Gifproef voor heksen en tovenaars
eist 300 doden in donker Afrika
Op psychiatrisch advies onderwerpen
verdachten zich aan een proef, die
proces en terechtstelling verenigt
Dulles en Radford wilden in
1954 Indo-China verdedigen
Kameroen opent de rij - Togo,
Somalië en Nigeria volgen
Noord-Rhodesia en
Nyassaland blijven
onder Britse hoede
Britten willen desnoods
„niet-volmaakt" akkoord
15
Albert Schweitzer 85
VRIJWILLIG
VANWAAR
Eisenhower corrigeert memoires van
Eden: plan werd nooit officieel
Macinillan:totdat ze
ondubbelzinnig kiezen
ZELFSTANDIG IN I960
Het gebruik van open
zee voor raketproeven
Bevordering van toerisme
Aantal Indianen neemt toe
voor verkoudheid
Het Ge neefs overleg
DONDERDAG 14 JANUARI 1960
LEOFOLDSTAD, januari. Terwijl liet nieuwe Afrika van Joseph Kasa-
voeboe en de zijnen zich opmaakt om in Brussel de twintigste eeuw onafhanke
lijkheid voor Belgisch Kongo aan te vragen, gebeuren er in het oude Afrika van
Nimi Loekengo, koning der Bakoeba's vreemde dingen. De Belgische admini
strateurs werden er op attent door de geur van in benzine gebraden mensen
vlees, die in de dorpjes om Luebo in de provincie Kasai hing. Welnu, die
benzinegeur was het enige moderne aan een ceremonie, die haar wortels in het
jaar nul heeft: een heksenproces met de gifproef als bewijsmateriaal. De Bel
gische administrateurs, die lont geroken hadden, spoedden zich ter plaatse en
vonden bewijzen dat bijna driehonderd mensen om het leven waren gekomen.
Zij vrezen dat het er meer zullen worden: de getuigen zijn nog niet uitgepraat.
Velen komen slechts schoorvoetend over de brug en moeten hardhandig aan
gepakt worden door koning Nimo Loekengo, zelf trouwens ook geen modernist.
Dit vadsige, oude stamhoofd heeft 320 vrouwen, kleedt zich thuis voornamelijk
in wat koperen ringen om zijn benen, trekt voor officiële gelegenheden een
vettig suède jasje om de tors en een oude deken om het posterieur. Hij doet zijn
toespraken voorafgaan door daverende oprispingen die als donderslagen door
de groene heuvels van de Kasai rollen. Maar de Belgische administrateurs en hij,
zijn zolang als het duurt evenzovele handen op zijn onmetelijke buik.
Vandaag viert dr. Albert Schweitzer zijn
85ste verjaardag. Het zal een gewone
werkdag voor hem zijn. Op een leeftijd dat
bijna geen mens meer aan werken denkt,
zorgt hij nog steeds voor het lichaam en
de geest van de Afrikanen in het hospi
taal in het oerwoud, dat al bijna 47 jaar
zijn dagelijkse omgeving is.
Terzake: in die groene heuvels van de
Kasai dan heeft voor het eerst sinds veer
tig jaar weer een echte „tsjipapa" plaats
gehad. Een paar Bakoeba-dorpen hadden
pech gehad: slechte oogsten, hutten in
brand, een serie miskramen, veeziekten.
En een paar Bakoeba-grootmocders had
den veelbetekenend gemompeld, er werd
kwaad werk van heksen en tovenaars ver
moed. Nu kan in donker Afrika iedereen
zonder zijn medeweten Jieks of tovenaar
worden. En de enige manier om dat vast
te stellen is de „tsjipapa", de gifproef, die
proces en strafvoltrekking tegelijk is.
Gaat men aan het gif niet dood, dan is men
onschuldig bevonden, sterft men er wel
aan, dan is het bewijs geleverd en tegelij
kertijd de executie voltrokken.
Het vreemde is dat zo'n gifproef door
iedereen als een groots avontuur wordt te-
gemoetgezien en door alle verdachten
vrijwillig wordt aanvaard. Hoewel
vreemdin een Afrikaans dorp van
bladerhutten met iedere dag maniok op
het menu en zonder televisie of wild west
bioscoop wil men ook wel eens een verzet
je, derhalve de „tsjipapa".
Het feest begint als volgt: dezelfde
grootmoeders die op de aardige gedachte
zijn gekomen, wijzen een aantal verdach
ten aan. Maar het proces begint niet voor
dat er psychiatrisch rapport is ingewon
nen, hoewel de dorpsmedicijnman, de
„m'sjenka", niet over de sofa van een
westelijke zielskundige beschikt, heeft hij
een doeltreffende andere methode. Hij
schudt de verdachte langdurig bij de hand
en informeert inmiddels naar de welstand
van zijn of haar familie. Na een minuut of
wat handschudden zegt hij dan plotseling:
„jouw Tante doet de laatste tijd een beet
je hekserig." Trekt de verdachte dan
schrikkerig zijn hand terug, dan vervalt
hij automatisch in staat van beschuldi
ging. De medicijnman schrijft een recept
voor dat de verdachte bij een collega moet
gaan halen en int zijn honorarium, dat
neerkomt op anderhalf jaar inkomen van
de gemiddelde Bakoeba. Zoveel hebben de
zwarte psychiaters van hun blanke colle
gae ook weer niet te leren.
De verdachte snelt heen, haalt zijn gif
drank. die hem door de medicijnman per
soonlijk in vier doses van een mokkakopje
wordt ingegeven en moet dan onder de
ogen van het hele dorp hard heen en weer
rennen, zodat het gif zich goed in zijn
lichaam verspreidt. De zwarte dorpsbe
woners zingen en dansen daarbij, maar
slaan tevergeefs nauwlettend gade of de
heks of de tovenaar niet stiekum de vin
gers in de keel steekt, want dan telt de
proef niet. Geeft hij echter zonder mecha
nische hulp over, dan is hij zowel als de
zaak gezond en is hij van alle blaam ge
zuiverd. Geeft hij niet over, welnu, dan
sterft hij onder de hevigste krampen, zon
der meedogen gadegeslagen door zijn
dorpsgenoten die blij zijn van hun be-
De provincie Kasai was niet alleen
toneel van! gif proeven. Een ander aspect
van het oude Afrika, de stamoorlog
hier tussen Loeloea en Baloeba
geeft de handen vol aan de koloniale
troepen, die hier door een Baloeba-dorp
patrouilleren.
hekste medeburger af te zijn.
Vroeger liet men de lijken op een rieten
vlot stroomafwaarts wegdrijven. Sinds de
Belgen overal hun neus insteken, is men
tot crematie overgegaan, het lijk wordt in
een hangmat van gevlochten palmblade
ren verpakt, met benzine overgoten en in
brand gestoken. Van de haast driehonderd
slachtoffers dezer recente „tsjipapa" was
dan ook niet meer te zien dan wat gespen,
half verkoolde beenderen en sierschelpen.
Waarom is de „tsjipapa" na zoveel jaar
in onbruik te 'zijn geweest, ineens weer in
zwang gekomen? De Belgen zeggen :„de
komende onafhankelijkheid doet de men
sen teruggrijpen naar hun oude Afrikaan
se gebruiken". Maar de Belgen hebben de
neiging om veel op die komende onafhan
kelijkheid af te schuiven, evenals de Pa-
rijse politie tegenwoordig iedere autodief
stal aan de Algerijnen toeschrijft. Maar
onmogelijk is het niet: de arrestatie van
de medicijnmannen, die hun aandeel
geenszins ontkenden, wekte althans de
grote woede en verontwaardiging van de
stam. Stelt u zich eens voor dat de Duit
sers tegen het einde van de oorlog onze
hele rechterlijke macht en artsencorps
zouden hebben gearresteerd.
Die vergelijking komt u misschien
vreemd voor, maar is het toch niet zozeer:
voor iedere belangstellende in tribale ge
bruiken ligt er ook in het Westen met zijn
Mac Carthyisme, zijn doodstraf, zijn bij
geloof, zijn sportvelden, zijn conventies en
zijn nozems, interessant studiemateriaal.
Het nieuwe Afrika: twee burgemeesters
uit Belgisch Kongo.
De Nimi Loekengo, koning der Ba-
boeka-stam, in het nonchalante sport-
kostuum dat hij bij officiële gelegen
heden draagt. De heer in het kleurige
habijt op de achtergrond vertegen
woordigt een andere stam, maar
behoort evenals de Nimi tot de ver
tegenwoordigers van het oude Afrika,
waarop de koloniale administratie, ten
dele noodgedwongen, steunde.
Maar terug naar de bron: het merk
waardige blijft de vrijwilligheid waarmee
de verdachten zich aan de gifproef onder
werpen. Veel keus hebben zij trouwens
niet, wanneer zij er zich aan onttrekken,
worden zij verjaagd en komen nog mise
rabeler om. Nu de blanke kolonisatie, die
zich voor het gemak van de tribale hiërar
chie bediende, gaat verdwijnen, bestaat
misschien de kans dat Afrika's politieke
moderni.-.en met deze anachronistische ge
bruiken korte metten kunnen maken.
VV. L. Brugsma
WASHINGTON (UPI) De president
van de Verenigde Staten Eisenhower heeft
woensdag op zijn persconferentie een op
merking van de voormalige Britse pre
mier Eden tegengesproken, dat het alleen
aan Engeland heeft gelegen, dat de Ver
enigde Staten niet hebben deelgenomen
aan de strijd in Frans-Indo-China in 1954.
Eisenhower zei mei een brede glimlach
op zijn gezicht, dat sommige memoires
hem hebben uitgedaagd om van zijn regel
„geen commentaar" af te stappen. Eden
dan heeft in zijn memoires geschreven
(deze worden op het ogenblik door de
Times gepubliceerd), dat hij indertijd een
brief van de toenmalige Amerikaanse mi
nister van Buitenlandse Zaken John Fos
ter Dulles had ontvangen, waarin deze hem
een gezamenlijke actie had voorgesteld
van de Verenigde Staten, Engeland, Frank
rijk, de Philippijnen, Zuid-Vietnam, Laos
en Cambodja om het verdere opdringen
naar het zuiden van het communisme te
weerstaan. Als de genoemde landen be
reid waren een daartoe strekkende ver
klaring uit te geven, dan zou een vlieg-
dekschip van de Verenigde Staten worden
ingezet om met behulp van vliegtuigen de
Franse verdedigers van Dien Bien Phoe
bij te staan op de 28ste april van het jaar
1954. Eden zegt, dat Dulles voorstel aan
Frankrijk was gedaan dat zou moeten pro
beren Engeland voor het plan te winnen.
De Engelse regering, die toen nog onder
leiding stond van Winston Churchill met
Eden als minister van buitenlandse zaken,
verwierp echter Dulles' plan en daarop
lieten de Verenigde Staten hun plan tot
interventie varen, aldus Sir Anthony Eden.
Eisenhower verklaarde nu op zijn pers
conferentie, dat Eden een voorstel van Dul
les moet hebben aangezien voor een voor
stel van de Amerikaanse regering. De pre
sident trok een fijnzinnige lijn tussen de
positie van de Amerikaanse regering, die
door alle noodzakelijke instanties moet
worden bepaald en goedgekeurd, en een
plan van minister Dulles. Eisenhower
wees erop, dat Dulles een zeer krachtige
persoonlijkheid was als het erop aan kwam
zijn politieke ideeën ingang te doen vin
den. Hij wist echter als president, dat
Dulles plan voor interventie nooit de offi
ciële Amerikaanse politiek was geweest.
De memoires van Eden zijn overigens
niet de eerste, die onthullingen doen over
Dulles' pogingen om militaire interventie
inzake Indo-China te bereiken. De vroe
gere chef-staf van het leger Matthew B.
Ridgway heeft al eerder uit de doeken ge
daan, dat hij binnen de Amerikaanse re-
LAGOS (Reuter) Premier Macmil-
lan van Groot-Brittannië heeft woensdag
op zijn Afrikaanse reis te Lagos in Nigeria
tegenover verslaggevers verklaard, dat
Engeland zijn bescherming van Noord-
Rhodesia en Nyassaland niet zal ophef
fen vóórdat deze volkeren ondubbelzinnig
kenbaar hebben gemaakt toe te willen tre
den tot een volledige en onafhankelijke fe
deratie. Over vijf dagen zal de Britse pre
mier een bezoek brengen aan de federatie
van Rhodesia en Nyassaland, die bestaat
uit het zelfbcsturend Zuid-Rhodesia en de
koloniale gebieden Noord-Rhodesia en
Nyassaland.
Eerder op de dag had Macmillan de
plechtige opening van Nigeria's nieuwe
federale parlement bijgewoond en de ka
merleden toegesproken. Gouverneur-ge
neraal Sir James Robertson, die de ope
ningsplechtigheid verrichtte, zei dat het
voornaamste agendapunt de resolutie is
over onafhankelijkheidsverlening aan een
soevereine staat Nigeria per 1 oktober
1960.
Premier Aboebakar van de federatie
Nigeria noemde op een persconferentie
het idee van een Verenigde Staten van
Afrika prematuur. Nigeria zou zijn soeve
reiniteit na de verwerving der onafhan
kelijkheid niet aan „enig ander Westafri
kaans land" overdragen. Hij ontkende,
dat hij met Ghana's premier over een
unie gesproken had.
Geen oordeel
(UPI) In antwoord op een Nigeriaan-
se journalist heeft premier Macmillan
verklaard, dat Engeland de apartheidspo
litiek van Zuid-Afrika niet zal veroordelen.
Macmillan zei op een persconferentie,
dat de grondslag van het Britse gemene
best is, dat men zich niet met eikaars bin
nenlandse aangelegenheden inlaat.
Eerder op de dag had de Britse premier
voor het Nigeriaanse parlement ver
klaard, dat Engeland zijn best zal doen
om een internationale overeenkomst over
atoomontwapening te verkrijgen! Hij zei
zich te realiseren, dat vooral de volkeren
van West-Afrika zich zorgen maken over
de ontwikkeling van atomaire wapens
maar als een vreemde paradox hebben wij
een „onbehaaglijke" vrede „voor een deel
te danken aan het bestaan van deze wa
pens", aldus Macmillan.
Het nieuwe jaar begon met de geboor
te van een nieuwe zelfstandige staat in
Afrika. Op 1 jan. werden de 3 miljoen in
woners van Frans-Kameroen vrije bur
gers van het zwarte Afrika. Een deel van
Kameroen valt onder Brits mandaat in Ni
geria, dit deel blijft echter voorlopig on
der Brits bestuur. Het jonge zelfstandige
Kameroen is wel vrij, maar het is voor
lopig nog geen wezenlijke eenheid, zo
als wij ons dit van een land voorstellen.
Het gebied wordt eerder door de gemeen
schappelijke lotgevallen verbonden dan
door de historie, het ras, de cultuur en de
taal. Vooral in het westelijke deel van Ka
meroen vinden wij tal van tegenstrijdige
politieke stromingen die zeer beslist de
eenheid van het land niet dienen. Eind fe
bruari, begin maart of anders in juli, het
juiste tijdstip staat nog niet vast, wil men
in Kameroen grote verkiezingen houden
om een nieuwe regering te kiezen.
Kameroen opende de rij van vier staten,
die in 1960 zelfstandig worden: op 27 april
hoopt het huidige Franse mandaat Togo
ook zelfstandig te zijn. Dit land telt een
miljoen inwoners. Het valt te verwachten
dat sterke krachten in Togo zullen aan
dringen op aansluiting, of grotere samen
werking, met de vrije federatie van Gui
nea en Ghana. Deze twee negerstaten
hebben namelijk een federatie gevormd
die zij uit willen doen groeien tot een
unie voor heel West-Afrika. Bepaalde po
litieke partijen in Togo voelen veel voor
de medewerking aan een dergelijke fe
deratie. Als derde land hoopt Somalië op
1 juli aanstaande zijn intrede in de zelf
standige statenwereld te doen. Dit gebied,
dat ongeveer 1,5 miljoen inwoners telt, is
een vroegere Italiaanse kolonie, waar de
Italianen thans het mandaat over voeren.
Het land bezit voorlopig geen grote moge
lijkheden, maar door zijn ligging kan het
wel een politieke rol gaan spelen. Kringen
in Egypte en de Somalilanden (er bestaat
ook nog een Frans en Brits Somaliland)
spelen sterk met de gedachte aan één
groot vrij Somalië en het is vooral Egyp
te dat deze politieke wensen steunt, om
dat een dergelijk Groot-Somalië de Egyp
tische invloed tot de hele Rode Zee zou
uitbreiden. Dan heeft Egypte niet alleen
het Suezkanaal in de hand maar ook het
einde van de Rode Zee. Trouwens van de
zijde van Ethiopië zijn ook wel te zijner
tijd moeilijkheden te verwachten, omdat
Ethiopië aanspraak maakt op grensgebie
den van Somalië. Ethiopië speelt trou
wens ook graag met de gedachte aan een
federatie met Somalië.
Eisenhower: „Wij doen het ook"
WASHINGTON (AFP-Reuter) Presi
dent Eisenhower heeft woensdag op zijn
persconferentie in Washington gezegd, dat
het wel zeer ongewoon zou zijn als de V.S.
zouden protesteren tegen het plan van de
Russen om in het centrale deel van de
Stille Oceaan een nieuwe krachtige raket
te lanceren.
De V.S. hebben immers hetzelfde ge
daan en willen het nogmaals doen, aldus
Eisenhower.
De president verklaarde, dat de V.S. al
tijd het recht hebben opgeëist om de open
zee te gebruiken voor betrouwbare weten
schappelijke proeven. Amerika had ook
altijd de betrokkenen van te voren van zijn
plannen in kennis gesteld en afdoende vei
ligheidsmaatregelen getroffen.
Tot slot zal op 1 oktober Nigeria zelf
standig worden. Dit is zeer belangrijk om
dat Nigeria het belangrijkste land van
Afrika is, met zijn 35 miljoen inwoners is
het groter dan Egypte of Zuid-Afrika, die
respectievelijk 25 en 15 miljoen bewoners
tellen. Het is zeker niet dwaas te veron
derstellen dat hier het toekomstige poli
tieke centrum van Afrika zal ontstaan.
Nigeria bezit zeker goede mogelijkhe
den om een belangrijke rol in de toe
komst te gaan spelen. Het beheerst onder
meer 60 percent van de wereldproduktie
aan palmpitten, 20 percent van de produk-
tie van cacao en de produktie van aardno-
ten biedt grote mogelijkheden. De wereld
heeft een groot gebrek aan vetten zodat
Nigeria van belang is op de internationale
balans.
De wezenlijke eenheid van het land
moet echter nog groeien, zo heerst er een
sterke rivaliteit tussen de drie provincies
van Nigeria, die ongaarne door het „zwar
te" zuiden bestuurd willen worden.
Het dorp Pichl-Mandling in Stiermarken
heeft de manier ontdekt om meer toeris
ten te trekken: afschaffen van de juke
boxen. Pichl-Mandling was als vakantie
oord weinig bekend, maar de faam van
het dorp verbreidde zich snel nadat het
de jukebox verboden had. Het bezoek van
toeristen is sedertdien met 40 percent ge
stegen.
gering heeft gevochten tegen de interven
tieplannen, die door Dulles en admiraal
Arthur W. Radford werden gesteund, wel
ke laatste toen voorzitter van de gezamen
lijke chefs van staven was.
Ridgway was er toen echter niet als de
Engelsen van overtuigd dat interventie
met alleen maar vliegtuigen het getij niet
kon keren en dat dan de Amerikaanse
troepen in groten getale aan de gevechten
zouden moeten deelnemen. Dat zou dan op
het Aziatische vasteland gebeuren en hij
vreesde, dat ook de communistische Chi
nezen zich in de strijd zouden mengen,
waardoor een militair en politiek pat zou
ontstaan, dat door niemand werd gewenst.
Korea lag toen nog maar net een jaar ach
ter ons.
Amerikaanse bronnen uit die tijd hebben
aangetoond, dat Eisenhower zich tegen de
plannen van Dulles en Radford heeft ver
klaard en dat alleen dit standpunt, dus
los van de Britse mening, de doorslag
heeft gegeven om niet in de Indochinese
oorlog te interveniëren.
De komst van de blanke was voor de In
dianen van Noord-Amerika een klap die
zij nooit helemaal te boven zijn gekomen.
Ten tijde van Columbus vormden de In
dianen in het gebied dat thans de Ver
enigde Staten heet, een krachtig volk van
een miljoen zielen, verdeeld in vierhonderd
stammen. Er zijn van deze stammen nog
tweehonderd over die in 160 reservaten
leven. Deze terugval van het aantal In
dianen komt op rekening van de blanke
die hen de grond ontnam, de kudden bi
sons afslachtte en hen in felle oorlogen
bestreed. Ziekte en „vuurwater" brach
ten het voorbestaan van het „rode ras" in
gevaar. Het resultaat was dat er honderd
jaar geleden nog slechts 245.000 Indianen
over waren. „Een goede Indiaan is een
dode ndiaan", was een gezegde dat in de
dagen van de Indiaanse oorlogen opgeld
deed.
AAMTAL INDIANEN IN VER STAT
Pas 36 jaar geleden kregen de Indianen
de Amerikaanse burgerrechten en thans
stelt de Amerikaanse regering alles in het
werk om de omstandigheden voor hen te
verbeteren. Jaarlijks wordt vijftig miljoen
dollar uitgegeven voor het welzijn van de
Indianen. Er is nog steeds veel reden tot
critiek maar de Indianen behoren thans tot
een beschermde volksgroep. Aan deze
volksgroep heeft de wereld overigens veel
te danken, tabak, maïs, chocolade, kini
ne en de kano zijn van Indiaanse oorsprong
Hoewel de Indianen nog lang niet hun
oude kracht herwonnen nemen zij lang
zaam maar zeker in aantal toe, zoals blijkt
uit een bekendmaking van het Amerikaan
se bureau voor Indiaanse Aangelegenhe
den. Thans bedraagt het aantal Indianen in
de Verenigde Staten een half miljoen, on
geveer de helft van hun aantal ten tijde va
de komst der blanken in Amerika. De groei
van de Indiaanse bevolking is verhoudings
gewijs zelfs groter dan van de overige
bevolking der Verenigde Staten.
Advertentie
KEELTABLETTEN
N.V. PHIUPS-DUPHAR
GENEVE (UPI) —James J. Wads
worth, de Amerikaanse afgevaardigde op
de conferentie over het staken van proe
ven met kernwapens, heeft woensdag ver
klaard, dat de Verenigde Staten geen ver
drag over het staken van proeven zullen
sluiten voordat overeenstemming is be
reikt over de kwestie van ondergrondse
explosies.
De reeds veertien maanden durende
conferentie werd gisteren na een kerstre
ces van drie weken hervat. Reeds nu kan
worden geconcludeerd dat het Westen
Engeland en de Verenigde Staten noch
het Oosten, de Sovjet-Unie hun standpunt
hebben gewijzigd.
De Sovjetafgevaardigde Semyon Tsa-
rapkin bepleitte woensdag het sluiten van
een verdrag krachtens hetwelk alle proe
ven zullen worden gestaakt. Later zouden
dan details over de controle op eventuele
ondergrondse proeven kunnen worden uit
gewerkt.
Zowel de Amerikaanse gedelegeerde
als de afgevaardigde van Engeland, Sir
Michael Wright, verklaarden hiermee niet
te kunnen instemmen.
Naar verluidt is Engeland toch bereid
een nadrukkelijk „niet volmaakt" ver
klaard akkoord over het staken van
proeven met kernwapens te sluiten, er op
vertrouwend dat nieuwe technische ont
wikkelingen de tekortkomingen, die het
verdrag op het punt van controle zou heb
ben zullen ondervangen.
De Sovjet-Unie heeft reeds lang aange
voerd, dat eerst het verdrag moet worden
gesloten en dat daarna het controlesys
teem door gezamenlijke research kan
worden verbeterd.
De Engelse regering is van oordeel, dat
een onvolmaakt verdrag beter is dan in
het geheel geen verdrag. Door thans een
verdrag te sluiten gaan de aanzienlijke
concessies, die de Russen tot op heden
hebben gedaan niet verloren.
In Genève verwacht men, dat Engeland
dit standpunt ook zal innemen op de ko
mende tien landen-ontwapeningsconferen-
tie en de topconferentie.
