Jmland Het land der coöperaties en industrieën M' Friesche Hardrijders Broodprijsverhooging Electriciteitswerken te Outokumpuu. EN moet het werkelijk zien om het te kunnen gelooven. Finland, het kleine land van 21 lentes, heeft zich in dien korten iijd omhooggewerkt, zooals geen ander land dat makkelijk na zou kunnen doen. Ten eerste zijn er de coöperaties. Hier is een coöperatie een vereeniging van winkeliers of een vereeniging van verbruikers, die goedkoop aan producten willen komen. Daar is het in opzet het zelfde, maar werkt heel anders. De S.O.K., om maar direct met de grootste te beginnen, is een firma, waar men alles kan koo- pen.via de winkels. Het is de Finsche Winkel- Vereeniging, die in alle plaatsen haar eigen naam op den winkel heeft, zooals H.O.K. voor Helsing- fors, V.O.K. voor Wiborg, enz. De winkels zijn meestal verdeeld in afdeelingen voor verschillende goederen. Zoo heeft men een afdeeling brood, melk en eieren, met daarbij taartjes en dergelijke, ter wijl er naast den ingang is voor de afdeeling krui denierswaren, waar dan ook nog fruit te koop is en sigaretten. Hier en daar hebben ze ook nog weer heel aparte winkels voor heeren- of damesmode en af en toe, waar de plaats groot genoeg is, een schoenenwinkel. Maar ze verkoopen ook schrijfma chines, en garen en band. De chocolade-af deeling heeft een groote fabriek bij Jyvaskyla, ongeveer in centraal Finland, waar een Hollander aan het hoofd staat. Verder zijn er meelfabrieken en gewone verpakkingszaken. Alles wordt in cartons verkocht, waar de eigen naam op staat en men kan er zeker van zijn goede waar voor zijn geld te krijgen. Een andere coöperatie is die der zuivelindustrie. De Valiofabriek fabriceert melk, die door de groo te afstanden nooit eerder dan 36 uur na het mel ken de fabriek bereikt Deze firma maakt ook kaas, al weer met een Hollander als hoofdinspec teur, en kan bij den besten wil ter wereld geen jonge of oude kaas maken, maar moet werken met de melk, die toevallig er voor aanwezig is. De ex port gaat naar Engeland en andere landen, maar het leeuwendeel gaat naar Rusland. Hetzelfde Rus land, dat nu den Finnen het leven zoo moeilijk maakt. De firma is schatrijk, maar inplaats van haar eigen zaak te vernieuwen krijgen de aandeel houders geld uitgekeerd, dat op huizen verdiend is. Groote flatgebouwen, niet voor eigen employés maar voor algemeene exploitatie, hebben deze men- schen in alle deelen van de hoofdstad en ook in de kleinere steden op het land. Toch is men er niet slecht af. Koopt men in de winkels geregeld, dan kan men aan het einde van het jaar zijn bons inleveren en er 2 pet. in goe- deren op terug krijgen. Natuurlijk is dit wel een beetje zand-in-de-oogen-strooiérij, want men kon net zoo goed goedkooper verkoopen. Maar de mensch merkt zulke kleinigheden meestal niet op en het coöperatieve leven in Finland werkt ge moedelijk op deze richtlijnen door. Behalve de genoemde ziet pien ook het woord „Elanto" overal aangeschreven, ook een coöpera tie, evenals de H.M. en andere het zijn. Industrieën DE industrie is al bijna evenzeer een coöperatie. De groote fabrieken hebben zich aaneengeslo ten om 'n combinatie te vormen waar men niet voor bij komt met zaken doen. De Finsche Papier Ex port Mij. is een typisch voorbeeld van wat in dat opzicht is bereikt. Een groote groep papier, cellu lose en sulfite fabrieken heeft zich aaneengesloten en vormt een trust, waar rekening mee gehouden wordt over de geheele wereld. En hoe die zaken er uitzien, is voor een nuchteren Hollander bijna niet te begrijpen, indien hij het niet gezien heeft. Stelt u voor een emplacement van reusachtige afmetingen, waarop een twintig spoorlijnen elkaar kruisen, parallel loopen, enz., dan weet u hoe bijv. Enso er uit ziet. 600.000 M3. hout is de kleinigheid, die men noodig heeft om een maand te werken. Rekent u eens uit wat voor oppervlakte hout daar voor gekapt moet worden, om zulk een bagatel bij elkaar te krijgen! Die groote industrieën hebben dan ook niet al te kleine fabriekjes. Een dag is te weinig om Enso te zien, twee dagen kan net als u er vlug doorheen loopt. Maar de Finnen geven u zulk een hartelijke ontvangst dat wij met de buitenlandsche pers er een week voor noodig hadden om alle afdeelingen in oogenschouw te nemen. De regeering werkt ook mee om het den buiten lander aangenaam te maken. Voor ons was een heele slaapwagen gereserveerd, die wij ook als ho tel gebruikten op de halteplaatsen in de nachten. En de heer Toivola Jr., een zoon van den chef der persafdeeling van buitenlandsche zaken, werd met ons meegestuurd als tolk. Voor de werklieden wordt alles gedaan, wat menschelijk gesproken mogelijk is. Op die groote De ondergang van de „Exmouth". Lijken van opvarenden aangespoeld. LONDEN, 30 Januari (Havas). Er zijn - aan de kust vijftien lijken aangespoeld. Men gelooft dat het leden der bemanning van den torpedojager „Exmouth" zijn, welke onlangs met man en muis is vergaan. Er werden nog meer lijken opgemerkt, doch de woelige zee maakte het onmogelijk deze op te ha len. Op een andere plaats aan de kust ïiéeft men een stuk wrakhout aangetroffen, **aarop het woord „Exmouth" te lezen was. fabrieken zijn ziekenhuizen met eigen chirurgen en nurses aanwezig. Natuurlijk ontbreken sportvel den niet en geeft men de beschikking over goed- koope huizen. Enso, om bij dezelfde zaak te blij ven, heeft een dorp gebouwd, een dorp wel te ver staan, waar maar tienduizend menschen wonen! Dat er een post en een politiepost is, met een sta tion, een badhuis en al dergelijke zaken meer be hoef ik wel niet te zeggen. Dat men er een clubge bouw heeft, zooals men bij ons in Indië aantreft, zal ik ook eigenlijk wel niet hoeven te vermelden. Finland heeft in alle opzichten een moderne sfeer geschapen en het kan dat doorzetten indien het met rust gelaten wordt. J. KIRCHNER. Russische pers waarschuwt Italië. „Vijfde wiel aan den Fransch-Engelschen wagen." MOSKOU, 30 Jan. De Sovjetpers heeft een anti-Italiaansche campagne ingezet met twee scherpe artikelen in de „Pravda" en de „Trud", waarin zij de Italianen waarschuwen geen deel uit te maken van het Engelsch-Fransche oorlogs- blok. De „Trud" schrijft: „Wanneer Italië een nieuw avontuur zoekt dan zal zijn dapper leger zonder eenigen twijfel het record van Caporetto slaan (Hier leden in den wereldoorlog de Italia nen een nederlaag. Red.). Italië zal in een slag veld veranderen, terwijl het Italiaansche leger, dat zeker niet eerste rangs genoemd kan worden, het vijfde wiel aan den Fransch-Engelschen wa gen zal worden. Italië's rijkste provincies zullen worden vernietigd. Wanneer Italië zijn verbond met Duitschland verbreekt dan", aldus de „Trud", die herinnert aan de houding dér geallieerden te Versailles, „zullen de geallieerden nu nog niet eens bereid zijn Italië ook maar de „kruimels" te geven". De Pravda waarschuwt de Italiaansche vrijwilligers voor Finland dat de „lessen" van Ca poretto en Guadalajara (hier werd tijdens den Spaanschen oorlog een Italiaansche divisie ver slagen Red.) in Finland herhaald kunnen wor den. (United Press). De Nederlandsclie ambulance voor Finland. 's GRAVENHAGE, 30 Januari. Tot de com missie van voorbereiding voor de uitzending van een ambulance van het Nederlandsclie Roode Kruis naar Finland, bestaande uit de heeren generaal-majoor N. A. A. van de Roemer, voorzitter; mr. dr. F. W. Donker Curtius, dr. H. K. Offerhaus, dr. H. H. Maas en dr. Ch. W. F. Winckel. zijn als adviseurs toegetreden twee vertegenwoordigers der Finsch-Nederlandsche Vereeniging, te weten haar voorzitter, de heer A. J. Th. van der Vlugt, en een harer bestuurs leden, de heer W. de Ruyter. De commissie heeft besloten om haar lid, den voormalig leider der ambulance naar Ethiopië, dr. Winckel, naar Finland af te vaardigen teneinde aldaar met de autori teiten en met het Finsche Roode Kruis in verbinding te treden om de uitzending der ambulance voor te bereiden. Voorheen en thans. Op den nationalen wedstrijd, welke Zondag te Leeuwarden werd gehouden, was een Fries Van der Helde in de algemeene rangschikking nummer 6. De eerste vijf waren allen Hollan ders en nu reden Langedijk en Koops die in Noorwegen zijn nog niet eens mede. Het is werkelijk geen wonder, dat er in Friesland stem men opgaan om ook in deze al-oude schaatsen rijdersprovincie zich weer te gaan toeleggen op het rijden op de „lange baan", want het kan niet worden ontkend, dat de glorie van de Friesche hardrijders danig aan het tanen is. Wie weet in Holland tnans nog de namen van Friesche hardrijders op te noemen Mij zijn ze onbekend. En toch is dat vroeger anders geweest. Pieter Brumsma uit Sneek, Rinke van der Zee uit Workum, de Kingma's Merk, Benedictus en Marten uit Grouw, Klaas Hanje uit Ak- krum, Wybe de Vries uit Oenkerk en nog later de vele broeders Poepjes, dat waren namen, die niet alleen alle Friezen, maar ook de meeste Hollanders kenden. Zij waren immers de roem van Friesland op het ijs. Ik ben er bijna wel zeker van, dat alle Friezen van mijn leeftijd zich deze namen uit hun jongenstijd nog zullen her inneren, zooals de Friezen in mijn tijd nog alles wisten te vertellen van Okke en Trientje van den Berg, die in hun beste jaren niet waren te verslaan en van Marten Castelein uit Warga, van wien men vertelde maar dat zal wel een „sage" zijn dat hij eens de 160 Meter in 11 se conden zou hebben gereden. Dat waren in Fries land bijna legendarische namen. Wij, jongens, verkondigden het luide in onze dagen, dat de Friezen de vlugste rijders van de wereld waren, dat zij op het ijs niet waren te verslaan. En dat geloofden wij, jongeren, niet alleen ,ook de ouderen waren daarvan heilig overtuigd. Het was ook zoo gemakkelijk te ge looven, omdat in dien tijd nog niet internatio nale wedstrijden werden gehouden en de Friezen de eer alleen maar op de korte baan tegen de Hollanders of de Groningers in hun eigen pro vincie hadden op te houden en dus bijna altijd als overwinnaars uit het strijdperk traden. Totdat in 1886 voor het eerst een internatio nale wedstrijd op langen afstand 800 Meter op de Groote Wielen te Leeuwarden werd uit- ieschreven, waaraan ook buitenlanders o.a. de Noren Axel Paulsen en Werner en Engel sehen zouden deelnemen. Zelden is een wed strijd in ons land met zulk een spanning tegemoet gezien als deze „hardrijderij" te Leeu warden. De Friezen en w.ij, jongens, in de eerste plaats waren er allen van overtuigd, dat Rienke van der Zee, Pieter Bruinsma en de Kingma's zouden winnen en toen één dag vóór den wedstrijd de Noren plotseling vertrokken, omdat het was begonnen te dooien en zij op zacht ijs niet wilden rijden, toen verkondigden wij luide aan ieder, die het maar hooien wilde, dat de Noren „em hadden gesmeerd" omdat zij bang voor de Friezen waren, nadat zij hen had den zien rijden. De wedstrijd kwam en was een overwinning voor de Friezen. Zoo superieur waren de Friezen toen nog, dat de eerste vier prijzen alle in de provincie bleven. Heel Friesland juichte, toen het bekend werd, dat de Engelsehen waren ver slagen en Pieter Bruinsma de overwinning had behaald. Wel werd er later gemompeld, dat de Friezen, nadat de Engelschen „er af waren ge reden", de prijzen onder elkaar hadden verdeeld en dat Rinke van der Zee de snelste rijder uit dien tijd zich opzettelijk door Pieter Bruins ma had laten verslaan, maar dat belette toch niet, dat er reeds een week later Pieter Bruins- ma-sigaren in de wereld kwamen en dat de Sneeker schipper op-slag een der populairste per sonen van Friesland was. Voor de Friezen was dit niet meer of minder dan een nationale overwinning. Heel Friesland arm of rijk, jong en oud leefde er in mee en het was voor ons, jongens, alsof 'n klein beetje of eigenlijk 'n heele boel van Pieter Bruinsma's roem op ons afstraalde. Totdat de groote ontgoocheling kwam! Axel Paulsen daagde de snelste rijders van Friesland uit om te Oslo toen nog Christiania tegen hem te komen rijden. Rinke van dei- Zee en Benedictus Kingma gingen er heen en Rinke van der Zee. de vlugste van allen, werd beslissend verslagen. Nog zie ik het telegram aangeplakt voor het raam van het bureau van de Harlinger Courant: „Axel Paulsen—Rinke van der Zee." En het verschil was ettelijke seconden. Wij, jongens, wilden het eerst niet gelooven, vroegen of het 'geen vergissing was. Maar het was de bittere waarheid. Rinke van der Zee, de rijder, die in Friesland niet was te verslaan, was in Noorwegen door Axel Paulsen op de meest af doende wijze geklopt. Voor de Friezen was dit een bittere ontgoocheling, die door de overwin ning van Kingma op den Noor Werner zelfs niet werd goed gemaakt Van dien dag af moesten wij de superioriteit van de buitenlanders op de lange baan erken nen Ik herinner mij nog den internationalen "wedstrijd van Tliialf in Heerenveen, eenige jaren later, toen Donogue, de jonge, vlugge Amerikaan er reed met zijn forschen, langen slag. En weer eenige jaren later de triomf van Jaap Eden op dezelfde baan van Thialf. Maar op de korte baan van 160 Meter bleven zij toch de baas. Dat was voor ons, jon- De nieuwe en de oude tijd weerspiegelen zich in de straten van Imatra. (Men zie het art. Finland op deze pagine.) geus, tenminste nog een troost. Tegen een Klaas Hanje en een Wybe de Vries konden de beste rijders althans volgens ons niet op. Op de korte baan was het nog altijd volgens ons: „Frieslan boppe!" Later ik was al geen kind meer kwamen de gebroeders met dien zonderlingen naam van Poepjes. Het waren er, meen ik, drie. Deze naam heeft <^en voorzitter van de ijs- vereeniging te Leeuw arden eenmaal in zeer groote moeilijkheden gebracht. Toen de Koningin eens, het is al meer dan 20 jaar geleden een schaatswedstrijd in Friesland bijwoonde, vroeg Hare Majesteit aan dezen voorzitter hoe de prijswinnaar heette. Het moest natuurlijk zoo treffen, dat één van de beroemde broeders de gelukkige was. De voorzitter werd vuurrood; het was, of hij zich zelf verantwoordelijk stelde voor zoo'n zonderlingen naam. Eindelijk stotterde hij verlegen: „Ai-end Po-èpjes, Majesteit!". En de Koningin glimlachte. De situatie was gered. Even populair als de „hardriederij" voor man nen, was en is, geloof ik, nog altijd de hardriederij voor vrouwen in Friesland.. Erg aesthetisch waren die wedstrijden niet in mijn jongenstijd. De vrouwen reden op wedstrijden in hun onderrokjes en onderlijfjes en wanneer het heel erg spande, dan gebeurde het wel eens, dat zelfs het onderrokje verdween. Heel fraai is het ;ezicht van twee naast elkaar „klauwende" vrouwen nooit, maar er is nu bij deze wedstrij den meer „decorum" dan vroeger. De vrouwen zien er in haar blauwe lijfjes of in haar witte wollen jerseys en zwarte rokjes aardig uit en een wedstrijd van vrouwen maakt nu een veel decenter indruk. Ook onder de hardrijdsters waren er enkele zeetr beroemd. De meest bekende was wel Trientsje van der Berg, de zuster van den hard rijder Okke van der Berg, die of alleen of met haar broer alle prijzen op de wedstrijden weg sleepte. En dan was er later na mijn jongenstijd nog een jonge hardrijdster uit Almenum bij Harlingen ik meen, dat zij Trientsje Hoekstra heette die jaren favoriet op de baan is ge weest, omdat zij niet alleen de vlugste, maar ook de mooiste was. Tot zij op een dag opeens was verdwenen. Trientsje was met een rijken Engelschman volgens de Friezen een Engel schen „lord" die voor de ijssport in Friesland verblijf hield, de zee overgestoken en is nooit meer teruggekeerd. Ja, Trientsje haalde nooit anders als eerste priezen" zei mij indertijd mijn Friesche zegsman, en het was duidelijk, dat hij den „En gelschen lord" als den allerhoogsten prijs be schouwde. Maar zulke „priezen" worden er tegen woordig niet meer behaald. J. B. SCHUIL. Twintig opvarenden van Deensche kolenboot omgekomen. KOPENHAGEN, 30 Januari (D.N.B.) De vereeniging van Deensche steenkoolimpor- teurs bevestigt, dat haar stoomschip „En geland" (2319 ton) voor de Schotsche kust gezonken is. Van de 21 leden der beman ning zou alleen de tweede stuurman gered zijn. B. P. M. schenkt 20.000 aan Finland. 's-GRAVENHAGE, 30 Januari. Naar wij ver nemen heeft de Bataafsche Petroleum Maat schappij een bedrag van 20.000 beschikbaar ge steld voqr de hulp aan Finland. De koopman schreeuwde van louter schrik: „Dieven! Help. houdt de dieven!" Iedereen schoot te hulp en Dinges reed zoo hard hij kon verder op de rolschaat sen. waarbij hij toch nog kans zag een blikken sabel uit de hoop oud-roest van den oud-roest-man te trekken. Had hij dit nu maar niet gedaan, want hij reed recht op de potten en pannen- kraam ar. Hij kwam midden tusschen de op den grond uitgestalde borden en schotels terecht. De scherven vlogen naar alle kanten, zoodat er een lawaai ont stond. dat hooren en zien iemand verging. Sierlijk zwaaiend reed Dinges verder, langs een karretje op vier wielen, waar mee twee jongens zich vermaakten. Hoe het kwam weet niemand, maar bij het passeeren bleef de stok, die één der jongens in zijn hand had, aan den riem van Dinges haken. voor Haarlem en Omstreken Ingaande 1 Februari a,t Naar wij vernemen zal met ingang van l jv bruari de broodprijs verhoogd worden met 1 cent per brood van 8 H.G. Dit geldt voor het geheel; gebied, dat in dezen tijd onder controle staat va: de z.g. Plaatselijke Bakkerij Commissie, die on. derdeel is van de landelijke Bakkerij Commissi: die onder leiding van oud-minister De Wild; werkt. Deze verhooging is een gevolg van de stijgm? van den kostprijs van het brood. Vrijwel al>. grondstoffen zijn dermate gestegen dat de vet. hooging door de Regeering gemotiveerd weri geacht. Overigens moet in het oog worden ge.; houden, dat broodprijsverlagingen op 30 Me! 1938 en 30 Januari 1939 zijn ingevoerd. D> broodprijs is dus nog niét hooger dan anderhal! jaar geleden. Het gebied dat de plaatselijke Commissie cos.; tröleert beslaat Haarlem en omstreken. Het loopi van het Zuidelijk gedeelte van Santpoort tot k met Bennebroek. Voor alle gemeenten uit hay gebied zal deze prijsverhooging gelden. In Rotterdam en Den Haag is door de federa ties van bakkerijen verklaard, dat de moeilijkhe* den die de sneeuw het bedrijf in den weg legt, zoo zwaar drukken, dat men vreest, dat brood* prijsverhooging daar ter stede niet te vermijden is. Natuurlijk staat deze overweging buiten d! verhooging van den broodprijs hier ter stede, Men aanvaardt het ongemak en de schade dis de sneeuwval veroorzaakt als een, uit den aard der zaak onaangenaam bedrijfsrisico. Verhooging van den prijs van het z.g. kleins brood, luxe broodjes e.d. ligt voorloopig voor Haarlem en omstreken niet in de bedoeling. Tocli Duitsche (roepen in Oost-Galicië? Treinen met militairen op Oost-Galicisch gebied waargenomen. CERNAUTI, 29 Januari (Havas). Het alarm van de vorige week voor de zuidoostelijke neutra* ien tengevolge van de Duitsche penetratie in Oosi Galicië is slechts gedeeltelijk opgeheven door ós Duitsche en Russische tegenspraken, de publica tie van die tegenspraken kwam laat en deson danks blijven de volgende feiten bestaan: 1. Treinen, die soldaten in veldgrijze uniformen en officieren der Rijksweer vervoerden, zijn ge zien op gebied van Oost Galicië. Eén ging in oos telijke richting, andere reden naar de Hongaar-! sche grens. 2. In uniform'gekleede soldaten en officieren van de Rijksweer zijn gezien op verschillende plaatsen in Oost Galicië, met name in de kazer nes in Lwow (Lemberg) en in hotel Georges te Lwow. 3. Gedurende verscheidene dagen was de toe gang tot zekere wegen en tot de spoorwegen prac tised verboden voor civiele transporten, terwijl Duitsche convooien zich voortbewogen. 4. Wanneer het onmogelijk is te verklaren dat belangrijke contingenten geregelde Duitsche troepen de afbakeningslijn hebben overschreden, is het toch volstrekt zeker dat Duitschers, die zich voordeden als technici, instructeurs en als leden van andere formaties van para-militairen aard, zich geïnstalleerd hebben op gebied, dat tot dusverre door Sovjet Russische troepen was bez"1 Het is van belang op te merken dat sinds e week het toezicht op de grenzen van Oost Polen, zoowel aan Hongaarsche als aan Roemeensche zijde, versterkt is. In dien tijd is in Cemauti niet één vluchteling, smokkelaar of colporteur aange komen, die inlichtingen zou kunnen geven over den huldigen stand van zaken in Oost Galicië. Men weet echter dat een belangrijk deel van lü" roode bezettingsleger het land verlaten heeft e dat op het land en in verscheidene steden de plaatselijke militie is ontwapend. Dit laatste f is door een Sovjet Russischen woordvoerder ais volgt verklaard: De vijanden des volks zijn er geslaagd onlusten teweeg te brengen, die onze communistische militiesoldaten, welke ter plaat se waren geworven, ten onrechte te streng heb ben onderdrukt. Veertig personen werden te Zba- raz, ten noordoosten van Tarnopol, terechtgesteld na een poging tot opstand van een deel der be volking. Drie dagen lang konden de treinen in deze streek niet rijden. Deze feiten zijn '"J in begin Januari. EEN ESTLANDSCHE TEGENSPRAAK. TALLIN, 29 Januari (Havas). Officieel spreekt men het bericht tegen, volgens hetwelk Estlandsche dokters de eilanden Dagö en Oesel zouden hebben verlaten, alsmede, dat de Rus sische troepen in de gepachte gebieden nieuwe huiszoekingen zouden hebben verricht. Eveneens wordt het bericht tegengesproken dat de Sovjet-Unie aan Estland wagons zou heb ben verhuurd voor het vervoeren van levens* middelen naar Leningrad. Brand kost 32 personen het leven» Benzinetank in autobus ontplofte. TOLUCA (Mexico). 30 Januari. (A.N.P.) Zondag is in een autobus brand ontstaan» doordat een passagier een brandende siga ret had laten vallen. De benzinetank van de bus ontplofte, 32 passagiers, waaronder acht kinderen, zó'3 gedood, 23 andere inzittenden werden ge wond.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1940 | | pagina 8