HET WITTE SPROOKJESPALEIS LUCHTDOELARTILLERIE NAAR AMSTERDAM. ONS WEKELIJKSCH KNIPPATROON. Waar Holland's hart klopt Dr. Martinus van Marum, veelzijdig dienaar der wetenschap. Zijn befeekenis geschetst door mej. A. H. Muntendam. HAARLEM Vrijdag. In het Teyler's Museum werd gis teravond een herdenkingsavond ge houden, gewijd aan Dr. Martinus van Marum, de eminente Haarlem- sche geleerde die van 1784 tot 1837 Directeur was van Teyler's Physisch en Naturaliën Kabinet. Mej. A. M. Muntendam, phil. doet. uit Amsterdam schetste in een ge documenteerde rede de beteekenis van dezen veelzijdigen dienaar der wetenschap. De Curator van Teyler's Physisch Kabinet prof. dr. A.D. Fokker hield allereerst een inlei dende rede waarin hij een zeer globaal over zicht gaf van Van Marum's leven. Voor en kele weken was het 100 jaar geleden dat deze geleerde overleed, aldus spreker. Hij moet een man geweest zijn met een vitale belangstelling en een levendigen geest. Ach tereenvolgens had de natuurkundige, de scheikundige en de geologische afdeeling van Teyler's Museum zijn belangstelling, ter wijl hij in zijn laatste levensjaren voorna melijk aandacht schonk aan de uitbreiding der bibliotheek. In 1779 werd Van Marum lid van Teyler's Tweede Genootschap. In den zomer van 1785 reisde hij naar Frankrijk en kwam bezield met de nieuwe ideeën van Lavoisier in zijn vaderland terug. Het behoud van de ver zamelingen kwam in 1795 ernstig in gevaar daar de Fransche overheerschers toen uit de Hollandsche musea kunstschatten en weten schappelijke voorwerpen verzamelden er naar Frankrijk brachten. Van Marum wist door zijn persoonlijke bemoeiingen dit ge vaar, althans voor Teyler's Museum, te kee- ren. Na 1798 wijdt hij zich weer aan de geo logie, doch in 1803 keerde zijn belangstelling weer terug tot de botanie. In 1821 kon hij de proeven herhalen die betrekking hebben op de magnetische wer king van den electrischen stroom Mej. A. M. Muntendam begon haar rede met er op te wijzen dat Teyler's Museum ge heel doordrongen is van Van Marum. Van Marum begon zijn leven in een tijd dat er een levendige belangstelling bestond voor de wetenschappen en in 't bijzonder voor de natuurwetenschappen.- Op 20 Maart 1750 werd hij te Delft geboren als zoon van een bouwkundig ingenieur. Zijn ouders verhuis den later naar Groningen en in 1764 werd de jonge Martinus ingeschreven als student aan de Hoogeschool van die stad. Hij studeerde daar medicijnen en philo- sophie. Een zijner leermeesters Petrus Cam- pen heeft grooten invloed op hem uitge oefend, onder zijn leiding is hij ook met de studie van de inheemsche planten be gonnen. In 1773 promoveerde hij, op een proef schrift dat nog niet heelemaal gereed was, in tegenwoordigheid van den jongen Stad houder Willem V. Dit was een groote eer voor den nog jeugdigen geleerde, doch of dit ook voor zijn verdere wetenschappelijke studies op dit gebied gunstig is geweest, meent men te moeten betwijfelen. Hoe het ook zij de publicatie van het ge deeltelijk voltooide proefschrift werd, even als zijn later geschriften, zeer gunstig door de geleerde wereld ontvangen. Hij kreeg den titel doet. phil. en ook die van meester in de vrije kunsten, in 1773 pro moveerde hij bovendien tot doctor in de me dicijnen. Van Marum meende stellig dat hij tot op volger benoemd zou worden van Van Cam- pen. Hij werd echter gepasseerd voor Ge- rardus Murks. Uit teleurstelling ging hij zich nu geheel wijden aan de studie der electriciteit. Twee groote moeilijkheden ondervond hij hierbij nl. de vochtigheid van de lucht die de elec triciteit deed afvloeien en de slijtage die ontstond door de wrijving. Na eenige jaren zoeken vond hij echter een instrument uit waarmede men deze bezwa ren kon ondervangen. Zijn publicatie hier over werd wederom in de geleerde wereld zeer gunstig ontvangen.. Medicus te Haarlem. Hl 17?6 vestigde hij zich als medicus te Haarlem. Deze stad trok hem bijzonder aan daar hier dien tijd een sterk intellectueel cen trum was. Spoedig werd de pas gevestigde medicus lid van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen. In 1782 trouwde hij met de schatrijke en tien jaar oudere dochter van een boekdrukker. In 1779 werd hij, zooals reeds gemeld, lid van Teyler's Tweede Genootschap. Na zijn Parijs'che reis was hij na een gron dige studie een vurig aanhanger geworden van de theorie van den Franschen geleerde La voisier. Hij vereenvoudigde diens toestellen en slaagde er in ook de meeste van zijn collega' voor zijn zienswijze te winnen. Willem I benoemde hem in 1788 tot lid van de vroedschap van Haarlem, welke benoeming hij echter niet wenschte te aanvaarden. De eervolle post van secretaris van de Holl. Mij der Wetenschappen werd hem in 1794 toege wezen. Ook heeft hij eenige malen op de voor dracht gestaan voor hoogleeraarvacatures te Leiden en Utrecht. Contact met buitenlandsche geleerden. Nauwe betrekkingen onderheeld van Marum met buitenlandsche geleerden. Zoo ontmoette hij o.a. ook Goethe die hem met zeer veei waardeering en hoogachting bejegende. Ook met de bekende geleerde Volta was hij zeer be vriend evenals trouwens met- tallooze andere geleerden van groote faam met wien hij ge regeld in briefwisseling stond. In 1803 kocht hij een huis op het Zuider Buiten Spaarne dat hij Plantenlust noemde, hier legde hij ook zijn prachtig, botanische tuin aan. Reeds in 1810 kon hij al 3000 soorten in zijn catalogus opnemen. Later is van Marum nog lid geweest van den Muni- cipalen Raad van Haarlem. Hij had te Haar lem ook een ontmoeting met Napoleon en de Fransche Keizer nam een zeer gunstigen in druk van de Haarlemschen geleerde mee want hij beloofde hem een verhoogde subsidie. In 1814 benoemde Willem I hem tot ridder in de Orde van den Nederlandsche Leeuw. In den ouderdom van 81 jaar stierf zijn echtge- noote in 1821. In December 1837 overleed deze uitnemende geleerde die ook een zeer edel mensch was, in den hoogen ouderdom van 87 jaar. Een interessante kwestie. Prof. Fokker bracht mej. Muntendam dank voor haar rede en besprak toen zelf nog de interessante vraag: „Was van Marum inder daad een groot man?" Ongetwijfeld was van Marum een zeer knap man die reeds op jeugdigen leeftijd als een soort wonderkind gold. Weinig veroveringen van de wetenschap staan echter op zijn naam. Dit moet meerendeels geweten worden aan zijn gauw gekwetste ijdelheid. De studie van de biologie laat hij namelijk op jeugdige leef tijd na een teleurstelling varen, om haar eerst op 53-jarige leeftijd weer op te vatten. Hij was zich zeer bewust van zijn eigen waarde doch werd vooral ook gedragen door een religieus besef. Ondanks deze opmerkingen die men on willekeurig bij dë levensgeschiedenis van Van Marum maakt, aldus besloot spreker, mag. neen moet men zeggen, hij was een groot man Raad besluit bedrag van f 1.2 millioen beschikbaar te stellen. Na uitvoerigd e-bat heeft de Amsterdamsche gemeenteraad besloten een crediet van f 1.200.000 beschikbaar te stellen voor het ge reed maken van een militair oefeningsterrein in den Riekerpolder nabij Schiphol, als con sequentie waarvan de regeering bereid zou zijn een garnizoen luchtdoelartillerie in de hoofd stad te vestigen. Echter werd het voorstel van B. en W. om dit terrein kosteloos ter beschikking van het rijk te stellen, aldus geamendeerd, dat de ge meente opnieuw met het rijk zal onderhande len om voorwaarden, vorm en duur der be schikbaarstelling opnieuw vast te stellen. Arabieren ter dood veroordeeld. Twee doodvonnissen bekrachtigd. JERUZALEM, 20 Jan. De Palestijnsche opperbevelhebber heeft twee tegen Arabieren uitgesproken doodvonnissen bekrachtigd. De een was gisteren veroordeeld omdat hij op agenten van politie had geschoten, de tweede hoorde vandaag het doodvonnis tegen zich uitspreken. Deze tweede ter dood veroordeelde, Abdoel Kader Taha geheeten en afkomstig uit Hebron, had bekend medeplichtig te zijn aan den moord op Starkey. drieën op de voorbank van Sffcto zitten mag alléén, als er jéor den bestuurder 60 cm en voor /eiken passagier 40 cm beschikbaar is (voor 'n kind'tot 12 jaan 30 cm). UITSLAG VEILING. HAARLEM Vrijdag. Uitslag der veiling, gehouden in ,,'t Nota rishuis" op Donderdagavond. Vier Huizen en erven te Haarlem aan de Rijnstraat nos. 92, 94, 96 en 98. Gecombineerd "12.120, Th. M. Smit q.q. Een Huis en erf te Haarlem aan de Rijn straat No. 100. f3000, Th. M. Smit q.q. Een Huis en erf te Haarlem aan de Rijn straat No. 102, f 3060, G. M. van Assen dorp q.q. Een Huis en erf te Haarlem aan de Rijn straat No. 14, f 3060, H. Visser q.q. Een Huis en erf te Haarlem aan de Rijn straat No. 106 en een perceel grond, f3250, Wildeboer q.q. Het Huis, erf en tuin te Haarlem aan de Dr. Leydsstraat No. 119, f 3145, H. A. Dingboom q.q. Het Winkel- en Woonhuis met erf te Heem stede aan de Kerklaan No. 47, f4900, W. Wakker. Het Winkel- en Woonhuis met afzonderlijke bovenwoning, bergplaats, erf, grond en ver dere aanhoorigheden te Haarlem aan den Kleverparkweg Nos. 94 zwart en rood, f 10.125, M. A. Joustra q.q. Een Huis, met stalling, schuren, erven en grond te Haarlem aan de Zomervaart No. 133, f 4950, F. A. Groen q.q. Een perceel Grond te Santpoort gelegen tusschen den Bloemendaalscheweg en Schaep- manlaan en uitkomende aan de Alberdingh Thijmlaan, f 1100, G. A. Veldhuyzen. Een Huis en erf te Haarlem aan de Sophia- straat No. 67, f 2235, Mr. L. G. van Dam. Een Pand geschikt voor velerlei bedrijf, met afzonderlijk opgang hebbende bovenwoning te Haarlem aan de Dr. Leydsstraat Nos. 54 zwart en rood en een pakhuis met bovenver dieping aan de Goetzeestraat No. 21, f 3950, H. N. Verdel q.q. Het Heerenhuis, genaamd ..Inéon", met schuur, voor- en achtertuin en vrije steeg te Haarlem aan de van Hogendorpstraat No. 23,' f 5580, A. J. Tom q.q. Amerikaansch tankschip opgebracht. Zevenduizend ton petroleum voor Barcelona aan boord. Uit New York: De vice-president van de „Eastern State Petroleum Company" heeft medegedeeld, dat het petroleumtankschip ,Nantucket Chief' van deze maatschappij ten Noorden van de Balearen door oorlogsbodems van de vloot van Franco is aangehouden en opgebracht. Het schip had zevenduizend ton petroleum aan boord, bestemd voor de Spaansche regee ring. Het was 18 November uit Port Arthur in Texas vertrokken met een bemanning van 35 Amerikanen. Het heeft een lading petroleum naar Barcelona gebracht en is van hier naar Batoem vertrokken. Het schip keerde thans naar Barcelona terug. Officieel wordt niet medegedeeld omtrent de mogelijkheid, dat de Amerikaansche regee ring stappen zal ondernemen, doch in som mige kringen gelooft men, dat de regeering zich tot Franco zal wenden. Er wordt voorts aan herinnerd, dat de regeering ruim een jaar geleden de Amerikaansche schepen gewaar schuwd heeft, dat zij voor de vaart in de Spaansche wateren zelf het risico zouden moeten dragen. Verwoede strijd bij Teruel. Franco's troepen bezetten Muleton. BARCELONA, 21 Jan. (Havas) In het officieele legerbericht wordt me degedeeld, dat de slag die gisteren aan het front van Teruel geleverd, is, tot de verwoedste gevechten van den bur geroorlog kan worden gerekend. De opstandelingen, die door talrijke vlieg tuigen gesteund werden, deden heftige aan vallen op de vlakte en de heuvels van Celadas. doch zij werden teruggeslagen. Na zware ver liezen geleden te hebben konden de opstan delingen zich van Muleton meester maken, pe vijandelijke ruiterij, die de stellingen der re- geeringstroepen trachtte binnen te dringen, kon verspreid worden. Er zijn verder twee luchtgevechten gele verd, waaraan telkens honderd vliegtuigen deelnamen. In het eerste gevecht werden twee jagers en een bombardementsvliegtuig van den vijand neergeschoten, terwijl de regee- ringsluchtmacht geen verliezen leed. Bij het tweede gevecht verloor de vijand zeven toe stellen, terwijl twee vliegtuigen der regeering neergeschoten werden. Bovendien zijn twee vliegtuigen der regeeringsluchtmaeht met el kaar in botsing gekomen. De bestuurders kon den zich redden door gebruik te maken van hun valscherm. Op Sint Antoniusdag worden in Italië de dieren gezegend en met bijzondere onderscheiding behandeld. Een tafereeltje met olifanten van het circus Busch op dezen „dierendag". Weldra de eerste crocus? EENVOUDIG EN APART. Welke vrouw zou niet gaarne willen, dat; deze beide woorden op haar kleeding van toe passing waren? Eenvoudig en apart! Meer woorden zijn er niet noodig om uit te drukken, hoe de kleeding van de elegante vrouw moet zijn. Eenvoudig (dus niet opvallend door klem-, stof of model) en apart (maar toch ge kenmerkt doör dat persoonlijk tintje, dat iedere vrouw van smaak aan haar kleeding weet te geven). Voor de mooie japon op onze afbeelding heeft men 6 .meter materiaal van 90 centi meter breedte noodig en zoo men wollen stof kiest: 3Va meter van 130 centimeter. Het patroon is te verkrijgen in maat 50: bovenwijdte: 120 centimeter; taillewijdte: 138 centimeter. Door het al of niet aanknip pen van naden kan men het patroon passend maken voor het eigen figuur. Het aparte van deze japon wordt gevormd door den breeden kraag, die gegarneerd is met zijden tres in dezelfde kleur van de japon. De middenbaan van den rok, zoowel voor als ach ter, loopt door in de blouse. De rok bestaat uit 6 banen. Prijs van het patroon 26 ets. Het is van Maandag af gedurende een week te verkrijgen Breestraat 29 Beverwijk en Ken- nemerlaan 42 IJmuiden. SOESTDIJTK. NTTROKKEN aan de sfeer van de realiteit van het hedendaagsch jachtende le ven ligt het witte Paleis te Soestdijk als een stil sprookje. De frêle contouren teekenen zich tegen een zachtgrijze lucht. Links en rechts slingert de oprijlaan zich uit naar den straatweg. Er is bijna niemand in de omgeving te zien in den vroegen ochtend. Alleen de veldwachters staan plichtsgetrouw op hun post. De boomen rijzen met hun stevige stammen uit den grond op en ranken in hun toppen uit in een ragfijn, dartel, meer sereen takken- spel, dat tegen de milde grijze lucht silhouet- teert. Het gazon voor het paleis tintelt van frisch groen, waar de dauw nog op drukt. Voor in het prachtige park, vlak achter het omheinde hek, sprieten de eerste prilgroene blaadjes van de crocussen eigenwijs en groei- graag uit den dampigen grond te voorschijn en vroolijken hun reuzen-broers met hun einde- looze grauwe basten wat op. Maar misschien merken die het niet eens, want de sprieten zijn zoo nietig, en de boomkruinen zoo hoog boven den grond. Misschien ook wel Een tuinman bezemt en harkt den grond wat bij, Op zijn gemak. Een kruiwagenspooi' slingert door het mos, dat weer opspringt. Aan den overkant verspreiden frischgroene dennen hun heerlijken geur. Kippen kakelen in het hok van de hoeve aan de overzij. Een haan kraait. Voor de rest is er rust. Het is alles rustiek rondom het paleis, heel ge woonWaarvoor ook niet? Is er dan iets bijzonders? Iedereen weet het, iets zéér bijzonders. Er is een wonderlijke sfeer rondom het paleis. Maar het is met de wonderlijkste en schoon ste dingen van het leven zóó, dat zij zich ken merken door hun eenvoud. Het grootste won der van het leven is dat het zoo gewoon is.... Zoo ook hier. Op het paleis steken twee vlaggen uit, fel- oranje-kleurig met blauw doorkruist. De wind doet hen soms zachtjes uitwaaien. Ook de kruinen van de boomen wiegen dan mee, bijna onmerkbaar. Ergens fluit een vogel- Links loopt een lakei in zijn kleurig uniform in de door glas beschermende paleisflank. Rechts zijn werklieden bezig met timmeren. Een auto rijdt het erf op. Een bakfiets volgt. En nog een. Het wordt later. De veldwachters surveil- leeren. Tegenover het paleis blijft een mensch staan. En nog een. Het wordt een groepje, zoo gaat het vaak. Een vrachtauto snort voor bij. Een personenauto houdt de vaart in. De menschen kijken naar buiten, naar het pa leis. Het ligt statig, rustig, koninklijk- Meer auto's, meer menschen. Het wordt later. En drukker. Een vliegtuig ronkt nader bij, maar maakt een eerbiedigen omweg. Onder de wachtende menschen mengen zich fotografen met van die heel groote toestel len. Zij hebben hun tenten opgeslagen in hotel Trier. Drie operateurs van Foxfilm drinken er een kopje koffie. In het Badhotel zijn de jour nalisten ondergebracht. Daar heerscht nog rust in de ochtenduren. Alleen twee Zweed- sche journalisten zijn al uit de veeren en zoeken in de droomerig-grijze lucht naar in spiratie. In de kamer staat de telex als het ware onder een glazen stolp, roerloos en toch intens gespannen. Langs de telex leiden de draden van het menschelijke weten. Alle organen zijn gereed om het nieuws te ontvan gen en de wereld in te sturen. Nederland is niet nieuwsgierig, Nederland leeft mee, dat is heel wat anders. Het hart van het Hollandsche volk klopt in deze dagen in Soestdijk. Maar nog ver daar boven uit gaat de sfeer, die rondom het paleis heerscht. Ze is onzichtbaar en toch voelt men haar. Het is een sfeer van Hope, van Geloof. Zóó komt het Nederlandsche volk in gedachten Aanbestedingen. HAARLEM Vrijdag. Hedenmorgen hebben door den Rijkswater staat te Haarlem de volgende aanbestedingen plaats gehad: Onderhoud van de Heldersche zeewering gedurende 1938 en 1939. Laagste inschrijver A. J. Bosker, te Wieringen, voor 7200. Onderhoud duinen en zanddijken onder Callantsoog en Petten tusschen de strandpalen 9.800 en 17.900 ingevolge de Wet van 15 Juli 1898, ged. 1938. Laagste in schrijver C. de Wit, te Alkmaar, voor 2460. Onderhoud Keulsche Vaart in de provincie Noord-Holland en de Vecht beneden Weesp, ged. de jaren 1938, 1939 en 1940. Laagste in schrijf ster Naaml. Venn. Th. Smulders Aanne mersbedrijf te 's-Gravenhage, voor ƒ6450. tot Soestdijk, het sprookjespaleis van ode Prinses Juliana en onzen Prins Naarmate de uren verstrijken wordt hii; drukker voor het paleis. Het verkeer neet.; toe, van a-uto's, van menschen. Men drk tezamen en spreekt. Radiomenschen drage: draden aan, fotografen scharrelen door h;; publiek. In de paleistoren is een klok. Vijf v«; twaalf staan de wijzers. Mijn horloge is achter. Ik zet het gelijk. En glimlach. Ik zet het horloge gelijk op de kli-k van k paleis Soestdijk. Dat zegt hel wat in dagen Een auto rijdt het erf op. Menschen kijkt toe. Het wordt drukker, alsmaar drukte, vooral tegen den middag. Auto's rijden lang-, menschen kijken, menschen loopen, mensch;: kijken Onaangedaan, rustig blijft het paleis. Statig en toch sierlijk, grijs en wit, ligt hi; achter het groene gazontoch was h;l vanmorgen vroeg mooier hier.... Zonder al die menschen. Prinses maakt korte wandeling. In het park van het paleis. SOESTDIJK, 21 Jan. - H.K.H. Prin ses Juliana heeft vanochtend een kor te wandeling in het park achter het paleis gemaakt. AUTORIT VAN PRINS BERNHARD. SOESTDIJK, 21 Januari. Ietwat later dat; gewoonlijk, is Prins Bernhard hedenochtend weder uitgereden voor het maken van zijn dagelijkschen autorit. Even over twaalf verliet de beige wagen, waarin de Prins naast den chauffeur gezeten was, het paleis en vertrok in de richting: Baarn. DE „JOHAN MAURITS VAN NASSAU" WEER THUIS. DEN HELDER. 21 Januari. Het flottille- vaartuig „Johan Maurits van Nassau" is he dennacht op de reede van Texel aangeko men. Deze oorlogsbodem is bijna vier jaren in de West-Indische wateren geweest en daarna ongeveer een half jaar in de Spaan sche wateren. Het schip was op 29 Juni 1932 van Nieuwediep vertrokken. Bij het opvaren op de reede werden van de „Johan Maurits van Nassau" vijftien sa- luutschoten gelost, ter eere van den marine- commandant vice-admiraal T. L. Kruys. Deze groet werd met even veel schoten door de j batterij op het Wierhoofd beantwoord. VLUCHTELINGEN VAN MADRID NAAR VALENCIA OVERGEBRACHT. Donderdag zijn 280 personen, die een toe- j vlucht hadden gezocht in de Fransche am bassade te Madrid in achttien vrachtauto's: en 34 particuliere wagens naar Valencia ge bracht. Bijna allen zijn nog in den dienstplichtigen leeftijd en zij zullen worden ondergebracht in een klooster bij Barcelona, op kosten van de Fransche regeering. Vermoedelijk zullen zij worden uitgewisseld tegen aanhangers van de regeering, die door de rechtschen gevan gen worden gehouden. HET GEHEELE BESTUUR DER PORTUGEESCHE COMMUNISTISCHE PARTIJ GEARRESTEERD. LISSABON, 21 Januari (Havas) De politie voor de „waakzaamheid en de sociale verdedi ging" heeft medegedeeld, dat het geheele be stuur der communistische paa'tij gearresteerd is. Ook de leden van het districtsbestuur te Oporto zijn in hechtenis genomen, met uit zondering van een dokter, die de vlucht heeft genomen. Nieuwe arrestaties zouden verwacht cunnen worden. REGEERINGSVERKLARING DOOR FRANSCHEN MINISTERRAAD AANGENOMEN. PARIJS, 20 Januari (Havas/A.N.P.) De ministerraad heeft heden eenstemmig de re- geeringsverklaring goedgekeurd. EEN DRIELING GEBOREN. NIEUWE SCHANS, 21 Januari. In ht gezin A. van P. te Nieuwe Schans is van ochtend een drieling geboren.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1938 | | pagina 6