DRUKKE
WEEK
VOOR DE BRITSCHE
STAATSLIEDEN
Weer tal van incidenten
in Palestina.
HAS VAN PRAAG
Elize mocht niet sprekenHaar lippen waren verzegeld,
want één enkel onbedachtzaam uitgesproken woord zou haar
broers het leven kosten. Maar toch wist zij den Koning, die alles
deed om haar te verblijden, haar dankbaarheid te toonen. Taten
zij aan tafel, waarbij de Koning de kostelijkste spijzen liet op
dienen, dan schitterden haar oogen den Koning liefdevol tegen.
Na iederen dag die verstreek werd haar liefde voor den Koning,
die zoo goed voor haar was, grooter. En iederen dag ook vond
het meisje het moeilijker om te zwijgen. Zoo graag had zij haar
man alles, alles willen vertellen. Maar zij mocht niet spreken.
het werk zag,
Slechts door te zwijgen kon zij haar taak volbrengen. Daarom
moest zij stilletjes, wanneer iedereen in het slot reeds lang sliep,
naar het kamertje sluipen, dat ingericht was als het hol, waar de
Koning haar gevonden had. Zij wilde niet, dat iemand haar aan
Lnst haar man.
van
Instelling
ine nieuwe
iepartementen
Pe geheele Britsche pers verwacht, daar Chamberlain heden
uit Schotland terugkeert, een week van belangrijke besluiten. Er
moeten opvolgers voor Duff Cooper en Lord Stanley benoemd
worden en verder acht men het mogelijk, dat een nieuw ministerie
zal worden ingesteld, dat van nationalen dienst.
Twee bladen spreken zelfs over de instelling van drie nieuwe
departementen, n.l. nationale dienst, voorraden en koopvaardij.
Pan zijn er nog andere vraagstukken, die beschouwd moeten
worden, zooals de leemten in de defensie, die bij de laatste crisis
aan het licht zijn getreden, de toestand in Palestina, de betrekkingen
met Italië en de kwestie van een handelsverdrag met de Ver-
eenigde Staten.
Times" schrijft, dat Chamberlain een
Pfj'aat en een groote gelegenheid wach-
C1 taak is niets minder dan de orgam-
Art hulpbronnen van het land, opdat
kan worden aan de behoeften van
nieuw tijdperk. Ook de gelegenheid is
Jr weerga, omdat de bewoners van het
Fneeland nooit te voren in vredestijd
2ÓÓ bereidwillig hun diensten hebben aange-
1 We?- blad betoogt, dat organisatie even
noodzakelijk is als wapening. Er is geen te-
Saak tusschen de organisatie van de
She macht en het gelijktijdig streven
Zr"een betere organisatie van den vrede.
Bo Britsche herwapening is de sleutel tot den
^Tenslotte, aldus de „Times", kan slechts
m overeenkomst betreffende vermindering
m wapening een Europeesche regeling be-
iielen Daarna zal de diplomatie een aanval
„neten' doen op de bron van vrees en twijfel
Europa Bij elke doeltreffende pacificatie
ral noodzakelijk rekening moeten worden ge-
tanden met het volle aandeel en het volle
«wicht van Duitschland, welks macht en
ioed door de overeenkomst van München
toegenomen, doch een werkelijke voor-
nlteang is niet mogelijk, zoolang de methode
van overleg niet volledig in de plaats is geko-
komen voor de wijze waarop Duitschland tot
dusverre naar verwezenlijking van zijn doel
heeft «estreefd. Zoolang zal het ook noodig
Churchill doet een beroep op
Amerika.
zijn, dat de westelijke en de andere landen
voorbereid zijn, opdat zij met eigen midde
len en actie een onzekeren toestand het hoofd
kunnen bieden.
Twee voordeelen van de crisis
De „Daily Telegraph" zegt, dat de
beproevingen, die het land heeft
doorgemaakt, twee voordeelen hebben
opgeleverd: het gevoel van het pu
bliek voor de werkelijkheid van dezen
tijd is ontwaakt en er is een rustpoos,
waarin maatregelen kunnen worden
ontworpen en ten uitvoer gelegd. Het
is duidelijk, dat men thans met een
regeling bij stukken en brokken niet
kan volstaan, maar dat een alge
meen schema om doelmatig te zijn
moet steunen op de spontane mede
werking van het volk.
Volgens de „Daily Mail" verwacht het volk,
dat thans een einde is gekomen aan de aar
zelingen en de halve maatregelen, welke heb
ben geleid tot het gebrek aan voorbereiding,
waarvan men getuige geweest is. De veilig
heid steunt op één fundamenteele voor
waarde: het volk moet de gelederen sluiten
en zich als nooit te voren achter den minis
ter-president scharen Partijbelang en eigen
belang moeten terzijde gesteld worden. Cham
berlain verwacht de medewerking van de op
positie bij industrie en arbeiders, bij de reus
achtige pogingen die hij in het werk stelt om
de nationale veiligheid te verzekeren.
Sinds 1 October 461 dooden
en gewonden
Na verschillende incidenten tijdens het
weekeinde is gisteren voor de oude stad Jeru
zalem een verbod uitgevaardigd om zich ge-
gedurende 24 uur op straat te bevinden.
0.a. werd hier Zaterdag een bom geworpen
naar een Engelsche militaire patrouille. Engel-
sche politiebeambten werden door Arabische
terroristen onder vuur genomen. Sterke af-
deelingen politie en miltairen hebben daarop
de geheele oude stad afgezet en een stelsel
matig onderzoek ingesteld.
Alle Arabieren hebben daarop direct hun
zaken gesloten. Alle voorbijgangers moesten
zich laten fouilleeren. Tal van personen wer
den gearresteerd.
In meer dan twaalf steden in Palestina,
waarvan het meerendeel een Arabische be
volking heeft, bestaat een verbod om des
nachts op straat te komen.
Terwijl de arbeiders van de in Britsche
eigendom zijnde Jeruzalem Electric Corpora
tion aan het werk waren, werd een aantal
schoten gelost, de politie beantwoordde het
vuur. Niemand werd gewond.
Om twaalf uur gistermiddag is een bom ge
worpen in de moskee in de Omarwijk. Vier
Arabieren werden gewond.
In de stad Ramleh is een poging gedaan om
een Britschen agent van politie neer te schie
ten, echter zonder succes. Troepen omsingel
den de stad en fouilleerden 300 verdachten.
Ook in deze stad. is een verbod afgekondigd
om zich gedurende een bepaald uur op straat
te bevinden.
In de heuvels van Judea, ten westen van
Jeruzalem is een vuurgevecht geleverd tus
schen een Britsche militaire patrouille en
bandieten. Drie Arabieren werden gedood, een
Britsche officier werd gewond.
Op den spoorweg nabij Gaza heeft zich
een ontploffing voorgedaan. Men zag toen een
zestal mannen opspringen en vluchten. De
troepen openden het vuur op hen, waardoor
drie hunner gedoocl werden. Twee anderen
konden gevangen genomen worden.
Niet ver van het politiebureau te Jaffa werd
een Arabische inspecteur van politie dood ge
schoten.
De straatweg van Akkro naar Safed is des
nachts weer op verscheiden plaatsen vernield
en onbegaanbaar gemaakt.
In de buurt van Nabloes is een Engelsche
militaire auto bij een nachtelijken inspectie
tocht verongelukt. Twee soldaten zijn daarbij
om het leven gekomen, terwijl twee andere
inzittenden ernstige wonden opliepen.
Tengevolge van uitgebreide vernieling van
draden zijn de telefoon- en telegraafverbin
dingen te Jeruzalem volkomen gestoord ge
weest. Men is thans druk bezig met het her
stelwerk onder bescherming van militaire pa
trouilles.
Tusschen 1 October en 15 October
j.l. zijn in Palestina volgens een niet-
officieele schatting 461 dooden en
gewonden gevallen. Van deze 461
slachtoffers werden 358 gedood, van
wie 270 bandieten waren. Verder wer
den acht Engelschen gedood en 23
gewond.
Bij zijn dertig jarig tooneeljubileum.
Elias van Praag, die door de ongunst der
tijden zijn zilveren tooneeljubileum heeft
moeten laten voorbijgaan, zal nu toch zijn
dertig jarige loopbaan van acteur op fees
telijke wijze herdenken. Het zal een zeer on
gewoon jubileum zijn, want Van Praag zal
niet op de planken in een volle zaal worden
gehuldigd, maar op Woensdag 19 October
bij een uitzending van de V.AR.A. voor de
microfoon. Hij zal dan in een hoorspel „De
Strijd om het hoogste bezit" van Willem van
Cappellen, dat gewijd is aan het leven en
werken van den ontdekker der tuberkel-bacil,
prof. Robert Koch, de titelrol vervullen.
Elias van Praag.
Het is niet toevallig, dat Elias van Praag
in een studio zijn jubileum zal vieren. Hij is
immers sinds eenige jaren verbonden aan
de V.A.R.A., waarvan hij als „hoorspeler" een
der beste medewerkers is. Toch lijdt het voor
mij geen twijfel dat Van Praag, voor de keuze
gesteld tusschen werkelijk tooneel en radio-
tooneel, niet dan met een bloedend hart voor
het laatste heeft geopteerd. Hij is te volbloed
acteur om niet met smart de planken al
is het dan tijdelijk vaarwel te hebben
zegd. Maar hij moest tenslotte leven en het
is begrijpelijk, dat hij in deze ongewisse tijden
ter wille van zijn gezin den moeilijken stap
heeft gedaan en zich aan het radio-tooneel
dat een acteur toch nooit geheel voldoening
zal kunnen schenken heeft gewijd.
Van Praag kan bij zijn jubileum op een
eervolle loopbaan terugzien. Hij is een acteur,
die zijn vak door en door kent en door zijn
kunstbroeders als tooneelspeler en als mensch
want hij is een voortreffelijk collega ten
zeerste wordt gewaardeerd.
Ik had reeds het voorrecht met Van Praag
kennis te maken, toen hij nog geheel aan
Het voege zich bij de krachten der
Europeesche beschaving.
HAARLEM Maandag.
De Britsche staatsman Winston Churchill
heeft gisteravond een voor Amerika bestemde
iaüioredevoering uitgesproken, waarin hij van
repliek diende op de door Hitier op hem. Eden
en Duff Cooper uitgeoefende critiek tijdens
zijn recente redevoering te Saarbrücken.
Churchill verklaarde, dat hij niet wist hoe
lang nog zulke vrijheden veroorloofd zullen
zijn. „Er is nog een tijd voor hen, voor wie de
vrijheid eener parlementaire regeering iets
oeieekent, om gezamenlijk overleg te plegen".
Churchill herhaalde dat hij ervan overtuigd
is, dat wanneer maanden geleden Groot Brit-
tannië, Frankrijk en Rusland gezamenlijk een
verklaring zouden hebben afgelegd, dat zij te
zamen zouden optreden, wanneer Duitschland
een niet-geprovoceerden aanval pleegde op
Tsjecho-Slowakije, en Polen, Joego Slavië en
Roemenië hadden uitgenoodigd zich aan te
sluiten bij de combinatie van de vrede-ver-
dedigende mogendheden, Hitier dan tegenover
een zoo geweldige strijdmacht zou hebben ge
staan. dat de krachten der gematigdheid in
Duitschland zouden zijn opgeleefd.
De geheele wereld wil vrede en veiligheid,
maar zijn die verkregen door het opofferen
van Tsjecho Slowakije, dat verlaten, vernield
en verslonden is en dat thans verteerd wordt"?
Is ooit eenig voordeel of eenige voortgang
door het menschdom bereikt door onderwer
ping aan georganiseerd en berekend geweld?
Integendeel, aldus Churchill, de roem der
naiies werd gegrondvest op den geest van
weerstand tegen tyrannie en onrechtvaardig
heid.
Europa, zeide Churchill, ligt thans neerge
slagen en verstrooid voor de triumfeerende
aanmatigingen van de dictatoriale macht,
zelfs in Zuid-Amerika begint het intrigeeren
der nationaal socialisten de structuur der
Braziliaansche maatschappij te ondermijnen".
Spreker noemde in dit verband nog Spanje,
China en Abessynië.
Churchill richtte zich tot de Vereenigde
Staten als tot „ver af zijnde toeschouwers, die,
wanneer ik dat er aan mag toevoegen, steeds
®eer betrokken toeschouwers zijn van de
tragedies en misdaden". Niemand twijfelt er
aan, aan welken kant de sympathieën van
Amerika liggen en spreker vroeg „Wilt gij
wachten tot de Britsche vrijheid en onafhan
kelijkheid het onderspit heeft gedolven en
gij alleen dan de zaak opnemen, wanneer
S] voor driekwart geruïneerd is? De nog over
zijnde krachten der beschaving zijn overwel
fd. Wanneer zij vereenigd zijn in een ge
zelschappelijke opvatting van recht en
plicht, zal er geen oorlog zijn. Integendeel, het
yilhge, dappere Duitsche volk zou, bevrijd van
Qe tegenwoordige nachtmerrie, een eervolle
Pjaats innemen in de voorhoede der mensche-
maatschappij en verklaren, dat de we
reldkrachten aan onzen kant overwegend zijn".
voortgaande verklaarde Churchill, dat Groot
Brittannië zich zou wapenen voor den natio
nen dienst, daarbij moet echter gevoegd
worden de kracht der denkbeelden, want de
retoren zijn bevreesd voor de woorden, die
het buitenland worden gesproken en de ge
stoten. die in het binnenland in beweging
worden gebracht.
.Is dit een oproep tot den oorlog"?, zoo vroeg
onurcnill vervolgens, om dan voort te gaan:
vtL ,- dat eenige waarborg voor den
üo« 0 e^en is in een snelle en vastberaden
aaneensluiting van krachten om de militaire
Sjffwle agressie het hoofd te bieden, een
ii7p!!ra<*en aanvaarden van hun plicht door
e jngeisch sprekende volkeren en door alle
trekf ^oot en klein> die met hen willen op-
t begin van zijn carrière stond. Het is precies
dertig jaar jaar geleden, dat Adriaan van der
Horst den toen nog zeer jongen tooneelspeler
in mijn komedie Fatsoen de wel is waar epi
sodische maar voor het stuk toch heel belang
rijke rol van den ouden werkman Knossen
toevertrouwde en ik herinner mij, dat Van
Praag op bijzonder knappe en markante
wijze deze rol speelde. Hij deed zich toen reeds
kennen als een zeer consciëntieus, ernstig,
bescheiden en talentvol kunstenaar met
een rijk gevoel voor humor, wat hij heel zijn
leven is gebleven.
Daar, bij het prachtige ensemble van de
oude Tooneelvereeniging. naast artisten als
Ternooy Apel, Adriaan van der Horst, Jan
Musch, Dirk Holkers, Alex Post, Mien van
der Horstvan der Lugt Melsert, Tilly .Lus en
mevrouw De Boervan Rijk vond de jonge
acteur een voortreffelijke school voor het na
turalistisch en realistisch tooneel en het is
aan zijn spel nog altijd duidelijk te zien, dat
hij uit deze school is voortgekomen. Maar
gelukkig voor Van Praag is hij daar niet
alleen bij gebleven. Royaards, die zoo goed
talenten wist te onderscheiden, zag al heel
spoedig, wat Van Praag als acteur waard
was, en hij engageerde hem bij zijn gezel
schap. Bij dezen grooten tooneelleider speelde
hij een veelzijdig-er, minder beperkt reper
toire. Hij stond er in de klassieken en leerde
er het zeggen van verzen. Hij speelde er o.a.
den Spie, den Bode en den Bisschop in Gys-
breght van Aemstel, Apollion in Lucifer, de
Herder in Oedipus, Puck voortreffelijk
in Midzomernachtsdroom, Autolycus in Win
teravondsprookje, maar ook de beide hoofdrol
len in Kotzebue's „Notabelen", den professor en
Striese in De Sabijnsche Maagdenroof en Ba
rendje in Janus Tulp. Want Royaards had heel
goed gezien dat Van Praag een zeer veelzijdig
talent bezat en heeft hem daarom rollen van
zeer uiteenloopend karakter toevertrouwd. Zoo
herinner ik mij uit dien tijd nog altijd zijn
feilen fanatieken St. Just in de onvergetelijke
voorstelling van Dan ton's Dood.
Van Praag is een speler, die feitelijk in een
sterk ensemble thuis hoort. Hij is een karak
terspeler, die eerst tot zijn voile recht komt,
wanneer hij ook belangrijke spelers naast of
tegenover zich vindt. Wie hem bijvoorbeeld in
Oplichters van Poldar heeft gezien in de rol
van Vitek, naar Saalborn zal het samenspel
van deze twee zeker nooit meer vergeten. Hoe
fijn speelde hij in zijn schuchtere verlegen
heid dezen ondergeschikten bankdirecteur,
wat vormden Saalborn en Van Praag samen
niet een kostelijk, elkaar volkomen aanvullend
span. En welk een succes werd voor hem ook
niet de kruier in „Nummer zeventien" dien hij
zoo kleurrijk en uitbundig-komisch speelde
met Bart Kreeft als tegenspeler.
Zijn rijk beeldend, virtuoos talent komt ook
uit, wanneer hij in'de gelegenheid is op een
avond verschillende rollen te spelen. Wij heb
ben triplures van Van Praag gezien, waarin
hij met een verbazingwekkende zekerheid tot
drie maal toe in de huid van een ander kroop,
zoo knap en scherp van typeering, dat hij
telkens weer verraste. Een opmerkelijk staaltje
van zijn talent gaf hij o.a. in De Kapitein van
Köpenick, waarin hij achtereenvolgens ver
scheen als de hofkleermaker Wormser, de
rhetorische gevangenisdirecteur en een
Joodsch koopmannetje, alle drie even zeer af
en compleet van uitbeelding. En een zelfde
bewijs van verbluffend snel -en raak typeeren
gaf hij in Boeven en Burgers, waarin hij ver
schillende volkstypen onmiddellijk na el
kander zeer drastisch en levenswaar weer
gaf.
Van Praag heeft in deze 30 jaar bij ver
schillende goede gezelschappen want hij
was na het heengaan van Royaards o.a. ver
bonden aan Het Nieuwe Nederlandsche Too
neel en Het Masker zeer vele belangrijke
en groote rollen gespeeld. Ook zelfs wanneer
een rol hem minder goed lag wat natuur
lijk ook wel eens gebeurde kon men toch
altijd zien, dat hij zich met alle ernst en toe
toewijding aan zijn rol gaf en hij het er nooit
maar „op aan liet komen". Van Praag is een
tooneelspeler, die zijn kunst steeds hoog heeft
gehouden. Het zou ondoenlijk zijn hier alle
rollen uit zijn uitgebreid repertoire te noemen,
maar één wil ik hier toch aan het slot van
dit artikel memoreeren en wel zijn Clémen-
ceau in het helaas zeer weinig gespeelde
„Versailles" van E-mil Ludwig. In mijn herin
nering zal Van Praag's Clémenceau blijven
voortleven als een der mooist gespeelde rollen,
die ik in mijn lange loopbaan van criticus heb
gezien en al had Van Praag nooit anders dan
dezen Clémenceau gespeeld zoo groot van
visie en uitbeelding dan zou het voor mij
reeds vaststaan, dat hij een der beste karak
terspelers van ons land is. Laten wij dan ook
hopen, dat hij zijn plaats weer spoedig zal
innemen in een goed ensemble op het werke
lijke tooneel, waar hij krachtens zijn talent
thuis hoort.
J. B. SCHUIL.
Britsche torpedojager door
bomscherven getroffen.
Tijdens bombardement op Gandia.
VALENCIA, 17 Oct. (Reuter-ANP)
Tijdens een luchtaanval der opstan
delingen op Gandia zijn scherven van
bommen, die op minder dan dertig
meter van het vaartuig vielen, op het
dek van een Britschen torpedojager
terechtgekomen. Er deden zich geen
ongelukken voor. De autoriteiten op
Majorca hebben haar verontschuldi
gingen aangeboden.
Wiegerinck, Musch ter Co.
failliet verklaard.
AMSTERDAM, 17 October. De recht
bank heeft vandaag failliet verklaard
de commanditaire bankvereeniging
Wiegerinck, Muschter Co., Keizers
gracht 213. Ook de beide directeuren,
de heeren Wiegerinck en Muschter zijn
persoonlijk failliet verklaard. Tot
rechter-commissaris is benoemd mr.
J. Sprey en tot curator mr. D. Giltay
Veth.
Twee vliegtuigen te Detroit
verongelukt.
Ijverig werkte Elize aan de pantserhemden. En haar handen li kwam gereed. En het vlas minderde zienderoogen. Toen zij zeven
kregen er steeds grooter vaardigheid in. Het eene na het andere hemden af had, was het vlas op. Wat moest zij nu doen? Hoe
kon ze aan nieuwe brandnetels komen?
(Wordt vervolgd).
Vijf dooden.
DETROIT (Michigan), 17 October (A. N. P.)
Gisteren zijn hier vijf menschen omgekomen,
toen twee vliegtuigen, welke voor rondvluch
ten boven de stad gebruikt worden op een
hoogte van 300 voet op het vliegveld bran
dend neerstortten. Ooggetuigen verklaren, dat
een toestel juist omhoog ging om een rond
vlucht te beginnen, toen het andere toestel
wilde dalen. De slachtoffers zijn vier mannen
en een ZYz jarig knaapje.
