THIJS IJS EN DE TOOVERPIJP
OLD FINISHED KRONEN
Voetbal-programma voor Zondag.
om omgeven is door miniatuur sa-
wahs (Indische rijstvelden, u weet
wel, allemaal van die afdalende pla-
teautjes, en die plateaux zijn dan in
dit geval de uiteinden van de wig
gen).
Men zou het geheel ook kunnen vergelij
ken met een massieve legkaart. Enfin, de kop
met al die omringende plateaux heeft nu een
vorm gekregen, die geheel afgerond met den
draad (de richting waarin de kop inclusief de
wiggen straks uit de aarde wordt getrok
ken) meegaat, en derhalve wordt de bak nu
geheel met aarde gevuld en afgestampt. De
andere helft van den kop ondergaat, wanneer
de bak omgedraaid is, dezelfde bewerking.
Daarna wordt de kop, waaraan
de wiggetjes blijven vastzitten, resp.
van voren en achteren uit de Brus
selsche aarde gehaald. En in de bak
blijven dus twee holle vormen over.
Daarin worden nu één voor één de
wiggetjes overgebracht en als een
legkaart op de juiste plaats gerang
schikt. En zoo ontstaan de gave af
drukken van voor- en achterkant van
den kop in de aarde.
Een kop van aarde met hersens van ijzer.
i Oosten worden plechtige ceremo-
met één of meer slagen op een
hronzen gong ingeluid, in de Wester-
cjhe landen worden we door een gong-
uit onzen slaap gewekt, aan tafel ge-
""rd dat een nieuw bedrijf in een tooneel-
beeint. De gongslag beteekent in ieder
i altiid dat er iets gebeuren gaat; uw
..ij. «„/vrtvi.c. TTrxni* rYotrvo o o\rl
'icht wordt ergens voor gevraagd.
- -10 vragen wij met den gongslag aan
van dit artikel uw aandacht voor...
ff0n(, zelf! Ja, ja, die gong heeft uw at-
'voor zooveel andere dingen opgeëischt
zou ze zich dit keer niet eens zelf
teeren? Derhalve! Hoe ontstaat een
V of om een stapje verder te gaan, hoe
'San bronzen voorwerpen in het alge-
f „legkaart van gips" dient den brons-
gieter tot model. We zien bier alpien enbeenen
"en den kop van Simon van Leeuwen in gips
afgegoten'van Jïet oorspronkelijke beeld'van
Hildo Króp.
Om het antwoord daarop te vinden gaan
we een kijkje nemen in de bronsgieterij van
den heer Binder aan de Kleverlaan in 'Haar-
lem; u ziet we maken geen lange reis. U kunt
zelfs thuis blijven, want u krijgt onze be
vindingen kant en klaar in de bus. Deheer
Binder zou trouwens raar kijken als u alle
maal persoonlijk op kwaamt dagen, want zoo
groot is zijn werkplaats niet. Integendeel! En
zou je niet zeggen, gezien bijvoorbeeld
het enorme bronzen beeld van Simon van
Leeuwen, oorspronkelijk door Hildo Krop ge
beeldhouwd, dat dezer dagen hier klaar kwam
en een plaats kreeg voor het gebouw van den
Hoogen Raad in Den Haag. Van zoo'n bronzen
beeld-aan-één-stuk; dat ofschoon geheel hol
nog 450 K.G. weegt, denkt de leek minstens
dat 't uit heel groote werkplaatsen komt.
Maar de bron&gieterdj van den heer Binder
neemt slechts een kleine ruimte in, en gaat
verscholen achter een groote garage aan den
Kleverlaan. Doch laat ik u geruststellen, er
gebeuren hier geen wonderen. Zoo'n beeld van
1.60 M. hoog gaat niet zoo maar in een vorm
en dan in den oven om er gebakken uit te
komen, zooals de broodjes bij den bakker of
de pudding bij moeder-thuis. Oh. neen, eerst
wordt een been gemaakt en dan nog eens een
been, vervolgens een arm en nog een arm,
een romp, een kop, een voetstuk en wat dies
jet
JMn de „legkaart in gips" geworden. Het
ninhk(Lni en klaar en staat voor het
van den Hoogen Raad in Beii Haag.
meer zij, en al die onderdeelen worden zóó
aan elkaar gelascht dat ze tenslotte één stuk
vormen. Alvorens echter die onderdeelen ge-
joten kunnen worden moet er nog heel veel
gebeuren. De heer Binder, Haarlem's brons
gieter, vertelt ons erovert
We nemen een kop bij den kop.
En we verplaatsen ons van de bronsgieterij
even naar het atelier van den beeldhouwer.
Deze kunstenaar boetseert een beeld in klei.
Dat wordt in gips afgegoten, 't geen zoo ge
beurt: eerst wordt gips om het kleibeeld aan
gebracht. De klei wordt van binnen kapot ge
maakt en eruit gehaald. Een gipsvorm blijft
over, die van binnen met groene zeep wordt
bewerkt. Deze vorm wordt gevuld met gips.
De gips pakt niet, aangezien er groene zeep
tusschen zit. Daarna wordt de gipsvorm kapot
gemaakt.
En een massief gispsbeeld blijft over. Is het
beeld klein dan wordt het gipsmodel in één
stuk de bronsgieterij binnengedragen. Is het
groot dan komt het in stukjes en beetjes aan,
d.w.z. eerst een arm, en dan een been en dan
weer een arm enz. We zullen hier echter een
kop bij den kop nemen en de lotgevallen van
dezen kop verder gadeslaan. Die kop wordt in
een „raam" gelegd. Een raam is een bak met
Brusselsche aarde.
Hef verschil met puddingen maken.
En dan begint een zeer precies werkje, dat
een voor het ontstaan van het bronzen beeld
karakteristieke moeilijkheid onthult, en het is
voor den leek ook aardig om zich deze te
realiseer en. Daarvoor moeten we ons even
naar de keuken thuis verplaatsen en ons af
vragen: hoe vormt men een pudding? Door de
vla in den vorm te laten vloeien, deze te la
ten stolten en de zaak om te keeren en den
vorm er af te halen. Inderdaad. Nu gaan we
Weer naar de bronsgieterij; daar lacht of
grijnst de kop uit de bak tegen. Hoe krij
gen we nu de voorhelft van dien kopvorm in
Brusselsche aarde? Door de bak te vullen met
Hier zijn werklieden bezig met het ijzerdraad
en de buis (de zgn. kernin een holle beeld-
helft van Brusselsche aarde te leggen.
die Brusselsche aarde (die zeer goed pakt) aan
te stampen, het heele zaakje om te draaien,
en den kop eruit te nemen. Dan staan de neus,
de mond, de oogen, kortom het heele gezicht
in de aarde. Antwoordt u dat? Dan heeft u
het heelemaal mis!
Want u kunt dien kop niet eens uit
de aarde trekken! Ze blijft immers
overal, waar holten of uitsteeksels
zijn, haken! Bij den neus, bij het oog,
in de ooren overal zitten in een ge
zicht inkepingen en holten, en wan
neer men den kop tóch uit de aarde
trekt blijft die aarde in deze holten
en inkepingen zitten en het resultaat
is een geheel verminkte afdruk. En
een gezicht heeft nu niet eens zooveel
uitsteeksels (die tegen den draad,
d.w.z. de richting waarin de kop uit de
aarde wordt getrokken ingaan)
tenzij het bijv. een pukkel op één dei-
wangen zou zijn. U begrijpt dat die
pukkel, wanneer men den kop uit de
aarde zóu trekken, den geheelen af
druk zou openrijten. Doch bij een
fantasievorm, waar veel uitsteeksels
aan zitten, en grootere holten en in
kepingen als in een menschelijk ge
zicht zijn, wordt de oplossing van deze
moeilijkheid natuurlijk nog grooter.
U ziet de vergelijking met den pudding gaat
geenszins op, want daarvoor zijn de vormen
altijd zoo rond dat ze gaaf te voorschijn
komen, maar die vergelijking geeft ons
ieder geval een duidelijk beeld van de moei
lijkheden, welke de bronsgieter te overwinnen
heeft.
En hoe overwint hij die? Wel, over
al waar zoo'n holte, een inkeping of
een uitsteeksel is wordt een apart
stuk Brusselsche aarde gelegd,
meestal in den vorm van een wig. En
die wiggetjes, welke apart uitneem-
baar blijven en met pinnetjes worden
bevestigd, stapelen zich op elkaar. En
op het laatst lijkt de voorzijde van
onzen kop bijna op een berg, die rond-
In deze holle helften wordt een soort ge
raamte van ijzerdraad aangebracht met een
groote holle, van gaatjes voorziene stang in
het midden. De holten worden volgestampt
met Brusselsche aarde, en deze wordt door
vormpoeder van de Brusselsche aarde van de
holle kophelften gescheiden. Het resultaat
is dat onze kop nu geheel massief in Brussel
sche aarde tevoorschijn komt en van binnen
een soort hersenstelsel heeft gekregen (die
ijzerdraden met die stang, weet u wel? Foei,
geen toespelingen maken).
Van dezen kop van aarde met hersens van
ijzer, die in een vakterm de „kern" heet,
wordt door een werkman met een fijn in
strumentje overal de dikte van het brons
afgehaald. Aan den anderen kant wordt het
zelfde gedaan.
En dan komt deze kernkop-van-aarde,
in de holle helften van den vorm van zooeven
te liggen, zoodat in het uitgespaarde gedeelte
straks het brons gegoten kan worden. Dat
brons een mengsel van 84 pCt. rood koper,
4 pCt. tin en 12 pCt. zink wordt op een
temperatuur van 900 a 1100 graden door een
in den vorm geboord kanaal om den kern
kop heen gegoten. De uitgespaarde ruimte
van de bronsdikte tusschen den massieven
kernkop en den hollen vorm, waarin de juiste
afdruk van den kop staat, vult zich. De op
gedreven lucht vlucht naar buiten toe door
geboorde zij kanalen en naar binnen toe door
de van gaatjes voorziene buis in den aarden
kop. De aarde van den kop is namelijk ietwat
losser dan die van den vorm en laat lucht
door.
De holle helften worden verwijderd. De
bronzen kop die tevoorschijn komt, maakt
geen bijzonder intelleetueelen indruk want
zie heeft zand en ijzer van binnen. Dat wordt
er echter allemaal uitgehaald. Van buiten
moeten alle wigjes van de inkepingen enz.
(herinnert u het zich nog, ze zitten er nog
steeds) verwijderd worden en er valt nog
het een en ander bij te werken. Maar als dat
eenmaal gebeurd is staat het bronzen beeld
klaar.
De geschiedenis van het ontstaan is ge
schreven. En waar een gongslag dikwijls ook
het einde van gebeurtenissen beteekent stel
ik voor dat we deze.reportage over „Brons"
meteeri^slag óp den -bronzen gong uitluiden.
Als u nu even naar den kop van dit artikel
kijkt kunt u met een beetje fantasie zien,
dat de klepelstok ten tweeden male op het
bronzen bekken terécht komt
v. H.
Afdeeling I.
Eerste klasse:
DWS—Xerxes
HBS—KFC
Hermes-DVSBlauw Wit
StormvogelsSparta
ADO—CW
Tweede klasse A:
De KennemersOSV
HRC—RCH
WFC—EDO
W est-FrisiaHFC
Alkm. BoysAlcm. Victrix
Tweede klasse B:
HerculesZeeburgia
AFC—Hilversum
ZFCV riendenschaar
DWVSpartaan
HVCWatergraafsmeer
Derde klasse A:
HollandiaQSC
SuccesZW
ZaandijkHelder
KinheimBeverwijk
AssendelftPurmersteyn
Derde klasse B:
AalsmeerZandvoort
TIWBloemendaal
GermaanSchoten
ZeemeeuwenRipperda
APGS—WA
Vierde klasse B:
MonnikendamAndijk
EVC—KW
IWSporters
CSV—Uitgeest
Vierde klasse C:
WB—AED
ASVKZaanlandia
VerkadeZilvermeeuwen
SpaarnevogelsTHB
EHSWestzaan
Vierde klasse D:
SLTOVliegende Vogels
ZRC—Meervogels
DIO—BPC
MadjoeHalfweg
AvantiDJK
Reserve eerste klasse*
Spartaan 2Stormvogels 2
Uitvoerverboden buiten werking
gesteld.
's-GRAVENHAGE, 4 October. In verband
met de in den internationalen toestand in
getreden ontspanning heeft de Nederland-
sche regeering besloten de op 28 September
j.l. afgekondigde uitvoerverboden, in afwach
ting van een definitieve intrekking hiervan,
die binnenkort te verwachten is, voorloopig
buiten werking te stellen.
Dientengevolge is bij beschikking van den
minister van economische zaken van heden
algemeene dispensatie verleend van alle uit
voerverboden, afgekondigd in de buitengewo
ne Nederlandsche staatscourant van 28 Sep
tember j.l. Alle onder die verboden vallende
goederen kunnen van het tijdstip dezer be
kendmaking af derhalve zonder vergunning
worden uitgevoerd.
EDO 2—ZFC 2
RCH 2—Haarlem 2 (half elf)
Blauw Wit 2—AFC 2
Hilversum 2Ajax 2
Reserve tweede klasse B:
HFC 2—TOG 2
Spartaan 3Ajax 4
Vole wijekers 2DEC 2
VSV 2De Kennemers 2
Zeeburgia 2DWS 3
Af deeling II.
Eerste klasse:
RFC—VSV
Haarlem—VUC
't GooiDOS
Ajax—DHC
FeijenoordDFC
Tweede klasse A:
BECOvermaas
Velox—ODS
UWQuick
UVSGouda
HW-BMT
Tweede klasse B:
UnitasNeptunus
VDLSW
EmmaHollandiaan
DCLSliedrecht
FluksExcelsior
Derde klasse A:
HillegomASC
PostduivenTerlaak
ScheveningenAlphen
SVC—Hillinen
VDSLugdunum
Afdeeling III.
Eerste klasse:
HengeloEnschedé
HeraclesAGOW
Go aheadNEC
ZAC—Wageningen
QuickTubantia
Tweede klasse A:
KHCZwolsche Boys
Ensch. BoysBorne
RigtersbleekAlmelo
Rijssen VooruitPhenix
Tweede klasse B:
WVC—TEC
AZCVitesse
Robur et VelocitasSCH
TheoleZutphania
RhedenBe Quick
Af deeling IV.
Eerste klasse:
NACJuliana
BleijerheideRoermond
LongaNoad
PSV—MW
BWEindhoven
Tweede klasse A:
TSCRCS
VlissingenZeelandia
GoesBreda
MiddelburgDe Baronie
RBCDe Zeeuwen
Tweede klasse B:
TegelenVVV
PicusHero
HelmondHelmondia
WSC—ESV
De ValkWilhelmina
Tweede klasse C:
Sportclub EmmaLimburgia
Willem IKolonia
SittardMiranda
PalemigMaurits
WaubachGroene Ster
Af deeling V
Eerste klasse:
GVAVAchilles
VeendamBe Quick
HSC—Sneek
HeerenveenVelocitas
FVCLeeuwarden
Tweede klasse A:
LSCSteenwijk
Black BoysDe Kooi
Rood GeelGRC
FrisiaMSC
AlcidesFriesland
Tweede klasse B:
NoordsterW oltersum
WWHelpman
BRCBato
EmmenHoogezand
FWMuntendam
(Sportkr.)
Econ.-technologisclie Dienst.
Aan het door Ged. Staten aan Prov. Staten
uitgebracht verslag van den Economisch-
Technologischen Dienst voor Noordholland
van 1 October 1937—1 September 1938 is 't vol
gende ontleend:
Evenals vorig jaar werd ook dit jaar regel
matig overleg gepleegd met het Centraal Eco-
nomisch-Tecihnologisch Instituut van het De
partement van Economische Zaken. Het cen
traal instituut werd steeds in kennis gesteld
met de onderwerpen bij den Dienst in onder
zoek, zonder dat daarbij de geheimhouding,
waarom enkele der belanghebbenden hadden
verzocht, behoefde te worden prijsgegeven.
Het vorige jaar werd. door bemiddeling van
het Departement van Economische Zaken op
gericht het Centraal Instituut voor Industria
lisatie. Het ligt in de bedoeling, door middel
van dit orgaan meer leiding te geven aan de
instituten, die zich op het gebied der econo-
misch-technologische exploratie bewegen.
Verwacht mag worden, dat nu zeer spoedig het
bestuur waarin ook de regionale econo-
misch-technologische instituten vertegen
woordigd zullen zijn zal worden samenge
steld. Indien dit eenmaal is geschied, zal het
nieuwe instituut ook spoedig zijn. werkzaam-
liedeif"kunnen Óeginnën."Ditinstituut zal er
zeker toe kunnen bijdragen, 'dat het onder
zoek naar alle mogelijkheden van industriali
satie en werkverruiming op breedefe basis dan
tot nu toe zal kunnen worden aangevat en
dat de daaruit voortvloeiende plannen in de
toekomst, gemakkelijker, en op grootere schaal
dan zulks thans mogelijk.is, zullen kunnen
worden verwezenlijkt.
In zijn vergadering van 16—17 Februari 1938
nam de gemeenteraad van Amsterdam een
voorstel van B. en W. dier gemeente aan,
waarbij besloten werd, niet over te gaan tot
stichting van een eigen economisch-technolo-
gisch instituut voor ae gemeente, maar het
bestaande Gemeentelijk Bureau tot bestrij
ding der Werkloosheid in nauwe samenwer
king te brengen met den Economisch-Tech-
nologischen Dienst der provincie.
GROOTSTE SORTIMENT
„INTIMA",
TEL. 10311
KRUISSTR. 42
OVER DE HEMA
(Adv. Ingez. Med.)
ONZE DACELIJKSCHE KINDERVERTELLINC
In de heele streek had Thijs geen enkel wezen gezienden heelen
tijd had hij in z'n eentje door het kale gebied geloopen. Maar nu,
heelemaal aan het eind van den weg, zag hij toch zoo iets geks! Een
man stond daar, met dat kon Thijs op dien grooten afstand duide
lijk zien een hoogen punthoed op. En die man stond daar te wuiven
en te wenken en te zwaaien met z'n armen, dat Thijs er om moest
lachen. Het was dan ook een grappig gezicht.
Maar meteen dacht Thijs Wacht, die man kon wel eens hulp
noodig hebben misschien dat hij daarom zoo staat te wenken.
En Thijs, behulpzaam als altijd, haastte zich om bij den man te
komen.
Wat er verder gebeurde, dat vertel ik jullie morgen pas.
Wij meenen, dat hiermede een goede samen
werking is verkregen. Voorkomen is, dat op 20
K.M. van elkaar verwijderd twee economisch-
technologische instituten met een gelijksoor
tige outillage zullen werken.
De onderwerpen, die dit jaar behandeld
werden, lagen wederom op zeer uiteenloopend
gebied, zooals het vervaardigen van nijver-
reidsproducten, de cultuur van mais, fruit,
champignons, zaden en kruiden, het bewaren,
conserveerèn en verwerken van vlsch, visch-
producten en producten van den tuinbouw,
enz. Er werden inlichtingen en adviezen ge
geven over ter beschikking staande fabrieks
gebouwen en industrieterreinen, over de meest
gewenschte vestigingsplaats voor diverse on
dernemingen en over loonen in de verschil
lende bedrijven in verscheidene gemeenten.
Een onderzoek naar de mogelijkheid van de
vestiging van een fabriek voor de verwerking
van stroo uit den Wieringermeerpolder is
nog in gang. Een aanvang werd gemaakt met
een studie betreffende de productie van en
den handel in kleine ijzerwaren, waarvan nog
zeer groote hoeveelheden worden ingevoerd,
om na te gaan, welke artikelen hier te lande
kunnen worden vervaardigd.
Aan het gemeentebestuur van Heemstede en
de Commissie belast met de organisatie van de
cursussen voor werkloozen aldaar, werd ad
vies uitgebracht over de inrichting van deze
cursus, met het doel, deze meer practisch nut
te doen afwerpen.
Zeer nuttig werk kon worden verricht door
het verstrekken van financieelen steun aan
verschillende bedrijven uit den op de begroo
ting voor 1'938 voorkomenden post, groot
f250.000.—, voor kosten voortvloeiende uit de
bijzondere maatregelen ter bestrijding van.de
werkloosheid, waaruit op voorstel van den
Economisch-Technologisohen Dienst gelden
kunnen worden beschikbaar gesteld voor het
instandhouden, uitbreiden van bestaande of
in het leven roepen van nieuwe onder
nemingen.
De credieten werden in de meeste gevallen
verstrekt aan bestaande bedrijven; waar het
nieuwe bedrijven betrof, alleen wanneer be
langhebbenden zelf bereid waren in belang
rijke mate in het risico deel te nemen.
De credieten hadden betrekking op onder
nemingen in de kleeding- en textiel-, de me
taal-, de electrotechnische-, de conserven-, de
landbouwwerktuigen- en de bouwmaterialen-
industrie. In totaal is door ons een bedrag van
f 167.120.— gevoteerd, waarvan echter een
deel nog niet is opgenomen.
De proef met het breibedrijf te Enkhuizen
heeft een, in commercieel en financieel op
zicht, teleurstellend verloop. Zooals te ver
wachten was, moest het eerste boekjaar, ein
digende 1 Februari 1.1., met een verlies wor
den afgesloten.
Geconstateerd moet worden, dat het dit
jaar niet mogelijk is gebleken alle breiers het
geheele jaar door, zonder groote verliezen,
voor een behoorlijk loon te laten werken.
Daarom is het aantal te werk gestelden tot
slechts enkele die geen werk konden vin
den in den tuinbouw beperkt gebleven.
Daar de proef dus niet het resultaat, dat ver
wacht werd, heeft opgeleverd, hebben wij be
sloten aan onze bemoeiing daarmede een
einde te maken.
Provinciale subsidies.
Bij de begrooting voor de Provincie Noord-
Holland voor 1939 zijn o.a. de volgende subsi
dies door Gedeputeerde Staten voorgesteld.
H. O. V. te Hap riem 4500.
Stadsbibliothet ft en leeszaal te Haarlem
4443.
R.K. bibliotheek en leeszaal te Haarlem
1926.
Restauratie Groote Kerk te Haarlem 500.
Verder zijn nog verschillende posten uit
getrokken voor subsidies aan vereenigingen
tot bestrijding der tuberculose, uitzending van
kinderen naar buiten, volksuniversiteiten, en-
zoovoort, waarin natuurlijk de Haarlemsche
vereenigingen deelen.
Motorboot brandende opgepikt.
Kachel was tengevolge van het noodweer
omgevallen.
SOHELLINGWOUDE, 4 October. Van
ochtend omstreeks half vijf heeft de „Gro
ningen" 4 nabij Urk de motorboot „Amstel"
10 opgepikt, aangezien deze noodseinen gaf.
Toen de „Groningen" 4 bij het in nood ver-
keerende schip was gekomen, bleek, dat de
kajuit in brand stond Door den hevigen
storm was de kachel omgevallen, waardoor
brand was ontstaan.
Er hebben zich geen persoonlijke ongevallen
voorgedaan. De Amstel" 10 is op sleeptouw
genomen en om negen uur Amsterdam bin
nengebracht.
De kajuit is geheel vernield. De boot is
eigendom van de reederij Van Swieten iu
Amsterdam.
