2
Naar het WUU
van de
i
Twee maanden
Europeesche geschiedenis.
Aspirin^
V IERMOGEN DHEDEN-
CONFERENTIE
TE MÜNCHEN
ChamberlainDaladier,
Hitler en Mussolini van
daag om 3 uur bijeen
Chamberlain's rapport
in het Lagerhuis.
JkL
oN'DERDA~G 29 SEPTEMBER "1938
N den internationalen toestand is een aanzienlijke ontspan
ning ingetreden na de mededeeling van Chamberlain in
het Lagerhuis welke wij gisteren per bulletin bekend hebben
gemaakt dat Hitler hem, Mussolini en Daladier verzocht
heeft lieden naar München te komen voor een bespreking van
het Tsjecho-Slowaaksche vraagstuk. Chamberlain voegde aan
zijn met grooten bijval ontvangen mededeeling toe, dat Hitier
er in had toegestemd de voorgenomen mobilisatie 24 uur uit
te stellen.
De conferentie van vier begint hedenmiddag 3 uur in het
paleis aan den Königsplatz.
NA de stap, welke Lord Perth, de Engelsche gezant te Rome, gister
morgen bij den Italiaanschen minister van Buitenlandsche Zaken,
graaf Ciano, heeft gedaan en waarbij o.m. volgens officieele Romein-
sche kringen Engeland zou hebben verklaard zich garant te willen
stellen voor de tenuitvoerlegging van de verplichtingen, die Tsjecho-
Slowakije op zich heeft genomen, heeft Mussolini zich persoonlijk met
Hitler in verbinding gesteld. Hitier heeft daarna nog den Franschen
gezant te Berlijn, Poncet, ontvangen, welk onderhoud een uur duurde,
en onmiddellijk gevolgd werd door een onderhoud tusschen Hitier en
den Engelschen gezant Henderson. Volgens inlichtingen uit zeer
goede bron te Berlijn geloofde men, dat Hitier een voorstel was
gedaan voor een Fransch-Engel'sche bezetting van het Sudetenland.
Berichten uit Rome melden dat Hitier op aandringen van Mussolini
er in heeft toegestemd, dat de Duce zal optreden als bemiddelaar,
„aangezien een hechte persoonlijke vriendschap bestaat tusschen
beide staatshoofden en de volken, alsmede uit dankbaarheid voor het
begrip, dat de Duce heeft getoond bij de inlijving van Oostenrijk."
Tit Chamberlain's rede is gebleken, dat hij
md nieuw beroep op Hitier heeft gedaan, waar
in hij aanbood opnieuw naar Duitschland te ko
lomen. Voorts deed hij een beroep op Mussolini
om deel te nemen aan een conferentie tot re-
geling der bijzonderheden.
Chamberlain zeide: „Ik ga om te zien, wat ik
als laatste poging kan ondernemen".
Alle in het Lagerhuis aanwezige personen
stonden op, juichten en wuifden bij deze me-
dedeelingen.
Het Huis is vervolgens tot Maandag uiteen-
gegaan.
De uilnoodiging van Hitler is gevolgd op een
Ifroep van Mussolini een Duitsche actie uit te
stellen.
Ook Roosevelt heeft ongeveer tegelijkertijd
Rn beroep op Mussolini gedaan.
Nadat Chamberlain in het Lager
huis de mededeeling had gedaan van
Hitler's uitnoodiging tot Mussolini,
Chamberlain en Daladier, zeide hij:
„Geen enkel lid van het Huis zal
zijn hart niet voelen trillen, dat de
«isis nog eens is uitgesteld. Ik hoop,
dat het Huis bereid zal zijn mij te la
ten gaan en te zien, wat ik van deze
laatste poging zal kunnen maken".
DALADIER SPREEKT TOT HET
FRANSCHE VOLK.
Korte radiorede van den
Franschen premier.
Gisteravond te 7.20 uur heeft de Fransche
minister-president Daladier een korte radio
rede gehouden.
Hij begon met te zeggen, dat hij op uitnoo
diging van de Britsche regeering morgen naar
München zal gaan voor een bespreking met
Chamberlain, Hitler en Mussolini.
Aan den vooravond van deze belangrijke
gebeurtenis, achtte de minister het zijn plicht
een korte verklaring af te leggen. Hij bracht
dank aan het Fransche volk voor de houdinj
vol moed en waardighied, die het in de afge
loopen dagen betoond heeft. In het bijzonder
stelde hij er prijs op dien Franschen dank te
brengen, die onder de wapenen geroepen zijn,
voor de koelbloedigheid en vastberadenheid,
waarvan zij opnieuw blijk gegeven hebben.
Spreker heeft voortdurend met al zijn kracht
voor den vrede gewerkt en zal dit ook morgen
doen in volkomen overeenstemming met den
wensch van de geheele Fransche natie.
„Nu is het in orde."
Toen de Engelsche minister-president
Neville Chamberlain uit het Lagerhuis naar
Dowmngstreet 10 terugkeerde, riep hij de jui
chende menigte toe
„It is allright this time" (Nu is het in
orde).
Koningin Mary, de hertogin van Kent en
mevrouw Chamberlain waren vanmiddag in
het Lagerhuis aanwezig.
Ontploffing nabij Hamburg.
Het D. N. B. meldt, dat tengevolge
van een ontploffing in een fabriek in
de nabijheid van Hamburg, dertien
personen om het leven gekomen zijn.
Ongekende tooneelen in bet
Lagerhuis.
Chamberlain had ware ovaties in ontvangst
te nemen.
LONDEN 28 September. Nadat Cham
berlain zijn redevoering had uitgesproken,
gaven de leiders der oppositie hun vertrou
wen in den eersten minister te kennen, wien
zij dank zeiden voor hetgeen hij tot stand
heeft gebracht.
In het Lagerhuis hebben zich van
daag tooneelen afgespeeld, die hun
weerga niet kennen in de annalen
van het Britsche parlement. De afge
vaardigden renden op Chamberlain
toe en verdrongen elkander om hem
de hand te kunnen drukken.
Op het oogenblik, waarop Chamberlain de
mededeeling deed van de conferentie te Mün
chen, kon men waarnemen hoe Koningin
Mary, die de zitting bijwoonde, in tranen uit
barstte en zich, gesteund door een hofdame,
terugtrok.
Toen Chamberlain zijn mededeeling uit
sprak, stonden alle Lagerhuisleden op en
barstten los in ovaties voor den premier.
Onmiddellijk na de verdaging van
het Lagerhuis kon men in de wandel
gangen van het parlement den in
druk vernemen, dat de conferentie te
München zeer moeilijk zal kunnen
mislukken. Men verwacht algemeen
dat het bezoek van Chamberlain op
het Duitsche volk een diepen indruk
zal maken, waarmede de Duitsche
leidende figuren niet zullen kunnen
nalaten rekening te houden.
Voorts is men van oordeel, dat Mussolini
niet zal nalaten zooveel mogelijk aandrang
uit te oefenen ten gunste van een vreedzame
regeling van het geschil. (Havas).
Liever dadelijk een paar Aspirintjes
dan een paar dagen onder de wol.
Geen beter middel tegen verkoud
heid dan
HET PRODUCT VAN VERTROUWENI
(Adv. Ingez. MedJ
Blik op München, piet rechts op den voorgrond het raadhuis en den Dom.
Op 1 September had Henderson een
onderhoud met Von Ribbentrop en
herhaalde hij hem persoonlijk deze
ernstige waarschuwing. Door deze
waarschuwingen door den ambassa
deur en door de woorden van Sir
John Simon ten aanzien van Tsjecho-
Slowakije, op 27 Augustus, wenschte
de Britsche regeering druk uit te
oefenen op de Duitsche regeering,
zonder het gevaar te loopen den toe
stand ernstiger te maken door een
formeelen stap, welke door Duitsch
land als een onheusche bejegening in
het openbaar zou kunnen worden
beschouwd, zooals het geval was ge
weest bij de Britsche stappen van 21
Mei.
Chamberlain gaf vervolgens een verslag van
de stappen, welke de Britsche gezant te Praag
heeft gedaan op 3 September, waarbij hij
heeft gewezen op de noodzakelijkheid, in het
belang van Tsjecho-Slowakije zelf, onmid
dellijk en zonder voorbehoud, die concessies te
doen, zonder welke de Sudeten-Duitsche kwes
tie niet kon worden geregeld. De Britsche re
geering kon niet zeggen of men zou kunnen
volstaan met minder dan het programma van
Karlsbad, doch wel wist zij, dat de regeering
van Tsjecho-Slowakije moest gaan tot het
uiterste van zijn concessies. Lord Runciman
werd krachtig gesteund door den Britschen
gezant, Newtons. De Fransche regeering
drong er eveneens op aan, dat niets ongedaan
zou blijven om de houding van de Britsche re
geering ook duidelijk te maken aan den Duit-
schen rijkskanselier. Te Neurenberg heeft de
ambassadeur Henderson alle moeite gedaan
om de houding van de Britsche regeering
duidelijk te maken aan de leidende Duitsche
persoonlijkheden en hij deelde mede, dat de
Duitsche regeering, tengevolge van zijn woor
den niet meer zou kunnen twijfelen.
Chamberlain kwam tenslotte tot de over
tuiging dat hij over moest gaan tot het uit
voeren van een plan, dat hij reeds lang in
den geest had als laatste middel. Een van de
voornaamste moeilijkheden om met een to
talitaire regeering te onderhandelen, is het
gebrek aan middelen om in contact te treden
met de personen in wiens handen de eindbe
slissing ligt.
Het persoonlijk contact met Hitier.
„Ik besloot derhalve persoonlijk naar
Duitschland te gaan om een onderhoud te
hebben met Hitler en in een persoonlijk ge
sprek te zien of er hoop was op het behoud
van den vrede. Niettegenstaande alle kans op
critiek, voelde ik, dat millioenen mensche-
lijke wezens op het spel stonden en dat over
wegingen over critiek niet konden worden
toegelaten.
In zijn eerste onderhoud met
Hitier werd hem duidelijk, dat de toe
stand dreigender was, dan hij dacht.
Hitier zette in beleefde bewoordin
gen uiteen wat hij verlangde. Hij
voegde hieraan toe, dat hij liever dan
te échten, bereid was een wereld
oorlog te riskeeren. Hitier beklaagde
zich over de Britsche bedreiging, doch
Chamberlain heeft hem hierop ge
antwoord, dat er onderscheid is tus
schen waarschuwing en bedreiging.
De minister president kreeg zoo sterk
den indruk, dat Hitier overwoog on-
dellijk een inval te doen in Tsjecho-
Slowakije, dat hij vroeg of Hitier hem
die reis had laten maken om zijn tijd
te verspillen. Hitier antwoordde hierop
dat indien Chamberlain hem ver
zekerde, dat de Britsche regeering
het beginsel van zelfbestemming goed
keurde, liij bereid was te spreken over
wegen en middelen tot een oplossing
te komen. Indien de Britsche regeering
hiertoe niet in staat was, dan zouden
besprekingen nutteloos zijn.
Chamberlain moest hierover eerst zijn col
lega's raadplegen en hij vroeg Hitier alle vij
andelijkheden op te schorten tot het antwoord
ontvangen zou zijn. Hitier beloofde dit, op
voorwaarde, dat in Tsjecho-Slowakije niets
zou geschieden, dat hem zou dwingen in te
grijpen.
Bij zijn terugkeer te Londen verklaarde
Lord Runciman, dat volgens zijn meening de
schuld van het mislukken van de onderhan
delingen lag bij de Sudeten Duitsche extre
misten, doch in verband met de jongste ge
beurtenissen was hij van meening, dat den
Sudeten het recht van zelfbeschikking moest
worden gegeven. Hij beschouwde een afschei
ding onvermijdelijk.
Na overleg met de Fransche regeering, werd
vervolgens besloten, zoo verklaarde Chamber
lain o.a. verder, de Tsjechische regeering mede
te deelen, dat het door de Sudeten bewoonde
gebied niet binnen de grenzen van Tsjecho-
Slowakije kon blijven zonder gevaar voor den
vrede en het bestaan van Tsjecho-Slowakije
zelf. De regeering te Praag werd aangeraden
de gebieden, welke door meer dan 50 pCt. Su
deten werden bewoond, af te staan aan
Duitschland.
De Tsjechische regeering heeft dit voorstel
onvoorwaardelijk aangenomen. Ten aanzien
van de eischen van Polen en Hongarije zeide
Chamberlain, dat de Britsche regeering hier
van nota heeft genomen, doch dat alle aan
dacht geconcentreerd is op het Sudeten-vraag-
stu'k, waarvan oorlog en vrede in Europa af
hangen.
Godesberg.
Sprekende over het bezoek aan Godesberg
verklaarde Chamberlain, dat hij hartelijk
werd verwelkomd in de straten, waar hij door
reed, hieruit bleek hem, dat het Duitsche
volk den vrede wenscht. Chamberlain deelde bij
deze gelegenheid Hitier mede, dat met de
Fransche regeering maatregelen waren uit
gewerkt om te komen tot het overgeven van
het betrokken gebied en het vaststellen van
een definitieve' grens en hij stelde garanties
voor.
Hitier maakte geen bezwaar tegen
de garanties, doch hij verlangde, dat
ook Italië als garant zou optreden.
Verder verklaarde Hitier, dat hij geen
nietaanvals verdrag met Tsjecho-
Slowakije zou kunnen sluiten, zoolang
de verlangens van andere minder
heden in dit land niet waren inge-
willgd. Zoodra deze verlangens zouden
zijn ingewilligd was hij bereid zich
onmiddellijk te voegen bij de inter
nationale garanten. Andere voorstel
len kon Hitier niet aanvaarden.
Hij gaf Chamberlain hierop het bekende
memorandum. Chamberlain bevond zich hier
door in een geheel nieuwe situatie. Te
Berchtesgaden was hem gezegd, dat, indien
de Sudeten zelfbestemming zouden krijgen,
Hitier wegen en middelen zou bespreken.
Hitier heeft later aan Chamberlain gezegd,
dat hij nooit heeft gedacht, dat Chamber
lain terug zoo komen om te zeggen, dat dit
beginsel was aanvaard.
Chamberlain spoorde zijn hoorders
aan, niet te denken, dat Hitier hem
met opzet heeft bedrogen, Chamber
lain zelf is er van overtuigd, dat dit
niet het geval is. Hij dacht evenwel
naar Godesberg te komen om wegen
en middelen te bespreken en hij was
getroffen toen hem werd gezegd, dat
de voorstellen onaanvaardbaar waren
en dat hem andere voorstellen werden
gedaan, welke hij niet eens kon over
wegen.
Hij achtte het verstandig den volgenden dag
commentaar op de nieuwe voorstellen op
papier te brengen en aan Hitier te overhan
digen, alvorens tot besprekingen over te gaan.
Dit bracht geen wijziging en in het laatste
onderhoud werden Chamberlain het memo
randum en de kaart overhandigd. In het
memorandum vond hij voor het eerst de tijd
limiet.
Bij deze gelegenheid wees Chamberlain nog
op de ernstige gevolgen, welke een oorlog zou
brengen.
Ik verklaarde, aldus Chamberlain, dat de
taal en de samenstelling van het document,
dat ik eerder als een ultimatum dan als een
memorandum kenmerkte, de openbare mee
ning in de neutrale landen diep zou schokken,
en ik verweet den rijkskanselier bitter, dat hij
in gebreke bleef op eenigerlei wijze tegemoet
te komen aan mijn streven, den vrede te ver
zekeren. Ondanks deze duidelijke woorden
werd de bespreking in vriendschappelijker
geest voortgezet dan een der voorgaande.
Hitier zeide mij, dat hij mijn pogingen waar
deerde en er dankbaar voor was. doch dat hij
er naar zijn meening al op had geantwoord,
daar hij de operaties, waartoe hij het plan
had gehad, had uitgesteld, en in zijn voor
stellen aan Tsjecho-Slowakije een grens had
voorgesteld, die geheel verschilde van die,
welke hij als het resultaat van een militair
conflict zou hebben verkregen.
„De laatste territoriale eisch".
Ik geloof, dat ik hieraan toe moet
voegen, aldus merkte Chamberlain op,
dat ik, alvorens afscheid van Hitier te
nemen, vertrouwelijk enkele woorden
met hem heb gewisseld, die naar mijn
meening niet van belang ontbloot zijn.
Hitier herhaalde tegenover mij met
den grootsten ernst, hetgeen hij reeds
te Berchtesgaden had gezegd, name
lijk, dat dit het laatste van zijn terri
toriale verlangens in Europa was. In
de tweede plaats zeide Hitier nogmaals
in allen ernst, dat hij met Engeland
bevriend wilde zijn, en dat, indien
maar eenmaal deze Sudeten Duitsche
kwestie van de baan was, hij de be
sprekingen zou hervatten. Er was, dit
gaf hij toenog een netelige kioastie
namelijk die der koloniën, doch dit ivas
niet een zaak om oorlog over te voeren
De boodschap aan Mussolini.
Vervolgens deed Chamberlain voorlezing van
de persoonlijke boodschap, die hij aan Mus
solini heeft gericht. In antwoord op deze
boodschap, zoo vervolgde spreker, ontving ik
de mededeeling dat instructies waren gezon
den aan den Italiaanschen ambassadeur te
Berlijn om vandaag (Woensdag) onverwijld
een bezoek te brengen aan Von Ribbentrop
om te verklaren, dat, terwijl Italië zijn ver
zekering, Duitschland bij te staan, volledig
zou nakomen, Mussolini in verband met de
groote beteekenis van het verzoek der Britsche
regeering hoopte, dat Hitier de actie, waartoe
naar de kanselier aan Wilson had verklaard,
om 2 uur zou worden overgegaan, voor min
stens 24 uur zou uitstellen, teneinde den toe
stand opnieuw te bestudeeren en een vreed
zame regeling te vinden. Dit was een nogal
geruststellende verklaring en ik aarzel niet,
op grond van het persoonlijk contact, dat ik
met Hitier heb gehad, te verklaren, dat ik ge
loof, dat hij meent wat hij zegt, doch voor mij
ging het er voor alles om. dat de moeilijk
heden en duisterheden opnieuw teruggebracht
waren tot de feitelijkheden, en het is ondenk
baar, dat door onderhandeling geen oplos
sing kan worden gevonden.
Chamberlain verklaarde verder, dat hij
daarop aan Hitier een schrijven had gezon
den. waarin hij zeide: „Na het lezen van uw
brief ben ik er zeker van, dat gij zonder oorlog
en zonder verwijl op alle hoofdpunten voldoe
ning kunt krijgen, en ik heb voorbereidingen
getroffen om zelf direct naar Berlijn te komen
om met u en de vertegenwoordigers van de
Tsjechische regeering over een regeling te
spreken, tezamen met de vertegenwoordigers
van Frankrijk en Italië, indien u dit wenscht.
Ik ben ervan overtuigd, dat wij bin
nen een week tot overeenstemming
kunnen komen. Ik kan niet gelooven,
dat gij de verantwoordelijkheid op u
wilt nemen voor het ontketenen van
een wereldoorlog, die wellicht het
einde der beschaving zou beteekenen,
en dat terwille van een paar dagen
vertraging in de regeling van dit
oude probleem".
In antwoord hierop verklaarde Hitier
zich bereid, de mobilisatie voor 24 uur
uit te stellen.
Chamberlain vervolgde; Hoe wij ook in het
verleden over Mussolini gedacht mogen heb
ben, ik geloof, dat ieder zijn gebaar zal toe
juichen. Hij heeft zich bereid verklaard, met
ons samen te werken doch dit is nog niet alles.
Ik heb nog iets te zeggen.
Ik heb bericht van Hitier ontvan
gen. dat hij mij uitnoodigt, hem Don
derdagochtend te München te ont
moeten. Hij heeft ook Mussolini en
Daladier uitgenoodigd. (Vrijwel alle
afgevaardigden verhieven zich bij deze
verklaring onder luid gejuich van hun
zetels, met hun papieren zwaaiend,
terwijl enkelen uitriepen „God zij
dank").
Toen het gejuich bedaard was, ging Cham
berlain voort: er zal wel geen lid van dit huis
zïjn, dat niet zijn hart heeft voelen opsprin
gen, nu hij gehoord heeft, dat de crisis op
nieuw is uitgesteld, en dat zich opnieuw de
gelegenheid biedt om door onderhandeling en
goeden wil te trachten, een oplossing te vin
den voor een probleem, waarvan de regeling
reeds in zicht is.
Ik kan niet meer zeggen. Ik hoop, dat het
Huis mij thans zal laten gaan om te zien wat
ik van deze laatste poging kan maken, en
wellicht zal dit debat in verband met de
nieuwe ontwikkeling voor een paar dagen wor
den verdaagd, waarna wij misschien in geluk
kiger omstandigheden bijeen zullen kunnen
komen."
Nadat Chamberlain hiermede zijn rede had
beëindigd, werd hij opnieuw door de meer
derheid van het Huis stormachtig toegejuicht.
