In Isfahan bleef de Oosterse cultuur door de eeuwen heen geconserveerd Busrit van Teheran uit zou een snikhete dag in beslag nemen Nederlandse emigranten vaak tussen succes en weemoed FERRY Wij wonen hier wel, maar wij leven hier niet" VLUCHTIG BEZOEK AAN CANADA SCHOOLBOEKEN Boekhandel VEKO 6 Oude beschaving Afstand van eeuwen Kunstnijverheid Goede naam Algerijnse afgezant bereid naar Parijs te gaan mm MéöÉiÉÉiP 'S Kroesjtsjev belooft Cuba grondstoffen en goederen Raul Castro fel anti- Amerikaans in Moskou Rooms-katholiek verzet op Cuba tegen Castro U komt hem overal tegen VAT 69 Algerijnse kwestie voor UNO-agenda aanbevolen Argentijns arrestatiebevel tegen Josef Mengele DONDERDAG 21 JULI 1960 HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT ISFAHAN, juli. De zon brandt op de woestijnstad Isfahan, waar honderden moskeeën en oude paleizen herinneringen aan een rijke historie meer ruimte innemen dan de woonwijken. De straten en pleinen zijn verlaten als die van een Achterhoeks dorp op een zomermiddag. Op de Khiaban Charbagh ligt een taxi chauffeur op straat naast zijn stoffige wagen te slapen. Een ezel staat, de kop omlaag, te wachten tot de temperatuur zakt en de Soeks de overdekte mark ten weer tot leven komen. Twee gesluierde vrouwen schuifelen barrevoets in de halve meter brede schaduw van de muur op de Allah Verdikhan-brug Het kwik van de thermometer in de lobby van het hotel is gestegen tot 36 graden Celsius. De meeste gasten hebben zich nu ontkleed en voor een snorrende ventilator op bed te ruste gelegd. „Dit is een rotiand". Deze woorden komen uit het pafferig gezicht van een Europeaan. Hij veegt voor de zoveelste maal met een grote, witte zakdoek het zweet van zijn gezicht en verplettert met zijn voet een kakkerlak, die de rand van een Perzisch tapijt wil beklimmen. „Zomers smoor je hier van de hitte, 's winters vriest het tien graden." Als hij het laatste bier uit het blikje in het glas laat sijpelen daalt het tempo van de Dixielandmuziek in de salonkast tot dat van een langzame mars. „Daar heb je het weer. Ik woon hier al anderhalf jaar en nog geen aag is de sterkte van de elektriciteit constant geweest. In de fabriek hebben we een dieselgenerator aan geschaft om stroom op te wekken. We lopen zo tenminste niet het risico zonder te komen als de stroom uitvalt." Een Perzische be diende brengt mij een glas. Ik heb een whisky-soda besteld. Ik krijg citroensap. „Mond houden en op drinken," is de raad van de man aan de overzijde, „je moet leren berusten in dit land. In de eerste plaats verstaan ze je niet en bovendien verander je toch niets aan hun onverschillig heid. Als ik een weef- machine voor de fa briek wil importeren moet ik een half jaar wachten eer ik weet of er een invoerver gunning wordt ver leend. Met geld doe je alles, meneer. Je reist naar Teheran en be taalt de ambtenaar. Corruptie? Het hele Nabije Oosten is cor rupt en daar moet je naar handelen. Als ik met m'n auto op de brug over de rivier kom, groet de politie agent mij altijd. In 'net begin dacht ik, dat het beleefdheid was, maar al spoedig bleek, dat ik de man daarvoor iedere maand twintig rial moest betalen. Dat doe ik dan maar, want als ik het nalaat heb ik zo een bekeu ring. O ja, denkt u eraan, dat u die brief kaart niet in de bus op het plein stopt? De bussen worden namelijk haast nooit ge leegd." Op een kruk in de bar zit Georg Asjmir, geboren Pers, een veertiger en staf-functio naris van de beide luchtvaartmaatschap pijen Persian Air Services (PAS) en Iran Air. Hij is een bereisd man en spreekt vloeiend Engels. „Dit is een heel mooi land. Ik zou nergens anders willen wonen," zegt hij en staart nadenkend in zijn glas. „Er zijn vreemdelingen, die hier komen om geld te verdienen het liefst op een zo ge makkelijk mogelijke manier. Zij mop peren als zij hier minder comfort vinden dan zij thuis in hun eigen land gewend zijn. Het is waar: wij hebben een voor vreemdelingen moeilijk te ver dragen klimaat, de afstanden in ons land zijn groot en de wegen moeten worden aangelegd door onafzienbare woestijnen, de bodem is onvruchtbaar en wil men ge varieerde maaltijden dan moeten de ingre diënten over grote afstanden worden aan gevoerd. Vrij hebben ook geen dancings en nachtclubs en onze vrouwen, die overigens in schoonheid door geen andere worden overtroffen, vertonen zich vrijwel niet in het openbaar." Georg Asjrnir's ogen glimmen van trots als hij zegt: „De Perzen zijn het belang rijkste en meest ontwikkelde voik van dit deel van Azië. Wij hebben veel bereikt op het gebied van de dichtkunst, de weten schap, de architectuur, de irrigatie, de kunst van miniaturen en het weven van tapijten. Maar de meeste bezoekers van ons land doen geen moeite zich te verdie pen in de beschavingsgeschiedenis. Waar om zouden ze ook? Ze komen immers om geld te verdienen? en ze vergeten, dat wij in vele opzichten andere levensgewoon ten en zelfs een ander levensdoel hebben dan in het Westen. Onze mohamme daanse godsdienst bijvoorbeeld is een in tegrerend deel van ons leven Ach, de inzichten over het hedendaagse Perzië verschillen vaak als de zomer van de winter, maar een Europeaan, die een hete zomer en een barre winter in dit woestijnland heeft doorgemaakt, heeft waarschijnlijk geen oog meer voor de prachtige faïence-mozaïek, waarmee de koepel van de moskee Nasjid-I-Sjah is ingelegd. Hij leeft eenvoudig naar zijn volgende verlof toe. Isfahan ligt vierhonderd kilometer van Teheran en dat is in velerlei opzichten een afstand van vierhonderd jaar. Het ooster se karakter is er bewaard gebleven, ook al snorren de taxi's met levensgevaar lijke snelheid door de straten. (De benzi ne kost in dit olieland maar twintig cent per liter), is de (Japanse) fiets een be langrijk vervoermiddel geworden en heb ben de olielampen uit. de winkeltjes en minaretten van de moskeeën plaats ge maakt voor het koude licht der TL-buizen. De uit 1600 daterende Nasjid-I Sjah, de koninklijke moskee" is het pronk juweel van Isfahan en een der fraai ste bouwwerken van het Nabije Oos ten. Muren, koepels en de 44 meter hoge minaretten zijn bekleed met blauwe beschilderde, in mozaiek- vorm aangebrachte tegels. Eeuwen achtereen is Isfahan het grote culturele en commerciële centrum van Perzië geweest. In de zestiende eeuw was het. als residentie van de sjah, een van de aanzienlijkste en prachtigste steden ter wereld. Uit die tijd stammen de talrijke moskeeën en paleizen. Er zijn 162 mos keeën en 137 vorstelijke paleizen geweest. De Afghanen hebben bij de grote verwoes ting in 1732 een einde aan de bloei ge maakt. maar zij hebben geen einde kunnen maken aan de fraaie handenarbeid van de nijvere bevolking, die Isfahan heden ten dage nog een bijzondere plaats doet innemen in de oosterse wereld. In Isfahan bloeit de kunst der miniatu ren, de leerbewerking, de zilversmeed kunst en het weven van stoffen cn tapij ten. Men treft de produkten aan in de on telbare bazaars op de overdekte markten, die tot een lange rij van ruim vijf kilome ter lengte zijn verenigd. Hier heeft de de tijd stilgestaan: stoffig, stinkend, la waaiig en smerig, maar fascinerend zijn de Soeks. Een jongeman bewerkt met dezelfde instrumenten als waarover zijn voorouders beschikten, een zilveren vaas tot een kunstvoorwerp, enkele meters ver der tracht iemand een daggeld te ver dienen met de verkoop van een zestal kuikens en twee bebloede schaapskoppen en elders wil een Armeense koopman ons een „origineel Perzisch" tapijtje overdoen voor een opvallend lage prijs jammer, dat op de achterzijde stond: Belgisch fa brikaat Echte Perzische tapijten zijn duur zelfs in Perzië. En toch gaan de vrouwen en meisjes in de tapijtweverijen met een karig loon naar huis. Er zijn tapijten, waaraan een dozijn vrouwen soms jaren werken, zoals het exemplaar, dat wij zagen en dat reeds vier jaar door tien nijvere handen werd bewerkt. Soms hel pen kleuters van vier, vijf jaar hun moe der met een verbazingwekkende vaardig heid. Aan dezuidoever van de steppenrivier Sajende'-Roed, waar in vroeger eeuwen, op aanwijzing van Sjah Abbas de Grote, de Armeense christenen zich moesten ves tigen, staat thans een tiental textielfabrie ken'. Isfahan levert zijden en katoenen stoffen, fluweel, goudbrokaat en wit mous seline en zij hebben een goede naam. De olievelden zijn ver en het directe contact met het Westen, zoals Teheran dat kent. ontbreekt in Isfahan. De geestelijkheid heeft nog vat op de bevolking en men is hier nauwer verbonden met de aloude tra dities dan w-aar ook in Perzië. Met toewij- ding en geduld wijdt men zich aan de res tauratie van de oude moskeeën en palei zen. De Nasjid-I-Sjah, de koninklijke mos kee, is de trots van de stad en 'n der fraai ste van het Nabije Oosten. Vijf jaar gele den is men begonnen met het herstel van dit bouwrwerk, waarvan de grootste koepel 54 meter hoog reikt. Evenals in 1500 heeft Isfahan nog kunstenaars, die de blauwe tegels kunnen vervaardigen, welke, in mozaïekvorm, bij duizenden op de muren zijn aangebracht. Het herstel is een onder deel van het- in oude glorie terugbrengen van de vorstelijke gebouwen van Sjah Abbas de Grote. Daar staan de moskee Jasdjin-I-Sheikh Loetfoellah en de Ali Qapoe-poort en andere monumenten uit de rijke cultuurgeschiedenis van het oude Perzië. De betonstrip van het vliegveld in de woestijn buiten de stad is de enige spring plank van het oude Isfahan naar de moder ne wereld. Een spoorwegverbinding is er niet en een autobusrit naar Teheran duurt als de hitte het toelaat een ganse dag. Het ligt als een rijke cultuurschat in het wijde, barre Perzische landschap. Te ver voor de toerist, die hier geconfron teerd zou kunnen worden met de Oosterse sprookjeswereld want een reisje van Europa naar deze stad kost een tweedui zend gulden. TUNIS De „Voorlopige Algerijnse rege ring" zou bereid zijn een tweede afgezant naar Frankrijk te zenden om te spreken over onderhandelingen voor een beëindi ging van de strijd in Algeije, als president De Gaulle haar daartoe onder nieuwe voorwaarden zou uitnodigen, aldus ver luidt in de Tunesische hoofdstad. De voorlopige regering in Tunis is niet voornemens enigerlei stap te indernemen lot besprekingen over een wapenstilstand, tenminste niet in de nabije toekomst, al- aldus deze kringen. Boycot PARIJS (Reuter) Tweeëndertig verte genwoordigers van Algerije in de Franse Nationale Vergadering, die behoren tot de parlementsfractie welke eenheid in de Franse republiek voorstaat, hebben een boycot aangekondigd tegen de commissies van gekozen vertegenwoordigers, die de Franse regering gaat betrekken bij het bestuur over Algerije. Deze fractie ver tegenwoordigt de „integrationisten" onder de Algerijnse afgevaardigden, die gekant zijn tegen de politiek van De Gaulle voor een „Algerijns Algerije". De 32 parlements leden vrezen dat de commissies, welker eerste taak zal zijn de behartiging van de maatschappelijke en economische ontwik keling van Algerije, politieke instrumen ten zullen worden en de voorlopers van een afzonderlijke Algerijnse volksverte genwoordiging. Advertentie VOOR IEDER EEN PASSEND RIJWIEL OF BROMMER Gazelle, Magneet, HMW, Solex, Glulietta enz. GED. OUDE GRACHT 102 - TEL. 14361 Zij kan niet lezen of schrijven, deze vrouw uit Isfahan. Maar haar han den weven tapijten, die in schoon heid hun weerga niet vinden. MOSKOU (Reuter) Ongeveer tweedui zend Moskovieten hebben op een bijeen komst te Moskou onder bet motto „vriend schap met andere landen" de Cubaanse minister van Defensie, Raul Castro, toe gejuicht. In een toespraak zei Castro later dat Cuba een klein land is, „gelegen naast de grootste vijand van de vrede in de wereld". Cuba geniet evenwel „de mo rele steun van de Sovjet-Unie en andere vredelievende landen". In een na afloop van de besprekingen van Castro in Moskou uitgegeven commu niqué heeft premier Kroesjtsjev zijn be sluit, een bezoek aan Cuba te brengen, bevestigd en de Cubaanse premier uitge nodigd voor een bezoek aan de Sovjet unie, aldus meldt Tass. Kroesjtsjev verklaarde voorts dat de Sov jet-Unie Cuba petroleum en andere grond stoffen en goederen naar behoefte zal le veren, op basis van clearing. ..De econo mische macht van het socialistische kamp is thans zo groot dat het. Cuba alle on ontbeerlijke waren kan leveren die dooi de Verenigde Staten en bepaalde kapita listische landen worden geweigerd". „De regeringen van Latijns-Amerika die nen rekening te houden met de verlan gens van hun volken en moeten niet deel nemen aan de duistere komplotten van de Amerikaanse monopolies tegen Cuba", aldus de Russische premier. De verklaring van de Amerikaanse re gering dat het gevaar van Amerikaanse interventie in Cu'oa denkbeeldig is, is niet voldoende om de bezorgdheid van het Cu baanse volk weg te nemen en om de vreedzame ontwikkeling en nationale soe vereiniteit van Cuba te garanderen", al dus Kroesjtsjev. HAVANA (AFP) Cuba en commu nistisch China zullen binnenkort een be langrijk handelsakkoord tekenen. Dit zal waarschijnlijk vergezeld gaan van het aan knopen van diplomatieke betrekkingen, aldus verluidt in Havana. Havana (A.F.P.) In het politieke le ven van Cuba neemt het latente conflict tussen de regering van Fidel Castro en bepaalde rooms-katholieke kringen een belangrijke plaats in. De kerk op Cuba en speciaal de hulpbisschop van Havanna, mgr. Masvidal, slaan met bezorgdheid de toenadering gade tussen de regering van Cuba en de communistische landen, die zich ook manifesteert in de aanstelling van uiterst linkse figuren in bepaalde functies. Mgr. Masvida, die eerst de re gering gesteund heeft verzet zich steeds tegen de linkse koers van Castro en de zijnen De eerste waarschuwingen tegen de po litiek van de Cubaanse regering zijn ech ter gekomen uit de provincie Oriënte, waar de strijd van Castro tegen de dic tatuur van Batista begonnen is. De vijand staat voor de deur als hij tenminste niet al binnen is. schrijft de aartsbisschop van Santiago de Cuba, mgr. Serantes, in een herderlijk schrijven, dat enige weken ge loden in de kerken van zijn aartsbisdom is voorgelezen. Ook hij is destijds Castro met sympathie tegemoet getreden. In de afgelopen maanden hebben de rooms-katholieken op Cuba terrein verlo ren. De leider van de- christen-democra ten is verbannen. Verscheidene periodie- Advertentie de man die weel wat hij wil en een goede smaak heeft. Hij schenkt graag een glas FINEST SCOTCH WHISKY ken met een rooms-katholieke signatuur verschijnen niet meer en de activiteit van de Katholieke Actie krijgt geen en kele publiciteit meer. Toch heeft de Cu baanse regering nog geen officiële maat regelen genomen tegen de kerk. Mgr. Masvidal heeft zondag krachtig gerea geerd op de pro-Russische uitlatingen van kapitein Jimenez, een belangrijke re geringsfunctionaris die pas uit Moskou te ruggekeerd was. Op dezelfde dag tracht ten rooms-katholieken, die trouw aan Castro zijn, tijdens een processie de mi crofoon weg te rukken uit de handen van de man, die mensen opriep te bidden dat Cuba niet communistisch zal worden. Ook hebben rooms-katholieken zondag na af loop van een mis in Havanna met de slagzin: „Cuba ja, Rusland neen" gerea geerd op de ki-eet van de Cubaanse revo- lutonairen: „Yankees, Neen". Castro heeft maandag een heftige aan val gedaan op de rooms-katholieke univer siteit van Villanueva, omdat zij be trekkingen zou onderhouden met de uni versiteit in de Verenigde Staten, die de zelfde naam heeft. Hij verklaarde voorts dat de „rooms-katholieke incidenten" uit gelokt zijn door een handjevol „falangis- tische priesters", die zich verbonden heb ben met de grootgrondbezitters en de aan hangers van Batista. Dinsdag werd be kend gemaakt dat een professor van de universiteit van Villanueva gearresteerd is. Hij wordt ervan beschuldigd dat hij „con tra-revolutionair propagandamateriaal in zijn bezit had. De directeur van het Cubaanse blad „Carteles", Ortega, heeft politiek asiel ge vraagd op de ambassade van Peru in Havana. Tot zijn opvolger is benoemd Wanguemert, tot op heden commentator bij de Cubaanse radio. NEW YORK (UPI) De groep van Afro-Aziatische landen heeft bij de UNO een voorstel ingediend ter opneming van de Algerijnse kwestie in de agenda die wordt opgemaakt voor de herfstzitting van de UNO-Assemblee. (Van een speciale verslaggever) „Die moet je eens gaan opzoeken", zeiden kennissen in Toronto, „dat is nou echt het type van de geslaagde emigrant. Hij heeft een goede haan als vertegenwoordiger van een Nederlandse beleggings-maatschappij. Zijn huis is net een zoete inval, het is er altijd een grote, drukte van Neder landers". En dus reed ik op een ochtend met een Grey Line bus van Toronto langs het Ontariomeer zuidwaarts door een streek, die wel enigs zins doet denken aan de Randstad-Holland. Niet alleen vanwege de vele Nederlandse namen, die men er op de brievenbussen leest - Hofland, Koopman, Verkaik -, maar ook door de aaneenschakeling van dorpen en stadjes, motels en benzinestations, alles gebouwd volgens een lukrake opzet, die onze planologen, leden van welstandscommissies en natuur beschermers met ontzetting zouden hebben vervuld. Ergens in dit bonte snoer zou ik de ge slaagde emigrant aantreffen. Hij stond me bij de halte al op te wachten. Bij zijn royale huis was een grote Amerikaanse wagen geparkeerd, in zijn huis een t.v. in de keuken een grote koelkast. Over hel grasveld gingen zijn zonen met baseball- petjes, riepen „hay" tegen een buurjongen en waren meer Canadees dan Nederlands De gastheer zei, dat die auto hem niet schelen kon en de t.v. evenmin. „Maar m'n kinderen! In Nederland was ik burgemees ter in een kleine plaats. Voor de .jongens waren er niet veel vooruitzichten. Hier kunnen ze alle kanten op, hebben ze de ruimte. Terug naar Nederland? Ja, voor vakantie. Negentig percent van de emi granten wil hier blijven!" Eén van de vele succesverhalen over een mate van welstand, die met dezelfde in spanning in Nederland nooit te bereiken zou zijn geweest. Over ontplooiingsmoge lijkheden voor de tweede generatie, die het eivolle Nederland haar niet licht ge boden zou hebben. Over armslag, bank rekeningen, een eigen huis. Maar het vriendelijke beeld, dat de geslaagde emi grant schetst (gemiddeld heeft hij drie. vier jaar nodig om die fase te bereiken), heeft ook donkere nuances. De gastheer duidt daar zelf a] op: „De eerste generatie wordt nooit deel van het land, je blijft een toeschouwer." Zijn vrouw zou het trouwens nog heel anders formuleren, zi.i legde de tragiek van de ontworsteling door emigratie kernachtig vast: „Ik woon hier wel. maar ik leef hier niet." Ze glimlachte vaag en spon niet. ver der aan haa*- weemoed, die de weemoed is van vele emigranten. Hetzelfde gevoel van gespletenheid spreekt uit de opmerking, die een geëmigreerde landbouwer tegen een lotgenoot maakte, toen zij, met weinig kennis van het Engels, in een groep feest vierende Canadezen verzeild waren ge raakt: „Wij lachen nu wel, maar wij heb ben geen schik." Nog roerender komt deze nostalgie tot uitdrukking in het antwoord, dat een zeer geslaagde Duitse emigrant gaf. toen hem werd gevraagd of hij daarginds gelukkig was. „Yes, I'm happyabcr ich bin nicht glücklich." Vooral degenen, die op oudere leeftijd emigreren, beseffen schrijnend tussen twee werelden te staan Hoe jonger men emigreert, hoe makkelijker men het. verleden tot een zaak maakt, waarmee men in de geest heeft afgerekend. Overdoen? Neen Wie werkelijk wil weten hoe een emi grant er voor staat, moet deze vraag stel len: „Zou u 't allemaal nog eens willen overdoen?" Het is deze vraag, die de her innering terugroept aan de eerste jaren in een land. dat. Nederlanders, zo uit hun mild sociaal klimaat, onthaalt op de gure wind van een maatschappelijk catch-as-catch- can, vreemde gewoonten, een andere taal. Overdoen? Een Brabantse boerin op een welvarende farm in Quebec zei: „Ik zou nou niet meer terugwillen. Maar het heeft lang geduurd, voordat het niet meer zo zeer deed van binnen. Ik zou dat niet meer willen mee- toch maar liever terug naar Canada. Hun droombeeld klopte niet meer met de wer kelijkheid in NederlandEn in Canada hebben zij nu een goed bestaan. De meer derheid heeft na moeizaam begin zelfs een goed tot zeer royaal bestaan. Ook in deze tijd. nu verontrustende berichten over Ca nadese werkloosheid in Canada de ronde doen. blijkt het voor Nederlanders veelal mogelijk aan de slag te komen. Of dit op- zichzelf reden zou zijn om een goed be staan in een welvarend Nederland er aan te geven, is natuurlijk een geheel andere zaak. Dit jaar gaan er ongeveer 6000 Ne derlanders naar Canada, 1000 meer dan in 1959, maar veel minder dan enkele jaren geleden. Die werkloosheid in Canada is overigens een hoogst merkwaardige aangelegenheid. Geen deskundige weet daarginds met dat begrip goed raad. Ruimte, armslag, meer ontplooiïngs' mogelijkheden dan in het eivolle Nederland. maken." Een accountant in Toronto zei: „Nee, zoiets doe je maar éénmaal. Na vijf jaar heb ik vastgesteld, dat de integratie nooit zover gaat als ik gedacht heb. Je wordt hier nooit Canadees." Een 48-jarige vrouw, die met haar man in Montreal een zaak drijft: „De eerste tijd was hard, ver drietig. Verenigingsleven, gemoedelijke omgang, je mist het hier allemaal. Vrien den maken doe je op onze leeftijd hier heel moeilijk. Na de oorlog zijn er rond 135.000 Neder landers naar Canada geëmigreerd. Men' vindt ze vooral in de op één na grootste provincie Ontario (zo groot als Engeland. Frankrijk en Spanje tezamen) en in Que bec, ook in de streek rondom Vancouver, minder in de zeer dun-bevolkte prairie provincies. De redenen, die hen tot deze diep ingrijpende beslissing brachten, zijn vele. Sommigen hadden angst voor een oorlog, anderen zochten wijder ruimten. Velen werden aangetrokken door de op getogen brieven van familie en kennissen, waarin van succes vaker sprake was dan van tegenvallers. Vier a vijf percent van hen is terugge keerd naar Nederland. De overigen groeien na enkele jaren over hun heimwee, koes teren vervolgens die met weemoed ge kruide nieuwsgierigheid, die hen nog slechts naar een vakantie in het oude va derland doet verlangen. Daarna gaan ze 'Advertentie ZIJLSTRAAT 98 TELEFOON 11706 BUENOS AIRES (Argentinië) (Reuter). De politieleiding van Buenos Aires heeft woensdag een arrestatiebevel uitgevaar digd tegen dr. Josef Mengele, die door de Westduitse regering als oorlogsmisdadiger wordt gezocht. West-Duitsland heeft Argentinië een jaar geleden om uitlevering van dr. Mengele verzocht. Deze wordt ervan verdacht dat hij, als dokter van het nazi-kamp te Auschwitz, met gevangenen heeft geëxpe rimenteerd, die vervolgens werden vergast.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1960 | | pagina 6