Een droom, die geen
werkelijkheid werd.
Minister Cross over de economische
oorlogsvoering.
Opnieuw 'n mijnontploffing
te Huisduinen.
RADIfi
PROGRAMMA
PÖNDERDAG 18 JANUARI 194Ö
Beoogde resultaat reeds grootendeels bereikt geacht
Engeland wenschf de belangen
der neutralen te respecteeren,
aldus betoogt de minister.
In het Lagerhuis heeft de Britsche mi
nister voor de economische oorlogvoering.
Cross, Woensdag een overzicht gegeven van
den economischen oorlog. Hij zeide: „Wij
bestrijden een land, waar het geheele volk
geklonken is tot één uitgebeide militaire
machine en dat een economische organisatie
heeft, die reeds lang werkte voor den dag- van
den oorlog.
Dat maakt naar mijn opvatting Duiitsch-
land technisch sterker dan in 1914-1918
en maakt het ook brozer dan ooit te voren".
Na te hebben gesproken over de nauwe samen
werking met Frankrijk vermeldde de minister
een belangrijk onderscheid tusschen dezen oor
log en den wereldoorlog. „Thans is alleen de
Fransche grens gesloten. De rest van Duitsch-
land's naburen is neutraal en zijn mogelijke
leverantiekanalen zijn derhalve ontzaglijk toe
genomen. Daarom heeft de regeering een bijna
nieuwe techniek aanvaard". Spreker beschreef
het systeem der contrabande-controlebases en
besprak de „slimme trucs", waarmede neutrale
kooplieden trachten de regelingen van hun eigen
regeering te omzeilen", „Om het hoofd te bieden
aan deze listigheden hebben wij een inlichtin
gendienst noodig die de wereld omspant en in
feite hebben wij dien".
Voortgaande zeide Cross: „Het is duidelijk,
maar misschien moet het nog gezegd worden, dat
onze campagne niet gericht is tegen de neutra
len, wij stellen alles in het werk om den weg voor
den neutralen handel zoo vlot mogelijk te ma
ken, waarbij echter steeds de overheerschende
overweging voorop staat, dat wij onze rechten
van oorlogvoerende ten volle moeten uitoefe
nen.
Ik wil op de krachtigste wijze verklaren,
dat het geenszins onze wensch is een muur op
te bouwen tegen eenigerlei neutralen staat,
Wij zijn verlangend om niets in den weg te
leggen aan de vrijheid der neutralen om de
materialen, die zij van overzee noodig heb
ben voor hun eigen gewettigde verbruik,
welke materialen ook, te importeeren.
Het doel is een slagboom op te werpen rond
om onder Duitsche controle staand gebied. Hoe
meer wij er in kunnen slagen om dezen slagboom
te controleeren van af de zeetoegangen, hoe
minder de vertragingen zullen zijn voor de neu
trale scheepvaart en hoe grooter het gemak zal
zijn voor de bonafide neutrale kooplieden". In
dit verband gaf Cross een beschrijving van het
systeem der' navicerts en van de onderhandelin
gen over handelsovereenkomsten voor den duur
van den oorlog als middel om de contrabande-
controle te verzoenen met de behoeften der neu
tralen.
Sprekende over de Middellandsche Zee zeide
Cross dat in dit gebied speciale problemen on
der oogen moeten worden gezien op grond van
de klaarblijkelijke moeilijkheden in het doen
functioneeren van het contrabande-controle
systeem. „In een geest van wederzijdschen goe
den wil streven wij en de betrokken neutrale
regeeringen er naar al deze problemen tot een
oplossing te brengen en in dit verband zou ik
in het bijzonder de Engelsch-Italiaansche com
missie willen noemen, die te Rome gevestigd is.
Deze bereidt de behandeling voor van alle com-
mercieele zaken, die de beide landen aangaan en
die voortvloeien uit den oorlog".
Een ander en zeer belangrijk terrein der Brit
sche activiteit bestond in „de zeer concurreerende
verkoopen en aankoopen in sommige neutrale
landen". Cross zeide dat Duitschland in de afge-
loopen jaren zijn buitenlandschen handel vooral
in de Donaulanden voerde door een ingewikkeld
systeem van clearing en ruilhandel, dat Duitsch
land een belangrijken greep gaf op den buiten
landschen handel in verscheidene kleinere lan
den. Om deze vijandelijke positie aan te vallen
had Engeland nieuwe methoden noodig, aldus de
minister. Bijgevolg werd het voor de Schatkist
noodzakelijk de verschillen in prijs te betalen, die
ontstonden. De Schatkist is nooit in gebreke ge
bleven een snelle en royale beslissing te geven ten
aanzien van aankoopen, die ten doel hadden den
vijand te berooven van vitale goederen. „Zeer
aanzienlijke aankoopen zijn gedaan. Wij hebben
sommige soorten goederen gekocht in landen
waar wij ze nooit tevoren gekocht hadden. Over
al hebben wij contracten afgesloten betreffende
de nationale productie van goederen. Wij hebben
ruiltransacties gesloten".
Over de gevolgen voor Duitschland verklaarde
Cross, dat de snelheid van den Britsehen econo
mischen aanval de Duitsche staatshuishouding een
hevigen slag heeft toegebracht. „Na vier en een
halve maand zien wij Duitschland zoo ongeveer
onder denzelfden economischen druk als na twee
jaar van den vorigen oorlog. De levensomstandig
heden in Duitschland zijn krap. Er is reeds een
rantsoeneering voor kleeding en zeep. De bewo
ners van Berlijn lijden koude door gebrek aan
Amerikaansche kruitfabriek bij
ontploffing verwoest.
Twee dooden, één gewonde.
Tengevolge van de ontploffing van 6000 pond
nitroglycerine is een gebouw der kruitfabriek te
Gibbstown (V.S.), eigendom van de Düpont de
Nemours Cy, verwoest. De ontploffing deed het
geheele omliggende gebied dreunen en kon twintig
mijl verder gevoeld worden. Tot op een afstand van
15 mijl, in de buitenwijken van Philadelphia, wer
den ruiten versplinterd.
Er werden twee personen gedood en één gewond.
De politie en het Federale Bureau hebben een on
derzoek ingesteld. Zij laten echter niets uit over
de vraag of er een mogelijkheid van sabotage be
staat.
steenkool. Er zijn tekorten aan petroleum, ijzer,
katoen, koper, wol, oliën, vetten en veel andere
materialen".
De exporten zullen de beste proef vormen op
Duitschland's industrieele onbehaaglijkheid.
Duitschland's exporten worden belemmerd door
een tekort aan materialen en veel fabrieken moe
ten sluiten of onder hun capaciteit werken.
Tenslotte zeide Cross: „Er zijn geen be
langrijke lekken in de controle en practisch
alle Duitsche exporten, die door dit wapen
kunnen worden aangevallen, zijn werkelijk
gestuit. Wij verwachten den dag, waarop wij
op zoodanige wijze Duitschland's economische
leven zullen hebben gewurgd dat het de oor
logsinspanning niet langer kan volhouden.
Door dat middel gelooven wij dat wij den dag
der afrekening dichterbij kunnen brengen en
de levens van onze eigen menschen kunnen
sparen".
Na deze rede van minister Cross voerde Dalton
namens de Labour oppositie het woord. Hij zeide,
dat voor zoover de blokkade betreft hij betwijfel
de of daar ernstige critiek op kon worden uitge
oefend. Het schijnt dat het navicert-systeem goed
functioneert. Het is zeer bevredigend, dat de
Vereenigde Staten het met zooveel goeden wil
hebben aanvaard. Sprekende over de handels
overeenkomsten zeide Dalton dat één der grond
slagen dezer accoorden moest zijn, dat geen en
kel neutraal land een grootere hoeveelheid be
hoorde te importeeren van één of ander artikel
dan voor den oorlog. Spreker noemde een gepu
bliceerd bericht als voorbeeld, zeggende, dat hij
hoopte dat dit kon worden tegengesproken. Dit
bericht had de voorstelling gewekt, dat de im
porten van soyaboonen in Nederland en de Scan
dinavische landen gestegen waren „met verschei
dene honderden procenten, naar mij gezegd
wordt".
Mander, oppositioneel Liberaal, prees het werk
van het departement voor den economischen
oorlog, doch overwoog dat het uitgebreider vol
machten moest hebben
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt:
„De Woensdag is aan het Westelijke front op
de gebruikelijke wijze verloopen. In den Noorde
lijken sector werd de rust slechts door licht artil
lerievuur verstoord. Optreden van verkennings
troepen in beperkten omvang deed op eenige pun
ten nieuwe opstellingen van den tegenstander
constateeren. Een Fransche verkenningsafdeeling,
ter sterkte van ongeveer 30 man, werd bij Merten
afgeslagen."
ZWEDEN NEUTRAAL EN
ONAFHANKELIJK.
Warme sympathie jegens Finland.
„GEEN INSTRUCTIES UIT HET BUITENLAND
NOODIG," CONSTATEERT HANSSON.
De Zweedsche minister-president Hansson heeft
in den Zweedschen Rijksdag een rede gehouden,
waarin hij zeide dat de buitenlandsche politiek van
Zweden geenerlei wijziging heeft ondergaan. De
onafhankelijkheid en neutraliteit van Zweden zul
len verdedigd worden. Hansson zeide ten aanzien
van de discussies in de buitenlandsche pers over
de mogelijkheid voor Zweden zich buiten den oor
log te houden dat dit discussies waren „over de
hoofden der Zweden heen". Er is, zoo zeide Hans
son, noch door de Westersche mogendheden druk
op ons uitgeoefend, noch zijn wij door Duitschland
bedreigd. Iedere poging onze neutraliteit te schen
den zal met alle te onzer beschikking staande mid
delen worden afgewend. Er kan geen sprake zijn
van daden, welke in strijd zijn met de neutrali
teit, zooals het doorlaten van troepen der oorlog
voerende landen of het gebruik maken van steun
punten op ons grondgebied.
Zweden handhaaft de samenwerking met de
kleine staten, die niet door bondgenootschappen
verbonden zijn en welke den vrede zoeken, die
veiligheid geeft door rechtvaardigheid. Het doel
van de samenwerking tusschen de Noordsche sta
ten is het verzekeren van de neutraliteit en de on
afhankelijkheid. Er is nooit sprake geweest van
een militaire coalitie cn er bestaat voor Zweden
geen enkele verplichting zich aan de zijde van
Finland te scharen. Het Zweedsche volk is jegens
Finland met warme gevoelens bezield. De Noord
sche solidariteit is ten diepste getroffen door de
daden van geweld tegen een Noordsch volk en
door de bedreiging, waarmede getracht wordt het
te dwingen tot het verlaten vain de Noordsche ge
meenschap, die het gekozen heeft als zijn levens
ruimte in den ruimsten zin des woords. Dit be-
teelcent geenszins vijandigheid jegens het Russische
volk. De hulp aan Finland is het voorwerp van de
leveodige sympathie der Zweedsche regeering, doch
voorzichtigheid is geboden indien wij niet een deel
willen worden van het gebied van het groote con
flict. Wij hebben geen instructies uit het buiten
land noodig voor onze betrekkingen met Finland.
Wij beoordeelen zelf vrijelijk hoe wij het beste
de zaak van het Noorden en Finland kunnen die-
„Geheele Zweedsche volk verlangt
Finland te helpen."
Nader meldt Reuter uit Stockholm:
Tijdens de debatten in het parlement heeft
de Zweedsche minister van buitenlandsche
zaken, G-ünther, verklaard, dat het geheele
Zweedsche volk verlangt de Finnen te hel
pen en dit is ook een der beginselen van
de politiek der regeering.
De toekomst van Zweden hangt in hooge
mate af van het lot van Finland, doch
Zweden moet ook rekening houden met zijn
neutraliteit in het conflict tusschen de
groote mogendheden.
De atmosfeer is zeer gespannen en men ver
wacht dat dit nog erger zal worden. De toestand
aan het Westelijk front doet vreezen dat het
oorlogstooneel zal worden verplaatst naar
neutraal gebied en derhalve moet Zweden alles
vermijden, wat als niet neutraal kan worden be
schouwd en kan de regeering niet alles doen wat
zij zou willen om Finland te helpen.
Twee schepen vallen aan mijnen
ten prooi.
Vier vermisten bij vergaan van Belgisch
vrachtschip.
De Compagnie Maritime Beige meldt dat,
naar zij vernomen heeft, haar vrachtschip
„Josephine Charlotte", groot 3422 ton, op een
mijn is geloopen en gezonken.
Vier leden der bemanning worden vermist.
Vijf man zijn naar een ziekenhuis overgebracht.
Geen hunner is ernstig gewond en allen gaan
op bevredigende wijze vooruit.
In officieele Belgische kringen te Londen werd
Woensdagavond verklaard dat de vermisten naar
alle waarschijnlijkheid om het leven zijn gekomen
Een der functionnarissen der Belgische legatie
heeft gezegd, dat de overige leden der bemanning,
ongeveer veertig personen, Woensdagochtend in
Engeland zijn aan wal gebracht.
Uit Madrid meldt Reuter dat het Noorsche
schip „Fagershein" in de Golf van Biskaye na
een ontploffing gezonken is. De overlevenden
van de bemanning zijn door het Grieksche schip
„Iris" naar Vigo gebracht.
De „Fagershein" was op weg van Afrika naar
Engeland. Na de ontploffing is het schip binnen
twee minuten gezonken, zonder dat tijd was een
S. O. S. uit te zenden. Men veronderstelt dat 14 op
varenden zijn omgekomen.
De overlevenden werden gevonden in een kleine
boot, allen waren uitgeput door vermoeienis, hon
ger en koude. De kapitein heeft beide beenen ge
broken, Allen zijn in een ziekenhuis opgenomen.
Ontploffing op Zuid-Amerikaansch schip.
United Press meldt uit Londen: Een uur nadat het
Zuid-Amerikaansche schip „Gracia" een haven aan
de noordwestkust van Engeland had verlaten, is het
door een explosie beschadigd. De ontploffing had
in de Iersche Zee plaats.
Een ander schip heeft de bemanning en officie
ren, in totaal 60 personen, aan boord genomen. De
„Gracia" is op het strand gezet. Ofschoon het schip
passagiersaccomodatie had waren er deze reis geen
passagiers aan boord.
Oneenigheid 111 het leger van
Tsjang Kal Sjek?
Leger van 60.000 man zou in verzet zijn
gekomen.
Reizigers uit Zuid-Sjansi vertellen aldus
een Reuterbericht uit Sjanghai dat het in het
noordwesten van China tot een openlijken oor
log tusschen troepen van Tsjang Kai Sjek is
gekomen. Er bestaat twist tusschen het 200.000
man sterke leger van Jen Si Sjan en een nieuw
uit communisten en boeren gerecruteerd leger
van 60.000 man. Jen had namelijk dit nieuwe
leger een zekere taak opgedragen met d-e bedoe
ling het uit zijn buurt te verwijderen: zijn eigen
leger hield hij op den achtergrond;
Intusschen tracht de centrale regeering met
grooten spoed een vreedzame regeling tot stand
te brengen, omdat het gevaar bestaat dat het
achtste communistische leger tusschenbei.de
komt en een burgeroorlog ontketent.
Schade grooter dan de vorige maal.
Ontruiming van het dorp?
HUISDUINEN 18 Januari. Voor de tweede
maal is de badplaats Huisduinen door een mijnont
ploffing ernstig beschadigd. Nog versch lag in de
herinnering van de bewoners de dubbele ramp van
30 December, toen, zoowel in den vroegen ochtend
als des avonds, een mijn vlak voor het dorp tegen
den dijk tot explosie kwam en geweldige schade
aanrichtte.
Woensdagavond om half twaalf is wederom
een Nederlandsche mijn, welke door den Wes
terstorm naar de kust was gedreven, vlak voor
de Badhuisstraat, die van het dorp uit toegang
tot de Boulevard geeft, uit elkaar gesprongen.
Een gal van acht meter werd bij hoog water
in den dijk geslagen. De schade door deze ont
ploffing veroorzaakt ,is grooter dan die van de
ontploffing van 30 December, toen de schade op
ruim 7000 gulden werd geschat.
Reeds was men in Huisduinen voor de helft ge
reed met het herstellen van de schade van de
vorige ontploffing en was voor duizenden guldens
aan nieuw materiaal verwerkt, toen deze mijn alles
weer kwam verwoesten. Daar deze mijn iets zui
delijker uit elkaar 'sprong, werden ditmaal villa's
en huizen, welke op 30 December vrijwel gespaard
bleven, tot een ruïne gemaakt. Van het hotel, annex
paviljoen van de N.V. Zeebad Huisduinen, waarvan
men thans bijna alle ruiten, die op 30 December ge
sneuveld waren, weer had aangebracht, was
letterlijk geen ruit meer heel. De groote zaal lag
bezaaid met glasscherven. Het meubilair van het
restaurant lag in groote wanorde door elkaar en het
ziet er naar uit, dat het hotel voorloopig niet in be
drijf kan worden gesteld. Ruiten en vensters van
deuren waren met sponning en al verbrijzeld. Tal-
looze pannen waren van het dak gerukt en ver
scheidene daken van huizen in de omgeving inge
drukt. De villa's van de N.V. Zeebad Huisduinen,
die eveneens gedeeltelijk hersteld waren, zien er
weer even troosteloos en geruïneerd uit, als na de
ontploffing op 30 December. De wind en de sneeuw
storm hadden weer vrij spel. Doch ook het Roode
Kruis-gebouw, dat op den uitersten duinrand staat
en een aantal villa's van particulieren uit Den
Helder, "gelegen aan de Kijkduinlaan, bewoond door
officieren en hun gezinnen, welke villa's de vorige
maal gespaard bleven, werden ditmaal ernstig be
schadigd.
Niet alleen aan ramen en daken alle ramen
waren namelijk verbrijzeld ook aan het inwen
dige van deze woningen werd groote schade toege
bracht. De bewoners zijn nog vannacht naar Den
Helder vertrokken, omdat hun huizen onbewoon
baar waren geworden. Verderop in het dorp hebben
winkels en particuliere woningen eveneens weer
schade opgeloopen. Voor sommige huizen zaten nog
de houten betimmeringen, welke daar op 31 De
cember zijn aangebracht. Van andere waren de pas-
aangebrachte ruiten weer weggeslagen. Het lijkt er
op, dat Huisduinen binnenkort waarschijnlijk ont
ruimd zal moeten worden.
Wij spraken nog met verschillende bewoners van
Huisduinen ,die ons verzekerden, dat de schade dit
maal die van 30 December overtreft. Bij een krui
denier in de Badhuisstraat vond men een mijn-
scherf in de suikerpot. Merkwaardig is, dat tal van
ruiten, die met kruisbandjes beplakt waren, ge
spaard zijn gebleven, ofschoon wij ook konden con
stateeren, dat dit hulpmiddel in vele gevallen niet
gebaat had.
Wij hadden vanochtend nog een onderhoud met
den burgemeester van Den Helder, den heer G.
Ritmeester, die gisteravond onmiddellijk na de
ontploffing een bezoek aan het geteisterde dorp
bracht. Hij achtte den toestand van Huisduinen
thans vrijwel hopeloos en hij vond het heel begrij
pelijk, dat sommige bewoners naar Den Helder wa
ren getrokken.
Deze ontploffing heeft de vraag doen rijzen, of
het wel raadzaam is, dadelijk aan te vangen met
het herstel van de schade, gezien de mogelijkheid,
dat zich binnen enkele dagen weer een ontploffing
kan voordoen. Het niet in bedrijf brengen van het
hotel brengt echter ook schade met zich mee, waar
bij de gemeente, welke bij de N.V. Zeebad Huis
duinen geïntereseesrd is, betrokken wordt. Ook het
fonds voor bijzondere nooden had tegenover de
bewoners van Huisduinen, die zelf niet in staat
waren, de schade te herstellen, een tegemoetkomen
de houding aangenomen en reeds was voor enkele
honderden gulden hersteld, toen ook deze woningen
wederom werden getroffen. Bij deze ramp hebben
zich geen persoonlijke ongelukken voorgedaan.
Naar wij verder vernamen heeft de marine gister
avond bij het fort Harssens voor den haveningangt
een drijvende mijn onschadelijk gemaakt.
(Van onzen Amerikaanschen correspondent).
NLANGS zijn in eenige van de sta
ten van Noord-Amerika volksstem
mingen gehouden over bepaalde
punten van Staatsbeleid. Zoowel
in den staat Californië als in den staat Ohio
stonden plannen tot pensioenverleening aan
ouden van dagen op het stembiljet. Beide zijn
met groote meerderheid van stemmen ver
worpen, doch zoowel de minderheid, die geens
zins zóó gering was dat zij een te verwaar-
loozen factor mocht heeten, als de geweldige
propaganda, die aan de stemming is vooraf
gegaan, als de i'deëele en sociale factoren en
vragen, die met deze pensioenplannen samen
hangen, rechtvaardigen het wijden van eenige
aandacht aan deze zaak, die de illusie van vele
honderdduizenden vormde en die de rest van
Amerika in hevige mate bezig hield.
Vooraf dient gezegd te worden dat zoowel i
Californië als in Ohio de ouden van dagen niet
aan hun lot worden overgelaten. Er bestaat in beide
staten reeds een ouderdomspensionneering, die
min of meer gelijkt op die, welke ook in Nederland
bestaat. Daar niet alle Amerikaansche Staten zulle
een ouderdomspensionneering kennen, zijn vele
tienduizenden min-of-meer behoeftige ouderen
den loop der laatste jaren met pak en zak naar
Californië, waar het hoogste ouderdomspensioen
wordt betaald, verhuisd. Dit heeft twee tegenge
stelde gevolgen gehad: ten eerste heeft dit het kie
zerscorps, dat vóór het nog uitgebreider pensioen
plan (het zoogenaamde Ham-aod-Eggs-plan)
stemde, vermeerderd, ten tweede heeft deze volks-
verhuiizng-van den-onproductieven ouderdom, den
tegenzin der Californische belastingbetalers tegen
„Ham-and-Eggs" nog vergroot. Deze tegenzin ging
zóóver dat een oud, gezaghebbend en conservatief
Californisch weekblad „The Argonaut" schreef dat
oude menschen die rekenen op staatssteun alléén
omdat zij oud zijn gelijk staan met dieven en dat
wilde stammen die hun oude leden dooden en daar
na opeten méér sociaal gevoel hebben dan de
Ham-and-Egg'ers.
Zulke uitingen zeggen reeds voldoende omtrent
den hartstocht, waarmede deze strijd is gepaard ge.
gaan. De H. en E. menschen hebben een klein mil-
lioen kiezers op hun plan weten te doen stemmen;
het aantal tegenstemmers bedroeg een kleine twee
millioen. Ondanks deze onmiskenbare nederlaag
wil het wat zeggen dat bijna een derde gedeelte
van alle Californische kiezers zijn zegen aan het
Ham-en-Eieren plan heeft gegeven. Ofschoon het
een uitgemaakte zaak was dat het een economi
sche kwakzalverij is, die den staat naar het
bankroet zou drijven en dat van de leiders dezer
beweging niet alleen geen enkele eenige elemen
taire economische ontwikkeling bezit, doch boven
dien een vrij hoog percentage zeer ongunstig be
kend staat. Er zijn er zelfs bij die wegens delicten
van allerlei aard in de gevangenis hebben gezeten.
Zelfs wie met een goede dosis sociaal gevoel en
een warm kloppend hart behept is kan niet an
ders doen dan concludeere-n, dat deze pensioen
plannen even naief als gevaarlijk en hol zijn. Eén
van vele feiten reeds kan dit duidelijk maken: het
Ham-en-Eieren-plan wilde van een onderscheid
tusschen gepensionneerden niet weten. Ook gefor
tuneerde ouden van dagen zouden van de vrijge
vigheid der openbare kassen moeten profiteered
pensioen-trekkenden zullen zijn vrijgesteld van de
3 procent belasting, die in Californië op alle waar
wordt geheven. Arthur J. Altmeyer, de voorzitter
van de Federal Social Security Boax-d heeft uitge
rekend dat deze smakelijke eieren-met-ham op den
duur den Staat Californië per jaar zullen kosten
1,560.000.000 hetgeen wil zeggen 'n extra-belasting
pei hoofd van de niet-gepensionneerde bevolking
van 625 dollar per jaar! Daarbij zullen nog de admi
nistratiekosten worden gevoegd. Op deze wijze zul
len de werkende belastingbetalers van Californië
aan de niet-werkende niet-belastingbetalers van
Californië iedere week een pensioen betalen dat
aanmerkelijk hooger is dan de meesten zélf ver
dienen!
Natuurlijk is over dit alles méér te zeggen, doch
het is niet mijn bedoeling hier een diepgaande eco
nomische verhandeling te houden over een materie,
die door haar utopistische allure een ernstige
behandeling niet waard zoude zijn, ware het niet
dat deze utopie door gewetenlooze politieke „stre-
vers", onder het masker van menschenliefde, zoo
danig werd gehanteerd dat zij een gevaar gaat
vormen voor de geheele staathuishoudkunde en
politiek der Vereenigde Staten. Overigens heeft
dit voor Nederlandsche krantenlezers geen directe
bc-teekenis. Het is een aangelegenheid die, in de
praktijk, alleen de Vereenigde Staten aangaat.
Evenwel: wie belang stelt in alles wat in het groote
land aan gene zijde van den Atlantischen Oceaan
geschiedt, moet weten welke invloeden daar wer
ken. En tot de belangrijkste invloeden behooren
deze pensioenplannen, die gesteund worden door
millioenen burgers, hetgeen wil zeggen door mil-
lioenen kiezers, dat wil zeggen: door machten die
er toe in staat zijn de eenlingen, die zich van hun
kiezersinvloed willen bedienen, aan invloed en
macht te helpen.
Daarom strooien politieke aspiranten, candida-
ten voor posten in het Staatsbestel, om zich heen
met pensioenbeloften alsof het goedkoope peper
noten waren.
Wie iets wil beleven van het boeiende tafereel
dat de Vereenigde Staten bieden, een tafereel dat
heel veel schoons en idealistisch, heel veel jongs en
krachtigs en benijdenswaardigs te aanschouwen
geeft, moet ook de donkere zijden van dit tafereel
niet verwaarloozen. Van deze donkere zijden is de
hanteering-hoe-dan-ook van het kiezerscorps ter
bereiking van eigen voordeel één der duisterste. En
de wijze waarop deze hanteerders de liefste droo-
men van oude menschen ten eigen bate exploitee-
ren, onder het mom van menschenmin, één der
meest verachtelijke.
Mr. E. ELLAS.
II Je man, die de droom van het hooge pensioen
heeft opgewekt, was dr. Townsend. Ofschoon hij
geen demagoog en geen welsprekend redenaar was.
maar wel een bescheiden plattelandsdokter, heeft zijn
optreden als dynamiet gewerkt. Zijn voorstel was da<
ieder persoon, die 60 jaar was of ouder, van de re
geering der Vereenigde Staten 200 dollar in de
maand zou ontvangen, welke 200 dollar binnen de
grenzen des lands en binnen een maand weer moes
ten worden uitgegeven. Deze pensioenen zouden
worden opgebracht door de gemeenschap door mid
del van een belasting van 2 procent op alle waren,
Het moet erkend worden dat het Townsend-plan
scheen te passen in de nieuwe „bestedings" of uitga
ven-theorie van de regeering Roosevelt. Roosevelt's
New Deal-politiek immers beoogde het geld te doen
rouleeren en uit te geven zonder in eerste instantie
onmiddellijk te denken aan de kosten. Uitstekend!
zei dr. Townsend en hij rekende voor dat door de
verwezenlijking van zijn plan: 11 millioen maal 2400
dollar per jaar in roulatie zou worden gebracht. Dit
plan leek zoo plausibel en zoo prettig voor de oude
ren dat dr. Townsend na eenigen tijd kon zeggen
dat hij 35.000.000 onderteekenaars van zijn pro
gram had. Dit had tot gevolg, ofschoon dan dit
plan niet is doorgevoerd, dat toch het Congres
met overweldigende meerderheid van stemmen de
Social Security Act heeft aangenomen, aldus het
Townsendisme van een groot deel van zijn gevaar
lijken invloed beroovende en den Staat latende fun-
geeren als een soort levensverzekeringsmaatschap
pij. Het ouderdomspensioen in de Vereenigde Staten
was geboren. Alzoo geschiedde in den jare 1935.
Doch al was het Townsendisme nu onthoofd en al
had de oude dokter zich voor een deel bij het door
zijn actie bereikte neergelegd de droom van de
200 dollar was geen werkelijkheid geworden en de
werkelijkheid was niet zóó schoon als de droom was
geweest. De pensioen-appel smaakte naar meer en
wie een vinger krijgt wil vaak de heele hand heb
ben. En bovendien: niet alleen goedhartige men
schen waren aangetrokken tot de behartiging van
de belangen van ouden van dagen, óók lieden met
politieke aspiraties begonnen zich er van te bedie
nen. In Amerika is meer dan waar ook de politiek
een beroep. Al deze factoren werkten samen om, na
een korte inzinking der belangstelling door de in
werkingtreding van de Social Security Act, het
vuurtje weer te doen oplaaien, ditmaal aangestookt
door minder fatsoenlijke mannen dan dr. Townsend
onmiskenbaar was. Op het oogenblik hebben dezen
en hun droomende volgelingen de nederlaag geleden.
Zoowel in Californië als in Ohio. Doch deze neder
laag was niet zóó vernietigend dat de Ham- en
Eieren-menschen er door uit het veld zijn geslagen.
Zij hebben, onmiddellijk na den verkiezingsuitslag
medegedeeld dat zij hun actie, zelfs in verhevigde
mate, zullen hervatten en voortzetten.
A AT ons nu eens zien wat deze „Droom-ver
wekkers" deze leiders naar het land van ham-en-
eieren hun volgelingen beloven en welke gevolgen
het zou hebben wanneer hun belofte in vervulling
zou gaan.
Zij beloven 30 dollar iederen Donderdag voor
alle inwoners van Californië, die 50 jaar of ouder
zijn. Dat wil zeggen dat iederen Donderdagmorgen
5Ö0.000 a 800.000 Californiërs in de queu zullen
staan om hun speciale kaart in ontvangst te
nemen. Deze kaart zal een grooteren omvang heb
ben dan gewoon papier-geld, omdat er iedere week
een zegel op geplakt moet worden tot dat er een
jaar verstreken zal zijn, waarna de kaart ingewis
seld kan worden voor gewoon gangbaar geld door
hen, die haar als betalingsmiddel in ontvangst
hebben moeten nemen. Californië's handeldrijvende
burgers, winkeliers en kooplieden zullen op zijn
minst voor 780.000 dollar per jaar van dit „geld"
in ontvangst hebben te nemen en balen vol van de
52 strooken van de 500.000 a 800.000 kaarten zul
len naar de banken moeten worden vervoerd om
ingewisseld te worden. Daar komt nog bij dat de
VRIJDAG 19 JANUARI
HILVERSUM I, 1875 cn 414,4 M.
8.00 VARA 10.— VPRO 10.20 VARA
12.— AVRO 4.— VARA 7.30 VPRO.
9.— VARA 10.40 VPRO 11.00—12.00
VARA.
8.Berichten ANP, Gramofoonmuziek 10.Mor
genwijding 10.20 Gramofoonmuziek 10.40 Declama
tie 11.Residentie-orkest (opn.) 12.De Palla-
dians 12.45 Berichten ANP, Gramofoonmuziek 1.
AVRO-Amusementsorkest 2.Voor de vrouw 2.10
Vioolvoordracht 2.35 Pianovoordracht. 3.Lezing
„Muggenzifterij". 3.30 AVRO-Dansorkest. 4.Gra
mofoonmuziek met toelichting 4.30 Residentie-or
kest (opn.) 5.Voor de kinderen 5.30 Gramofoon
muziek 6.— Cello en orgel 6.30 Letterkundig over
zicht 6.50 Zang met pianobegeleiding 7.— Cyclus
„De grondslagen van het democratisch socialisme"
7.18 Berichten ANP 7.30 Berichten 7.35 Voor de
jeugd 8.Pianovoordracht 8.30 Cyclus „De nooden
van de hedendaagsche Beeldende Kunst en hun
geestelijke achtergrond" 9.Radiotooneel 9.20
Gramofoonmuziek 10,15 Muzikale show (opn.) 10.40
Avondwijding 11.Berichten ANP 11.Jazzmu
ziek (gr.pl.) 11.30 Hammondorgelspel. 11.4012.00
Gramofoonmuziek.
HILVERSUM n. 301.5 M.
Algemeen programma, verzorgd door
de KRO.
8.Berichten ANP 8.059.15 en 10.Gramo
foonmuziek. 11.30 Bijbelsche causerie 12.— Berich
ten. 12.15 Musiquette. 12.45 Berichten ANP, Gra
mofoonmuziek 1.10 KRO-orkest 2.Orgelconcert
3.Gramofoonmuziek 3.15 Cellovoordracht 3.30
Gramofoonmuziek 3.45 Cellovoordracht 4.Gra
mofoonmuziek 4.10 Pianovoordracht 4.30 Gramo
foonmuziek 5.15 KRO-Melodisten en solist 6.00 Gra
mofoonmuziek 6.20 Rococo-octet. 6.40 Causerie
„Jeugdregïstratie en arbeidsbemiddeling". 7.Be
richten 7.15 Gramofoonmuziek 7.25 Causerie „Ne
derlandsche volkskrachtvernieuwing van levensvor
men". 7.45 Berichten ANP 8.Bouwmeester-revue
„Jolijt" (Om 10.25 Berichten ANP) 11.25—12.00
Gramofoonmuziek.
ENGELAND. 391 en 449 M. (Na 6.20 ook 342 M.)
12.20 Eddie Carroll's dansorkest 1.05 Causerie
„The spirit of France" 1.20 Berichten 1.302.20
BBC-Northern orkest 3.20 Variété 3.50 Radiotooneel
4.20 Berichten 4.35 BBC-Harmonie-orkest en solist
5.20 Kinderhalfuur 5.50 BBC-Variété-orkest 6.29
Berichten 6.35 Causerie „In Britain now" 7.05 Piano
voordracht 7.20 Mededeelingen 7.40 Orgelspel. 8.
Causerie over Roosevelt 8.20 Radiotooneel 9.20 Be
richten. 9.35 Radiotooneel 10.35 Cabaret 11.05 BBC-
orkest 11.50 Jack Harris' dansorkest 12.2012.35
Berichten.
RADIO-PARIS, 1648 M.
12.05 Solistenvoordracht 12.20 Lichte muziek 1.05,
1.35, 2.05 en 2.30 Solistenvoordrachten 3.20 Orgel
concert 4.20 Radiotooneel 4.50 Solistenvoordracht
5.20 Chansons 5.35 en 6.35 Kamermuziek 7.20 Lichte
muziek. 7.50 Radiotooneel 9.05 „Pelléas et Méli-
sande", opera. 11.05 Solistenvoordracht 11.20 Orkest
concert m.m.v. soliste. 12.95—12.50 Orkestconcori;
KEULEN, 456 M.
5.50 Herm. Hagestedt's orkest 7.40 Gramofoonmu
ziek 9.309.50 Populair programma. 10.50 Gramo
foonmuziek 12.20 Leo Eysoldt's orkest 1.15 Muzikaal
tusschenspel 1.35 Populair concert 2.20 Zang 2.45
Muzikaal tusschenspel 2.50 Concert 4.50 Folkloris
tisch programma. 5.20 Gramofoonmuziek 6.30 Om-
roepkleinorkest 7.35—12.20 Zie Deutschlandsender.
BRUSSEL 322 M.
12.20 Gramofoonmuziek 12.51 en 1.30 Omroepor
kest. 1.502.20, 5.15 en 6.00 Gramofoonmuziek 6.05
Cellovoordracht 6.50 Pianovoordracht 7.35 Gramo
foonmuziek 8.20 Voor soldaten 8.50 Omroepqrtcest
10.3011.20 Gramofoonmuziek.
BRUSSEL 484 M.
12.20 Gramofoonmuziek 12.50 en 1.39 Omroep-
dansorlcest 1.50—2.20 en 5.20 Gramofoonmuziek 6.35
Zang en viool. 8.20 Voor soldaten 8.50 Selectie uit
de opera „Lakmé" 10.3011.20 Omroepdansorkest,
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
7.35 Folkloristisch programma 8.20 Otto Dobrindt's
orkest 9.20 Berichten 9.50 Gramofoonmuziek 19.20
Politiek overzicht, hierna: Omroeporkest. 11.20 Be
richten Hierna tot 12.20 Nachtconcert. j
