)ef ensi eb egrooting
z. h. st. aangenomen
Wijziging van de tariefwet.
Mijnhardtjes
JCuHSt'
Begrooting van Justitie.
Van zeven heuvels.
■O E N S DAG 13 DECEMBER 1939
TWEEDE KAMER
Minister Dyxhoorn ging op vele kwesties
maar liet ook vele terzijde liggen
in,
Tegen alle wintersche kwalen
Twee stuks 1 0 ct. - Twaalf stuks 50 ct.
(Adv. Ingez Med.)
DEN HAAG Dinsdag.
\'adat Minister Dijxhoorn dank had gebracht
',-de woorden van vertrouwen tot hem gesproken
hulde aan de gemobilïseerden, besprak hij eerst
«•lei op zichzelf staande puntjes. Daaronder b.v.
Samenstelling van de legercommissie. De meer
heid zal zeker uit Kamerleden moeten bestaan,
t om der wille van de continuiteit verdient het
a aanbeveling, dat iemand zoodra hij Kamerlid
ook terstond uit de commissie zou moeten
Minister Dijxhoorn.
fat de instructie van den Opperbevelhebber be
eft, meende minister Dijxhoorn daarover op het
senblik niet te moeten spreken. Mocht ze eens
herziening in aanmerking komen dan zou het
verstandig wezen o.m. met de hieromtrent
Mr. Wendelaar gemaakte opmerkingen reke-
te houden. Tegenover 's heeren Schaepman's
léidooi voor de vereenigbaarheid van de functie
a Kamerlid met die van actief dienend militair
.erde de Minister aan, dat zulks reeds om grond-
fcttelijke redenen, maar bovendien met het oog op
j verhoudingen in de practijk ongewenscht te
abten valt. Daarom kan de Minister niet meewer-
aan een wetswijziging, die een einde zou maken
den regel, dat de reserve-officier, die Kamerlid
f)rdt, onmiddellijk op non-actief komt.
Verspreiding in de kazernes van bladen die voor
sa bepaalde politieke partij propaganda maken is
in blijft verboden.
Binnen enkele dagen verwacht de Minister het
isuitaat van de door hem aan den Opperbevelheb-
i>r gegeven opdracht om 'n onderzoek in te stellen
■jar het geval van een nat. soc. vergadering in een
jciel, waar een militair commando gevestigd was.
Al het mogelijke zal ik doen om de weermacht
4'en extremistische stroomingen te dekken, zoo
•irzekerde Minister Dijxhoorn met grooten nadruk.
;ji déraillementen in „Onze Vloot" en de „Militaire
Spectator" blijft hij, evenals zijn voorganger,
iltent.
Wat de noodzakelijke zuinigheid aangaat, kome
jen vooral met concrete klachten, die de Minister
name zal onderzoeken mede met 't oog op voor
koming van bedenkelijke herhaling. Hij geeft voorts
::e, dat er inderdaad in het begin van de mobilisa-
ïe betreurenswaardige daden van te groote royali
st zijn verricht, zoo b.v. de huur van het Casino te
icheveningen, eind Augustus. Anders lag met het
ie vordering van het Hotel de Wittebrug. Dat was
iel een op zichzelf verrichte maatregel geweest en
rcorts is toen, na de ontruiming, een regeling ge
troffen met de Directie, waarvan men de billijk-
leid zal moeten erkennen. Kan de etappe-directie
(oedkooper gehuisvest worden dan in Hotel Paulez
jan zal dat zeker gebeuren.
De Minister meent thans voldoende door de uit-
javen-controleerende instanties omringd te zijn.
Alles zal bij ontruimingen gebeuren om het onge-
,:ef tot een minimum te beperken. Bij de taxaties
h geïnundeerd gebied wordt, en dit kennelijk met
r.cces, zoo goed mogelijk met alle belangen reke-
«ng gehouden. Overigens brengt spr. hulde aan de
rustige wijze waarop de burgers in de betreffende
Weden hun offers brachten.
Als de mobilisatie-toelagen te hoog blijken te
'lijn, zullen ze verlaging ondergaan, zoo kreeg de
beer Suurhoff te hooren.
Spr., die meedeelde, dat posten aan de kust extra
regenkleeding krijgen, geeft toe dat er in 't begin
van de mobilisatie bij de verdeeling van geweren
fouten zijn gemaakt, die te betreuren vielen.
De vorige week is de eerste batterij van 7l/2 c.M.
afweergeschut van 20 bestelde batterijen aangeko-
rr.ea, terwijl de rest spoedig te verwachten valt.
Voorts vermelde de Minister eenige maatr
to! versterking van 't aantal vliegtuigen, waartoe
Uilsluitend opdracht aan de nationale vliegtuig
industrie is gegeven en dat op een viertal plaatsen
in Nederland voor opleiding van piloten zorg wordt
gedragen. We vernamen verder, dat iedere man één
siroozak en drie dekens heeft. Wegens de hoogere
uitgaven kon niet gedacht worden aan verstrekking,
van natuurboter in plaats van margarine: dit zou
weer 2i/2 millioen gulden per jaar meer kosten.
Met voldoening verklaart de Minister dat op het
gebied van de hygiëne, met vaccinatie, speciaal te
gen typhus, geen onbelangrijke resultaten zijn
bereikt.
Zieke militairen worden in beginsel in militaire
en voor zoover noodig in burger ziekenhuizen ver
pleegd; aldus de regel, waaronder het wel mogelijk
is. dat een protestant eens in 'n R.K. inrichting
onder komt en omgekeerd.
Vervolgens kwam de Minister aan oefeningen en
regelen zal adviseeren. Voor het leggen van een
lichtschip bij IJrnuiden bestaat geen aanleiding, o.m.
omdat daar een radio—baken is.
In verband met eenige punten van socialen aard,
gaf de Minister te kennen, dat met het treffen eener
wettelijke regeling tot herplaatsing van gedemobili-
seerden voorzichtigheid geboden is. Zoo zou 't wel
kunnen gebeuren dat er werkgevers zouden zijn,
die dan louter niet-dienstplichtïg personeel zouden
aanstellen.
De oudste gemobiliseerden moeten zoo spoedig
mogelijk door jongeren vervangen, doch men heeft
rekening te houden met allerlei organisatorische
problemen gelijk b.v. dat van de opleiding van re-
cruten. Dit te doen met uit den grond gestampt ka
der zou tot niets dan desillusies van allerlei aard
leiden.
Zoowel in begin April als Juni 1940 zal een
groote groep buitengewone dienstplichtigen van
de lichtingen 1938, 1939, 1940 opkomen en daar tus-
sclicn in kleinere groepen.
Wat de verloven aangaat en in dat verband het
reizen op Zondag, dit is in het algemeen niet te
vermijden, maar zij, die godsdienstige bezwaren te
gen Zondagsreizen hebben, zullen ingedeeld wor
den bij ploegen wier verloven aldus vallen, dat ze
op een werkdag reizen.
Meer dan 5 pet. zakenverloven per onderdeel kun
nen niet verleend worden en wat studieverloven
betreft, is het om der wille van de billijkheid tegen
over anderen gewenscht, tegen te groote royaliteit te
waken. Overigens zal de Minister niemand onder de
wapenen houden, wiens aanwezigheid niet strikt
noodzakelijk is. Maar vóór alles moeten we toch
paraat zijn; vandaar o.m. ook de beperking der be
wegingsvrijheid van hen, die wel in dienst zijn en
binnen hun kantonnementen moeten blijven.
Met groote waardeering had de Minister kennis
genomen van de vrijwel algemeen geuite waar
deering voor de regeling der kostwinnersvergoeding
De regeling voor de werkloozen kan men toch ze
ker niet ongunstig noemen. Ten aanzien van de
kleine zelfstandigen en vrijgezellen erkende minis
ter Dijxhoorn, dat deze wel in 't gedrang zijn ge
komen; er wordt nu gewerkt aan pogingen tot be
tere voorzieningen op dit punt.
De geestelijke verzorging van de gemobiliseerden
heeft 's ministers volle belangstelling. Hulde bracht
hij aan wat particulieren hebben gedaan voor de
oprichting van %iilitaire tehuizen.
Alvorens iemand benoemd wordt tot veldpre
diker, zal de minister nagaan of hij lid is van
Kerk en Vrede of van de N.S.B.
Zoo was wel komen vast te staan dat dominé
Ouwerkerk geen lid van de N.S.B. meer is. Doch
na een ingesteld onderzoek bleek het in verband
met gedragingen van dien veldprediker gewenscht
deze benoeming in te trekken, wat thans gescmedt.
Ook een ander geval is in onderzoek, daarin zal
eveneens naar recht en billijkheid worden gehan
deld.
Aangezien van de 4000 gemobiliseerde Joden
slechts 10 pet. orthodox zijn, kan de minister niet
voldoen aan het verzoek een Joodschen veldpre
diker te benoemen.
In verband met Ds. Kersten's verzoek den veld
prediker als onderdeel van hun uitrusting een re
volver toe te staan wees de minister er op, dat er
bedenkelijke complicaties zouden kunnen ontstaan
als zij, die niet militair zijn, bij gevangenneming
in 't bezit van een revolver zouden blijken te we
zen.
Het gemobiliseerde leger is een enorme huis
huishouding van mannen die hun bezigheden niet
buitenshuis hebben. Daarom is het juist noodig, dat
er nog iets anders gebeurt dan oefenen. De gemo
biliseerde heeft ook behoefte aan ontwikkeling en
ontspanning en nu is net de taak van de militaire
overheid daarvoor eveneens zorg te dragen. De
overheid moet zooals de heer d'Ansembourg
het wenscht zelf de teugels hierbij in handen
houden, ook opdat een ieder van O. en O. zooveel
mogelijk profiteere.
Bij O. en O. wordt met alle geestelijke stroomin
gen rekening gehouden, o.m. bij de adviezen die
de overheid krijgt en inwin; goed is het dat ook
de moderne vakbeweging hierbij is ingeschakeld.
Voor stopzetten van cabaret- en tooneelvoorstel-
lingen enz. voelt de minister niet veel, maar wel
voor gepaste en fatsoenlijke ontspanning. Natuur
lijk zullen er mannen zijn, die een andere ontspan
ning zouden verkiezen. Deze hoeven de bedoelde
voorstellingen dan niet bij te wonen. Overigens zal
men mede t.o.v. het fatsoenlijke van een en an
der een waarborg bezitten in het feit, dat de gees
telijke verzorgers het recht hebben de opvoeringen
bij te wonen.
En nu aldus het slot het defensiebeleid
verband met wat verklaard is door hen, die tegen
deze begrooting willen stemmen. Als de heer Wijn
koop voor volstrekte afzijdigheid van ons land is,
dan moeten we ons toch kunnen verdedigen tegen
wien eens tegen onzen wil in zou aanvallen. Of
mogen we dat dan niet doen?!
Hulde brengend aan de openhartige wijze waar
op de heer v. Houten zijn standpunt had verde
digd, dat oorlog steeds zonde zou wezen, wensch-
te de minister in dit verband alleen nog het vol
gende te zeggen. Iedereen verfoeit oorlogsgeweld
Doch als iemand ons grondgebied zou willen bin
nen vallen, dan zou hij ervaren dat 't Nederland-
sche volk bereid is met God's hulp dit grondgebied
te verdedigen.
De weermacht is als een uit honderden onder
deden bestaande machine. Hapert er iets. dan
wordt de goede werking der machine belemmerd.
Daarom is voortdurende controle gewenscht, op
een wijze als de Kamer thans bleek te willen doen.
De weermacht, die een zuivere afspiegeling is
van het Nederlandsehe volk, beschikt, gelijk ons
volk, over moed, wilskracht en vastberadenheid.
Di+ geeft het vertrouwen, dat wanneer het ooit
noodig zal wezen zal blijken, hoezeer die eigen
schappen in onze weermacht leven.
Applaus op vrijwel alle banken weerklonk na
deze slottirade.
Het debat in tweede instantie greep den com
munist Wijnkoop aan ten einde de stelling te ver
kondigen, dat het standpunt van hem en zijn vrien
den thans bovenal bepaald wordt doordat we z.i.
om ons heen te doen hebben met een imperialis-
tischen oorlog. Uit den dichten kring der hem om
ringende afgevaardigden regende het kritische uit
roepen: „Finland, Kusinen" enz. terwijl
voorts te vermelden valt, dat van soc.-democrati-
sche zijde een parlementaire oorlogsverklaring los
kwam: de s.-d. fractie wenscht niet verder steun
te verleenen aan eenige door communisten of (en)
nat. socialisten voorgestelde motie. Dit gaf den
communist De Visser mede aanleiding zijn motie
inzake onderzoek naar een betere financieele rege
ling voor oud-gepensionneerden en oud-gemobili-
seerden in te trekken. Z.h.st. met alleen aantee-
ltening van het tegen" der communisten en chris
ten-democraten nam de Kamer de begrooting
van den minister van Defensie aan.
E. v. R.
Algemeen verbindend en onverbindend
verklaren van ondernemers-overeenkomsten.
EERSTE KAMER.
DEN HAAG Dinsdag.
Niemand zal er zich waarschijnlijk over ver
wonderd hebben, dat .Prof. v. Embden (v.d.)
al heel slecht te spreken was over het voorstel
tot wijziging der tariefwet en dat ook de heeren
Ge ld er man (lib.) en ter Haar (c.h.) alles
behalve geestdriftig gestemd waren over dit
ontwerp. Zij gaven nog eens uiting aan de be
kende. bezwaren, waartégenover Prof. Die
penhorst (a.r.) zooals insgelijks te ver
wachten viel juist de aandacht vestigde op
wat in zijn oogen de lichtzijden van het voorstel
waren.
Minister de G e er achtte het gewenscht naar
aanleiding van een deel der crltiek van den
V. D.-woordvoerder te onderstreepen, dat bij
nota van wijziging na overleg met de Tweede
Kamer tal van posten nog verandering onder
gingen en dat de Kamer volkomen vrij blijft
om het heffingspercentage van eiken post te
herzien. Tenslotte wenschte Minister Steen-
b erg he nog eens eventjes vast te leggen dat
de Regeering nooit gezegd heeft, dat er nu geen
wijzigingen meer in het tarief zouden komen en
dat het zittend kabinet het volste recht zou heb
ben om in 1943, als er een herzieningsvoorstel
zou moeten komen het recht, ja zelfs den plicht
zou hebben wijzigingen voor te stellen.
Tenslotte nam de Senaat het wetsontwerp
zonder hoofdelijke stemming aan, wat zij o.m.
ook deed met het voorstel tot herziening van
de vestigingswet kleinbedrijf. Hierbij bleken de
heeren de la Bella (s.d. en Prof Diepen
horst (aj.) het een en ander op him hart te
hebben in verband met wel en niet gehoorde
raadgevende instanties. Volstaan zij met te
releveeren, dat Minister Steenberghe toe
zegde om aan verschillende van de genoemde
instanties (zooaLs bijv. de Vakcentrale Coöpe
ratieve Raad) de gelegenheid te zullen geven
van advies te dienen, wellicht met behulp van
de bemiddeling van den Economischen Raad.
Tenslotte voerden de heeren de la Bella
(s.d.) en Blom j aus (R.K.) het woord over het
onderwerp inzake wijziging van de wet op het
algemeen verbindend en onverbindend verkla
ren van ondememersovereenkomsten, waarbij
laatstgenoemde spreker o.m. uiting gaf aan zijn
vrees voor overheersching van het bedrijfsleven
door den staat en voor dictatoriaal overheer-
schen door den Minister. Diens Woensdag te
geven antwoord zal hij afwachten, alvorens zijn
stem te bepalen.
TWEEDE KAMER
te beantwoorden, na zich vannacht nog een
beetje te hebben voorbereid. Aan de hand van
zijn rede moge dan een en ander worden weer
gegeven.
E. v. R.
t/ïAttactf t+urp&c&t
datie** t£dL
i&e&tó tot &oe3
cfjfctcuz*. "(y&i&Ld,
Het Nederlandsehe Roode Kruis
Bloedtransfusiedienst.
Meldt li aan als bloedgever bij de
Plaatselijke Werf commissie of bij het
Secretariaat van de Centrrle Commissie,
Prinsessegracht 27 te 's-Gravenhage.
Steunt met een bijdrage op Giro
291564 van den Penningmeester te
Uverschie.
AMERICAN BLEND
(Adv. Ingez Med.)
Nu de Tweede Kamer voor het eerst in dit
seizoen een avondvergadering hield is het met
een flink laat of zoo men wil. vroeg in den
nieuwen morgen! geworden.
Een 'kleine twintig sprekers droegen allerlei
opmerkingen voor over illegale actie, de wen-
schelijkheid om excessen tegen te gaan, uni
form-smokkelarij, over Zondagswet, pachtwe'
aangelegenheden, echtscheidingsvraagstuk, ovt 1
Oss en nog veel meer.
Minister Gerbrandy die even een paar in
leidende woorden sprak, zal Woensdag trachten
zooveel mogelijk de verschillende afgevaardigden
Lichte bewapening voor de
wegentroepen
In een nota naar aanleiding van het eindver
slag aan de Eerste Kamer over het wetsontwerp*
tot het onder de wapenen blijven van dienstplich
tigen, zegt de minister dat, hoewel bewapening
der wegentroepen met het oog op de plaatsen
waar deze als regel hun werkzaamheden zullen
moeten verrichten, niet noodzakelijk is, het bij
hem een punt van overweging uitmaakt hen als
nog van een lichte bewapening te voorzien.
in Haarlem
daarbuiten.
en
Bij een schilderij door Fritz von Uhde.
ipn,pn Villl Het is reeds lang geleden helaas, dat wij vrij
maatdelen regelmatig Duitsche Musea bezochten, en de m-
ï-.oud dier verzamelingen is intusschen hier en
daar nogal gewijzigd, naar het schijnt. Doch ik
vertrouw dat de schilderij van Fritz von ULde,
die hierbij gereproduceerd wordt, nog wel in de
Kunsthalle van Hamburg aanwezig zal zijn. Het
is een zoo typisch staal van Duitsche schilder
kunst uit het begin van deze eeuw, bovendien
zoozeer van vreemde smetten vrij, dat het nieuwe
bewind onzer buren een kunstenaar als Fritz von
Uhde wel niet uit de staatscollecties verwijderd
zal hebben.
Al heeft de Duitsche schilderkunst van voor den
oorlog van 1914 (behalve dan in sommige deelen
van Noord Amerika) geen invloed van beteekenis
op de moderne schilderij-kunst uitgeoefend, er
zijn een aantal harer vertegenwoordigers toch
van zoodanig belang, dat men van een Duitsche
kunst mocht spreken die onafhankelijk van andere
zich gevormd en ontplooid heeft. Men kan onder de
slechts de buitenkant van zijn werk was, die het
groote publiek achter hem aan deed draven en
dat voor waarlijk religieuze kunst niet de voor
stelling, doch de oprechtheid van den maker van
het grootste belang is.
Zoo kon het gebeuren dat een groot gedeelte
van die zoogenaamde religieuze kunst, telkens
herhaald, maakwerk en schablone werd, waarvan
de picturale verdienstelijkheid geringer werd
naarmate de publieke faam er van groeide. Een
feit dat in de historie der beeldende kunst niet
alleen staat. Met des te meer ijver is men dan
ook naar het vroege werk van Uhde gaan zoeken
omdat men wist daar de werkelijk bestaande
schilderqualiteiten te zullen vinden, die hij te
gemakkelijk en te grif verwaarloosde.
Evenals zoo vele uiterst begaafden zal ook Uhde
te lijden hebben gehad van een te gemakkelijk
afgeleid karakter. Nog zeer jong zijnde, wilde hij
schilder worden, daarna trok de militaire loop
baan hem aan, doch die verveelde hem al heel
-nn„ }e+s vroegeren op Leibl en Menzel wijzen en
et krijgsbedrijf toe, oefenmgen infooter verband 8 rQnd 1Q(J0 levenden Hans Thoma. Lieber-
«men er wel, wanneer de mobihsatie langer duurt,gle t noemen, 0f - zoo de beide laat-
sLands belang belet den Minister ml te gaan op d Qns nog te francophiel voorkomen een ar-
vragen van den heer v. Polle in zake de waterlinie Lovis Corinth in het spel betrekken, en
enz.; terwijl hij het met op zijn weg vond kggeni n constateeren dat er wei degelijk een kunst
nog iets te zeggen over Minister De Geer s radio karakter aan het bloeien was, toen de
rede. Men mag Je™^hten ^achterwaarts^ gele- staatkunde van Europa de rust der kunstsehep-
pngstroepen weldra door meer achterwaarts geie verstoorde
gen onderdeelen zullen worden afgelost en dan wa P uhdg nu had eveneens in bet voor-
extra-verlof zullen krijgen. 'oorloesche Duitschland een grooten naam. Faam,
Voor de officiersopleiding die meer op den inhoud zijner voorstellingen ge-
met een zekere mate van algemeene ontwikkeling d wag dan op de intrinsieke waarde zijner
hijgen, die natuurlijk tevens over de goede karak- sclliiderwijze. Door een bijzonderheid in de keuze
tereigenschappen dienende beschikken ziiner onderwerpen was hij beroemd geworden
De Minister wipte nu even naar Indie en naar dQch teveng een paar zeer bijzondere qualiteiten,
Marine-kwesties over, verklarende, dat hij zien d-g -n zyn jeUgdwerk zaten, kwijt geraakt. Hij
van 'n beschouwing over wat er tenslotte moet ge- wa5 nameijjk een der eersten zoo niet de eerste
beuren voor de maritieme verdediging zal onthou- die tafreelen uit de Heilige Schrift, en dan bij
den door alleen te verzekeren, dat de Regeering voorfceur uit het leven van Jezus, schilderde,
spoed in dezen zal betrachten en zich niet door be- waarbij de handelende figuren door hem in de
paalde reclame of propaganda in deze of gene rich- £ieeding van den modernen tijd gestoken waren,
ting zal laten sturen. 9 Bij voorkeur bovendien in de kleeding der ar-
H.M.'s mijnenveger „Van Ewyek" zal vervangen men> waarbij hij aan de in die jaren in zwang
worden en het herstel van de „Jan van Gelder" zal zijnde „Arme Leute Malerei" tegemoet kwam. Een
spoedig zijn beslag hebben gekregen, terwijl voor gr0ot doek „Laat de kinderkens tot mij komen",
de daarvoor in aanmerking komende oorlogssche- geheel in dien geest opgevat, had Uhde onver
pen Daravanen voorhanden zijn. wachts beroemd gemaakt en hij was op dien weg
De" beveiliging van de koopvaardij leidt tot in- doorgegaan en had als religieus schilder een car
telling van een commissie die over allerlei maat-lrière gemaakt, die hem deed vergeten dat het
spoedig, waarna hij weer tot schilderen terug
keerde en naar Dresden vertrok om er de Akade-
mie te kunnen bezoeken. Men zal dan ook in het
vroege zoowel als in het latere werk een wel-
onderlegde, vaste teekenhand bespeuren, die in
het vóór-religieuze werk een haast onverbidde
lijke zekerheid aan den dag legt.
Op de hier afgebeelde schilderij met de beide
zusjes, die een prentenboek bekijken, is het een
genot die dwingende lijn en vormgeving te vol
gen. In de observeering van die twee kinderen is
niets verwaarloosd, men lette maar eens op den
typisch-juisten stand van de voetjes van het zit
tende meisje, op de houding, die aandacht uit
drukt, van het zusje en den juisten vorm van
den nog ongevormden arm bij deze. Prachtig
„van moderne zakelijkheid zouden we haast
zeggen, zijn de matten, kruk en de tafel gecon
strueerd en zijn de jurkjes der meisjes in val en
plooi gegeven in al hun levend karakter van in-
geforuik-zïjn hetgeen heel iets anders is dan wai.
ge met een fotografisch
apparaat zoudt verkrijgen,
al komt die mogelijkheid
misschien hij den beschou
wer op.
De beschouwer gevoelt
wel dat een dergelijk schil
derij van een gansch an
dere geaardheid is, dan
wat bijvoorbeeld onze Jaap
Maris te zien geeft als hij
zijn kinderen bij de piano
schildert. Toch zijn in in
nigheid van waarneming
beide artisten aan elkaar
verwant. Een Uhde ver
werkt het cerebraler, een
Jaap Maris muzikaler, als
ge wilt, maar de primaire
emotie is bij beiden even
sterk. Of we nu het één
„mooier" vinden dan het
ander doet niet ter zake.
Dat zijn genegenheden, die
door gevoelens van gelijk
gestemdheid, door opvoe
ding en verkeer onstaan
zijn, doch die met de be
teekenis van een kunstwerk
als zoodanig niets te ma
ken hebben. Het was wel
eens aardig in dezen tijd
iets uit de Duitsche schil
derkunst te laten zien,
waarin superieure quali-
liteiten aan te toonen zijn.
Dat zijn per slot van reke
ning de dingen waarop
onze hoop voor de toekomst
gebouwd moet blijven.
J. H. DE BOIS.
De gelukkige stad met
de rare trammetjes.
AN FRANCISCO is gebouwd op zeven heu
vels. Dat is de eerste overeenkomst, die
het met Rome heeft. De tweede is dat de
lucht er zoo blauw is als in onze liefste
droomen. Dan houdt de gelijkenis op. Want Rome
is oud en San Francisco is zoo jong als de laatste
aardbeving. Dat moogt ge nóóit tot een San Fran
ciscaan zeggen! Hij zal u vertoornd en verbaasd
aankijken en vragen wat dat is met die aardbe
ving en dat er hier nooit een aardbeving is ge
weest, maar een brand. Een verschrikkelijke,
alles-verwoestende brand; een brand, die de heele
stad heeft verwoest. Maar géén aardbeving. Hoe
komt u daarbij? In San Francisco een aardbe
ving? Belachelijk! Zoo heeft alles zijn „ponte-
neur". De menschen en de steden. En waarom
zouden wij dan San Francisco in zijn eer tasten
door van een aardbeving te spreken? Neen het
was een brand. En daar blijft het bij.
En deze stad is dus op zeven heuvelen ge
bouwd. Dat heeft zijn groote voordeel. Want nooit
zag ik iets zoo moois, zoo schilderachtigs, zoo
kleurigs opgestapeld langs een zoo prachtige
blauwe baai. Want iederen morgen wanneer ik
in het plantsoen-met-palmen op mijn lievelings-
bank mijn krant zit te lezen, kijk ik over de sta
peling van huizen en kerken en palmen en daken
- onwezenlijk schoon en verrukkelijk-romantisch
n de glorie van het stralende zonlicht. En wan
neer ik naar den anderen kant kijk zie ik de baai
oncler mij liggen: blauw in vele schakeeringen,
met vlugge witte booten en bergen aan de overzij,
die zich heffen uit zachten nevel en een klein
eilandje in het midden, met een groot, grijs,
grimmig gebouw: Aleatraz de gevangenis voor
de ergste misdadigers zonde en boete, als een.
vermaning midden in de lieflijkste schoonheid.
Die zeven heuvelen hebben ook wel een nadeeL
Wanneer ik „even een straatje om" ga maken,
kom ik amechtig thuis. Het Nederlandsehe hart
s aan de platte gelijkmatigheid gewend en de
bestijging van een San Franciscaansch straatje-
om is ongewoon en doet hijgen. Ik ben vlijtiger
dan de San Franciscanen. Ik zeg: „loopen is goed
voor de lijn en loopen in deze stad is een onge
zochte gelegenheid om de spieren te rekken en
wie weet, eindelijk dat buikje eens mores te lee-
ren". Maar wanneer ik van mijn buitenwijk de
stad in ga en drie heuvelruggen verover en drie
toppen bedwing, dan ben ik de eenige wandelaar.
Een Amerikaan vindt wandelen onpractisch, een
Amerikaan in San Francisco vindt het idioot. Hij
heeft zijn car. En wanneer hij zijn car niet heeft,
dan heeft hij immers zijn tram? En die tram van
San Francisco is de raarste tram die u zich den
ken kunt. Een heel klein, heel ouderwetsch kabel
trammetje. Iedere omhooggaande straat heeft
haar eigen trammetje en haar eigen kabel. Die
kabel ruischt den heelen dag door de straat. In
het begin hóór je dat ruischen, later hoor je het
n i e t-ruischen, wanneer de kabel om één uur
's nachts slapen gaat. In het begin ligt ge wak
ker van het kabelruischen. Daarna ontwaakt ge
wanneer het geruisch ophoudt. Iedere stad heeft
haar eigen geluiden. Carillons, of de wind, of
rangeerende treinen, of taxi's. Het eigen geluid
van San Francisco is kabelruischen in de straat.
En het eigen gekkigheidje van San Francisco zijn
de kabeltrammetjes. Rare, kleine, ouderwetsche
trammetjes, die boven op den heuvel en beneden
In de binnenstad op een draaischijf loopen en dan
door den conducteur en den bestuurder en wan
neer het erg moeilijk en zwaar is óók nog wel eens
door de passagiers omgedraaid worden. Wanneer
die trammetjes vol zijn zitten de dames op de
smalle bankjes en staan de beleefde meneeren op
de treeplank. Zóó sukkelt dat geval dan héél steil
de heuvels op en af en dat is een dwaas, ouder
wetsch gezicht in dezen tijd die hier in Amerika
zóó modern is dat hij achter zich zelf aan hijgt
van de haast.
Maar San Francisco heeft minder haast dan
New-York. En dat is óók één van zijn vele goede
dingen. Het is een goed ding eerst in New-York
gewoond te hebben en moe en warm en wanhopig
geworden te zijn van de haast van de menschen
en de hoogte van de liftkokers en de opwinding
van al die bussen en taxi's en de razernij van de
ondergrondsche en de eenzaamheid en de ver
bijsterende menschenmassa's en de leegheid van
een leven zonder bezinning en bezonkenheid
en om daarna in deze liefelijkste en breedste en
zonnigste en charmantste aller steden te komen*
Om door de wijdsche straten te slenteren en on
cler de palmen van Union Square te zitten, om
het ruischen van de fonteinen te hooren bij het
breede stadhuis, om langs de baai te wandelen
en over de beide wereldwonderen van bruggen te
rijden, om aan de rustige branding van den Stil
len Oceaan te staan en overal tuinen en bloemen
en zonlicht op witte huizen en op roode daken te
zien.
Een man, die heel veel van de wereld en haar
steden heeft gezien, zeide mij dat alleen Rio de
Janeiro mooier is dan San Francisco. Ik weet
niet of hij gelijk heeft en ik weet wel dat smaken
verschillen en dat Parijs prachtig is, en Amster
dam en Jeruzalem en Stamboel.
Maar ik weet óók dat San Francisco prachtig is.
En dat de zon er, nu in November, schijnt als
op een mid-zomersehen dag bij ons.
Dat de palmen er wuiven in den zoelen wind.
En dat die baai blauw Is In vele schakeeringen.
En dat dit een gelukkige stad moet zijn. Een
stad op zeven heuvelen. Zonder aardbeving. En
met heel rare trammetjes.
E. ELLAS
