande figuren uit kringen van
de Katholieke Arbeidersbeweging. Zowel
minister Van Rooy als minister Cals is
op weerstanden in K.A.B.-kringen gestuit.
Drie voor het staatssecretarisschap ge
vraagde figuren hebben een weigerend
antwoord laten horen.
Minister Cals zou het voornemen heb
ben om twee staatssecretarissen aan zijn
departement te verbinden, te weten één
voor jeugdvorming, volksontwikkeling,
sport, radio, televisie en pers, en één voor
onderwijs.
Het uitblijven van 'de benoeming van
een staatssecretaris, die de radio en tele
visie moet gaan behartigen, dreigt opnieuw
stagnatie te veroorzaken in de behande
ling van de radio- en televisieproblemen,
terwijl ook het verschijnen van de sport-
nota vertraging ondervindt.
De (Oost)duitse Democratische
Republiek, die in Genève een niet
onsuccesvolle poging doet zich gelei
delijk aan een soort van de facto er
kenning door het Westen te verwer
ven, heeft, vermoedelijk als onderdeel
van dat streven, een kleine groep
westelijke journalisten uit Genève
uitgenodigd voor een kort bezoek
aan Oost-Berlijn en de D.D.R. Tot
deze groep behoorde onze reis-
redacteur, W. L. Brugsma, die van
daag een korte serie artikelen over
dit bezoek begint. Hij wil zich tot
zijn directe indrukken bepalen en er
geen algemene conclusies omtrent de
toestand, in en de status cler D.D.R.
aan verbinden. Daarvoor was ziin
bezoek te kort. Maar wel zette het
groepje journalisten al in Oost-Ber
lijn meteen de puntjes op de i. Toen
de perschef van de D.D.R. de hoop
uitsprak, dat de westelijke journalis
ten de voorlopers van hun regeringen
zouden zijn, antwoordde onze reis-
redacteur namens de groep, dat men
dat lastig kon beloven, aangezien
westelijke journalisten in volkomen
onafhankelijkheid van hun regerin
gen hun werk plegen te doen.
(Zie pagina 3)
Advertentie
BARTELJORISSTR. HAARLEM TEL. 13439 V
IEIDSESTRAAT (BI) KONINGSPLEIN) AMSTERDAM TEL. 223596
STURKA SHORTS - PANTALONS
De nieuwe startbanen van Schiphol naderen het dorpje Rijk in de Haarlemmermeerpolder. Het dorpje is gedoemd te
verdwijnen. Nog maar weinig meters scheiden de huizen van de grote banen, waarover straks de vliegtuigen zullen razen.
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
GENEVE De Geneefsc conferentie
staat voor haar crisis, voor het moment
van de volslagen impasse, dat ieder over
leg tussen Oost en West sinds de oorlog
heeft gekend. Dit is duidelijk geworden
door een verklaring, die de woordvoerder
der Amerikaanse delegatie, Andrew Her
ding, gisteren heeft afgelegd. Hij sprak
eerst namens de vier ministers de tradi
tionele formule uit, dat er gistermiddag
een van de informele meningsuitwisselin
gen was gehouden, daarna ging hij na
mens de Amerikaanse delegatie, in feite
zelfs namens het gehele westelijke kamp,
in afwijking van het totnutoe gevolgde ge
bruik voort: „Er was geen vooruitgang.
Morgen zal op verzoek van Gromyko een
voltallige zitting plaats hebben. Voor het
volgende geheime overleg is nog geen da
tum vastgesteld. Het Westen is pessimis
tisch en de heer Gromyko moet zich dat
wel bewust zijn. Wij zijn bereid tot onder
handelen, maar verwachten die bereid
heid ook bij de tegenpartij. Zo lang als er
redelijke hoop is, zullen wij blijven pra
ten. Minister Herter heeft nog geen plan
(Van onze correspondent te Londen)
Dat Londen geen politiek cabaret bezit,
komt wellicht doordat het Lagerhuis het
beste politieke cabaret in de Britse hoofd
stad is.
De grootste komiek in het parlement, de
Labourafgevaardigde Emrys* Hughes,
schoonzoon van de beroemde Keir Hardie,
de eerste socialist die in het begin van deze
eeuw het Lagerhuis betrad, heeft bij wijze
van grap een wetsontwerp ingediend om
het dagblad de Times te nationaliseren.
Sir Winston Churchill, die voor deze ge
legenheid naar het Lagerhuis was getogen,
kwam juist binnen nadat Hughes had ge
zegd, dat Churchill zich in zijn jonge jaren
ook al eens had uitgesproken voor de
naasting van de Times. Snedig merkte
Hughes op dat hij aannam dat Churchill
was gekomen om hem morele steun te
geven, hetgeen een nieuwe lachgolf ver
wekte. Er was, zei Hughes, in Churchill's
voorstel geen sprake van schadeloosstel
ling, hetgeen grote vrolijkheid verwekte.
Tijdens zijn verdere satirische betoog zat
het Lagerhuis te schudden van het lachen.
Verwachting tot morgenavond:
Wisselend bewolkt en nog enke
le verspreid voorkomende buien,
aanvankelijk met een kans op
onweer. Zwakke tot matige wes
telijke wind. Weinig verande
ring in temperatuur.
Volledige weerrapporten op pagina twee.
Het doe van mijn wetsontwerp, zei
Hughes onder hilariteit, is van de Times
een eerbiedwaardige en betrouwbaar blad
te maken.
Hughes' wetsontwerp werd zonder te
genstand voor verdere behandeling aan
vaard. De beste grap had hij tot het laatste
ogenblik bewaard. Toen de voorzitter hem
vroeg, wie het ontwerp nu eigenlijk zou
steunen, antwoordde hij: Macmillan en
Butler niet de twee leidende figuren in
de regering, maar Labourleden van dezelf
de naam. Tranen van het lachen liepen
over de wangen van talrijke afgevaardig
den. De ceremonie welke bij het indienen
van een wetsontwerp is voorgeschreven,
kwam daardoor in het gedrang, want
Hughes die buigende op de speaker moet
toelopen, ergat temidden van alle vro
lijkheid de meeste voorgeschreven bui
gingen en hoofdknikken.
Hoofdartikel
Zoals Emrys Hughes zijn schertsontwerp
indiende zonder een spier te vertrekken,
zo publiceert de Times vanochtend het
verslag ervan even lakoniek, Hughes be
werkte evenwel, dat het blad, dat nog op
geen enkele manier op de kwestie, welke
zo'n storm had veroorzaakt, had gerea
geerd, er thans een hoofdartikel aan wijdt.
Het breekt de staf over allerlei specula
ties, welke het oorspronkelijke verhaal
heeft opgeworpen, en verklaart dat het
onbegrijpelijk is, dat het opschrift waarin
stond, dat Lloyd's mogelijke overplaatsing
nog verscheidene maanden in het verschiet
ligt, kon worden uitgelegd dat hij thans
in Genève onbruikbaar zou zijn. De Times
zegt, na negen dagen gezwegen te hebben,
dat het artikel juist het tegendeel van
kritisch was. Indien het een dolksteek in
de rug was, dan is het de eerste maal zegt
het hoofdartikel, dat dit met een boeket
gebeurde. De Times handhaaft de juist
heid van het oorspronkelijke verhaal ten
volle.
tot vertrekken, maar ik herhaal, dat het
Westen pessimistisch is over het resul
taat van deze conferentie".
Voor iedereen, die enigszins op de hoog
te is van de techniek van het diplomatie
ke woordvoeren betekent Berding's ver
klaring vrij vertaald: „Wij verwachten
een breuk, maar als die komt, kan het on
ze schuld niet zijn. Wij hebben ons best
gedaan". De conferentie kreeg haar dra
matische wending op de besloten middag
zitting van gisteren. De westelijke minis
ters vroegen Gromyko opheldering over
de uitlating van Kroesjtsjev in Boeda
pest, die op 8 juni in de Pravda stond:
„Welke druk er ook op ons zal worden uit
geoefend, de Sovjet-Unie zal geen akkoord
tekenen, dat het bezettingsstatuut van
West-Berlijn voortzet". Ze spraken ook
hun verbazing uit over de verklaring van
de Oostduitse propaganda-chef Gerhard
Eisler, dat bij een handhaving van de sta
tus quo in Berlijn het verkeer van de on
dergrondse zal worden stopgezet. Zij eis
ten kortweg van Gromyko, die eerder op
de Geneefse conferentie de legaliteit van
de aanwezigheid der westelijke troepen
in West-Berlijn had erkend, dat hij een
duidelijk „ja" of „neen" zou laten horen
op de vraag, of de rechten der drie weste
lijke mogendheden in Berlijn zijns inziens
worden erkend. Maar Gromyko weigerde
een duidelijk antwoord te geven.
Hij zei, dat zijn inzichten die van zijn
regering weerspiegelden en begon over
wat anders te praten, met name over de
subsersieve activiteit in West-Berlijn.
Men geeft in westelijke kringen nu te
verstaan, dat slechts een radicale wijzi
ging in de houding van de Russische de
legatie de Geneefse conferentie weer op
het constructieve pad terug kan brengen.
De Britten menen een reden tot hoop te
hebben, dat Kroesjtsjev bij het scheiden
van de markt alsnog nieuwe instructies
aan Gromyko zal geven, en de Fransen,
hoewel duidelijk pessimistisch, zeiden dat
de situatie nog niet tragisch is. Maar de
Amerikanen houden voet bij stuk. Zij ver
wachten op korte termijn een ferme ver
klaring van Eisenhower, dat hij er hoe
genaamd niet aan denkt naar de top te
gaan, wanneer er in Genève geen akkoord
over Berlijn tot stand komt.
Van Britse kant wordt te verstaan gege
ven, dat het slotcommuniqué van Genève
op zijn best het volgende kan omvatten:
1) westelijke voorstellen. 2) Russische
voorstellen, 3) punten van meningsver
schil, 4) punten van overeenkomst. Voor
die vierde categorie heeft men echter nog
steeds geen stof genoeg. De westelijke eis
tot garantie van de rechten in Berlijn en
het Russische verlangen om de geallieer
den uit Berlijn te drukken, kunnen nog
steeds niet tot samenwoning in één com
muniqué worden gedrongen. Vandaar, dat
men in andere delegatiekringen reke
ning zegt te houden met de mogelijkheid,
dat het slotcommuniqué zal volstaan met
te verklaren, dat er geen akkoord is be
reikt. De komende 48 uur zullen beslissend
zijn.
Wat nu?
Een crisis, een dreigen met afbreken
der onderhandelingen hoeft niet noodza
kelijkerwijs tot een definitieve, rampzali
ge breuk te leiden. Zij is ook een wapen
in het diplomatiek arsenaal, dat dient om
de werkelijke vastbeslotenheid van de te
genstander op de proef te stellen. Zij kan
zelfs als katalysator werken, de schrik om
dreigende consequenties kan tot een uit
eindelijk akkoord leiden. Er is voorshands
dus nog geen reden tot ernstige bezorgd
heid. Wie heeft inmiddels de sterkste ze
nuwen en de sterkste kaarten? Het Wes
ten heeft een sterke troef, zijn vaste wens
om zich niet uit West-Berlijn te laten j a -
gen. Onder de barsten in het westelijke
kamp door verschillende meningen en ver
schillende interesses lijkt die vastbera
denheid inderdaad vrij ver te gaan. Het
Westen heeft zich daarentegen misschien
iets verrekend in Kroesjtsjev's begeerte
om snel tot een topconferentie te komen.
De zwakste kaart van het Westen is dat hei
bij een volledige breuk weinig andere mid
delen over heeft dan de dreiging met een
oorlog met kernwapens. Wanneer Kroesj
tsjev zijn wens in Berlijn zou doordruk
ken, zal hij dat doen op een manier, die
dat middel moeilijk te hanteren zal ma
ken.
Wat is het Russische tijdschema inzake
Duitsland en Berlijn wanneer hetmiet tot
een akkoord zal komen? Volgens de in
lichtingen, die ik het afgelopen weekeinde
van twee prominente leden van het Oost
duitse politburo, Paul Werner en profes
sor Albert Norden, kreeg, het volgende:
1 In geval van een breuk in Genève,
het mislukken of niet doorgaan van een
topconferentie zal de Sovjet-Unie eerst
nog „nieuwe vredelievende voorstellen
doen. 2. Leiden die niet tot overeenkomst
dan zal de Sovjet-Unie beginnen met de
voorbereiding van een apart vredesver
drag met Oost-Duitsland. Wanneer zal dat
tot stand komen? „Wij hebben een uiter
ste termijn," zei Paul Werner van het
S.E.D.-politburo, „Wij zullen niet wachten
tot de kernbewapening van de Bondsrepu
bliek voltooid is." Dus vóór 1961.
3. Na een vredesverdrag met de Deut
sche Demokratische Republik, in wier ge
bied de stad Berlijn ligt, zal de positie
van West-Berlijn staats- en volkenrechte
lijk in een geheel nieuw licht komen te
staan, zo zeggen de Oostduitse communis
ten, met andere woorden, dan begint de
werkelijke druk op West-Berlijn.
Dit schema zou dus nog ruimschoots tijd
laten voor verdere onderhandelingen en
voor verdere eventuele concessies, waar
van in Russische ogen het afgelasten van
de kernbewapening van de Bundeswehr
misschien de belangrijkste zal zijn, een
steeds verdere erkenning van de D.D.R.
(en daarmee de consolidatie van de Rus
sische invloedssfeer in Oost-Europa) de
andere.
Totaalbedrag wellicht f25 miljoen
Op het ogenblik worden door de K.L.M.
onderhandelingen gevoerd over de uitgifte
van een 4?4 percent obligatielening in
Nederland in guldens. Een gedeelte hier
van zal ondershands worden geplaatst,
terwyl een ander deel op de beurs zal
worden gebracht. De omvang van dit
laatste bedrag laat zich nog niet precies
bepalen, maar de gedachten gaan in de
richting van 25 miljoen gulden. De koers
van uitgifte moet uiteraard nog worden
vastgesteld.
Bij een botsing tussen een Nederlandse
autobus en een Duitse personenwagen zijn
drie Duitse toeristen dinsdagavond in de
buurt van Bolzano (Noord-Italië) veron
gelukt.
Volgens de politie slipte de Duitse auto
in een bocht en botste tegen de Nederland
se bus, kaatste terug en werd door de
zware tegenligger tegen de rotswand ver
pletterd.
De 31 passagiers en de chauffeur van de
Nederlandse bus, Hans Dijkman uit Lem-
sterland, werden hevig door elkaar ge
schud, maar bleven ongedeerd, aldus de
politie.
Het ongeluk gebeurde tussen Ora en
Bronzolo.
Een 27-jarige toerist uit Amsterdam,
Reinout Jakobus Bemmelen, die zijn va
kantie in Oostenrijk doorbracht, is zondag
in het Ratikongebergte bij de Oostenrijks-
Zwitserse grens verongelukt. Hij was zon
der gezelschap een bergtocht gaan ma
ken. Vermoedelijk is hij op een moeilijke
bergkam door onweer overvallen en ver
dwaald. Het slachtoffer is van een onge
veer 80 meter hoge rotswand naar bene
den gestort. Het stoffelijk overschot is pas
maandagmiddag gevonden en kon
's avonds worden geborgen.
pag.
Reportage uit. Oost-Duitsland 3
Van Dag tot Dag 3
O O
Op de Praatstoel3
Weerrapporten 1, 2
Expeditie op Nieuw-Guinea5
Eerste Kamer 5
Agenda 9
Feuilleton 9
Radio en televisie 9
Economisch nieuws 2
Beurs 7
Sport 11
Uit stad en omgeving7
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN PAGINA'S.
GENEVE (UPI) Minister Gromyko
heeft op de ministersconferentie te Genève
een tegenvoorstel ingediend, dat het Wes
ten zijn rechten op toegang tot West-Ber
lijn gedurende één jaar en onder bepaalde
voorwaarden, zou garanderen. Het voorstel
zou een status quo-periode van één jaar
behelzen, in welke periode Oost- en West-
Berlijn zouden moeten confereren over het
probleem van de hereniging. Ook zouden
beide Duitse staten overeenkomst moeten
bereiken over de beginselen van een
vredesverdrag. „Wy kunnen slechts ver
onderstellen dat Gromyko het voorstel
heeft gedaan in de wetenschap dat het
onaanvaardbaar zou zyn, teneinde op deze
manier de instorting van de conferentie
teweeg te brengen," aldus de Amerikaanse
woordvoerder, Andrew Berding.
Met bloemen werden de acht leiders
van de „Partij voor volksactie" (PAP)
te Singapore verwelkomd toen zij uit
de Changuigevangenis werden ont
slagen. De leider van de „Partij voor
volksactie", Lee, die na de verkiezings
zege van de PAP als minister-presi
dent is opgetreden, had geweigerd de
benoeming te aanvaarden als de Britse
gouverneur niet eerst zijn partijgenoten
in vrijheid liet stellen.
NAPELS (Reuter) Boeren in het stadje
Cimitile nabij Napels hebben dinsdag een
betoging tegen de lage aardappelprijzen
gehouden. Daags tevoren waren twee
duizend boeren naar Marigliano, nabij
Cimitile, getrokken om tegen de aardappel
prijzen te protesteren. Zij staken het ge
meentehuis in brand.
Paul Brulat:
Men beoordeelt elkander volgens het
etiket, dat ieder op zijn rug draagt en
dat voor de drager onzichtbaar is.
(Van onze correspondent in Londen)
Het Atlantische congres te Londen hield
gisteravond een speciale bijeenkomst,
waarbij ook de dames aanwezig mochten
zijn, met de ambassadeurs der N.A.V.O.-
landen en hun echtgenotes als ere-gasten.
Het congres werd toegesproken door een
aantal vooraanstaande figuren, namelijk
de secretaris-generaal van de N.A.V.O.,
Spaak, premier Macmillan, de Labourlei-
der Gaitskell, de Noorse minister van
Buitenlandse Zaken, Lange de enige der
oorspronkelijke ondertekenaars van het
N.A.V.O.-verdrag die nog dezelfde functie
bekleedt en tevens een van de drie „wijze
mannen" van de N.A.V.O., en de vroegere
ambassadeur der Verenigde Staten in Lon
den, Douglas Lewis.
De leiding van deze demonstratieve zit
ting, waar nog eens de grote idealen, die
de Atlantische gemeenschap beheersen,
werden vertolkt, berustte bij Prins Bern
hard. Oorspronkelijk zou de vergadering
in de „Royal Festival Hall" worden ge
houden, maar om onbekende redenen
moest men genoegen nemen met het naar
geestige Church House. Het voorzitter
schap van de Prins was niet slechts een
ere-functie. Hij leidde elke spreker niet
alleen voortreffelijk in, maar gaf aan het
slot van de bijeenkomst, die toen al langer
dan een uur had geduurd, een even uit
nemende samenvatting van hetgeen elke
spreker had gezegd. Daarbij voorzag de
Prins zijn verslag nog van persoonlijk
commentaar, punten onderstrepende, en
zijn instemming betuigende met hetgeen
deze of gene had verklaard, of kritiek
oefenende indien hij zulks nodig achtte.
Prins Bernhard verontschuldigde zich, dat
het misschien minder vlot zou gaan, omdat
hij pas op het laatste ogenblik ervan in
kennis was gesteld, dat van hem een sa
menvatting van het gesprokene werd ver
wacht. Hij had de toespraken kennelijk
niet van tevoren gezien en zat dan ook
voortdurend aantekeningen te maken. De
Prins kweet zich echter op intelligente,
en bovendien charmante wijze, van zijn, in
dit kritische gezelschap, niet gemakkelijke
taak. Velen waren dan ook verbaasd dat
hem dit alles zo snel en natuurlijk afging.
Ongetwijfeld komt dit mede, omdat de
Prins een jarenlange ervaring van inter
nationale conferenties, zoals die van de
Bilderberggroep, bezit.
Toen de Prins zijn zetel weer innam,
klopte de naast hem gezeten premier Mac
millan hem goedkeurend op de schouder.
Op de uiteenzetting van de Prins volgde
een lang aangehouden applaus.
Advertentie
Voor de handel: N.V. vjh GEBR. PETERS
N.Z. Voorburgwal 2 Amsterdam-C.
LONDEN (A.N.P.) Een poging van
de Franse delegatie op het Atlantische
congres in Londen om in een resolutie de
Verenigde Staten het recht te ontzeggen
zelfstandig te beslissen over het gebruik
van de met kernwapens uitgeruste bom
menwerpers buiten het gebied van de
NAVO, is met overgrote meerderheid af
gewezen.
De Franse generaal Billotte stelde een
amendement voor op de resolutie van de
militaire commissie, waarin werd gezegd
dat de NAVO een „wereldstrategie" dient
te voeren in plaats van een „gezamenlijke
strategie" in het gebied van de alliantie,
zoals de tekst van de resolutie luidde. Ge-
raal Billotte voerde hierbij aan, dat „de
nationale regeringen van het bondgenoot
schap niet kunnen toelaten, dat hun deel
van de verantwoordelijkheid voor de in
ternationale strategie aan anderen wordt
overgedragen.
Als woordvoerder van de overgrote
meerderheid van het congres tegen dit
amendement trad het Britse parlements
lid G. Brown op, die zei dat de Franse
delegatie niet alleen trachtte „iets van de
NAVO te maken, dat het niet is" omdat
het een miskenning inhoudt van het
regionale karakter van het bondgenoot
schap, maar verzwakt.
WASHINGTON (Reuter) De opper
bevelhebber van de NAVO in Europa,
generaal Norstad, heeft in Washington de
hoop uitgesproken dat in de onderhande
lingen met Frankrijk over het stationeren
van NAVO-vliegtuigen verdere vorderin
gen zullen kunnen worden gemaakt. Hij
weigerde berichten te bevestigen of tegen
te spreken dat reeds besloten was twee
honderd gevechtsbommenwerpers naar
andere landen te dirigeren omdat Frank
rijk weigerde toestemming te verlenen
voor het opslaan van atoombommen.