JT
Spott eit SfieC
Open strijd tusschen
R.C.H. en H.F.C:
Nederlandsche V oetbalbond
Litteraire Kantteekeningen.
De samenstelling van d -vloot en de
namen der oorlogsschepen
in de Gouden Eeuw.
N -
-
A' -
Voetbal
De voetbal rolt weer
Slechts twee eerste klas
wedstrijden in het Westen
- zal de voetbal Zondag dan toch waarlijk
de sportvelden in Nederland rollen en het
°yer alieen maar te wenschen geweest dat de inzet
wa.et westen wat forscher was gewest dan hij
JD is Enfin de tournooien eischen ook hun rechten
nU pn zoo is er voor den waren voetballiefhebber
op (,enoeg te genieten. Van de Westelijke eerste
Vlassers komen alleen Xerxes—H.B.S. en Ajax—
rVV in het veld. We gelooven, dat de in het Arol-
h kêr-tournooi zoo uitstekend spelende Haagsche
loe" tegen Xerxes de beste kansen heeft terwijl
J6t verjongde Ajax-team op eigen veld altijd nog
stprker
te achten dan C.V.V.
ne"grootste belangstelling in Haarlem zal onge
twijfeld uitgaan naar de plaatselijke ontmoeting
tusschen R.C.H. en H.F.C. Indien men de resultaten
van het tournooi om den Zilveren Molen van
Groenendaal in aanmerking neemt zou men ge-
'iad zjjn de „Good Old" de beste kansen te geven
doch de R.C.H.'ers hebben daarna tegen H.B.C.
zo0'n aantrekkelijken wedstrijd gespeeld, dat de
strijd alleszins „open" is. Het krachtsverschil zal
In ieder geval wel zeer gering zijn.
E.D-O. gaat op bezoek bij Hercules en de ener
gieke E.D.O.-ploeg zal er hoewel met moeite, toch
wei in slagen de beide puntjes mee naar Haarlem
te brengen. Het zou ons niet verbazen als de
EDO-'ers dit jaar eindelijk eens een plaats in de
eerste klasse die hun krachtens hun spel zeer zeker
toekomt, zouden kunnen veroveren.
Tenslotte is op het allerlaatste oogenblik de wed-
jtrijd Hilversum—H.B.C. ingelascht. Iedereen ziet
natuurlijk met spanning het N.V.B.-debuut van den
ofiicieuzen kampioen van den Katholieken Voet
balbond tegemoet. De Heemsteedsche club gaat met
invallers voor v. Roode en A. Martin naar Hil
versum hetgeen uiteraard een verzwakking be
tekent. Dat neemt echter niet weg, dat Smit en
ajn mannen wel een goed resultaat in Hilversum
zullen behalen.
T.IJ.B.B. zal ongetwijfeld haar uiterste best doen
>n joyeuse entrée" in den N.V.B. te maken doch
het lijkt ons niet waarschijnlijk, dat de geel
zwarten daar den eersten Zondag reeds in zullen
slagen. Wij gelooven eerder aan een bescheiden
Bloemendaal-zege.
Zandvoort ontvangt Kinheim terwijl De Zee
meeuwen bij Beverwijk op bezoek gaan. Of de
aardbeien de kille Noordzee-wind goed zullen
verdragen is aan twijfel onderhevig terwijl de Zee
meeuwen in Beverwijk wel niet erg hoog zullen
vliegen. Twee overwinningen voor de thuisclub lig
gen in het verschiet al zou Kinheim wel eens
voor een verrassing kunnen zorgen.
Sterke elftallen in het Spaernebeker-
tournooi.
Volgens de ontvangen opgaven komen de deelne
mers aan het Spaernebeker-Tournooi a.s. Zondag
oup het Haarlem-terrein met sterke elftallen in het
veld zoodat ook nu weer gerekend mag worden op
een viertal aantrekkelijke wedstrijden.
Haarlem komt na de proefnemingen in het R.C.H.-
tournooi en in den uitwedstrijd tegen Alkm. Boys
uit met het volgende elftal: Kluit, Van den Berg
en Stammes, Van Daalen, Groeneveld en Visser,
Koning, de Winter, Van der Hulst, Bakker en Ni-
naber.
V. S. V, zal met het volgende team den Beker
trachten te veroveren: Michel, Broek en Voet,
Heins, De Vries en v. d. Gevel, Van Oosch, Nu-
tnan, Van der Lugt, Balvers en Sterk.
Het Nijmeegsche Quick komt naar Haarlem met:
Steinvoort, Jeuken en Nooyen, de Wijze, Faber
cn Beynvoort, v. d. Tol, Jansen, Engelsman, Ten
Oever en Binnendijk.
In het elftal van het Leidsche .UV.S., waarvan
de volledige opstelling nog niet bekend was, komt
o.a, de oud-Haarlem-speler Van Polanen uit.
Het aanvangsuur is 11 uur nl. voor V.S.V.U.V.S.
Dan volgt om 12.15 uur HaarlemQuick. Om 2 uur
en 3.15 uur de verliezersronde en de eindstrijd.
AANWINST VOOR STORMVOGELS.
De Unitas-spil Geerlings heeft overschrijving
gevraagd naar Stormvogels.
T.Y.B.B.—BLOEMENDAAL EN
O. G.—SCHOTEN.
Morgen speelt T.Y.B.B. zijn eersten competitie
wedstrijd in den N.V.B. tegen Bloemendaal op
e:?en terrein aan den Rijksstraatweg te Haarlem-
Noord, Aanvang 2 uur.
Tevens wordt om twaalf uur eveneens op het
T.Y.B.B.-terrein de eindstrijd van het bekertour-
nooi gespeeld tusschen de eerste elftallen van
Schoten en Onze Gezellen.
Rot belooft dus een interessante sportdag te
werden op het terrein der geel-zwarten, waarvoor
ongetwijfeld wel veel belangstelling zal bestaan,
temeer daar hier twee ex-K.N.V.B.-clubs en twee
ex-l.V,C.B,-clubs elkaar de eer zullen betwisten.
NU OOK IN DEN N. V. B.
HAARLEM 3 EN BLOEMENDAAL 2.
Haarlem 3 en Bloemendaal 2 zullen in het
hieuwe seizoen voor het eerst in den N.V.B. uit
komen na jarenlang in den voormaligen Haar-
Voetbalbond te hebben gespeeld. Beide
".allen varen kampioen van hun afdeeling.
Ook in den N.V.B., ze komen in de Res. 3e ld. C.
Jt. zullen ze dus wel een behoorlijk figuur slaan.
H. b. c. naar Hilversum.
Hoewel niet bij het programma vermeld gaat
'O- uit Heemstede Zondag a.s. naar Hilversum
de Vi°°r eerst na jaren lang een vooraanstaan-
v.n? ingenomen te hebben in de R.-K. Voet-
beweging uit te komen in den N.V.B. en wel
a fle 2e kl. B.
lammer genoeg moeten zij dezen eersten Zon-
«J*wS uitk°men met invallers voor v. Rooden
enA. Martin.
HeemstedeHillinen 2 10 u. W. van Loenen
Zandvoort 3DeCeO 10 u. C. J. Hunik
EDO 4Kinheim 2 10 uur A. van Dam
Afd. 1 C:
AllianceGeel-Wit 2 uur A. A. J. Gomes
DEM 2Concordia 2 u. D. J. Zoet
DEK—IEV 2 u. A. M. Hoff
Onze Gezellen 2TYBB 2 2 uur C. J. de Voogd
VogelenzangOIV 2 uur F. B. A. Hoogewoonink
Afd. 2 A:
Stormvogels 3Terrasvogels 2 12 u. S. Koning
WaterlooWB 2 10 u. J. H. Martens Jr.
VSV 4Kinheim 4 12 u. A. Bras
Beverwijk 3Kennemers 4 12 u. A. Kuijper
Afd. 2 B:
SpaarndamStormvogels 4 10 u. J. van der Wereld
Kennemers 5VSV 5 10 u. J. Hendriks
Bloemendaal 4—DIO 2 10 u. H. Scholts
Afd. 2 C:
HBC 3Hoofd. Boys 12 u. N. J. van Beelen
IEV 2—NAS 2 u. H. van Gastel
OIV 2v. Nispen 2 u. P. Th. de Baas
Santpoort 3TZB 12 u. J. C. H. van der Een
WE 2—TYBB 3 12 u. N. Molenaar
Afd. 2 D:
VI. Vogels 2Damiaten 10 u. M. Bloemink
WHSchoten 3 10 u. J. Sondorp z
EDO 6N. Vennep 10 u. J. Hafkenscheidt
Halfweg 2ETO 10 u. J. Joosten.
Afd. 2 E:
HFC 4—RCH 6 10 u. E. Kerkman
EHS 2Spaarnestad 10 u. H. H. Kraneveld
Afd. 3 A:
DIO 3Terrasvogels 3 10 u. J. Keur
Kennemers 6EDO 7 10 u. H. de Boer
Ripperda 2—EHS 3 10 u. H. C. de Wid
DOADeCeO 3 10 u. F. Keerwolf Jr.
Afd. 3 B:
Bloemendaal Vet.WH 2 10 u. F. Hendriks.
Ripperda 3Beverwijk 4 10 uur J. C. de Graaf
Afd. 3 C:
Geel Wit 2Alliance 2 2 uur M. H. van Dorp.
VCVBSM 2 2 uur G. A. Mooyekind
Concordia 2DSS 2 2 uur A. J. de Vos
Afd. 3 D:
HFC 5Spaarndam 2 10 u. M. Paardebek
Afd. 3 E:
Hillinen 3Spaarnevogels 2 10 u. G. Kerkman
THB 3Heemstede 2 10 u. W. Goulooze
Afd. 3 F:
RCH 8Hillinen 4 10 u. Chr. F. Möhlmann
Zeemeeuwen 4Swastika 10 u. Th. Portegies
THB 4Ripperda 4 12 uur J. Schaap
Afd. 3 G:
DEK 2—IEV 3 12 uur C. van Elk
DEM 3Santpoort 4 12 uur G. Jansen
O. Gezellen 3TYBB 5 12 J. P. J. den Nieuwenboer
Afd. 4 A:
Terrasvogels 5WH 4 12 u. J. J. L. Houttuin
VI. Vogels 3—Stormvogels 5 12 u. W. Kelder
ETO 2—N. Vennep 2 2 uur J. Th. Jordan Jr.
Schoten 5DOA 2 10 u. B. van Dijk
Afd. 4 B:
Geel Wit 3—DEM 4 12 u. W. P. Nederstigt
Hoofd. Boys 2HBC 4 2 uur J. van der Hoorn
v. Nispen 2Vogelenzang 2 2 u. G. Winkelaar
O. Gezellen 4Santpoo/t 5 12 u. R. J. Doets
Afd. A:
HFC aBloemendaal a 10 u. G .de Raadt
Stormvogels aKennemers a 2 u. N. Pannevis
Afd. B:
Terrasvogels aKennemers b 2 u. E. G. Krab
EDO b—RCH b 12 u. K. Kroon
Stormvogels bDeCeO a 2 u. G. Wiedijk
Afd. C:
AllianceConcordia 12 uur.
DSS—TYBB a 12 uur
Afd. D:
EHS a—Schoten b 12 u. D. Schipper
Afd. E:
RipperdaRCH c 12 u. J. W. J. Nijsen
Hillinen—Vlieg. Vogels 12 u. G. A. H. van Royen
Bloemendaal cTerrasvogels b 12 u. I. Noteboom
Heemstede—RCH d 12 u. A. C. Slobbe
Afd. G:
TYBB b—TYBB c 12 uur
Santpoort—O. Gezellen b 12 uur
IEV aIEV b 12 uur
Afd. H:
BSMvan Nispen 12 uur
VCV—NAS 12 uur Th. G. Vloemans
Korfbal
Ned. Korfbcdbond.
WEDSTRIJDEN VOOR ZONDAG.
De tweede competitie-dag geeft voor de Haar-
lemsche eerste klasser Oosterkwartier, die met .haar
eersten uitwedstrijd het seizoen inluidde, een ont
moeting met Koog-Zaandijk op het terrein aan de
Zomervaart, waar 's middags voor de belangstel
lenden zeker een pittige strijd te zien valt.
De wedstrijd Luto 2Sport Vereent werd afge
last.
De derde klasser Haarlem ontvangt Archipel 2,
dat nog niet op het groene veld verscheen. Haarlem
kan hier meer dan een gelijk spel, zooals verleden
week tegen Zaandam-Zuid, behalen.
De ontmoeting tusschen de Haarlemsche ploegen
AuroraO.K. 2 zal zeker een spannende strijd
worden. O.K. 3 en S.V. 2 hebben vrij af-
ttrnc» (°nderafdeelüig Haarlem).
«tOSTRIJDPROGRAMMA VOOR ZONDAG
22 SEPTEMBER 1940.
Rr 1A:
Tv" 5 10 uur J. Fortgens
:/Vfogeis—THS 2 10 u. J. G. C. Scheffer
un 3—-Kennemers 3 10 uur J. M. P. Giebels
fin 5d' 1 B:
«Wïwijlc 2—Bloemendaal 3 12 u. J. F. Ploeg
Honkbal
Het protest van A.F.C.
toegewezen.
Wedstrijd tegen H.H.C. wordt opnieuw
vastgesteld.
Het protest van A.F.C. in verband met den wed
strijd tegen H.H.C. is door de protestcommissie
van den Nederlandschen Honkbal Bond toegewe
zen. De promotiewedstrijd A.F.C.D.O.S. komt
daardoor te vervallen. Nu was oorspronkelijk be
maald, dat dan H.H.C. de plaats van D.O.S. zou
Innemen, doch daar de H.H.C.'ers niet vier maal
24 uur van te voren gewaarschuwd zijn is deze
wedstrijd naar een lateren datum verschoven.
AFC is intusschen aanmerkelijk verzwakt
daar haar werper Disselkoen een ongeval heeft
gehad waardoor hij geruimen tijd niet meer zal
kunnen spelen.
Wielrijden
Het kampioenschap van Haarlem op
den weg.
Er zullen 75 renners starten.
Aan het kampioenschap van Haarlem op den weg,
dat Zondagmiddag te 1 uur op het traject Haarlem-
Noord plaats vindt, zullen 75 renners deelnemen.
De amateurs en nieuwelingen rijden 75 K.M., de
niet-licentiehouders 50 K.M. en de Junioren 20 K.M.
De start en de finish zijn aan de Delftlaan. Het batig
saldo komt geheel ten goede aan den Nationalen
Opbouw.
Zwemmen
Gecostumeerd zwemfeest in het
Sportf ondsenbad.
Zondagmiddag 2 uur wordt in het Sportfondsen-
bad een gecostumeerd afzwemfeest gehouden, waar
voor het volgende programma is vastgesteld:
1. 50 Meter borstzwemmen voor candidaten van
het Zwemdiploma.
2. 50 Meter rugzwemmen voor candidaten van
het Zwemdiploma. (Tijdens de pauze van 15 mi
nuten hebben de candidaten den tijd om zich voor
het nummer „gekleed zwemmen" te kleeden en
wordt het publiek een verrassing bereid, door het
bijzondere nummer „Parelduiken".)
3. Na de pauze intocht der feestelijk gekleede
candidaten, die in breeden kring op de randen van 't
zwembassin plaats nemen, dan volgt het nummer:
4. Figuurzwemmen door de jeugdafdeeling der
Zwemvereeniging „De Watervrienden".
5. Daarna het laatste nummer der zwemproef:
25 Meter gekleed (gecostuméerd) zwemmen.
Het aantal deelnemers voor het diploma zwem
men bedraagt 100,
K. VAN DER GEEST Margreet.
Den Haag. Leopold's Uitg. Mij.
In Januari van dit jaar werd in ons blad Van
der Geest's boek „Wrakhout" met veel waardee
ring besproken. Het is dus niet verwondex-lijk dat
zijn nieuwste wei-k, „Margreet" met belangstelling
door ons ter hand genomen werd. De schrijver stelt
zijn lezei-s niet teleur, men zal in Margx-eet dezelfde
qualiteiten tex-ugvinden die in Wrakhout troffen,
alleen zal de menging der ingx-ediënten anders
lijken en de roman als zoodanig misschien zelfs voor
veel lezers nog genietbaarder geworden zijn.
Mai'greet is de historie van een eenvoudige vrouw,
wier leven zich afspeelt in een dorp van dat deel
van ons land waarmee Van der Geest in genegen
heid blijft verkeeren en waarvan hij het wezen
geheel in zich heeft opgenomen: de kuststrook bij
de Waddeneilanden onzer noordelijkste provincie.
Doch ook thans weer levert de schrijver geen fo
tografische copie van zijn menschen en hun doe
ningen: de gebeurtenissen die, per slot van reke
ning, doodgewoon in wording en verloop zijn, weet
hij in een sfeer te plaatsen door welke iets van het
mysterie om ze blijft heenzweven, waardoor de lezer
dan geboeid blijft en voor dien verhaaltrant respect
krijgt.
Het mysterieuse „manke mannetje" dat in Mar-
greet's leven zoo'n beschermende functie vervult, is
alleraai'digst geteekend en in zijn positie, die ons
in volkomen onzekerheid omtrent zijn betrekking
tot Margreet laat, prachtig volgehouden. Margreet's
moeder, die al jaren weduwe was toen Margreet
geboren werd, was huishoudster geworden bij den
ongehuwden predikant van het dorp, toen zij met
een vijftienjarig dochtertje Janne, bij den predi
kant in betrekking komen kon. Daar was toen in
het dorp nog al vreemd over gepraat en voor de
dorpelingen was het meisje altijd Margreet van den
dominee gebleven, ook toen de laatste naar een
andere standplaats vertrokken was, na, door tus-
schenkomst van het „manke mannetje" voor de
weduwe met haar twee meisjes voor een woning
gezorgd te hebber. Dat manke mannetje zat er
warmpjes in, dreef een bloeiende kruideniers
affaire en liet niet'na voor de kleine Margreet en
haar moeder steeds een goedige, en vaak zich in
kleine daden uitende belangstelling te toonen. Die
moeder was, toen haar eerste kind, Janne, gestorven
was, voor Margreet geen opwekkend gezelschap
geweest: het kind verdorde in de sfeer van het
oude huis, bij de steeds over haar vroeger leven,
over Janne en haar overleden man zeurende-vrouw
en alleen het manke mannetje had, voor de kleine
Margreet wat vriendelijke woorden en wat snoep
goed over, als zij voor haar moeder boodschappen
kwam halen.
Als die moeder sterft, is de kleine Margreet vol
wassen en komt het huis op haar naam te staan,
alweer op advies van haar beschermer.
Maar de groote Margreet is eenzelvig, vrienden
of kennissen heeft zij niet en er komt geen man
voor haar opdagen. Tot ze op een dag Jan Jacob
Tj al lings leert kennen, omdat die haar op de markt
visch verkoopt, die ze in haar groote keuken bakken
gaat en waarvan ze nu en dan een paar lekker ge
bakken scholletjes aan het manke mannetje gaat
brengen. Die Jan Jacob is een goedigerd, een beetje
een droomer, die zoo nu en dan zijn handeltje ver
geten zal om naar de vogels of de planten langs
zijn weg te kijken, die niet veel geleerd heeft van
zijn ouders, die ook zoo een beetje van den eenen
dag op den anderen geleefd hadden en arm maar
voor zich zelf heel gelxxkkig geweest waren. Jan
Jacob en Margreet verstaan mekaar best. Hij brengt
haar de visch in het vervolg thuis en krijgt een
kommetje lekkere koffie daarvoor. Hoe dat nu aljes
verder groeit in den dorpschen bijt, kan de lezer
bij Van der Geest heel rustig-bekoorlijk verteld
vinden; wij kunnen dat niet alles zoo ophalen, in
een verslag dat niets anders wil zijn dan een
aansporing het boek zelf te lezen. Ze gaan 'trouwen
en het manke mannetje zorgt er weer voor dat Jan
Jacob een paard en een karretje krijgt, om met
zijn visch naar de stad te rijden, waar hij klantjes
krijgt, die hij eerlijk bedient.
Hij zal nog wel eens onderweg „ho peerd" tegen
zijn beestje zeggen, om naar iets wat hij mooi of
curieus vindt in de natuur te kunnen blijven
kijken, maar Margreet zorgt dat het zaakje blijft
marcheeren: zij houdt de administratie en zorgt
voor een kleine spaarpot, die een groote spaarpot
wordt, als het zaakje een zaak gaat worden. En
bij dat alles komt het manke mannetje met raad en
daad van pas, altijd bescheiden en zonder zich op
te dringen, maar altijd met goed gevolg. Bij het
handeltje in visch komt een boodschappendienst op
de stad, daarna langzamerhand een winkeltje, -een
eigen schuit voor de vischvangst en het wordt een
„bedrijf" als dat van Jan Boetjes, den richard
van het dorp.
En ook krijgt Margx-eet twee zonen en een doch
tertje in haar toch al zoo drukke leven, maar
zelfs als ze 's avonds dood-vermoeid naar kooi
gaat blijkt ze bezig voor Jan Jacob's zaken die
zeker niet het minst door haar toedoen geworden
waren wat ze zijn. Want in hem blijft ondanks alles
de droomende avonturen-zoeker voortleven die
weer tot uiting komt in zijn verhouding tot Tjeerd,
zijn vriend en zijn tweeden zoon die eveneens
Tjeerd heet en die bij zijn dood in den stormnacht
ons weer voor oogen komen. In dien stormnacht is
het Margreet klaar geworden, hoeveel ze van haar
tweeden jongen hield, dat hij gered terug komt
dooft het verdriet van den dood van Jan Jacob
en wederom staat ze op uit haar peinzen. „En ze
moest wel opstaan er was ^xog zooveel te doen".
Het is de bijzondere verdienste van het nieuwe
boek van Van der Geest, dat het in 't schijnbaar zoo
doodgewone leven van eenvoudige menschen uit
een kustdorp, een element van het mysterie, dat in
elk levend wezen is, naar voren brengt, zonder
daarbij psychologisch gewichtig te doen en toch al
het raadselachtige in wezen en daad voelbaar
maakt. In de meeste figuren die in het boek Mar
greet geteekend worden voert hij dat op onop-
dringere wijze door, des te verdienstelijker, waar
het hier om naar het uiterlijk eenvoudige, weinig
gecompliceerde menschen gaat. Margreet behoort
mijns inziens tot de zeer goede verhalen van den
laatsten tijd.
J. H. DE BOIS.
ET Leven van Mlchiel de Ruy-
ter" door Gerard Brandt (1687)
ji is geen boek dat men voor ont-
;7;7 spanning zal gaan lezen. De
zeventien hoofdstukken (Boeken genaamd)
loopen zonder een enkele alinea voort, zonder
indeeling of inhouds-opgaaféén continu-
verhaal van feiten. Vele personen worden ge
noemd, als bevelhebbers van schepen, doch
persoonlijke bijzonderheden of gesprekken,
die het boek levend en leesbaar zouden heb
ben gemaakt, zijn in de meer dan 1000 blz.
nergens te vinden. Degeen echter, die dit stuk
geschiedenis van ons zeewezen nader wil be-
studeeren, en er niet tegen opziet in dit werk
te gaan zoeken, zal een rijkdom van gegevens
vinden die zoowel onderhoudend als belang
rijk zijn. Brandt heeft n.l. in zijn verhaal tal
van brieven aan en van de Ruyter, Resolu-
tiën van de Hoogmogendheden. Instimcties
omtrent de beweging van eskaders en sche
pen en dergelijke stukken, opgenomen. En
daarbij vele lijsten van de schepen waaruit
op eexi bepaald oogenblik de vloot was sa
mengesteld, waarbij niet alleen de namen der
schepen en van hunne bevelhebbers, maar ook
het aantal kanonnen, matrozen en soldaten
wordt genoemd, en bovendien de naam der
Admiraliteit, die het betreffende schip had
uitgerust.
Admiraliteiten waren bestuurslichamen van
zeven leden, die door de Staten Generaal werden
benoemd op voox-dracht van de Staten der pro
vincie, waartoe de Admiraliteit behoorde. Zij wa
ren ondei-geschikt aan de Staten Generaal, doch
stonden meer speciaal onder de bevelen van den
Admiraal Generaal (in den regel de stadhouder)'
aaxi wien zij den eed moesten afleggen, die stem
had In de vergaderingen, en die, op voordracht
van de betreffende Admiraliteit, de bevelhebbers
der schepen benoemde. Er waren vijf Admirali
teiten. n.l. die van Amsterdam, de rijkste en
machtigste, van de Maze (Rotterdam en omge
ving), van Zeeland (die zich steeds zeer zelfstan
dig gedroeg), van het Noorder Kwartier (West
Friesland) en van Friesland.
Uit de tabellen blijkt dat de Admiraliteit van
Amsterdam steeds aanzienlijk- méér schepen
leverde dan de andere Admiraliteiten; het was ook
de rijkste stad, die het meest aan handel en
scheepvaart verdiende en er het meeste belang
bij had dat dit niet zou verstoord worden door
een Acte vaxi Navigatie of door het sluiten van
de Sont, of dergelijke maatregelen. In 1676 werd
zelfs de geheele vloot van 18 schepen, die onder
de Ruyter naar de Middellandsche Zee voer (waar
de Ruyter sneuvelde) door Amsterdam alleen
uitgerust, met uitzondering van het Admiraals
schip. de „Eendracht", dat door de Admiraliteit
van de Maze werd geleverd, omdat de Ruyter, hoe
wel in Amserdam wonende, officieel steeds van
uit de Maze uitvoer. Onderstaande tabel geeft, in
pi-ocenten van het totaal aantal schepen, het
aandeel der verschillende Admiraliteiten weer, en
wel voor 6 verschillende pei-ioden der 17e eeuw.
Deze perioden zijn: het einde van den tachtig
jarigen oorlog (16151642), de le Engelsche oor-
log (1652—1654), de oorlog met Zweden om de
vrije vaart op de Oostzee (1656—1659), de 2e En
gelsche oorlog (16651667), de 3e Engelsche oor
log (16721674), en de periode van af dien oor
log tot aan het bouwen van de vloot waarmee
Willem III naar Engeland voer (16741687).
1615-1642 1652-1654 1656-1659 1665-1667 1672-1674 1674-1687
van de Maze
van het Noorder Kwartier
van Friesland
33%
39%
47%
43%
45%
54%
24
14
20
20
20
14
12
18
16
16
17
9
25
22
9
12
13
23
6
7
8
9
5
C
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Het aandeel van de Admiralitei van de Maze.
Rotterdam en andere plaatsen aan de Maasmond,
blijkt steeds 1/4 a 1/6 van het totaal te zijn ge
weest. De scheepslijsten van Brandt brengen
echter nog de merkwaardige bijzonderheid aan
het licht, dat de Ruyter in zijn eskader steeds
eenzelfde kern van meerendeels Rotterdamsche
hoofdofficieren en kapiteins vereenigde. die dus
ongetwijfeld krachtig tot zijn succes hebben bij
gedragen. Deze mannen waren: L. A. Aert van
Nes, V. A. Jan de Liefde, S.b.N. Jan van Nes. de
kapiteins Philips van Almonde (later L.A. en op
perbevelhebber)Frans Van Nijdek en Jacob van
Meeuwen (van Amsterdam).
Uit het aanzienlijke aandeel dat het Noorder
Kwartier steeds leverde 1/6 van de vloot)
spreekt duidelijk de bloei van handel en scheep
vaart in Noord-Holland: Hoorn. Enkhuizen en
Medemblik.
De Zeeuwen hadden reeds in het begin van den
opstand tegen Spanje vele schepen in dienst ge
steld, die zich, hoewel klein van stuk. door hunne
talrijke strijdlustige en ervaren bemanningen,
duchtig deden gelden. Hoewel verschillende dier
schepen als vrijbuiters optraden, voeren andere
als beschermers der koopvaardijschepen uit, het
geen deze met hooge convooi- en geleide-geiden
betaalden. Dit verklaart het groote aandeel dat
de Zeeuwsche schepen in het begin der 17e eeuw
voi-mden. Naarmate er meer eenheid in het Ne-
derlandsch zeewezen kwam, en Holland steeds
meer de leiding nam, verminderde de geestdrift
der Zeeuwen voor den zeeoorlog, hetgeexi uit het
afnemen van hun aandeel aan de samenstelling
van de vloot blijkt. Aan den tocht naai* Chatham
hebben zij in het geheel niet deelgenomen. Eerst
toen de populariteit van Prins Willem III zich deed
gelden, na 1674, nam het aandeel der Zeeuwsche
Admiraliteit weer sterk toe; het groeide toen van
13% tot 23%.
Vrij klein.
ET aandeel van Friesland is steeds vrij klein
geweest, overeenkomstig de beperkte scheep
vaart uit Friesche havens, en mede door de on
geschiktheid van de haven van Dokkum, die
vrijwel verzand was. Na verplaatsing van de Ad
miraliteit naar Harlingen nam Friesland in den
2en Engelschen oorlog beter deel aan den vloot-
bouw, en leverde in 1665—1666 resp. 10 en 12 goede
oorlogsschepen, waarvan 3 van 70 stukken. Van
de vloot die in Augustus 1665 onder de Ruyter
uitliep, was dan ook één der vier eskaders onder
den L.A. van Friesland, Tjerk Hiddes, gesteld.
Na 1667 echter verminderde de medewerking der
Friezen zeer stex'k: zij zetten tot 1693 geen schip
meer op stanel! Waarschijnlijk heeft, naast het
afnemende belang bij de zeevaart, ook naijver op
Holland hierbij een rol gespeeld. Ook de samen
werking tusschen de stadhouders van resp. Hol
land en Friesland was niet steeds volmaakt.
De benaming der schepen.
Naast het relatieve aandeel der verschillende
Provinciën aan de samenstelling van de vloot,
kan men in Brandt een ander interessant onder
werp bestudeeren: de benaming der schepen.
De keuze van deze namen geeft n.l. een inzicht
in de typische gemoedsgesteldheid der Nederlan
ders van de 17e eeuw. Hoewel de namen der
schepen wel grootendeels door de leden der Ad
miraliteiten zullen zijn vastgesteld, zal de pu
blieke meening bij de keuze toch ook hebben
meegesproken. Men herkent nu, uit deze dikwijls
zoo merkwaardige keuze, de eenvoudige burgerij,
die met haar Bijbel goed bekend is, en wier ge
dachten, naast theologische bespiegelingen, ver
vuld waren van de dingen van het dagelijksch
leven. Agressiviteit en hoovaardigheid waren hen
blijkba.ar geheel vreemd. Men vindt geen namen
als: „De Overwinning", of „De Leeuw van Hol
land", en, eigenlijk zeer merkwaardig, evenmin
namen van personen, aan wie het land of het
zeewezen veel te danken had.
Dierennamen, die kracht of strijdbaarheid uit
drukken. komen nogal eens voor, doch zij waren,
blijkens de nadere omschrijving, toch ook om
het schilderachtige uiterlijk der dieren gekozen:
'.De Gouden Leeuw", „De Witte Eenhoorn", „De
Groene Kameel". En ook zeer vreedzame dieren
werden benoemd: ,,'t Loopende Hart", „De Fai-
sanfc", en zelfs zeer weinig strijdbare als: „De
witte Mol" of zelfs „De Mossel".
Bijbelsche namen.
Daarentegen werden Bijbelsche namen veel ge
bruikt. Strijdvaardige, als: „De 3 Helden Davids"
of „Jozua", doch ook wel vreedzame, als „St. Jan
Evangelist" en van personen, uit wie alle strijd
lust geweken is: „De Verloren Zoon".
En daarmede samenhangend koos men ook
veelal een naam, die met het begrip strijd in
directe tegenspraak is: ,,'t Geloof", of: „de Hoope"
en zelfs, (bewapend met 66 kanonnen) „de Lief
de". De door zijn onbesuisden strijdlust beken
den kapitein Jan van Brakel voerde zeer eigen
aardig In 1666 bevel op den brander .Lammentje
Queek". in 1667 op het schip „de Vrede", in 1673
op een schip van "80 stukken dat de naam „Voor-
zichtigheiüt" droeg. Van Brakel ging daar zóó
onvoorzichtig mee om dat het tijdens den slag
bij Schooneveld uit de linie moest gaan „dewijl
het gantsch reddeloos was geschooten" en na den
slag bij Kijkduin naar een haven moest worden
gezonden daar het op zee niet meer hersteld kon
worden! De tegenstelling tusschen naam en be
stemming was echter nóg grooter In het geval
van een brander, die, gevuld met takkenbossen,
teer en zwavel, aan een vijandelijk schip vast
gehaakt moest worden om dit te verbranden en
die men: „Lijdtzaamhelt" had gedoopt! Iedere
andere benaming, b.v. „Sodom en Gomorra" of
„Oven des brandenden Vuurs", (om in Bijbelsche
termen te blijven) ware beter toepasselijk ge
weest.
Uit het gewone leven.
Tenslotte treft men nog een uitgebreide ru
briek van namen uit het gewone dagelijksche
leven, zóó gewoon, dat men het niet zou accep
teeren ware het niet door Brandt afgedrukt.
Eenige dier schepen waren trouwens voorraad
schepen. dus geen eigenlijke vechtschepen, maar
toch in de formatie van een eskader opgenomen.
Het moet ook voor marine-officieren van die
dagen een merkwaardige ervaring zijn geweest
te vernemen dat zij het commando kregen over:
„Jacob en Anna", „De Pampiermolen" (beide
branders) of over: „Juffrouw Katarina" of de
„Lapmande"! (beide fluiten). Andere na-men
haclden direct betrekking op het landleven, en zou
men eerder bii pleizierjachten of landhuisjes
hebben verwacht dan bij oorlogsschepen. Bijvoor
beeld: „De Wijnrank", „De Hollandsche Tuin",
„De Harderin", ,,'t Melkmeisje" en zelfs: ,,'t Melk-
schuitje" (een brander!)
De Franschen hadden geheel andere gedachten
omtrent passende namen voor ooi'logsschepen.
Hunne schepen moesten in den strijd komen als
glorieuze overwinnaars, prachtig en verschrik
kelijk van uiterlijk, en overtuigd van hun meer
derheid en van de overwinning. Men leze slechts
met welke ontzagwekkende tegenstanders Jacob
en Anna en het Meikmeisje in 1676 den strijd
moesten aanbinden: Le Pompeux, L'Incompa-
rable, Le Parfait, Le Magnifique, L'Assuré.
Dergelijke namen waren voor de vloot der Ne-
derlandsche burgers ondenkbaar. Doch al waren
de namen die de Hollanders gaven niet erg in
drukwekkend, met hunne daden wisten zij zich
toch zeer goed te handhaven. Het woord van de
Ruyter: „Zij hebben nog ontzag voor de „Zeven
Provinciën" gold niet alleen voor het beroemde
Admiraalsschip!
F. N. VAN BRAKEL.
NIEUW LID PROV. STATEN.
In de vacature in de Privinciale Staten van
Noord-Holland ontstaan door het overlijdea van
den heer D. Kooiman, is benoemd verklaard de
heer D. A. Flentrop te Zaandam.
R.-K. KERK.
De Bisschop van Haarlem heeft benoemd tot
kapelaan aan de R.-K. kerk H.H. Elisabeth en
Barbara te Haarlem den weleerw. heer C. M.
Broers.
R.-K. WOONWAGENWERK.
De heer W. de Lange is door den Bisschop van
Haarlem benoemd tot directeur van het R.-K.
Woonwagenwerk in de afdeeling Haarlem.
V V'-
- J
t -?* i-
i
Engelsche bommen op Zwitserland. In het
Rijndal nabij Au werd door Engelsche bommen
in den bodem een trechter geslagen, waarbij
echter s-echts eenige fruitboomen het moesten
ontgelden (Foto Weltblld)
