Oostduitse zanger begon eerste tournee in ons land
I
J
>0J
>r
itis
Karl Böhm leidde met
nt
van Tennessee Williams
te.
Huider voor SieMatic keukens
magische uitstraling
Nico Betjes: staal als vegetatie
»HflG
gelukkig zonder cofleïne
mag en is
nét zo lekker
«taliteit
Theaterschool met zwak stuk
IPRINZESSI
diepvrieskip
topic
L
9
3
S
38
4
I i
i)
Zwarte markt
Springer-pers
Ij]] Glanzend Concertgebouworkest
:diet
IN BURGERZAAL VAN VELSER GEMEENTEHUIS
Bekebrede-Barneveld
Doen:
Bronzen artiesten in
Van Gogh Museum
de bokkedoorns
in het Wethouder van Gelukpark
ZEEWEG 53 OVERVEEN
,,In the bar of a Tokyo hotel" in Shaffy
It,
21
FEBRUARI
DO NDERDAG 24
19 7 7
KUNST
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
AMSTERDAM. Met een
j visum voor 19 dagen dat hem op
vertoon van zijn DDR-paspoort
door het Nederlandse consulaat
moeiteloos werd verstrekt, kwam
Wolf Biermann dinsdag naar ons
land voor een korte tournee. Die
begon gisteravond in de Sonesta
Koepelkerk en wordt zondag
avond afgesloten in Nijmegen.
Wolf Biermann is hier naar zijn
zeggen een beetje minder onvrij
willig dan in West-Duitsland, het
land waar hij vertoefde toen de
Oostduitse regering hem vorig
jaar zijn staatsburgerschap ont
nam en tevens de grenzen voor
hem sloot. Zodat Biermann nood
gedwongen gescheiden van zijn
vrouw en hun tien maanden oude
baby moet verderleven want de
halsstarrigheid van de DDR staat
ook hun hereniging voorlopig in
de weg.
'lekk^ekipkomtx
(JIT BARNEV&-D-J
i
t
I
(foto Bob van Dantzig).
Het feit dat Karl
AMSTERDAM
it
ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
i
(ADVERTENTIE)
Hank.
RESTAURANT
Een (gedeeltelijk) overzicht van de tentoonstelling van plastieken gemaakt door Nico
Betjes, in het gemeentehuis van Velsen.
KENNEMERLAAN1
BIJ DE BRUG IJMUIDEN TEL.02550-22756
idelijkse
>ing3%
maal f75.-)
Wie aan Böhm denkt, blikt terug in de
tijd en roept daarmee ook namen als
Klemperer, Szell, Furtwangler in zijn her
innering wakker. Kortom: een hele gene
ratie van grote dirigenten komt in gedach
ten. waarvan Böhm de laatste represen-
Biermann kwam behalve voor de tour
nee en voor de presentatie van een gedich
tenbundel die bij Rob van Gennep ver
schijnt (getiteld „Voor mijn kameraden"
en vertaald door Ernst van Altena) ook
naar ons land om nieuwe ervaringen op te
doen en om wat van de wereld te zien nu
hij niet in zijn eigen land kan zijn. „Ik ben
veertig jaar en ik heb tot nog toe niets van
de wereld gezien behalve mijn eigen land
dat ik goed ken", zegt hij veelbetekenend.
recht heeft om kennis te maken met de
artiest die ze alleen van de grammofoon
platten kennen. Overigens moet de komst
van Biermann ook stimulerend werken
voor een platenmaatschappij die aan het
einde van deze week een live-optreden
van Biermann in Keulen op de markt
brengt.
De commercie heeft Biermann inmid
dels ontdekt. In Duitsland worden toe
gangskaarten voor zijn optreden op de
zwarte markt voor het vijftigvoudige ver
kocht. „Ik heb reusachtige aanbiedingen
gekregen waarvan ik voor de rest van
mijn leven stil kan leven. Maar ik voel er
niets voor. Het is me allemaal teveel
geworden in de Bondsrepubliek, ik wil er
voorlopig niet meer zingen"
Hij benadrukt geen „burgerlijke jon
gen” te zijn die plotseling links is gewor-
In ons land toont de Partij van de
Arbeid sympathie voor hem. Partijvoor
zitter len van de Heuvel, burgemeester
André van der Louw, twee staatssecreta
rissen en Kamerleden gaan met hem pra
ten. Zo niet de FNV die niet reageerde op,
suggesties voor contact van de zijde van
de organisatie. Ook het hoofdbestuur van
de CPN „heeft geen interesse”, aldus hun
eigen mededeling.
Voorafgaande aan zijn eerste optreden
hier heeft Biermann iets toegelicht van de
situatie waarin hij verkeert. Hij is nog
steeds niet gekomen tot het schrijven van
nieuwe teksten. Wel heeft hij onder
invloed van zijn nieuwe ervaringen een
nieuw refrein bedacht bij een bestaand
lied; „Ach ich binn gekommen, Ja, ich
binn gekommen. Ach, kommen binn ich
von Regen in die Jauche (van de regen in
de drup, letterlijk betekent Jauche drek).
kammen, maar dan lig je er wel goed uit"
is zijn mening.
Spelbeweging in de stellage van stalen
steigers en loopplanken in Tennessee
Williams’ „In the bar of a Tokyo
hotel”, door leerlingen van de Amster
damse Theaterschool,
Wolf Biermann tijdens zijn optreden van gisteravond in de (afgeladen) Sonesta
Koepelkerk in Amsterdam.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. In het Van Gogh
Museum is tot en met 13 maart een exposi
tie te zien van de kunstenares Bep van den
Bergh uit Bentveld. Onder de titel „Kunst
en Vliegwerk” toont zij daar bronzen
beeldjes, figuratief werk, dat zij maakte
Van circus-artiesten en personen uit de
theater- en muziek-wereld. De titel van de
tentoonstelling is vooral gekozen met het
oog op de vele circus-onderwerpen die zij
voor haar beelden koos. De expositie is
ingericht op de eerste verdieping van het
museum.
alle over
gen.
Tot en met 4 maart, tijdens de normale
kantooruren normaal toegankelijk).
CEES STRAUS
(ADVERTENTIE)
geniet van uw koffie
Nu Biermann sinds zijn „Ausbürge-
rung” niet meer schrijft, wordt het des te
schrijnender dat zijn teksten die in de
eerste pléTats voor de anderen, de zwakke
ren in de samenleving zijn bedoeld, ook
voor hem zelf opgaan. Een lied bijvoor
beeld over Spaanse ballingen in Dresden
die veertig jaar wachtten op de dood van
Franco laat hij aansluiten op de actuali
teit van de Chilenen die voor Pinochet
vluchtten. Het staat de luisteraar vrij het
zelfde op Bierman toe te passen, al geeft
hij daar geen moment de suggestie voor.
„So soil es sein, so wird es sein” is een
hoopvol begin, doorspekt met anekdotes.
Over de oorlog: „Ik heb geen fiets hier
weggehaald” en spottend „En mijn vader
Na de pauze volgen prachtige ballades,
zoals het schitterende Brechtiaanse lied
over wie zich niet in gevaar begeeft, die
zal er in omkomen. Of het aangrijpende
„Rote Stein der Weisen”, het hoogtepunt
in Biermanns repertoire.
Betjes geeft aan zijn plastieken die hier
te zien zijn geen enkele soort agressiviteit
mee. De vormen geven een warm-
koesterende en beschuttende indruk. De
meeste hebben inkepingen en insnijdin
gen gekregen, niet om het inwendige te
laten zien maar om ze een spanning mee te
geven. De plastieken zijn zonder uitzonde
ring in een neutraal zwart geschilderd
waarbij nog iets zichtbaar blijft van het
materiaal. Door het gebruik van de matte
verf wordt op dit punt niets extra’s aan
het plastiek toegevoegd, je kunt boven
dien ook niet zeggen dat het karakter van
het materiaal, hoewel natuurlijk wel
vormbepalend, een overheersende rol
gaat spelen. Betjes werkt voortdurend in
een zeer beheerste en vooral ingehouden
stijl die door al die knoppen en afgeplette
bolvormen licht mystiek overkomen. Je
zou het ook zo kunnen zeggen dat de
natuur op het punt staat het raadsel van
het altijd maar weer opnieuw geboren
worden te onthullen.
VELSEN De Beverwijkse beeldhou
wer Nico Betjes behoort tot de kunste
naars wier vorderingen in onze omgeving
praktisch op de voet zijn te volgen. Met
enige regelmaat is zijn werk wel hier of
daar te zien. Betjes werkt in staal, steen,
baksteen of hout, maar op de door de
stichting Eelison georganiseerde exposi
tie in de Burgerzaal van het Velser
gemeentehuis op het Plein 1945 is alleen
een serie staalplastieken te zien. Met
nadruk wordt hier het woord „serie"
gebruikt omdat Betjes immers een
bepaald thema met kleine variaties in
verhoudingsgewijs grote aantallen uit
werkt.
Hoe vaak doet u zoiets
per jaar?
Voortreffelijk dineren,
ouderwets-attent, rustig
en wèg van het alledaagse.
Hoe vaak geniet u van
waarachtige gastronomie
Hoe vaak belt u
023-263600
voor een gezellige tafel
fs maandags gesloten)
doen!
ook niet”. De volgende liederen krijgen
steeds een lange inleiding mee, zoals het
Hölderlin-lied „Fremdlinge in eigenem
Haus” dat voor Biermann helemaal toe
passelijk is als Oost-Duitser in West-
Duitsland. Of het bekende „Aah-ja lied”
over de regeringsleiders in de Berlijnse
voorstad Wandlitz die daar degelijk
beschermd achter prikkeldraad wonen.
Koos hij vroeger’ het menselijk lichaam
als uitgangspunt, op deze tentoonstelling
staan werken met grotendeels aan de
natuur ontleende vormen. Schelpen,
bloemknoppen, wervels, ook wel padde
stoelen zijn de motieven waarmee
gewerkt wordt. Ze staan op langwerpige
stengels, zoals bloemknoppen in de
natuur ook werkelijk worden gedragen,
waardoor het effect ontstaat dat de vor
men in de ruimte zweven. De stengels zijn
namelijk helemaal niet nadrukkelijk aan
wezig, ze hebben heel bekoorlijke lijnen
en vallen nauwelijks op.
tant is. Hoewel deze vriend van Richard
Strauss zich jaren en jaren van zijn carriè
re bezighield met Wagner, heeft hij deze
tenslotte definitief van zijn repertoire-lijst
geschrapt en bepaalt hij zich wat opera
muziek betreft voornamelijk nog tot
Mozart, en wat de symfonische kunst aan
gaat tot het algemeen gangbare klassieke
en romantische repertoire. Zijn keuze om
Schubert en Brahms in Amsterdam te
komen dirigeren, is dan ook tekenend
voor de in de laatste tijd door hem gevolg
de lijn.
Böhm’s aanpak van de orkestmuziek
van deze twee componisten is zonder op
smuk (of je zou de door hem toegepaste
verdubbeling van blazerspartijen in
Brahms, onder die noemer moeten willen
brengen) maar tegelijk uitdiepend. Iedere
aanwijzing in de partituur wordt met het
grootste respect benaderd en het daarbij
door Böhm in de praktijk gebrachte, feil
loze gevoel voor de juiste „timing", doet
de rest.
Daardoor kreeg Schuberts Tweede
Symfonie een jeugdwerk waarin nog
niet zo sterk de later naar voren tredende
tragiek te bespeuren valt een weergave
met prachtig evenwicht tussen de statig
heid van het klassicisme en de hier ook al
sprekende, Schubert zo geheel eigen, lyri
sche innigheid. In de, evenzo Tweede,
symfonie van Brahms was het speciale
orkestrale klank-idioom en de monumen
taliteit die deze muziek kenmerken,
gekoppeld aan een sfeer van uitgesproken
sombere hartstochtelijkheid. Een edele
geladenheid die alleen in het landelijk-
idyllische Scherzo doorbroken werd.
Karl Böhm werd vele malen door het
publiek teruggeroepen om hem luidruch
tig te danken voor zijn artistieke presta-
ties' JOHAN VAN KEMPEN
temidden van hotelgasten, waaronder
haar vriend die kunstschilder is, een
vrouw uit Hawai en nog een man die haar
bijzondere aandacht opeist. Williams
geeft vooral de kunstschilder en de flir
tende vrouw een verwrongen gevoelsle
ven, waardoor zij iets meelijkwekkends
krijgen.
IN DE CONCEPTIE van dit groepje
onder Spoor is aan het stuk een rol toege
voegd: een spreker terzijde, die gedeelten
van de tekst voor zijn rekening neemt. Het
is daarbij alsof de auteur zelf aanwezig is
om zijn personages op gang te houden.
Tegelijk een briljante vervanging van een
souffleur. Overigens wordt de voorstel
ling in het Engels gespeeld. Dat scheelt
vertaalwerk en maakt de spelinbreng van
gastspeler Peter Cichton Williams uit
Engeland mogelijk. De theaterschoolleer-
lingen doen avontuurlijk hun best, zien er
in hun kleding en soms grotesk
geschminkte koppen extravagant uit.
Best leuk, maar met om een goed boek
voor te laten liggen. Hoewel, dat kun je
altijd later nog lezen. Tot en met 12 maart
is deze voorstelling in Shaffy.
KO VAN LEEUWEN
Ter rechterzijde is het de ultra-
reactionaire Springer-pers die Biermann
het verwijt maakt dat hij niet de marte
laar wil uithangen zoals Solsjenitsyn dat
doet. „Ik blijf het communisme verdedi
gen, dat ondanks alle barbarij, alle mis
standen daar in het Oosten, een goede
zaak blijft. Ik doe niet mee aan de mode
om alles wat daar gebeurt klakkeloos af te
Biermann heeft het moeilijk in West-
Duitsland, uit zich pessimistisch over de
toekomst. „Ik heb een zeer grote angst dat
het voor iemand die zo gewend is te leven
in een samenleving die al de eerste revolu
tionaire stap heeft gezet, erg moeilijk is te
leven in een maatschappij waar al die
moeilijkheden nog moeten beginnen”.
Zowel links als rechts uiten in Duitsland
de meest scherpe kritiek aan zijn adres.
Het organisatiecomité bijvoorbeeld dat
zich bezighield met een grote 1-mei mani
festatie in Frankfort wees hem af in een
stemmenverhouding van 11-6. Daarvan
waren er acht SPD-leden die van mening
waren dat er geen communist op het podi
um kon staan en de op de Oost-Duitse
SED georiënteerde DKP vond dat Bier
mann de arbeiders in de DDR voor dieven
uitmaakt.
Nico Betjes is op zijn sterkst wanneer
hij niet met schriele vormen werkt. Zijn
staande plastieken zijn hier in meerder
heid fors opgezet, maar er staan buiten de
vitrine ook kleine vormen. Die zijn bedui
dend minder en missen het volumineuze
effect dat bij de grotere plastieken zo snel
gaat werken. De kleinplastiek, vaak
bestaande uit voorvormen van wat later
in het groot wordt uitgewerkt, is iets meer
expressionistisch. Betjes kan kennelijk
gemakkelijker veranderen van een groot
schalig werk naar een kleinschalig dan
dat hij in wezen krachtig-grote vormen
gaat reduceren.
I Böhm die gisteren het Amsterdams
I Concertgebouworkest dirigeerde de
gebruikelijke entree via de hoge podium-
trappen vermeed, bepaalde je als publiek
bij de hoge leeftijd van deze nestor onder
de dirigenten. En misschien dacht je ook
nog even in die richting als je de enigs
zins hoekige directiegebaren (soms wijst
hij overigens alleen maar even met een
vinger) goed in je opnam. Maar wat je
hoorde, was een vitaal en honderd per
cent betrokken musiceren van het Con
certgebouworkest, al werd de kennelijk
ietwat extra nerveuze spanning van het
I spelen onder deze man met een intussen
haast legendarisch geworden naam, in
het orkest ook hier en daar in het uitvoe-
ringsresultaat weleens heel even merk
baar. De magische uitstraling van de nu
82-jarige Böhm bracht de geest van het
ware Weense klassicisme en idem van de
„Duitse" romantiek in elk geval zuiver
over. In die zin leek het er vaak op of je
met een ander orkest te doen had; zó sterk
kan deze Oostenrijker nog steeds zijn
stempel op het musiceren drukken,
r. ju
'V/J. Hij vindt dat zijn publiek langzamerhand
AMSTERDAM (ANP) Burgemeester
Samkalden van Amsterdam zal 6 april in
het Rijksmuseum Vincent van Gogh in
Amsterdam de tentoonstelling World
Press Photo openen. De burgemeester zal
tevens de hoofdprijs uitreiken aan de
maker van de persfoto van het jaar.
Behalve in Amsterdam, waar de tentoon
stelling tot en met 1 mei te zien zal zijn, zal
de expositie verder worden gehouden in
Rotterdam, Apeldoorn, Emmeloord,
Hoensbroek en Roden.
Hij is op het emde zichtbaar uitgeput,
blijft frank en open naar zijn gehoor kij
ken met nog steeds de trouwhartige blik
die gemakkelijk tot contact maken leidt.
De drie „aanmoedigingsliederen tot
besluit onderstrepen nog eens onbewust
dat Biermann, afgesneden van zijn wor
tels, steeds ontheemder raakt.
Wolf Biermann treedt vanavond op in
de Stadsschouwburg in Groningen, mor
gen in de Doelen in Rotterdam (24.15 uur)
en daags na het extra concert in het
Amsterdams Concertgebouw dat om
20.15 uur zaterdagavond begint, in het
Verenigingsgebouw in Nijmegen.
CEES STRAUS
AMSTERDAM. In de serie Tennes
see Williams, dit seizoen in het Shaffy
Theater gespeeld door leerlingen van de
Theaterschool, ging woensdagavond ,Jn
the bar of a Tokyo hotel" in première. Zes
spelers, waaronder een gast uit Londen,
hebben dit iveinig bekende stuk van Willi
ams ontrafeld en er een voorstelling van
gegeven die in elk geval aantoont dat het
groepje intensief met de psychologische
kant van de tekst is bezig geweest. Regis
seur Will Spoor heeft het geheel in een
vorm trachten te gieten waarin de essen
tie herkenbaar zou blijven, terwifl er visu
eel drastisch van platgetreden paden zou
kunnen worden afgeweken.
DAT LAATSTE is gebeurd. De bar,
waarvan in de titel van het stuk sprake is,
wordt terzijde van het speelplan aangege
ven met drie tafeltjes en daar omheen
stoelen. Centraal staat zeer dominant een
constructie van stalen steigers, driehoekig
verbonden met zeven hellende loopplan
ken. Daardoor is een kruip-door-sluip-
door toestand ontstaan. Het is een ont
werp van Willemien Oosterveld, die het
oorspronkelijk gebruikte voor een eigen
mimografie. Het ziet er prachtig uit en
schreeuwt om menselijke beweging.
WILL SPOOR, zelf iemand die uit de
bewegingskunst komt, heeft met zijn spe-
lersgroepje dankbaar gebruik gemaakt
van deze meters hoge stellage. De bewe
ging verschaft de tekst een soms boeiend
ritme. Het op grJte hoogte balanceren en
vastgrijpen om niet te vallen, is de zicht
baar gemaakte symboliek dié verwijst
naar de psychische afgronden waarboven
de karakters van Tennessee Williams
balanceren. Die vondst is beter dan het
stuk zelf, dat inhoudelijk aan de magere
kant is. Het gaat over een flirtende vrouw
Biermann: ontheemd in eigen huis
den, verwijst naar zijn communistische
afkomst, zijn vader die in Auschwitz is
omgebracht. Hij pleit niet voor liberalise
ring in zijn land, wel voor democratise
ring in socialistische zin. Duidend op het
daarvoor noodzakelijke proces zegt hij.
„De prijs die ik daaraan moet betalen is
voor mij wellicht te hoog".
Aanvankelijk was hij van plan om „lei-
se Lieder” op zijn tournee te brengen,
maar aldus Biermann, „dan zou het
publiek misschien inslapen.
Dat gebeurde allerminst want het ruim
drie uur durende optreden boeide van
begin tot eind. Zijn kwaliteiten kwamen in
die tijd ruimschoots over, niet in het minst
omdat hij zich openstelt voor zijn gehoor
en adequaat reageert op de geringste
opmerkingen. Zo moet ieder optreden een
volstrekt uniek karakter hebben dat
afhankelijk is van de mate waarin zijn
werk aanslaat.
!l
