IJMUIDEN ü0 MUD
PU ROL
Jmuidens 50-jarig
Gesprongen Handen
ruwe huid
Opvoering van het Historisch spel
op
in Thalia
g 5 Nov» des av. 8 unr
0
Velsen.
li
De Feesten:
Plaatselijk Nieuws.
IJmuiden.
Velseroord.
grootte der schepen steeds 't* kort waren
In 1897 en 98 werd liét banaal verbreed.
ï-€w/arv l^ev ^Laslag van heeren
V/. Arnold Jr en Hermann, die in een
v/are behoeft*» v00rzagen en goede zaken
V'. erd door het ingrijpen van he'
maakte,
jiet stichten van den Rijksvischaf
S ten gronde gericht.
IJmuiden bracht nu zijne afgevaardig
den ook naar den Gemeenteraad van Vel-
sen, de heeren C. P. van der Does, S,
Kuijper en P. Roggeband. Met het toene
men der bevolking werd dit aantal steeds
grooter.
Door de opkomst van I Jmuiden ontstond
er een geheele omkeer in de vroeger zoo
gemakkelijk te besturen gemeente, die toen
Burgemeester J. C. Enschedé m 1853 aan
het bestuur kwam, in haar geheel ruim
2000 zielen telde
Reeds gedurende die' jaren dat het iva-
naal door Holland op zijn Smalst ge
graven werd, gaf al de buitengewone druk
te veel zorgen en hoofdbreken aan het be-
meentebestuur, later werden die zorgen
nog grooter door de groote armoede, die
er dikwijls heerschte bij de geïmporteerde
bevolking; daarbij de groote kosten, de
aanleg van straten en wegen in het nieuwe
gedeelte. De belastingen stegen tot groote
ergernis van Oud-Velsen, Santpoort en
Jan Gij zenvaart, het landelijk en oorspron
kelijk deel der gemeente.
En uit het nieuwe deel der gemeente
kwamen leden in den Raad, die hun mond
konden roeren en met hunne eischen kwa
men voor IJmuiden, De Burgemeester En
schedé werd de stroom te machtig en legde
zijn post neer (1892), Hem volgde als bur
gemeester op, J. C, A. Weerts, die sedert
eenige jaren secretaris was geweest van
Velsen en dus van de toestanden volkomen
op de hoogte was,
Hoe het zij, Velsen van heden en van
toen blijft steeds een lappendeken met
twee tegenstrijdige deelen visscherij en
zeevaart, contra land- en tuinbouw.
Het blaadje is omgekeerd: vroeger wer
den wij bestuurd van uit Velsen en Sant
poort, thans van uit IJmuidem
Dan nog: het leelijke moet hier toch even
naar voren gebracht, er is geen onverdeel
de blijdschap voor de geheele Gemeente.
Het zoo welvarende en rijk aan natuur
schoon zijnde Velsen, is en wordt lang
zaam maar zeker verwoest door het groei
ende IJmuiden en Velseroord welke bei
den onlangs bijeengetrokken zijn. Stichtin
gen zooals de Papierfabriek, de Hoogovens
niet al hun aanhang, dienen nu juist niet,
om Velsen als woonplaats aanlokkelijk te
maken. Velen met ons staren dan ook nog
weemoedig terug op al het schoons, dat
heeft moeten wijken als gevolg van den
voor Amsterdam zoo nöodigen aanleg van
een nieuwen Waterweg naar Zee.
Doch wij kunnen ons het gevoelen van
anderen voor wie al deze dingen onbekend
of niets zijn, indenken en dat zij trotsch
zijn op het 50-jarig bestaan en den bloei
van hun IJmuiden en heffen dus gezamen
lijk een „Leve IJmuiden'' aan, met den
wensch dat het een parel moge blijven ei
worden aan de Kroon der Nederlanden."
S. C. L. P.
Het aandeel der beug-visscherij
en de opkomst en bloei
van IJmuiden»
In hetgeen hier volgt zal in het kort be
schreven worden, hoe de nu bijna verdwe
nen beugvisscherijvoor IJmuiden de be
langrijkste tak van bedrijf was en dit jaren
lang is geweest en een groot aandeel heeft
gehad in de opkomst dezer plaats.
Om zich een duidelijk beeld te kunnen
vormen hoe IJmuiden een visscherijplaats
werd, zal eerst een korte beschrijving wór
den gegeven van den toestand der versche-
vischvaart omstreeks 1876 en later.
Aan den aanvoer en handel in versche
visch heeft IJmuiden zijn opkomst te dan
ken.
De aanvoer van zoute visch en- pekel
haring is pas gekomen toen onze plaats al
jaren een vischafslag, visschershaven en
drukke vischhandel had.
De aanvoer van versche visch is dus al
hier steeds hoofdzaak geweest, is dit nog
en zal waarschijnlijk wel zoo blijven zoo
lang hier vischaanvoer plaats zal hebben.
In de jaren omstreeks 1876, werd de ver
sche vinschvangst uitgeoefend door beug
sloepen, zeilloggers, bomschuiten en botters
of schokkers.
De zeilkotters, die ook versche visch
aanbrachten waren meestal van Engelsche
nationaliteit.
De enkele stoomtrawler, die toen ter
tijd de visch vangst uitoefende kon buiten
beschouwing worden gelaten, daar deze,
op een heel enkele uitzondering na, in dién
tijd niet te IJmuiden binnenkwamen. Dit
is pas zoo geworden toen deze vaartuigen
ook van ons land in de vaart werden ge
bracht.
De beugsloepen, die het grootste aandeel
gehad hebben in de vestiging van de vis
scherij alhier behoorden dien tijd thuis te
Middelharnis, Pernis en Zwartewaal.
Ook beugden nog vaartuigen om versche
visch van Vlaardingen en Maassluis, maar
alleen in den na-winter, na het eindigen
van de haringvisscherij.
De sloepen, thuisbehoorend in de drie
Eerstgenoemde plaatsen, brachten voor de
opening van het Noordzeekanaal hun ver
sche visch hoofdzakelijk ter markt te Nieu-
wediep, Hellevoetsluis, en Middelharnis,
ook wel maar in mindere mate, te Rotter
dam, Vlaardingen en Antwerpen.
Ook werd vooral door de Pernische sloe
pen op Engeland gevaren, en meestal
gunstig de visch verkocht.
Bij vriezend weder, als het Goereesche-
en Texselsche zeegat en de Maasmond, la
ter de Nieuwe Waterweg, door drijfijs
moeilijk of in het geheel niet toegankelijk
waren, werd de visch ook wel z.g. onder
den wal verkocht, hoofdzakelijk te Egmond
aan Zee, waar toen ter tijde versche-visch-
handelaren gevestigd waren.
De bomschuiten, die alleen bij uitzonde
ring een haven binnenvielen, verkochten
hun visch te Egmond, Zandvoort, Katwijk
en Scheveningen aan het strand, terwijl de
botters hoofdzakelijk te Nieuwediep markt
ten.
Voor 1876 was er dus tusschen het Tex-
elsche zeegat en den mond der Maas (den
Nieuwen Waterweg) geen haven, die voor
kielvaartuigen te gebruiken was.
De opening van het, ten behoeve van Am
sterdam gegraven, Noordzeekanaal maak
te aan dézen toestand een einde, daar er
ongeveer halfweg de kust, een ruime,
gemakkelijk toegankelijke, en bijna bij
iedere weersgesteldheid aan te loopen, ha
ven open kwam.
Van deze haven, voor den handel aange
legd, maakten zoo zal blijken de visschers-
vaartuigen weldra een gretig gebruik, en
dit gebruik werd in den loop der tijden
van zulken omvang, dat in alle voorge
noemde plaatsen weldra weinig of in het
geheel niet meer, versche visch werd aan
gevoerd.
De reden hiervan is, zoo als ieder zal be
grijpen een ongemeen gunstige ligging, in
het midden van een schoone kust, en ge
legen aan de grens van een zeer groot ir
opkomst zijnd achterland aan diep vaar
water en aangesloten aan het spoorwegnet.
De eerste aanvoer van versche visch al
hier had plaats door een enkele bomschuit
of botter, die door slecht weder of anders
zins niet in hun gewone plaats konden
markten. De visch werd dan verkocht aan
Egmonder vischhandelaren, die dan daar
voor van Egmond kwamen. Deze stuurden
dan de door hen gekochte visch naar Eg
mond of Zandvoort, waar zij verder ver
handeld werd.
Zooals men ziet een heel pover begin.
Een van de eerste kooplieden die hier
ter plaatse visefi gekocht en verhandeld
heeft is de nu nog levende oude heer Schol-
der aan ieder hier ter plaatse wel bekend.
Zooajs te begrijpen is, was er dus in den
eersten tijd niéts te bespeuren van een
vischafslag, en wat daarmede in verband
staat.
Dit werd anders, toen de beugsloepen,
die omstreeks half October aan de winter-
visscherij, bijzonder ook te IJmuiden, be
gonnen binnen te loopen, en hun visch ter
markt brachten.
Deze vaartuigen brachten toen ter tijd
vrij groote ladingen schel visch, kabeljauw,
leng, heilbot, rog, vleet, koolvisch enz. aan.
In dien lijd was het te IJmuiden een
rechte chaos, en was er, daar er geen vaste
regeling bestond, veel verschil tusschen de
visschers en vischhandelaren, hetwelk dik
wijls op minder vredelievende wijze werd
opgelost, zoo als ieder, die dezen tijd
heeft mede gemaakt, weet.
Gelukkig duurde deze toestand slechts
kort, daar door den Heer Arnold, die toen
ter tijd, m deze streek veel grond-bezit
had, een vischmarkt met afslag-gebouw
werd gesticht.
Dit afslag-gebouw en deze vischmarkt
werden gebouwd in de nabijheid der kleine
sluis, daar de visschershaven nog aange
legd moest worden en de vaartuigen aan
de steigers bij deze sluizen de visch aan
brachten en losten. Door de stichting van
een geregel den afslag was de eerste schre
de gedaan in de goede richting en kwamen
er steeds meer visschersvaartuigen hier ter
markt, daar de prijs, die voor dé visch be
taalt werd, hier meestal hooger was dan
op andere plaatsen.
Weldra werd de aanlegruïmte enz. te
klein voor de vele, hier binnenloopende
visschersvaartuigen, daar alleen nog maar
het kanaal vanaf de oude sluizen naar zee
bestond en er voldoende ruimte in dit ka
naal voor de passeerende zeeschepen moest
over blijven.
Dit werd ook door de regeering ingezien
zoodat besloten werd tot aanleg van een
visschershaven, die in het jaar 1906 in ge
bruik werd gesteld.
Omstreeks 1890 was alhier de toestand
aldus.
Vanaf October tot ongeveer Mei werd er
versche visch aangebracht door beugers
van Middelharnis, Pernis en Zwartewaal
waarbij in Januari nog kwamen de beugers
van Vlaardingen en Maassluis, totaal on
geveer 100 stuks.
Deze beugschepen, de welbekende sloe
pen, deden reizen van 8 tot 14 dagen en
brachten versche visch aan, welke in het
ijs werd bewaart, of levend in de bun werd
aangebracht.
Bijna altijd werd de visch afgeslagen in
het afslag-gebouw en verkocht vóór dat zij
gëlost was, dus juist omgekeerd als nu
heden geschiedt. De levende visch werd in
Doos 30-60-90ct.
Tube 80ct.
Bij Apofh.en Drogisten,
567
vischkaren overgeschept, en de doode aan
den wal of in vaartuigen gelost.
Daar de ruimte, zooals gezegd is, zeer
beperkt was, werden de sloepen bij storm
weer, of als de visschers naar huis gingen,
hetgeen om de drie reizen geschiedde naar
binnen geschut en daar aan den kant ge
meerd.
Voor vele duizenden guldens aan ver
sche visch werd door de sloepen alhier
aangebracht, zoodat het op sommige dagen
in den omtrek der oude vischhal zeer druk
en levendig was.
Meer en meer vestigden zich hier de
vischhandelaren, komen van andere plaat
sen, gedachtig aan het spreekwoord: „als
het getij verloopt moeten de bakens verzet
worden'', of kwamen naar hier om visch te
koopen en te verzenden.
Omstreeks Mei staakten de sloepen de
visscherij, niet uit oorzaak van te weinig
vangst, maar omdat met het warme weer,
de prijzen der versche rondvisch zoo laag
werden, dat het visschen voor hun niet
meer loonend was.
Des zomers werd hier dus alleen versche
visch aangevoerd door de botters en Engel
sche vischkotters, de z.g.n. smacks, die in
vrij groot aantal hier hun vangst ter markt
brachten.
Voor de invoer der stoomtrawlers, heb
ben van hier ook nog verschillende, aan
ÏJmuider reeders toebehoorende, in Enge
land aangekochte smacks, ter trawl-vis
scherij gevaren, welke meestentijds oude
vaartuigen bij invoer der stoomtrawl-vis
scherij de een na den ander werden t
kocht, daar de bemanningen door de meer
dere verdienste op de stoomvaartuigen
overgingen.
Maar de echte levendigheid kwam toch
alleen als de sloepen weder hier binnen
vielen. Hun komst werd dan ook door de
vischhandelaars met verlangen tegemoet
gezien, daar dan de eigenlijke vischhandel
weder begon.
Met de komst en de ingebruikstelling der
stoomtrawlers, is de hier bovengeschetste
toestand in het eerst langzamerhand en la
ter in zeer snel tempo anders geworden.
Door de al schraler wordende vangsten
en als gevolg daarvaiy geringëre verdiens
ten en het daaruit .voortvloeiende verloop
der bemanningen, staakte sloep na sloep
het bedrijf, zoodat in den afgeloopen win
ter de laatste zeilbeuger geheel zonder
vangst binnen kwam èn men het bijltje er
bij neer legde.
Nu beugt nog van Januari tot Mei een
aantal stoombeugers van Vlaardingen met
steeds minder gunstig'resultaat, zoodat als
de vangsten niet verbeteren de aanvoer van
beugvisch alhier in afzienbaren tij d wel zal
eindigen. K.
door den Heer O. VOET,
Prijzen der plaatsen van f 0.50 tot f 1.25 plus belasting.
Plaatsbespreking in „Thalia" op 5 Nov. van 11 tot 1 uur
en vanaf 6 uur 's avonds.
li
oordkerk in den Haag, zal spreken over
„Het geestelijk verleden van IJmuiden".
Te verwachten is, dat deze samenkomst
velen zal trekken.
In verband met het feit, dat het a.s.
Maandag 50 jaar geleden zal zijn, dat het
Noordzeekanaal is opengesteld, maakt men
de N. Rott. Ct. er op opmerkzaam, dat in
het privé-kantoor van de United Cargo
Steamer and Transport company aan de
Willemskade te Rotterdam een oorkonde
hangt, welk exemplaar eenig in ons land
moet zijn. Deze oorkonde, welke o.m. de
handteekening van Koning Willem III
draagt en zeer mooi uitgevoerd is, luidt als
volgt:
Op heden, den len November 1876 is
door zijne Majesteit Willem III, Koning
der Nederlanden, Groothertog van Luxem
burg, enz., enz. de haven van IJmuiden
opengesteld en daardoor de gedachte ver
wezenlijkt, in 1816 uitgesproken door zijne
doorluchtigen voorzaat, Koning Willem I,
die Amsterdams handel en scheepvaart
den kortsten weg naar zee wees, door j
In de week van 1723 October zjja
in deze gemeente één geval van diphtheri-
tis en vier gevallen van roodvonk voorge-
komen.
Het is een goede daad van het ge.
meentebestuur geweest, om de willekeuri
ge stopplaatsen der autobussen te vervan-
gen door vaste, waardoor de veiligheid van
het verkeer ten zeerste bevorderd is.
Maar bij de vaststelling dezer stopplaat-
sen is men wel wat onoordeelkundig te
werk gegaan, vooral te Wijkeroog, waar
vooral met de vele regens den laatsten
de passagiers verplicht zijn, om bij het ver
laten der bussen welke uit de richting
Haarlem komen, pardoes in den modder ti
slappen, iets wat den geheelen winter
tuurlijk niet beter wordt.
Het zou daarom sterk aanbeveling ver
dienen, deze stopplaatsen te voorzien
vluchtheuvelt j es.
Nu per 1 November Wijkeroog ver
dwijnt, althans officieel, is door het hoofd
bestuur der posterijen de bepaling gemaakt,
dat poststukken, bestemd voor dit dee
Holland op zijn Smalst."
Dit exemplaar van de oorkonde is fa- ^gj. gemeente, als adres moeten
miliebezit van een van de firmanten vanj Velsen-Noord. In de praktijk zal dit tenge-
genoemde firma. t volge hebben, dat waar ook op dien datura'
Velseroord verdwijnt, hiervoor op den duur
Het zijn Jacobus Engelhart en Gijs
IJMUIDEN IN FEESTTOOI.
Onze stad is in feesttooi! Wat ziet ze er
prachtig uit en wat is er een werk gemaakt
van de versieringen. De eene straat is nog
mooier dan de andere. Zeer mooi zijn voor
al de versieringen, door het Hoofdcomité
aangebracht bij het Stationsplein, op het
Willemsplein, bij te betonbrug, bij het
station Velsen en aan den Zeeweg te Vel
seroord. Verder bij de toegangen tot IJmui
den bij de oude sluis.
Maar ook de buurtcommissies hebben
veel mooi werk verricht. Wij willen de
eene straat niet voor de andere noemen,
alle hebben ze eer van hun werk. En men
moet ze nu maar gaan.zien. Trouwens, des
avonds was het deze week al druk, want
van Dinsdag tot Donderdag hebben velen
reeds een kijkje genomen.
Behalve Oud-1 Jmuiden, komen IJmui
denOost en Velseroord ook goed voor
den dag. En 't mooist is de versiering des
avonds, als de vele electrische lichtjes
worden ontstoken en wanneer de prachtig*
etalages onzer winkeliers stralen in een
zee van licht.
Nu zijn de feesten begonnen. Laat ons
de wensch nog eenmaal mogen uitspreken,
dat wij opgewekt, maar waardig zullen
bertha EngelhartDe Kruyf, die in 1854
van de hei verhuisden naar 't duin, ten Z.
van de toen geprojecteerden sluis en daar
mede onbewust den grondslag legden voor
IJmuiden.
Hunne portretten worden ter gelegen
heid van het 50-jarig bestaan van IJmui
den door den heer N. Engelhart aan de
gemeente ten geschenke aangeboden, met
bestemming voor het Raadhuis.
in de plaats komt, Velseïmoord, wat niet1
zal nalaten, nu en dan tot verwarring aan
leiding te geven. Hl. Dbl.
feestvieren, zoodat wij er straks met groo
te voldoening op zullen mogen terugzien.
De versieringen voor rekening van het
Hoofdcomité zijn niet alleen uitgevoerd
door den heer B. van Geldorp, maar ook
door de firma's Lindhout en de Waard en
Cupido en Dalmeyer.
In de Ned. Herv. Kerk wordt Don
derdag 4 November, des avenonds 8 uur,
een samenkomst gehouden, waarin de eer
ste predikant dezer gemeente, Ds. H. W.
Creutzberg, thans voorganger der Duin-
De directeur van het post- en tele
graafkantoor alhier maakt bekend, dat in
verband met de feesten te IJmuiden, Vel
seroord, Velsen en Wijkeroog, op Dinsdag
.s. de avond- en op Donderdagav. de mid-
dagbestelling niet wordt uitgevoerd. De
post voor de busrechthouders blijft nor
maal in de postbussen gesorteerd.
Donderdag is door den botter UK. 95
lhier aangebracht het lijk van den matroos
Mar. Ouwehand, een der opvarenden van
den op 9 dezer voor onze haven verganen
logger Agatha Maria KW. 152. Het lijk is
naar Katwijk overgebracht en daar ter
aarde besteld.
De Nederlandsche Spoorwegen heb
ben aanbesteed het maken van de stop
plaatsen ZeewegVelseroord en IJmuiden
Oost en bijkomende werken op de spoor
wegen HaarlemVelsen en Velsen-
IJmuiden. Raming f 63.000 A: met hulp
bruggen der Mij,; B met gebruikmaking
van eigen materiaal. Ingekomen 39 biljet
ten. Laagste inschrijver de heer J. H. v.
Berghem Jr., Noordwijk aan Zee: A:
f 46.360; B: f 47.700.
De Lotus-prijsvraag.
Wij ontvingen een heele zending reclame
materiaal voor den Lotus-prijsvraag,-uitge
schreven door de N.V. Vereenigde Marga-I
rinefabrieken. Men kent dezen prij vraag
en dit reclame materiaal, de grGote plaat
met de 48 koppen, de plaat met den heer
„Wie ben ik enz. Deze prijsvraag heeft j!
ingeslagen en in ce groote steden veroor-r
zaken de mannen met de reclameborden
volksoploopen. Er zijn dan ook f 21.000
aan geldprijzen verdienen en menigeen
hoopt op de f .1000 of f 500. Er wordtin
de huizen heel wat gestaard op de 48
heerenkoppen, jong en oud doet er aan mee.
De tijd voor den uitslag nadert, men
moet zich haasten, om hei raadsel der
hoeden helpen op te lossen.
Nabij het Velserduinerbuurtplein is
Woensdagmorgen een melkauto van de fir-
me S. in botsing gekomen met een luxe
auto van den heer K. uit Haarlem. De
laatste auto werd zeer ernstig beschadigd,
zoodat deze met een z.g. servicewagen
naar Haarlem moest worden vervoerd. Er
hadden geen persoonlijke ongelukken
plaats De schuldvraag wordt door de po- siw'spleLumuidcn.'
Iitie onderzocht
DE BREESAAP.
Het Palslerhof dat slond te droomen
In 'I duin, dicht bij het Noorzeeskanilj
Toen is in de Breesaap gekomen
Een Kanaal en Sluis, in 't mulle zand
Maar reeds na korten lijd van jaren
Was d' eerste sluis alweer ie klein,
Er kwamen grooter schepen varen,
Er moest een grooter sluis ook zijn.
Voor 70 jaren werd 'k geboren
Daar in dat stille Breesaapland.
En niemand wist het van te voren
Dat nog een grooter sluis zou komen,
Deez' sluis, de grootste van ons land
En van de wereld, komt tot stand.
J. J, P1ROVANO.
(De bekende volksman).
Geboren 21 Juli 1850.
WITTE KRUIS AFD. VELSEN.
Het Witte Kruis, geeft hulp in huis.
Geeft U met ingang van 1 November op als lid
van 't Witte Kruis, U ontvangt in de maanden Not
vember en December een bewijs van lidmaatschap
dat ook het geheele jaar 1927 geldig is. De mini
mum contributie bedraagt f 1.60 per jaar. Tal van
gezinnen werden in den laatsten tijd aangespoord
zich als lid op te geven, maar nog velen weigerden.
Heel wat keeren moest daardoor gebruik wor
den gemaakt van het Noodlidmaatschap, dat f 4.—
kost. Als lid der vereeniging heeft men recht op
de hulp van de Wijkverpleegster en gratis gebruik
van verpleegmateriaal. Ziekte komt onverwachts.
Stel het niet uit. Laten zij die lid zijn, anderen
aansporen om lid te worden.
Geeft U nog heden als lid op, aan een der onder
staande adressen:
Zuster M. E. v. d. Hoek, Wijkgebouw, Dwarsweg.
Velsen,
Zuster A. W. Tulp, Wijkgebouw, Wiistelaan,
Santpoort.
Zuster T. de Beurs, Trompstraat 96, Velseroord.
J. Woltman, administrateur der Ver, Wijkgeb.,
,i Xii -iju
Prop.
