Kabinet lijdt op twee punten een nederlaag
ERNEST RUTHERFORD OVERLEDEN.
Wi
DONDERDAG 21 OCTOBER 1937
TWEEDE KAMER
De grondwetsherziening niet in haar
geheel aanvaard.
Tertiaire wegen in het geding.
Den Haag, Woensdag.
De heer de Mar chant et d'Ansem-
bourg (Nat.-Soc.) gaf in verband met ae
gebruikelijke toedeeling van den spreektijd
bij de over eenige weken aanvangende alge-
meene beschouwingen over de Rijksbegroo-
ting te kennen, bezwaar te hebben tegen het
systeem waardoor niet alle fracties even lang
mogen spreken. Na deze verklaring vonden
de stemmingen over de acht wetsontwerpen
tot wijziging van de Grondwet plaats. Zes be
haalden een overweldigende meerderheid.
Doch de regeling tot wering van revolutio
naire volksvertegenwoordigers (ontwerp V)
en het verzamelontwerp VII. dat o.m. de mo
gelijkheid wilde scheppen van de benoeming
van staatssecretarissen en van gedeeltelijke
opheffing van de parlementaire onschend
baarheid het eerste was voor de Staatk.
Gereformeerden, het tweede voor nat.-so-
cialisten, sociaal-democraten, vrijzinnig-de
mocraten, christen-democraten en commu
nisten een onoverkomelijke steen des aan
stoots kregen niet de instemming van 2/3.
Mr. Dr. Ir. J. A. M. van Buuren
Minister van Waterstaat
Daardoor zijn deze niet onbelangrijke on-
derdeelen der herzieningsvoorstellen van de
baan geraakt en aldus had het in Juni opge
treden kabinet-Col ij n zijn eerste nederlaag
te boeken, waarvoor intusschen het vorige
kabinet-Colijn reeds de grondslagen had ge
legd. Eenig politiek gevolg brengt dit échec je
echter niet met zich mee, aangezien het ka
binet ook zonder deze wijzigingen van onze
hoogste staatswet, gerust de verantwoorde
lijkheid voor het voeren van het bewind
durft te blijven dragen.
Het opmaken van de voordracht ter ver"
vulling van een vacature in de Rekenkamer,
leverde eenige verrassingen op, doordat no.
één op de lijst van aanbeveling, te weten de
heer Berckenkamp, secretaris van de Reken
kamer het onderspit moest delven, achter
eenvolgens tegenover den heer Norel, Dr.
Bakker en Dr. Schippers, die in deze volg
orde op de voordracht kwamen te staan, ter
wijl zij op de lijst van aanbeveling respec
tievelijk 4. 5 en 3 hadden gestaan.
Het eenige agandapunt, dat nog tot eenige
discussie aanleiding gaf, was het wetsont-
werk tot wijziging van de motorrijtuigenbe
lastingwet en van de wet tot instelling van
een verkeersfonds. De bedoeling van het aan
hangige ontwerp was, zeer kort samengevat,
voor de provincies een voordeeligere regeling
in het leven te roepen met het oog op de be
hartiging van aanleg en onderhoud van ter
tiaire wegen, d.w.z. wegen van meer beperkt
provinciaal en locaal belang: 10 pet. van de
opbrengst der verkeersbelastingen zal hiertoe
voortaan ter beschikking van de provincie
komen.
Niet onvermakelijk was het o.m. Mr. Dr. Ir.
v. Bum-en te zien „groenloopen". Zijn ont-
groeners maakten het hem uiterst gemakke
lijk, doch zelf legde hij, al heeft hij in Indië
toch ook 'n ervaring opgedaan met een col
lege als den Volksraad, bepaald onwennigheid
in het parlementaire milieu aan den dag. Dit
viel vooral waar te nemen, voordat hij aan
het woord kwam.
Toen b.v. ir. Bon ga erts (r.-k.) rapport
stond uit te brengen, spoedde Minister v.
Buuren zich al, gewapend met 'n bloc-note
in de richting van dien afgevaardigde ten
einde toch vooral alles nauwkeurig te kun
nen aan teekenen. zijn ambtgenoot van
Justitie Mr. G os el in g trok hem, zoo te
zeggen, aan z'n jasje, en maakte hem dui
delijk, dat er nog niets van belang aan het
handje was. Maar ook daarna leek de Mi
nister zich nog niet heelemaal op z'n gemak
te voelen: hij zat. als het ware, een beetje
te rijden achter de Ministerstafel. Toen hij
eenmaal zelf mocht opstaan om het van z'n
voorganger afkomstig ontwerp te verdedigen,
deed hij dat in keurigen vorm en viel een
aangenaam, zij het aanvankelijk nog wat
zacht klinkend, stern-orgaan te bewonderen.
Bij de algemeene
gedachten wisseling
over het wetsvoorstel
had o.m. Ir. v. d.
Waerden (s.d.) be
toogd. dat de Noord
oostelijke provincies,
vooral Drente, te wei
nig krijgen, terwijl
verder nog vermeld
zij, dat volgens Ir.
Bongaerts (r.-k.)
thans, nu er meer
geld voor de tertiaire
wegen beschikbaar
komt, de tollen zoo
spoedig mogelijk die
nen te verdwijnen.
Een amendement-de Geer (c.-h.) dat een
anderen grondslag aangenomen wilde zien
voor de uitkeering aan de provincies, had
ten doel een wat gunstigere regeling, dan
het wetsontwerp bevatte, ten behoeve van
de kleinere provincies vast te stellen. Jhr. mr.
de Geer en Ir. v. d. Waerden (s.-d.)
bleken het hieromtrent wel eens te kunnen
worden, maar Ir. Bongaerts (r.-k.) toon
de zich minder geneigd om nu op eenmaal
weer 'n verandering in het regeeringsvoor-
stel op te nemen, dat al bij het schriftelijk
overleg met de Kamer een wijziging van be
lang had ondergaan. Hoe de provinciale be
sturen thans weer over dit amendement den
ken, is onbekend. Daarom acht spr. het
beter nu maar verder ongewijzigd het ont
werp aan te nemen. Minister v. Buuren
was het met den heer Eb els (v.-d.) eens,
die zich ook tegen deze amendeeringspoging
had uitgesproken, zij het ten deele op am
dere gronden als de heer Bongaerts. Met
4336 stemmen verwierp de Kamer het
amendement en mocht de Minister van Wa
terstaat dus een overwinning boeken. Een
ander amendement-de Geer op 'n onderdeel
van de berekening voor de uitkeering be
trekking hebbende werd overgenomen, waar
na het wetsontwerp er zonder hoofdelijke
stemming doorging evenals o.a^ eenige con-
tingenteeringsontwerpen.
Aan het slot van de vergadering deelde
President A al b er se mee van plan te zijn,
de Kamer weer bijeen te roepen tegen 9
November.
E. v. R.
Leiders van Amerikaansch Reis
bureau bezochten ons land.
Twaalf leiders van de American Express
Company, een der grootste Amerikaansche
reisbureaux, die 20 September in Europa ar
riveerden met het doel de oude wereld uit
eigen ervaring en aanschouwing goed te lee-
ren kennen en daardoor de „adspirant-Euro-
pe-visitors" straks bij hun terugkomst beter
te kunnen inlichten, arriveerden na Dins
dag' Amsterdam en omgeving te hebben be
zichtigd Woensdag in de residentie. In de
ochtenduren bezochten de gasten verschil
lende hotels, waarna in „De Wittebrug" de
lunch werd gebruikt.
Na de lunch bezichtigden de gasten Sche-
veningen en Wassenaar. Per touringcar ver
trokken ze daarna naar Rotterdam, voor
een ..flying visit". Om 5 uur Woensdagmid
dag hebben de Amerikanen ons land verla
ten om via Keulen een bezoek te brengen
aan de midden-Europeesche landen.
Een Madoera-Welvaartfomls.
Wetsontwerp bij de Tweede Kamer ingediend.
Ingediend is bij de Tweede-Kamer een
wetsontwerp houdende instelling van een
Madoera-welvaartsfonds.
In de Memorie van Toelichting voor den
Volksraad op de Indische begrooting voor
1937 is uitvoerig uiteengezet, dat de reorga
nisatie van de zoutwinning op het eiland
Madoera gepaard zal dienen te gaan met
het treffen van bijzondere maatregelen ter
bevordering van de welvaart der bevolking
van dat eiland en met het beschikbaar stel
len van fondsen voor dat doel. Daarbij werd
tevens een voorloopige opsomming gegeven
van de objecten, die ter bereiking van het
beoogd doel in aanmerking kwamen.
De noodzakelijke middelen voor de finan
ciering van deze maatregelen zullen langs
twee wegen verkregen worden. In de eerste
plaats zal op de Indische begrooting, ten
laste van de opium- en zoutregie, voor dit
doel een bedrag van f 3.250.000 worden afge
zonderd. dat over een tijdvak van 15 jaren
zal worden verdeeld.
In de tweede plaats zal uit de Nederland-
sche welvaartsbijdrage van f 25 millioen een
bedrag van f 800.000 voor de welvaartszorg op
Madoera gereserveerd worden.
De volksraad heeft in ziin vergadering van
26 Juli jl. zonder beraadslaging en zonder
hoofdelijke stemming geadviseerd tot aan
neming van het onderhavig wetsontwerp.
Het vermiste meisje te
Rotterdam.
De nasporingen naar de uit de ouderlijke
woning verdwenen zevenjarige Lijntje Huiser
hebben nog geen resultaat opgeleverd. De
Commissaris van politie in de tweede afdëe-
ling houdt evenwel rekening met de mogelijk
heid, dat behalve de automobilist uit
Dordrecht, die op een desbetreffend verzoek
afwijzend heeft geantwoord, nog meer auto
mobilisten Vrijdagavond na zeven uur op den
weg RotterdamDordrecht van een man het
verzoek hebben gekregen om een jeugdig
meisje mee te nemen naar een adres in
Zwijndrecht. Wanneer dit eventueel het ge
val is, worden deze verzocht zich te willen
vervoegen aan het bureau Sandelingenplein te
Rotterdam tot het geven van inlichtingen.
Een jaar «jeëischt tegen den burge
meester van Ouddorp.
Woensdagmiddag werd de strafzaak tegen
den 40-jarigen burgemeester van Ouddorp,
G. J. F. G. du S. voortgezet en beëindigd.
Om kwart voor twee ving de officier van
Justitie bij de Rotterdamsche rechtbank, mr.
J. F. Hoeffelman, zijn requisitoir aan. Hij
ging aan de hand van de verschillende ver
klaringen van getuigen en verdachte zelf de
strafbare handeling van verdachte na. Hij
merkte hierbij op, dat het aan den brigadier
veldwachter van Ouddorp te danken is ge-
weets, dat deze zaak aan het rollen werd ge
bracht. Naar aanleiding van zijn rapport aan
den officier voornoemd gedaan, is deze er toe
overgegaan de zaak gerechtelijk te vervol
gen.
Weliswaar heeft verdachte al het mogelijke
gedaan om de zaak buiten de justitie te hou
den, doch het O. M. kon dit niet toestaan.
De officier van Justitie hield een requisitoir
dat twee uur duurde. Hij achtte de aan ver
dachte ten laste gelegde feiten bewezen en
eischte derhalve een gevangenisstraf voor
den tijd van een jaar.
De raadsman van verdachte, mr. Fokma,
wees in zijn pleidooi op de onbetrouwbaarheid
van verschillende getuigen en de hetze, die er
in het dorp tegen den burgemeester gevoerd
werd en nog gevoerd wordt.
Deze hetze hield verband met de kerkelijke
en politieke opvattingen van den burge
meester. Een toppunt is wel dat hij aan nie
mand een cent schuldig is. PI. concludeerde
vrijspraak.
Uitspraak 2 November a.s.
t..Hoe kan ik in mijn humeur zijn,
meneer Goederaadl Overdag kan
ik mij nauwelijks bewegen en 's
jiachfs bijna niet slapen van de pijn I"
„Dus rheumafiek! en doet U daar
niets tegen?"
„Ach, waf zal ik daartegen doen?"
„Maar U bent toch niet van giste
ren? eenvoudig Aspirin nemen,
en wel meermalen per dag 1—2
tabletten, dat helptI"
(Adv. Ingez. Med.)
De Dr. A. Kuyper-tentoonstelling
te Amsterdam geopend.
Enorme hoeveelheid souvenirs en documenten
verzameld.
In tegenwoordigheid van den minister-pre
sident, dr. H. Colijn, is gistermiddag om twee
uur in enkele zalen van de afdeeling „moder
ne kunst" van het Rijksmuseum te Amsterdam
de dr. Abraham Kuyper-tentoonstelling ge
opend.
De enorme verscheidenheid van souvenirs
en documenten, die deze tentoonstelling rijk
is voornamelijk bijeengebracht door prof.
dr. H. H. Kuyper en mej. J. H. Kuyper, terwijl
de inrichting is verzorgd door den heer D.
Grosheide en mej. M. E. Kluit. De indeeling
is zeer overzichtelijk en is eerder naar tijd
vakken geschied dan naar de verschillende
richtingen, waarin dr. Kuyper zich op poli
tiek en godsdienstig en paedagogisch gebied
heeft bewogen. Dat daar echter wel eens van
moest worden ofgeweken ziet men in de vi
trine, waarin de doopjurk, de proffesorale
tabbaard en het minïsterscostuum van dr. A.
Kuyper tezamen zijn tentoongesteld. In een
andere vitrine vindt men het „doopbillet"
de cijferlijst van de school, waaruit blijkt dat
Abraham Kuyper wel eens gespijbeld heeft,
de examen getuigschriften en den doctorsbul.
Ook zijn er verzen, jeugdportretten, zijn dis
sertatie, briefkaarten en beroepsbrieven, bro
chures, een bruiloftslied, de bul waarbij hij
tot predikant werd beroepen en een oud fa
miliestuk: het poëziealbum, waarin zijn aan
staande vrouw een lang, zeer lang vers heeft
geschreven. Een lange vitrine is gewijd aan
zijn predikan'tsjaren te Amsterdam, mee bro
chures en portretten en stukken die dateeren
uit den tijd van de oprichting van het dag
blad „De Standaard" daar zijn eveneens be
langrijke documenten te vinden over de op
richting en de ontwikkeling van de Vrije
Universiteit, terwijl een interessante reeks
pamfletten en spotprenten een ruim over
zicht geeft van de kwestie van de doleantie.
Aan de andere zijde van de zaal ligt de gan-
sche ontwikkeling van de anti-revolution-
naire partij voor het oog van den toeschou
wer in een vrijwel volledige reeks spotprenten
en brochures uitgestald, waarnaast authen
tieke aanteekeningen betreffende het mini
sterie Kuyper en verschillende politieke
kwesties zijn neergelegd. Een zeer kostbaar
stuk is de met zilver beslagen doleantie
bijbel van dr. Kuyper, terwijl een compleet
model van een zeilschip herinnert aan den
noodgedwongen rusttijd, dien dr. Kuyper in
Marseille moest nemen.
Bij de reissouvenirs is een zeer waardevolle
inzending, in den vorm van een olijftak, die
dr. Kuyper, na zijn reis om de Middelland-
sche Zee had meegebracht en met een op
dracht aan H. M. de Koningin had aangebo
den. Thans zijn deze olijftak en deze op
dracht, dank zij een goedgunstige beschik
king van H. M. de Koningin ook op deze ten
toonstelling te zien.
De kleine zaal aan den linkerkant is inge
richt als de studeerkamer van dr. Kuyper,
zooals deze altijd is geweest. Terwijl een
klein vertrek aan de rechterzijde een merk
waardige verzameling origineele spotprenten
bevat. Een groot aantal schilderijen en por
tretten, waaronder een prachtige litho van
Jan Veth en schilderij van dr. F. L. Rutgers
door Izaak Israëls, completeert tenslotte de
uitgebreide collectie.
Prof. mr. V. H. Rutgers heeft de openings
rede uitgesproken.
Fietser bij aanrijding gedood.
Woensdagmiddag is de ongehuwde schipper
E. Venema, die zich per rijwiel van zijn
familie te Onderdendam naai Groningen be-
jaf, op de Bedumerweg aangereden door een
auto, die juist op dat punt een bietenwagen
wilde passeeren.
V. werd door de auto gegrepen en was vrij
wel onmiddellijk dood.
De auto werd licht beschadigd. Tegen den
bestuurder, H. J. B„ werd proces-verbaal op
gemaakt.
Prinselijk Paar op liet Loo.
Het Prinselijk paar is hedenochtend per
nachttrein van zijn verblijf in het buitenland
op het Loo teruggekeerd.
Zonder op te letten overgestoken.
Doodelijk ongeluk op den Rijksweg
RotterdamDordrecht.
Woensdagmiddag om twee uur is op den
nieuwen Rijksweg RotterdamDordrecht, ter
hoogte van de grens RidderkerkHendrik Tdo
Ambacht een ernstig ongeluk gebeurd.
De ongeveer zestig-jarige Monshouwer uit
Rotterdam, die bij de wegverbreeding werk
zaam was, stak zonder op te letten met zijn
rijwiel den weg over, juist op het oogenblik
dat uit de richting Rotterdam een personen
auto naderde. Een botsing kon de bestuurde:
niet meer vermijden. M. kreeg zulk een hevi-
ven klap. dat hij 25 meter werd weggeslingerd
"i was op slag dood
Van de auto werd de voorruit verbrijzeld.
De bestuurder van de auto treft geen schuld.
Natuurkundige van internationale vermaardheid
oensdagmorgen werden de natuur
kundigen over de geheele wereld op
geschrikt door een bericht in de
ochtendbladen, dat Lord Ruther-
ford op 66-jarigen leeftijd is overleden,
Ons Haarlemmers brengt, dit bericht
herinnering, dat in 1928 overleed onze
Lorentz en dat Rutherford bij diens
graf de tolk is geweest van de waardeerinr
en de toegenegenheid van de Engelsche na
tuurkundigen en van de Royal Society in het
bijzonder, die hij daarbij vertegenwoordigde.
De naam van Rutherford zal niet uit
de geschiedenis weggaan. Niet uit de herin
nering van hen, die hem in zijn bruisende,
onstuimige, opgewekte persoonlijkheid hebben
gekend, en ook niet uit de geschiedenis van
de Natuurkunde; evenmin als de namen van
Isaac Newton en Christiaan Huy-
g e n s uit de Natuurkunde kunnen verdwijnen.
Zijn werk en zijn ontdekkingen hebben het
aanschijn van de na^-iurkundige wereld ver
anderd.
Geboortig uit Nieuw Zeeland is Ruther-
ford met een z.g. 1851 Londen Exhibition
Scholarship" in Engeland komen studeeren
werkende aan het beroemde Cavendish la
boratory in Cambridge, onder Sir. J. J.
Thomson, die thans nog Master of Trinity
College is. Hij ging als professor naar Mon
treal in Canada, en deed daar zijn eerste
ontdekkingen. Vervolgens keerde hij als „Sir
Ernest" en als hoogleeraar aan de Universiteit
te Manchester naar Engeland terug. Het werk
in Manchester leidde tot de opstelling van
zijn stoom-model. met een zekere rivaliteit
ingaande tegen de opvattingen daaromtrent
van zijn vroegere leermeester Thomson.
Na den oorlog kwam hij als opvolger van
Thomson in Cambridge. Later werd hij
onderscheiden met den titel van Lord.
TVTadat in 1896 Henri Becquerel de
radio-activiteit van uranium had ont
dekt, en Pie r r e en mevrouw Curie het
radium daaruit hadden weten af te zonde
ren, heeft ook Rutherford met al de
kracht zijner jonge jaren zich op de nieuwe
raadselachtige phenomenen geworpen
De stralingen, die door radium en radio
actieve stoffen werden uitgezonden, zijn van
samengestelden aard. Rutherford was
een man. die ze, naar hun absor-beerbaarheid
«uri te onderscheiden in drieërlei soort: de
aVpha-stralen, de bêta-stralen en de gamma-
stralen. De eerste zijn zware electrische deel
tjes, positief geladen; de tweede zijn
negatief electrische deeltjes uiterst licht,
de electronen; en de derde zijn im-
matrieel: een doordringende soort rönt
genstralen. Deze onderscheiding bracht
de onderzoekingen aanstonds een groot stuk
verder.
Voorwerpen, die in de buurt hebben gelegen
van radiumhoudende preparaten, blijken op
hun beurt radio-actief te zijn geworden,
echter niet bestendig, maar slechts voorbij
gaand. De studie van de eigenaardigheden van
deze geïnduceerde activiteit leidde allereerst
tot de conclusie, dat zij te wijten was aan een
soort beslag, dat zich op die lichamen had
afgezet, zooals koude ruiten van een vochtige
kamer beslaan. De studie van de afnemende
activiteit van dat beslag of wel van de eerst
aangroeiende en later afnemende activiteit,
verschillend naar gelang men de alpa- of de
bèta- of gammastralen onderzocht, leidde Ru-
therford tot een zeer gewaagde conclusie.
Hij durfde het aan te breken met het axioma
van de onveranderlijkheid der atomen van
de scheikundige elementen. Volgens hem zou
het radium na de uitzending van een alpha-
straal overgaan in een gas, de radium-ema-
natie, tegenwoordig radon genoemd. Een ra-
don-atoom zou, onder uitzending van een
alpha-straal, overgaan in een atoom van een
vast element, radium A gedoopt. Dit zou zich
als actief beslag neerzetten op de lichamen,
die in de omgeving van het radium in aanra
king waren gekomen met de afgegeven ema
natie. Het radium A zou, onder uitzending van
een alphastraal, overgaan in radium B. Dit
laatste zou, onder uitzending van een bèta-
straal overgaan in radium C, en verdere stra
lingsprocessen zouden het atoom door de
staten van radium D, radium E en radium F
doen overgaan in radium G, dat indentiek zou
zijn met het gewone lood.
Rutherford's conclusie, dat men in de
radio-actieve processen getuige zou zijn van
een succesvolle afbrokkeling
der atomen en an de overgangen van een
atoom in een „..ider, was zoo stoutmoedig als
slechts de geniaalste invallen kunnen zijn.
De eeuwen- en eeuwenlange teleurstellingen
van ae alchimisten, die poogden goud te ma
ken uit andere elementen hadden de chemi
ci er toe gebracht om van den nood een
deugd, dat is van hun mislukkingen een axio
ma te maken, dit nl.: van de onveranderlijkheid
der scheikundige elementen. Sinds de dagen
van La v o i s 1 e r, waarin de scheikunde ge
boren werd, scheen niets zoo zeker als deze
grondslag van alle chemisch denken. Daar
durft een jonge natuurkundige, Ruther
ford, bijgestaan door Soddy, dit axioma
te ontkennen! Het is waar, dat zij daarmede
een ander axioma van de natuurkunde, nl.
dat van het behoud der energie, konden red
den, want de radio-actieve stoffen waren een
bl'on van warmte-ontwikkeling, die slechts
verklaarbaar kon zijn indien de atomen zelf
nog het tooneel waren van processen waarbij
verborgen energie-voorraden aan den dag
konden komen. Maar toch!! Het spreekt van
zelf, dat bij het oplossen van het raadsel der
activiteitswissellngen In de radio-actieve neer
slagen met behulp van de transforma-hypo-
these een nieuw raadsel het oude kwam ver
vangen: de vraag naar de innerlijke gesteld
heid van de atomen en van de atomaire pro
cessen waarvan zij het tooneel waren.
Hier komen wij aan een tweede belangrijke
ontdekking, die wij aan Rutherford te
danken hebben. Ten einde de mysteriën van
het atoom te doorvorschen, schoot hij daar
projectielen doorheen: een dun goudplaatje
werd door zijn leerlingen beschoten met
alphastralen, en Geiger en Marsden
maakten de statistiek van de aantallen
alpha-deeltjes, die over bepaalde hoeken wer
den afgeleid, ja, zelfs teruggeleid in de rich
ting van waaruit zij gekomen waren. De be
schouwing van deze statistieken leerde Ru
therford, dat het niet anders kon of deze
afbuigingen moesten het gevolg zijn van
sterk afstootende krachten op de alpha-deel
tjes uitgeoefend door een positief gela
den en zware atoomkern van
uiterst geringe afmetingen GO"12 cm.). De
grootte van die kernlading wordt bepaald
door het nummer van het atoom in het perio
diek systeem der elementen, dat de scheikun
digen hebben opgesteld: de grootte van de
kernlading is verantwoordelijk voor het
scheikundig gedrag van het atoom. Bij een
- - - - ningen, om onderwijs te geven
neutraal atoom moet de kernlading worden kunde: dr. L. D. Eerland, te Paree )Kea
gecompenseerd door een ijle wolk var,
tronen daaromheen. De eigenschan
deze electronenwolk zijn het voorwern?Tan
atoomtheorie van Bohr. p an de
In dit stadium van zijn werk kwim
groote oorlog het onderbreken omrtt*
therford het natuurkundigweriT
organiseeren waarmede de wetenschapÜS?1
kennis en vaardigheden van de Ei
natuurkundigen in dienst moesten
gesteld van Engeland's oorlogsbelang Rn
hernam Rutherford wederom 1811
derzoekingen.
zijn on-
TTit hoofde van de groote kernlading Op,
zware atomen en de beperkte en
van de beschikbare alpha-deeltjes kn?
deze niet dicht genoeg de atoomkern SSen
ren. Het was te verwachten, dat dit arfs
zou zijn bij de lichte atoomsoorten waJrT
kernladingen geringer zijn, als hetwaar h!
deze lichte atoomkernen eerder voor dp 9
stormende alphadeeltjes opzij gaan p
therford besloot een intensieve bestrï"
ling van stikstof met alpha-deeltjes te
proeven, en het gelukte hem aan te faL»
dat daarbij gevormd worden protonen di
zijn zeer snel vliegende waterstofkernen' Te
genover de spontane transformatie van E
radio-actieve atoomkern had hij nu vn
het eerst een bewijs in handen van een
transmutatie van een stiJcstofkern door
invloed van buiten. Onzeker is het of 11
alpha-deeltje een stikstof kern vermocht *5
te stooten zoodat er een waterstofatoom ak
een brok van werd afgeslagen, of dat het
proces een ander verloop had. Het is aan
B1 a c k e 11 gelukt bm aan te toonen dat dp
stikstof kern met het alphadeeltje versmolt
tot een zwaarder complex en dat dit vervol
gens een waterstofatoom uitstootte. Sinds
deze ontdekking van Rutherford heeft
het bijna vijftien jaren geduurd, voordat in
dit gebied een stroom van nieuwe ontdek
kingen los kwam. Over de geheele wereld
hebben de onderzoekers verschillende atomen
met alphadeeltjes bestraald, en verscheidene
voorbeelden van geprovoceerde transmuta
ties gevonden. Bij deze transmutaties kan de
atoomkern inplaats van de protonen ook on
geladen deeltjes uitzenden, een verschijnsel
ontdekt door J o 1 i o t-C u r i e en geïnterpre
teerd door C h a d w i c k. Sinds men de mid
delen heeft om aan de enkelvoudig geladen
waterstofkernen energieën te geven, welke de
energieën van de dubbel geladen alhpa-deel-
tjes evenaren, heeft men met behulp van
deze uiterste snelle protonen een groot aan
tal andere transmutatie-processen kunnen
verwezenlijken.
Ernest Rutherford.
Wij kunnen daarop thans niet meer in
gaan, maar het is niet te veel wanneer men
zegt, dat de natuurkunde thans verrijkt is
met een groot aantal uitkomsten op een ge
bied, hetwelk vroeger volkomen ontoeganke
lijk was en dat er daarmede in de begrippen
wereld der physici veranderingen zijn geko
men, die iemand als Lorentz ten hoogste
zouden hebben verbaasd, laat ons hopen ook
verbijd,
Rutherford is de eerste geweest die door
zijn ontdekkingen dit nieuwe gebied
heeft ontsloten. Ook thans stond hij op het
punt om groote dingen te volbrengen. Het
is bekend dat hem een groot kapitaal ter
beschikking was gesteld om in Cambridge
die laboratoria voor de laagste temperaturen
en voor de hoogst, bereikbare spanningen te
stichten, welke noodig waren om het nieuw
ontgonnen gebied met kracht te bewerken.
Hij was er de man naar om met zijn onge
broken wilskracht, zijn durf, zijn gezjP»
critiek en aanstekelijke inspiratie de scnoo
van uitstekende natuurkundigen aan te voe
ren. die in Cambridge door hem geV0™?Jf'
Zelf niet terugschrikkend voor revolution-
naire anti-orthodoxieën in de wetenschap,
wist hij vaderlijk, onbesuisde experimen
teren in te toornen, die wel eens beweer
meer te zien dan zij konden verantwoord
Aan den anderen kant kwam het voor, a
hij op de Zaterdagsche ronde door het ia
ratorium een paar knaooe werkers,
den hun tijd met gepeuter en verdere
betering van hun apparatuur te verne
nogenbiikkelijk beval om een bepaalde ■-
daarin te doen en een bepaalde proef te
men. met het gevolg dat op den volge
Maandagavond de wereld een ontdeKKmc
ker was. ,.;t
Over de geheele wereld komen er nu
gewaagde onderzoekingen chaotisc!a
taten te voorschijn Iemand als Ru
ford is noodig om daarin orde te be
en eventueel t.uchtloozen tot de 01rae
pen. Een groot werk lag voor zijn n
doen, maar dat heeft niet meer
In groote rouw ontmoeten onze „ea
de verslagenheid van onze Engelscne
genooten.
Prof. A. D. POSOS
Teyler's Stichting,
20 October 1937.
Een uitvoeriger overzicht van de
te noemen verschijnselen vindt me^ rJj82.
dioactiviteit en Atoomkernen",
middag-voordrachten door den senni
Teyler's Stichting, verschenen bij
Nijhoff, Den Haag.
UIT DE STAATSCOURANT.
Bij K.B. van 18 October 1937. is -
tot gewoon hoogleeraar in de faculteit
neeskunde aan de rijks univers:ïteit
