SPIONAGE OP DE VELUWE!
Economie, maar niet voor iedereen
Venetiaanse zeventiende-eeuwse schilders
uit kunsthistorisch niemandsland opgediept
Erbij
Haarlemse
scholieren
ontdekten:
Irving Johnson liet in
Amsterdam nieuw
jacht bouwen
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 19 5 9
PAGINA TWEE
(Van onze correspondent in Rome)
VENETIË IS BIJ UITNEMENDHEID een stad van
schilders. Vijf eeuwen lang heeft vrijwel onafgebroken deze
stad grote meesters voortgebracht, die in hoge mate de
schilderkunst niet alleen in de rest van Italië, maar in
vrijwel gans Europa hebben beïnvloed. Een ieder kent
althans de namen van Giovanni Bellini, Girgione, Titiaan,
Paolo Veronese en Tintoretto. Maar dan? Ja dan volgt er,
zo leest men in alle boeken over kunstgeschiedenis, een
inzinking, die ruim een eeuw heeft geduurd, en daarop
komt ineens een nieuwe schitterende bloei met de Tiepolo's,
vader en zoon, met Canalletto, Francesco Guardi, Pietro en
Alessandro Longhi, Piazzetta en tal van andere achttiende-
eeuwse meesters. Vijftig, zestig jaar geleden werden zulke
redeneringen zonder meer aangenomen, thans niet meer. De
huidige kunsthistoricus weet dat een zo belangrijke groep
schilders als die welke Venetië in de achttiende eeuw heeft
voortgebracht, niet „zo maar" uit het niets opkomt, maar dat
DE RESULTATEN van die
onderzoekingen worden duide
lijk aan wie de grote tentoon
stelling bezoekt, die tot 25 ok
tober duurt in het Palazzo
Pesaro te Venetië, een ten
toonstelling gewijd aan de
Venetiaanse schilderkunst der
zeventiende eeuw. Uit het
voorgaande zal reeds duidelijk
zijn, dat men niet alleen
gezien de invloeden van bui
tenaf werk van Venetianen
te zien krijgt. Schilders als de
Duitser Adam Elsheimer, de in
Nederland gevormde Olden-
burger Jan Liss, de Romein
Domenico Fetti, de Genuees
Bernardo Strozzi op hun
beurt beïnvloed door Rubens
en door Aertszen, zoals Fetti
de invloed van Caravaggio
had ondergaan die vreem
delingen hebben ongetwijfeld
het meest bijgedragen tot de
vernieuwing van de kunst te
Venetië, die na een periode
van maniërisme (Palma II
Giovane, II Padovanino en
dergelijke) zich ontwikkelt
enerzijds in barokke geest en
anderzijds de sporen volgt
van Caravaggio's realisme. De
belangrijkste Venetiaanse na
volger van Caravaggio, Carlo
Saraceni, ging al heel jong
naar Rome waar hij in de
omgeving van de onstuimige
er voorlopers geweest moeten zijn. Het verschil tussen
Tiepolo en Titiaan of Tintoretto is te groot om te kunnen
volhouden, dat ze eenvoudig in eikaars verlengde liggen en
dat Tiepolo uit Titiaan of Veronese zou voortkomen. Er is
dus een overgang geweest en die overgang moet in de
zeventiende eeuw worden gezocht en in Venetië zelf.
Dat is, erg simpel uitgedrukt, het uitgangspunt geweest
voor de studies van verscheiden kunsthistorici, in de eerste
plaats Giuseppe Fiocco en inderdaad hebben zij het bewijs
geleverd, na dertig, veertig jaar studie, dat die tot nu toe
verwaarloosde Venetiaanse zeventiende eeuw wel degelijk
werken van betekenis heeft voortgebracht en dat er, na een
periode waarin men voortteerde op wat Titiaan en de an
dere grote meesters van de hoog-Renaissance gevonden
hadden, mede door invloeden van buitenaf, een nieuwe
geest vaardig werd over de schilders van Venetië, die de
grote kunst van de volgende eeuw hebben voorbereid.
Het gevaar voor bos- en heidebranden is groot, doch de zomer levert zelf mogelijkheden tot afdoende bestrijding
Harskamp op de Veluwe is een vredig bracht verslag uit over wat hij had waar
dorp al davert de omgeving soms van het genomen. Ne enig beraad besloot men de
geschut van oefenende militairen. Het is enveloppe aan een nader onderzoek te
ook nog niet door vakantiegangers over- onderwerpen. Deze bleek een brief te be-
spoeld. Even buiten het dorp ligt 't Zand- vatten met mededelingen over waardevolle
water, een ideaal kampeerterrein voor de documenten. Het epistel was ondertekend
jeugd. Het was op en rond dit stuk grond met ,,P". Degene voor wie de brief bestemd
dat zich enige tijd geleden een gebeuren was moest diezelfde avond om half elf in
afspeelde, dat nogal enige beroering en café De Harskamp komen. Daar zou de
spanning heeft gewekt. Een vijftigtal jon- betaling plaatsvinden en de avond daarop
gens van de Prof. Dr. Gunningschool uit zou op een andere plek in het bos een
Haarlem, met enige onderwijzers daar een pakje worden afgegeven. „Een link zaakje,
kam.peerweek doorbrengend, was er te- jongens", vond de onderwijzer. Hij en zijn
gen ivil en dank bij een „spionagezaak" leerlingen stonden in tweestrijd, de politie
betrokken. Naar wij vernemen moet het in de arm nemen of niet? Afgesproken
geval zich ongeveer als volgt hebben toe- werd dat twee jongens zich bij de schuur
Francesco Maffei's Dood van Milon uit Croton'
gedragen.
laten in de val te laten lopen. De jongens
hadden het pakje dat hoogstwaarschijnlijk
de belangrijke documenten bevatte en dat
de autobestuurder aan de terreinhouder in
bewaring had gegeven ook dat hadden
de jongens ontdekt! in handen weten te
krijgen. Het ging er nu om de „spion" te
ontmaskeren. Die avond zouden de jon
gens op het kampeerterrein als afscheid
wat liedjes zingen en een paar spelletjes
doen. De gehele kampbevolking met inbe
grip van de „spion" was uitgenodigd. Het
gehele terrein was door politie omsingeld
en tussen de aanwezigen bevond zich poli
tie in burger.
Het slotnummer werd aangekondigd. De
ontknoping naderde. Een van de jongens
verscheen met het bewuste pakje in de
hand ten tonele. „Hé, dat is van mij, geef
hier dat pakje", riep de „spion" uit en hij
sprong op om het de jongen uit de handen
te rukken. Op dat ogenblik greep de politie
in. De „spion" werd voor de keus gesteld
öf mee naar het bureau te gaan öf het
pakje ter plaatse open te maken. „Maak
maar open, er zit niets bijzonders in", zei
de man nors. Nadat het verpakkingspapier
naar het kamp zou terugkeren. Later ver-
Op een middag maakte een van de /telden de twee achterblijvers dat na on-
..meesters" met enkele jongens een bos- geveer een minuut of tien een auto bij de
vernieuwer heeft geleefd; toen hij bijna worden gebracht: de Venetiaanse zeven- en daar beklimt, men toch een hoogte, die wandeling. Een van de jongens, die even schuur stopte. Er stapte een man uit die
twintig jaar later naar zijn vaderstad te- tiende eeuw, de invloeden die Venetië in dan een verrassend vergezicht opent op van de groep was afgedwaald, merkte bij omzichtig om zich heen keek en vervol-
rugkeerde, een schilder van betekenis, die tijd onderging en de invloeden die van veel verder streken dan men verwacht zou een oude vervallen schuur een man op die gens tussen de stenen naar iets zocht. Hij
heeft hij er geen rechtstreekse invloed uit- de stad uitgingen. Wij zouden onze eind- hebben. Men ziet Rome en Caravaggio, zich nogal verdacht gedroeg. Telkens om vond de enveloppe, stapte weer in zijn
geoefend, daar hij twee weken na zijn indruk als volgt willen typeren: tussen Spanje met. El Greco en Velasquez, Genua zich heen spiedend haalde de man na lang wagen en reed weg. De twee jongens slaag-
terugkeer aan vlektyfus stierf. Maar twee machtige bergketens, de zestiende en met Strozzi, maar ook met diens grote aarzelen een enveloppe uit zijn zak en den erin de auto^in de gaten te houden
Pietro Muttoni die, omdat hij bijzondqr de achttiende eeuw strekt zich een be- leermeester Rubens en heel ver aan de verborg deze tus§en een pqar stenen..Daar- en zagen tot" h'iln niet geringe verbazing
bekwaam was in het restaureren en ook minnelijk' heuvellandschap ült. Er' zijn kim schemeren Vlaanderen en vooral ook na maakte hij zich snel uit de voeten. De dat de bestuurder op het vakantieterrein
in het navolgen van oude meesters de geen indrukwekkende toppen, maar hier Holland, jongen haastte zich naar zijn kornuiten ep parkeorde. Zij noteerden het autonummer
bijnaam kreeg „Delia Vecchia" (van het en brachten zo snel ze konden verslag uit
oude), heeft de werken van Saraceni ge-van hun bevindingen.
kend en is in zijn altaarstukken een in-
directe navolger van Caravaggio. Hij ging
In zijn jeugd ook met Fetti, Liss en Strozzi
om en werd door hen beïnvloed.
DEZE „VECCHIA" van wie een dozijn
werken op de tentoonstelling te zien zijn,
is stellig een der centrale figuren van de
Venetiaanse zeventiende eeuw en typeert
haar ook. In sommige van zijn werken
immers doet hij aan Giorgione of Titiaan
denken. In andere is hij verre van „ouder
wets" en kondigt hij. zij het op een weinig
üZïl „°?Sie!le".„e" d?ldf .rf„st was verwijderd kwam een verzegelde en
veloppe te voorschijn. De inhoud daarvan
zou wel de oplossing van het raadsel ge
ven. Dat was ook zo want op een velletje
Cafébezoek
Die avond tegen half elf stapten een
man en twee jongens café De Harskamp
binnen en namen aan een tafeltje plaats.
Klokslag half elf verscheen een nieuwe
gast in wie de jongens de bestuurder van
de auto herkenden. De man bestelde iets
te drinken en keek meer dan eens op zijn
horloge. Het was duidelijk dat hij iemand
verwachtte. Na verscheidene minuten be-
HEEL VERIENSTELIJK is het streven de wetenschap op verantwoorde wijze schenen pocketboek van prof. dr. J. Pen,
wets" en kondigt hij. zij het op een weinig te populariseren, zodat brede lagen aan de bevolking ermee in aanraking kunnen ;$°f^tiSe tornen,gadeen man'het" caié"?S'^ek'0^" ,nd
aantrekkelijke.manier, de nieuwe tijd aan. komen. Nu lenen natuurlijk lang niet alle wetenschappen zich daar in gelijke welvaart en de werkgelegenheid?" door- pn nam „an hpt tafpitio van dn nVitnhP-
fèrajlfSrhle^wèrg^otothiWe?60^ mate toe Zo bewees bijvoorbeeld de tentoonstelling „Het Atoomenige jaren CbejL^anneïie^T^LgïïijdTer
onderging de invloed van Strozzi, maar geleden, dat de kernfysica niet in al haar geheimen aan een groot publiek dui- eerbied worden beschouwd als het en- handitfde de'man diefde'enveloppe bii de
dM^schifnend^kleureji, "olrnRn deïrij- Mi'k worden. Evenmin is dit het geval met de aërodynamica, en /„T953versThetn «vlnzijfhanTeên papferwaTrn^lïXTden6en"opsttp"
zen en de gevarieerde tinten rose, dat ver- met vele andere exacte en technische wetenschappen. Nu zijn er ook weinig rapport over het inkomen van de intellec- Dè drie detectives" in de andere hoek
!veTaMuyanbekeLWstondenaene ook nu memen' die mar pop'daire uiteenzettingen in deze moeilijke materie verlangen, 'Zfhl Sf.SK van het. hadden heimelijk kun-
„Velasquez" bekend stonden en ook nu ro,™,6t,ri, eens waren, thans poogt hij den volke kond
nog zijn er schilderijen, die door sommigen men wil ten hoogste iets weten over de ontdekkingen die er in deze takken van te doen van een zeer moeilijk hoofdstuk
aan Velasquez, door anderen aan Fora- „aj„„u~„xn uit de economie. Prof. Pen zegt in zijn
nen gadeslaan.
In het kamp achtte men thans de tijd
gekomen om de politie in deze verdachte
bosco wordentoeeeschrevMi Fpn mpp<;tpr wetenschap gedaan worden, waarover men dan met lichte verbazing het hoofd Ult de e"
bosco worden toegeschreven. Een meestei- rb b voorwoord dat hij zijn boek heeft geschre- affaire 1o men^n VrPPmH aennea ranktP
werk is zijn „Wonderbaarlijke uitredding", schudt, maar het zeker met breekt. Ook komt het wel voor dat men, om bij- ven voor de leek, ja voor de leek die alleen deze allerminst in'een alarmstemming! De
doek'van1 sTm 'bij'TsTm), waarin men oorbeeld te begrijpen hoe de automotor of de radio werkt, iets dieper op de icf^hifzhii pïbheï'toch wefsttrk JuTst j°ngGn^sf urdei\ ondGr leidinJ van hun
een groep personen ziet. mannen, vrouwen, samenhang der verschijnselen ingaat, maar dit zijn of enthousiaste jongelieden omdat de hooggeleerde naar een vrij beheer weinig genegen^L om Inlfch-
sch?pbr?ukSCzhijSPorntkomfnS H^is" mei °f ouderen, die zelf knutselen en repareren. De meeste mensen leggen zich er ve- °T de "T met de te VT
alleen knap geschilderd wat de techniek eenvoudig bij neer, dat ze over al die gecompliceerde zaken niets weten. len zeer moeilijk. weet dTt menli" teikeSnfn een "andere
aangaat, maar het is rijk aan psycholo- Eerst wordpn de klassieken hchnndnld en "i v? -i
gische trekjes, zodat het niet alleen aan - klassieken behandeld en wagen reed en ook meermalen in Duits-
Velasquez doet denken, maar zelfs aan de
zoveel latere Goya.
Eerst worden de klassieken behandeld en
inderdaad, hier gaat alles goed, want de land vertoefde. Bij een „toevallig" gesprek
papier stond geschreven:
„We hebben jullie lekker allemaal te
pakken gehad". De meesters.
(Van onze Amsterdamse redacteur)
Irving Johnson, de Amerikaanse we
reldreiziger, die bekend is geworden door
zijn films en boeken, heeft zijn nieuwe
zeiljacht het derde met de naam
„Yankee mystic" laten bouwen bij de nog
zeer jonge scheepswerf „Westhaven" te
Amsterdam.
Gisteren is het schip vertrokken. Irving
Johnson en zijn vrouw Evy zetten via
Maastricht koers naar Zwitserland, van
waaruit zij de komende tien jaar met be
talende gasten-bemanningsleden aan
boord Europa willen doorkruisen.
Het echtpaar heeft 35 jaar op zee ge
leefd. Irving wordt beschouwd als een ex
pert op het gebied van zeilschepen en een
kenner van de zee. De Amerikaanse ma
rine heeft in de oorlog een dankbaar ge
bruik gemaakt van die kennis. Johnson
werd, hoewel hij geen marine-opleidng had
genoten, tot officier benoemd en kreeg de
opdracht bepaalde delen van de Stille
Zuidzee in kaart te brengen.
Irving maakte op zijn reizen twee prach
tige films en vele duizenden foto's. Samen
met zijn vrouw schreef hij drie boeken.
Het laatste, over een reis door de Indone
sische wateren, is pas voltooid.
Het echtpaar Johnson heeft dan ook
geen moeite met het vinden van beman
ningsleden, die in plaats van loon te ont-
ANDERS IS DAT ECHTER zodra het enschappelijke verhandelingen tegen een oude negentiende eeuwse economie was mét de verdachtehwrdeTzrdit hii met
gesprek over maatschappelijke en politie- lage prijs bij een groot publiek te bren- althans in haar grondprincipes niet erg in- Ten Amerikaansaccent sprak
HET HFFFT CFFN 7TN hier verdere k" gaat'™nt da" 15 mGestal ieder" gen' dat lost nog niet alles op. Men gewikkeld, min of meer overeenkomend De ™oléende avond rapporteerden de
HET HEEFT GEEN ZIN hiei verdere een erbij om de ene of de andere mening kan namelijk in de sociale wetenschappen met wat wel het vriie sDel der maatschan- T t
namen te geven van schilders, die tot nu hoe ongefundeerd deze vaak ook feite- heel moeilijk populariseren zonder te ver- peliike krachten genoemd wordt Dit is i' i r"1 8a ,e"
toe zo weinig bekend zijn Volledigheids- lijk is kenbaar te maken. Het is een tekenen de boeken van professor Bou- ook eigenlijk wat vele mensen in deze tiid vaniWieemdeling bespiedden dat hij
halve maken we nog melding van Sebas- voornaam principe van de democratie, dat man zijn er prachtige voorbeelden van nog uitsluitend van economie afweten Fen mU}° 'i"331' 88n °p8n m ^°S vangen geld moeten hetalen. Dat systeem
tiano Mazzoni, in Florence geboren, maar een ieder zijn mening kan uitdragen, maar - immers dewetenfehap heeft tot taak sfmpe/e van S m ïnSd de ESitvÏÏÏAm Ws
reeds m zijn jeugd naar Venetie uitge- dit grondrecht werd destijds met een ze- de werkelijkheid te verklaren en daarin voordelen van produktie in het groot en reed
weken Hij is de meest dramatische, de ker optimisme afgekondigd. Men ging er wetten op te sporen. De maatschappelij- de wet van de afnemende meeropbrengst
meest bewogene van al deze schilders en vanuit, dat het individu als redelijk wezen ke realiteit is uiterst gecompliceerd en men ziin zo langzamerhend wel gemeengoed
daarmee degene die het meest m de rich- in staat zou zijn met zijn gezond verstand is alleen dan wetenschappelijk objectief, en gelden natuurlijk ook thans nog
ting van Guardi en Longhi wijst. Stellig de sociale vraagstukken te begrijpen en wanneer men alle factoren in het beeld
tot heel wat00gekfbbef o^der de® kunsT °P te.lossen' Omdat de mens, meende men opneemt, maar dan wordt dit zelf ook erg DE MODERNE WERKELIJKHEID
tor neei vat „eKiDoei onaer ae kunst- vooral een verstandelijk wezen was, zou moeilijk. De speciale sociale wetenschap- mee verklaren kan men echter in de ver-
histonci Het gaat namelijk om een nog hij, vóór hij tot een oordeel kwam, eerst pen zoals economie, sociologie, sociale ste verte niet en orof Pen richt zich dan
onbekend werelddeel, dat in kaart moet de nodige feiten verzamelen, deze objectief psychologie en andere zijn inmiddels ook 0ok voornamelijk tot degenen die onte- maakte proces-verbaal op. Er werd een
nrHienL 1j a. i -x J L CI1' ulCl nl TT Hp PnmnJi (Jnp nr*crpctnlrl c\rr\ Hn nni-or.
er-
Proces-verbaal
Opnieuw toog men naar de I-Iarskampse
politie, maar er was niemand aanwezig.
De marechaussee waar men tenslotte te
recht kwam wilde er meer over weten en
en critisch beschouwen en vervolgens zijn alweer zo uitgedijd dat een populaire uit- vreden zijn met de economische gang van plan de camPaë'ne opgesteld om de onver
standpunt formuleren. Helaas bleek dit al- eenzetting en samenvatting op hun terrein zaken omdat de maatschappij zo i'ngewik-
les in vele gevallen een schone droom. Het noodzakelijk zeer onvolledig blijven moet. keld is en die anderzijds niet op de hoog-
het*lifkt SS? biTd?''waarhe0id0teeezijenn NU ZOU DIT NIET ERG ZIJN< a,s de" te d8 ™oruilgang in de econo"
het lijkt dichter bij de waarheid te zijn, ze onvolledigheid in haar volle betekenis mische wetenschap en de gevolgen die
emotionele"driifkrach?en'*vorn^^eefniet aan iedereen duidelijk was, maar daaraan zi-l beeft voor de economische politiek van
aUeeïïn de liefde Sr rnk in 1 nn ontbreekt het, zelfs vaak onbewust bij de overheid en bedrijfsleven. Met name gaat
tfcïïn VMk ooki'nTet oeenschiinhik zo schrijvers, nog wel eens. Weglating van P«*. Pfn in op de theorie van Keynes en
ogenschijnlijk zo maatschappeiijke verschijnselen of krach- Z1^n volgelingen in de ruimste zin van het
dere oorzaak er voor was Hst He maat ten uit het schema, trekt het gehele beeld woord, waardoor veel van wat er thans ge-
aere oorzaak er voor was, dat de maat- heurt in NeHerianH ™wei ai* nirw* h,,;_
De vervallen schuur in het bos, waar
omheen zich de Harskampse „spionage-
affaire" heeft a.faespeeld
van betalende gasten maakt de zwerftoch
ten mogelijk en heeft ook het kapitaal bij
een gebracht, dat nodig was voor de bouw
van het nieuwe schip. Dat was precies een
kwart miljoen gulden.
Tal van scheepswerven uit alle delen van
de wereld hebben aangeboden om dit schip
te mogen bouwen. Irving Johnson gal' ech
ter de opdracht aan de pas twee jaar be
staande Amsterdamse werf. Het schip is
zowel geschikt om er kleine riviertjes diep
in het binnenland mee te bevaren als om
er de Atlantische Oceaan mee over te
steken.
rationeel werkemie bedrijfsleven 1JEen an- ™atschappelijke verschijnsel of krach- z^ volgelingen in de ruimste zin van het
dere oorzaak er voor was dat He ma ten uit het schema, trekt het gehele beeld ^oord, waardoor veel van wat er thans ge-
ap^e^veTuSMc^ SCh88f en g8eft dus een vo'komen onjuis- beurt in Nederland zowel als elders, dui-
is geworden dat^l^hooïSSden mS te voorstelling van de werkelijkheid, het- delijker wordt. Aan de hand van een zo-
een brede ontwiklS ing n?et mee, in sSat gGen uiteraard boogst bedenkelijk is. Voor- genaa"ld -economisch model" worden ons
zijn alle facetten te overzifn ^aat stéan te waarde voor ieder waarli-ik wetenschap- de betekenis van de produktiecapaciteit,
beoordelen pelijk werken is objectiviteit, die in de de. afzet, de internationale handel, over-
sociale wetenschappen precies zo goed of beidsbudget, het geld en het loonpeil voor
OOK OP HFT GFRTFn van Hp enni-dn slecht te betrachten valt als in de exacte, de economische kringloop getoond. Ten-
wetenschaDPen vindt een stéeds verder Maar 'uist bii d* popularisatoren zien wij slotte poogt de auteur te overtuigen van
voortgaande specialisatie en differentiatie deze nauwgezetheid tegenover de volheid bet nut van economische stuurkunde, dat
Zats en Llfas het ook daar al Zo van de verschijnselen helaas nog wel eens wd z*ggen het richten van het nationale
ver d aT^ b i i vo o r b éeldde^uristso m s dé ontbreken en misschien niet eens opzette- economische beleid op de bereiking van
econoom niet meer begrijpt en omgekeerd li^k' want als zi-i Proberen volledig te zijn bepaalde doeleinden, bijvoorbeeld op de
In dezéTwetenTchappen lHk^^opufadsatie door alle meningen en aspecten tot hun handhaving van volledige werkgelegen-
dus wel zeer gewenst omdat iedereen recht te laten komen dan heeft men meest- beid, een bepaald investenngspeil, de ïn-
zich in een democratische maatschnnnii al niet langer met een popularisatie te voering van sociale voorzieningen etcete-
met sociale kwesties moet en kan bezig- do.cn' maar Gen echte wetenschappe- Dat cht geen eenvoudig karwei is za
houden en de meeste mensen in Neder- lljke verhandeling in wat meer populaire f.ef ieder na lezing van dit werk duide-
land bijvoorbeeld doen dat gelukki" taal' het®een zi-in terminologische bezwa- ^k zijn Maar hoe loffelijk het pogen var
- ook nZZijd in enigerlei vorm MaS heeft- °,mdat allerlei moeilijke begriP" de Schr,Jver ook 1S' hlJ heeft ons er niG'
net als in de technische wetenschappen pen nu vaak onzuiver worden,
staat men thans ook in de sociale voor bij- HIERAAN MOESTEN WIJ DENKEN,
na onoverkomelijke problemen. Het toen wij het zojuist in de bekende Aula
pocketboek biedt een prachtkans om we- serie van de uitgeverij Het Spectrum ver- W. Langeveld
van overtuigd dat over deze materie een
voor iedere leek begrijpelijke verhande
ling te schrijven.
