Jümsf
Wij herdenken
Kettinghandel van enormen omvang ontdekt
Vijf-en-vijftig personen gearresteerd
„.nEySDAG 19 MX ART 194Ï
Jevens belangrijke diefstal aan
het licht gekomen
De Hilversumsche recherche heeft in samcn-
flerking
met den algemecncn opsporingsdienst
•3n het departement van landbouw en vissche-
rjj opheldering gebracht in een wijdvertakten
hettinffhandel, welke in het centrum des lands
welig tierde en uitloopcrs had in alle richtin
gen.
Xa een onderzoek, dat vijf weken duurde,
zijn 55 verdachten gearresteerd waarvan 30
Hilversummers terwijl voor een waarde van
velc tienduizenden guldens aan alle mogelijke
levensmiddelen, benevens f 4100 aan baar geld
en een vrachtauto, in beslag zijn genomen. Veel
interessants uit den kettinghandel, prijsopdrij-
ving tot enorme hoogte, diefstal en heling, zijn
daarbij ontdekt.
Het drong begin Februari tot den opsporingsdienst
van voornoemd departement door, dat in de om-
vjng van Hilversum een zeer omvangrijke ket-
tindiandel in verboden en gedistribueerde artikelen
bestond. Een ambtenaar van dit departement werd
naar Hilversum gezonden, die tezamen met den
Hilversumschen rechercheur D. van den Broek na
vijf weken arbeid gedurende dag en nacht uit een
lawine van misdrijven een groot dossier van ver
balen en verhooren wist te vervaardigen.
De eerste onderzoekingen hadden te Hilversum
plaats, waar op 7 Februari vijf verdachten werden
aangehouden, waardoor zooals later bleek
onmiddellijk twee hoofddaders van het complot
waren gegrepen, n.l. een financier en een organi
sator
Te Nieuw-Loosdrecht werd een vrachtauto met
hammen van clandestien geslachte varkens in be
slag genomen: dat was de eerste stoot. Direct
daarop was de slag nog grooter: in pakhuizen aan
den Ouden Amersfoortschen weg en den Zeedijk
'te Hilversum werden enorme voorradden clan
destiene waar in beslag genomen, o.m. duizenden
blikjes gecondenseerde melk, kisten met flesschen
slaolie, chocolade, jam, tomatenpuree, honderden
kilogrammen kaneel en peper die reeds voor
15 per kilo werden verhandeld! duizenden stuks
reep. groote partijen kaas, blikken melkpoeder, blik
ken gehakt, roomboter, partijen whisky, rum. jene
ver en cognac, tallooze worsten, schoensmeer en
enorme partijen gebanderolleerd en ongebande-
rolleerd vet.
Bij een der verdachten aan huis werd een com
plete slagerij aangetroffen in een slaapkamer op
de bovenverdieping.
De gearresteerde deelde mede, dat hij die slagerij
eens had geïnstalleerd omanderhalf jaar ge
leden een half varken schoon te maken! Dat aan
dat verhaal niet veel geloof werd gehecht, is be-
pijpelijk.
Behoudens de voornoemde artikelen wist men
enkele dagen later nog beslag te leggen op duizen
den sigaren en honderden ponden thee.
Door deze arrestaties was het hek van den dam
en naar vele richtingen leidden sporen, welke naar
gelang den omvang successievelijk werden gevolgd.
Zoo leidde het eerste spoor, dat men hierna op-
lam, naar Bussum, waar opnieuw twee verdach-
'en werden gearresteerd. In een autobox aan den
Huizerweg werden hier 480 flesschen vloeibare
zeep en een partij van duizenden stukken harde
zeep in beslag genomen.
Nieuwe schakels werden in den ketting van steeds
verder doorverkochte waar ontdekt en opnieuw
werden te Hilversum onderzoekingen verricht,
welke zeven nieuwe verdachten in de cel brach-
len. Dit waren meest doorverkoopers, die met winst
aan dit proces van clandestienen handel hadden
medegewerkt.
Een'volgend spoor leidde naar de provincies
Utrecht en Zuid-Holland, waar arrestaties werden
verricht in de volgende plaatsen: Woerden, Bode
graven, Alphen aan den Rijn. Woubrugge, Hoog-
rnade eri Koudekerk. Teruggekeerd in Woerden
werd daar een partij kaas van meer dan 1000 K.G.
in beslag genomen en in Woubrugge nog 300 K.G.
Al deze aanhoudingen stonden in verband met één
kettinghandel in kaas, waarbij partijen soms drie
of vier maal per dag tegen steeds sterker stijgende
prijzen waren verhandeld. Evenals in verschillende
andere zaken was door de snelheid van handelen
cn de grootte van het aantal deelnemende koopers
«li verkoopers het onderzoek dikwijls zeer moeilijk.
HONDERDEN K.G. HAM IN BLIK
Een nieuw spoor leidde naar Baarn, waar een'
keuinghandel in ham in blik werd opgehelderd en
enkele arrestaties werden verricht. Bij één ver
dachte werd hier 500 K.G. ham in blik in beslag
genomen benevens f 2500 baar geld, welke door een
adspirant-kooper, die den verkooper nog niet kende,
bij een tusschenhandelaar waren gedeponeerd.
Andere zaken werden in Utrecht, Jutfaas en
Amersfoort opgehelderd, waarbij, evenals elders, de
plaatselijke politie medewerking verleende. In
Utrecht en Jutfaas werden zes verdachten aange
bonden', terwijl 400 K.G. ham in blik en f 1800 baar
geld ih beslag werd genomen. In Amersfoort legde
Ken dè hand op twee .verdachten, een sportleeraar
en diens vader, die een comestibleshandel drijft,
waarbij eveneens een groote partij hammen in be
slag werd genomen.
Al deze goederen zijn op de plaatsen van be
slagneming veilig gedeponeerd en zullen t.z.t. ter-
besehikking worden gesteld van de distributiedien
sten, ziekenhuizen en sanatoria ter plaatse.
Via den voedselcommissaris komen zij zoo ten
behoeve van de bevolking voor de normale prijzen
«n niet voor schreeuwende fancy-prijzen welke de
kettinghandel teweeg brengt. Ham b.v. werd bij dit
complot reeds verhandeld tegen f 7.50 per kilo,
Peper voor f 15 per kilo, slaolie voor f 3 per flesch,
«ee voor f 6 per pond. cognac voor f 8 per flesch
vet.voor f 3 per pond waarbij de handel dikwijls
"e? niet ten einde was en de koopers nog hoogere
Phjzen wilden betalen.
In Hilversum werden enkele dagen later weer
'«s verdachten gearresteerd, waarbij een groote
P^'ij huishoudzeep, toiletzeep, drums, zachte zeep
«n slaolie in beslag werd genomen.
aanhouding van een der verdachten, een
expediteur, leidde tot de oplossing van een groot
wmolot van diefstal en heling op de Haka-fabrieken
«Jutfaas Er.werd n.l. zeep van deze fabrieken
«Ike niet in den vrijen handel is, in beslag ge-
™men.
Tezamen met de politie aldaar werd deze zaak
JPgelost. De directie dezer fabrieken vermiste reeds
X? *'jc' likens artikelen, doch het comolot
zoo wijdvertakt en grondig, dat men de die-
J! I16' ^dekken kon. Nu echter konden door het
J°!' uit Hilversum veertien verdachten in Jutfaas
der ih £earresteci'd n.l 9 man uit het personeel
ïabriëk, die de knoeierijen uitvoerden en 5 ex-
-Jin t rV wegens heling der gestolen goederen,
bliem i20(?° stukken zeep, vele drums zachte zeep.
I*;tolèn 'e' Ve^ e'^' was *n ^inke hoeveelheden
ttefc Srachl- nu t°e tiet einde van de arrestatie-
Btetiet onderzoek duurt in enkele richtingen
voort.
is dit echter de grootste zaak in clan
destienen handel, welke ooit in den lande is ontdekt.
De waarde der in beslag genomen goederen be
draagt in normalen prijs vele tienduizenden guldens
en voor den clandestienen handel veel meer dan
honderdduizend gulden.
In vijf weken tijds is deze affaire voor zoover
nog te achterhalen opgelost met de arrestatie
van 55 verdachten, waarvan een kleine aantai, die
zich o.m. aan heling of diefstal heeft schuldig ge
maakt, in voorarrest blijft ingesloten.
De betrokkenen kwamen voorts uit allerlei be
roepen, velen zijn zakenlieden, die zeer gunstig be
kend staan. In dit web van kettinghandelaren
speelden, enkele geldschieters de leidende rol. Sinds
ongeveer October was deze handel gaande.
De commissaris van rijkspolitie te Hilversum, de
heer Reyinga, heeft van het departement van land
bouw en visscherij over het werk van den recher
cheur D. van den Broek een zeer waardeerend
schrijven ontvangen. Deze rechex-cheur is Dinsdag
bij corpsorder in het Hilversumsche politiecorps
eervol vermeld.
De 400.000ste rekening ingeschre
ven bij den Postcheque- en Giro
dienst.
Door den postchèque- en girodienst -werd
Maandag in den loop van den dag de 400.000ste
rekening geopend. Houder van deze rekening is
de heer P. M. Nijs te Hoorn, wiens aanvrage om
toetreding als rekeninghouder de vierde hon
derdduizend heeft volgemaakt.
In een bedrijf als dat van den postchèque- en
girodienst zijn groote getallen een heel gewoon
en dagelijks voorkomend verschijnsel. Het getal
400.000 zou dan ook op zich zelf beschouwd geen
al te grooten indruk behoeven te,, maken. Het
krijgt echter meer beteekenis wanneer er bij in
aanmerking wordt genoméh. dat Nederland
volgens de thans bekende cijfers verhoudings
wij ze meer deelnemers aan hét postgirover-
keer telt dan, behalve één enkele uitzondering,
alle andere landen, waar een dergelijk verkeer
bestaat. Ook die landen, waar het postgiroverkeer
van ouderen datum is, heeft het in dit opzicht
derhalve voorbij gestreefd.
Dat de hierin tot uitdrukking komende groei
een zeer snelle is geweest, blijkt hieruit, dat van
1918, toen de dienst werd opgericht, tot 1923
de eerste' 100.000 rekeningen werden ingeschre
ven. in 1932 de 200.000ste, in 1937 de 300.000ste
en thans, in 1941, reeds de 400.000ste rekening
werd bereikt. Opmerkelijk is. dat het tempo
waarin deze groei zich heeft voltrokken steeds
grooter is geworden. Dit verschijnsel zet zich
ondanks de ongunst der tijden ook nu nog
voort, zoodat bijvoorbeeld in 1940 meer reke
ningen werden geopend dan in eenig voorgaand
jaar het geval was.
HET EERSTE KIEVITSEI GEVONDEN IN
LIMBURG
De Rijksambtenaar Bakker heeft te Greven-
bicht het eerste kievitsei in dit jaar gevonden. Voor
zoover heugt, is dit dé eerste maal, dat te Limburg
het eerste kievitsei in Nederland gevonden werd.
Engelsclie luchtaanvallen.
's-GRAVENHAGE, 18 Maart. In den nacht
van Maandag op Dinsdag hebben Engelsche vlieg
tuigen verscheidene bommen op Nederlandsch
grondgebied laten vallen. De schade aan woon
huizen was echter gering: persoonlijk letsel valt
niet te vermelden. (A.N.P.)
Toetreding van werkloozen bij
het N. V. V.
Een gewijzigde regeling.
De N.V.V.-persdienst meldt:
Door den commissaris van het N. V. V. zijn
maatregelen getroffen waardoor werkloozen en
arbeiders, werkzaam bij de werkverruiming,
kunnen toetreden tot de bij het N.V.V. behoo-
rende vakorganisatie. Door hen behoeft slechts
een verlaagde bondscontributie betaald te wor
den van 10 a 13 cent.
Tegelijk met de toetreding tot de organisatie
worden zij lid van de werkloozenkas. Het gevolg
hiervan is, dat deze arbeiders onmiddellijk alle
voordeden krijgen, die het lidmaatschap van
een door de overheid gesubsidieerde kas mee
brengt, dus 50 cent meer steun of werkverrui-
mingsloon per week. Daarnaast beginnen hun
rechten op werkloozenkasuitkeering te loopen
met dien verstande, dat de voorgeschreven
wachtweken en werkweken in acht moeten wor
den genomen. De contributie voor het kaslid-
maatsehap is als volgt geregeld:
1. De werklooze, die steun krachtens een
steunregeling geniet en de arbeider, werkzaam bij
de werkverruiming, moeten de kasbijdrage be
talen, welke gemiddeld 30 cent per week be
draagt, maar afhankelijk is van het beroep en
de inkomsten.
2. Werkloozen, die geen steun- of kasuitkeering
geen loon of geen vergoeding genieten, kunnen
vrijstelling verkrijgen van het betalen der kas
bijdrage.
Samenvattend komt de regeling dus hierop
neer: werkloozen die steun genieten en arbeiders
in de werkverruiming betalen rond 10 cent
bondscontributie plus gemiddeld 30 cent kasbij
drage, waartegenover staat, dat zij 50 cent
steun- of werkverruimingsïoon meer per week
ontvangen.
Werkloozen die geenerlei inkomsten genieten
behoeven slechts de 10 cent bondscontributie te
betalen.
Door deze maatregelen worden de werkloozen
niet langer van de vakbeweging uitgesloten. Zij
krijgen, waarop zij recht hebben:' het als vol
waardige Nederlandsche arbeidskrachten deel
nemen aan den opbouw van het sociale leven.
Burgemeester van Assen eervol
ontslagen.
Het rijkscommissariaat maakt bekend:
De rijkscommissaris voor het bezette Neder
landsche gebied heeft op grond van zijn verorde
ning nr.. 3/40 betreffende de uitoefening van de re-
g'eeringsbevoegdheden in Nederland den burge
meester der gemeente Assen, mr. J. Bothenius Loh-
man, eervol ontslag verleend en gepensionneerd.
Tot zijn opvolger is benoemd de tegenwoordige
burgemeester van de- gemeente Roden, Mr. H. W.
Bloemers.
De Rijkscommissaris voor het bezette Nederland
sche gebied heeft op gx-ond van artikel 1 van zijn
veroi'dening nr. 3/40 betreffende de uitoefening van
de regeeringsbevoegdheden in Nederland mevrouw
H. A. van Riel-Smeenge te Assen eervol van haar
functie van schoolinspectrice in de inspectie As
sen ontheven en gepensionneerd. In haar plaats
benoemde de Rijkscommissaris voor het bezette Ne
derlandsche gebied krachtens artikel 3 van zijn
vierde verordening nr. 108/40 betreffende bijzon
dere maatregelen op administratief-x-echtelijk ge
bied den hoofdonderwijzer F. K. E. Veld, te den
Andel, tot inspecteur van het lager onderwijs in de
inspectie Assen.
Ernstige ontploffing in Japansehe
kolenmijn.
TOKIO, 18 Maart (D.N.B.) lil een
steenkolenmijn van centraal Hokkaido heeft
zich heden in de vroege ochtenduren een
ernstige ontploffing voorgedaan. Ruim twee
honderd mijnwèrkers werden bedolven.
Na een reddingswerk van 10 uur heeft men
108 arbeiders kunnen bevrijden. Men vreest
dat 20 mijnwerkers om het leven zijn gekomen.
Maatregelen van den burgemeester-
-egeeringscommissaris te Hilversum
De burgemeester-rëgeeringscommissa'ris van Hil
versum Jhr. E. von BÖnninghausen heeft, naar „Het
Nationale Dagblad" meldt o.m. bepaald:
In alle hotels, cafés, restaurants, automatieken en
bad- en zweminrichtingen, is de toegang voor Joden
verboden. Slechts voor één café is dit toegestaan.
Dé Joden mogen evenmin aan wedstrijden en de
monstraties deelnemen. Zij mogen echter wel bij
wedstrijden als toeschouwer tegenwoordig zijn.
De portretten van de leden van het gevluchte
Oranjehuis, moeten in alle scholen en gemeentege
bouwen worden verwijderd.
Verordeningen met de memories van toelichting
worden in lfet Gemeenteblad opgenomen.
Alle fietsen moeten van een goedwerkend slot
zijn voorzien.
De gemeenteraad is ontbonden.
In vacatures, ontstaan door het bedanken van
eenigè wethouders, zal ten spoedigste worden voor
zien.
in Haarlem
en daarbuiten.
OVER PETER PAUL RUBENS.
De Noord-Nederlander staat tegenover het werk
van Rubens eenigszins schuchter. Van Dijck is 'hem
vertrouwder, ja zelfs Breughel en de Vlaamsche
primitieven stroken meer met zijn beschouwenden
geest en peinsgrage inborst dan de overvloeiende
levenslust en tenslotte gezonde zinnelijkheid
van den wereldberoemaen Grand Seigneur, die
Rubens geweest is. Die schuchterheid te overwin
nen, die zinnelijkheid eens met meer begrip te doen
aanzien exx de bewondering een weinig van die be
kende réserves te ontdoen, daartoe kan het boek
van den Antwerpschen Jozef Muls, dat zoo juist in
ons land versoheen (bij de Uitgeverij „In den To-
ren" te Naarden) het zijne bijdragen.
„Het is dwaas zegt Muls, pag. 34 de ■zinne
lijkheid van Rubens te willen verbloemen. Men kan
zijn levensopvatting goed- of afkeuren, maar men
kan hem niet begrijpen, wanneer men niet heeft
ingezien dat hij een heiden is, zelfs in zijn kathoïiek-
religieuse tafereelen". Rubens is een reactie, uit
bundig en zonder genade op alle zwaarmoedighe
den, waarmee de leer en de kerk de menschen sinds
eeuwen belast hadden, hij zoekt zijn hemel op de
aarde en geniet van haar schoonheid met volle teu
gen. Er is daarbij niets van gluiperigheid of achter-
bakschheid in hem, noch van die stiekeme genie
tingen van den angstigen mensch: hij leeft zijn le
ven royaal en breed uit, met eenzelfde onafhanke
lijk gevoel voor dë schoonheid van het geschapene
als de Grieken bezaten en het is misschien vreemd,
maar ook de geestelijkheid van zijn tijd kon. een
dergelijke levenshouding waardeeren en overlaadde
den kunstenaar met opdrachten voor kerk- en al
taarstukken. En dat wel niet alleen in het zich
vrijvechtende Vlaandex-en van zijn dagen, dodh de
bestellingen vloeiden minstens even ruim uit
Frankrijk. Engeland, Spanje en Italië. Zoo werd, in
zijn bloeitijd, zijn atelier tot de gelijke van een
fabriek:
„Men werkte gespecialiseerd als in een grootbe
drijf.. Wanneer de schetsen van den meester op
groote schaal werden uitgevoerd, kwamen er bloe
menschilders aan te pas als Jan Breughel en Van
Uden. stilleven- en dieren schilders als Snijders,
Fijt en Paul de Vos. Er waren leerlingen en mede
werkers als Van Dijck, Van Thullen, Van Egmont,
Diepenbeek, die zich zoozeer den stijl van den
meester hadden weten eigen te maken dat hun werk
onder zijn naam kon doorgaan", (pag. 14).
Het is wel geen nieuws wat daar door Muls ver
teld wordt, maar als men het weer eens zoo bondig
onder de oogen krijgt, beseft men eerst recht de
groote moeilijkheid voor iemand, die zich niet spe
ciaal met Rubens-studie heeft bezig gehouden, in
onzen tijd een stuk voor eigenhandig werk, of ate-
liei-arbeid van den meester te verklaren. Gelukkig
is het papier, waarop die verklaringen geschreven
worden, geduldig als een muilezel geworden.
Keeren wij tot Rubens zelf terug. Hij werd in
1577 in Keulen, waarheen zijn vader, die schepen
van Antwerpen was, uitweek, geboren. Elf jaar
later keert de knaap met zijn moeder naar Ant
werpen terug. Zijn vader was in de vrijwillige bal-
lingsohap overleden. Hij kreeg een schitterende op
voeding als edelknaap bij een princes- De Pigne en
had in de schilderkunst drie leermeesters, waarvan
de laatste, de Leidenaar Otto van Veen, de be
langrijkste voor hem is geweest. Jong gaat hij naar
Venetië en is op 23-jarigen leeftijd hofschilder van
den hertog van Mantua.
In de veertig levensjaren, die hem daarna nog
toegemeten zullen zijn hij sterft in 1640 in zijn
paleis in Antwerpen zullen wij hem telekens af-
m g
In de omgeving van Hillegom kan men reeds genieten van den aanblik van
uitgestrekte velden met crocussen.
(Foto J. A. Stevens)
Titulescu overleden.
Oud-premier en oud-minister van buitenlandsche
zaken van Roemenië.
Titulescu. f
(Foto archief H. D.)
VICHY, 18 Maart- (D.N.B.) -r- De vriegere Roe-
meensche mirxister-px-esident en minister van
buitenlandsche zaken, Titulescu, is Maandagavond
te kwart voor twaalf in den leeftijd van 58 jaar
te Cannes overleden.
Nicolae Titulescu, die in 1883 te Craiova geboren
werd en gedurende een aantal jaren te Boekarest
burgerlijk recht doceerde, heeft in eenige Roe-
meensche kabinetten zitting gehad als premier,
minister van financiën en minister van buiten
landsche zaken. Van 1919 tot 1920 was hij ver
tegenwoordiger van Roemenië bij de vredesonder
handelingen van Saint Germain en Tx-ianon, van
1920 tot 1922 gedelegeerde bij den Volkenbond.
Titulescu is voorts van 1922-1927 en van 1928-1932
gezant te Londen geweest.
Ook voor burgemeesters, secreta
rissen en ontvangers kinderbijslag.
Aan de gemeentebesturen van Noord-Holland is
door Ged. Staten meegedeeld, dat zij voornemens
zijn ook voor de burgemeesters, gemeente-secreta
rissen en ontvangers een kinderbijslag in te voe
ren, ingaande 1 Januari jl. Deze kinderbijslag zou
den Ged. Staten willen bepalen op 3 pet. van het
salaris, met een minimum van f 60 en een maxi
mum van f 205, en zou bij het derde kind moeten
beginnen. De gemeenteraden worden uitgenoodigd
voor 16 April a.s. hun advies betreffende deze
kwestie in te zenden.
wisselend als kunstenaar en als Grand Seigneur, als
edelman en vorstenafgezant zien optreden. Hij is
een gunsteling der goden geweest, wien roem, eer
en rijkdom zonder onderbreking in den schoot ge
worpen "-wei-den. Over dat alles licht het sei-ieuse en
toch prettig geschreven boek "van Jozef Mul den
lezer in. Ofschoon met zijn tweede huwelijk, met
de om haar schoonheid beroemde Helena Fourment,
zijn kunstenaarsglorie eerst recht naar het hoogte
punt stijgt, willen wij ons hier tot de periode van
zijn eerste, zeventien-jarig huwelijk beperken, om
dat daarmee ons plaatje van deze week in verband
staat en willen wij voor het overige den lezer naar
-Muls'boek vei-wij zen.
Als Rubens even over de dertig is, huwt hij met
de Antyverpsche Isabella Brant en schildert in het
zelfde jaar (1609) het dubbelportret van zich zelf
en zijn jonge vrouw, dat hiernaast is afgebeeld. In
houding en gelaatsuitdrukking is daar van Rubens'
zinnelijke bewogenheid nog niet veel te bespeuren.
„Rubens is hier de jonge, kalme, zakelijke, rijke
burgerman met hoofsche manieren; Isabella Brant
is de eenvoudige, huiselijke vrouw, wier voorzich
tig en sspaarzaam belèïd door Muls vermeld wordt.
„Zij zitten daar beiden gemoedelijk naast elkaar in
soberen welstand, vol wederzijdsch vertrouwen,
zonder hartstocht. Haar hand rust zeker op zijn
rechterhand cn zijn linker houdt het gevest van zijn
degen. Zij kijken tevreden den toeschouwer en
betrouwvol ook de toekomst tegemoet".
Al mag de ..soberheid van hun welstand" voor
onze hedendaagsche oo%en mfcschien een tikje te
bescheiden klinken bij de kostbare sieraden en
kleeding der afgebeelden, men vei-gete niet dat men
in het rijke Vlaanderen uit het begin der zeven
tiende eeuw zich bevindt. Doch van hartstochtelijk
heid zal men invdit beeld van een rustig jong echt
paar zeker niet in de eerste plaats kunnen spreken.
Rubens heeft in Isabella Brant nog niet dat gezien,
wat hem. op veel lateren leeftijd in dè jeugd'ge
Helène Fourment tot explosies van bewopdering
voor lichamelijke schoonheid zóu aanzetten en hij
blijft voorloopig nog hier de nauwgezette waarne
mer dei- uitwendige materie, der stoffen en siera
den en schildert die reeds met het kalme meester
schap van den man die alles in zijn macht heeft.
In dit betrekkelijk jeugdwerk van Rubens staat hij
de Hollandsehe portretkunst der zeventiende eeuw
nader dan in het overweldigend oeuvre van zijn
glorietijd. Van den laatsten zijn door het boek van
Muls (dat door Jan Pooi-teriaar wordt ingeleid) een
groot aantal, meerendeels zeer goede, reproducties
verspreid, waarvan enkele echter, door de nood
zakelijke te sterke vex-kleining der reusachtige en
zeer gecompliceerde orgineelen, daarvan een te wei
nig zeggenden indruk achterlaten.
J, H. DE BOIS.
Balthasar Becker's
„Betooverde wereld"
1691-1941
„De Betooverde Wereld, een gi-ondig ondersoek
van 't gemeen gevoelen aangaande de Geesten, der-
selver aart en vermogen, bewind en bedrijf" zoo
luidde de wel wat sensationeele titel van het
schriftuur dat 'in 1691 begon te verschijnen en in
~~3 voltooid was. Nu, er viel heel wat te onder
zoeken: er is wel geen tijd te noemen waarin het
„vermogen" van booze geesten, spoken, witte wij
ven, heksen, minnedranken (zoowel pro als contra
de liefde), tooverspreuken enz. enz. machtiger, en
„hun bewind en bedrijf" actiever was, dan in de
17e en' ten deele ook in de 18e eeuw. Wel ont
leende Becker de stof voor zijn onverbiddelijk
nuchtere bestrijding van al dat bij- en ongeloof ook
aan geschriften van vi-oeger tijden en verre landen,
het meerendeel van de spook- en duivelsverhalen,
had hij gehooi-d uit den mond van eigen stad- en
landgenooten. Zoo was er in Kampen (Kampen was
een geliefd oord van spookachtige wezens) een ge
zin dat in het holst van den nacht de griezeligste
geluiden placht te hooren: urenlang werd er ge
klopt en gebonsd dat al wie het hoorde er kippevel
van kreeg; en ging men kijken dan was er in en
om het huis geen sterveling te .bespeuren. Eerst te
gen het moi-genkrieken werd het stil„Geesten",
zei de geplaagde huisvader; „spoken" fluistei-de
heel Kampen. En dan dat jammerlijke gekerm dat
elders-een huisgezin tot handenwringen verschrikte,
omdat het weluit den muur scheen te komen
gekerm uit een muur, stel'je voor! Becker, spo-
kenjager met de pen, wist dat alles zeer wel t.e
verklaren: dat gebons en geklop, wel dat deed de
ai-beidzame bakker in het aangrenzende huis, de
bakker die het meel builde en in den trog roerde.
En dat jammerlijk gekerm „uit den muur" vond
zijn ooi-sprong in den watei-pot die boven het vuur
hing en het liedje van den ketel zong (een beetje
raar liedje van een beetje rare ketel, dat is waar,
maar toch een ketelliedje, anders niet).
Becker vocht, schijnbaar als een Don Quiohotte,
tegen heksen en spoken, tooverformules en pest-
dieren, met het scherpste van alle wapens: een
koele, beredeneei-emde, spotzuchtige rede en 'hij
streed met talent; hier ontmaskerde hij een jungske
dat beweerde door een „groenwijf" behekst te zijn
met een wortel en sindsdien als maar spelden, naal
den, spijkers en potscherven kwijt te raken en een
leelijk bedriegertje bleek te zijn; daar wist hij
vreemdsoortige verschijnselen te verklaren uit ge
zichtsbedrog, gebrekkige kennis der natuurwetten,
angst. Want zijn vast en innig geloof belette hem
niet eei-bied te koesteren voor de vorderingen der
natuurwetenschap: voor een Leeuwenhoeck, een
Holwerda, een Cardanus. Sterk stond hij dus in zijn
scherpe kritiek, maar friet zóó sterk of de Synode
ontzette hem uit zijn predikambt. Nee, de heeren
der Synode 'hadden het niet op Balthasar Becker
begi-epen, van het oogenblik af al niet, dat de
Friesche predikant in een' geschrift had betoogd,
dat staartsterren oftewel kometen geen naderend
onheil aankondigen. En wanneer dan zoo iemand,
al heeft hij ook veelgeroemde volksboeken over de
Nederlandsche geloofsbelijdenis en de Heidelberg-
sehe catechismus beschreven, ten overvloede gaat
beweren dat de moderne onderstelling, volgens
welke ziekten zich van het eene lichaam op het
andere kunnen overplanten, nog lang zoo gek niet
is ja, dan behoort hij terdege aan zijn lange
ooren te worden getrokken. Nu, de Synode trok
en de wijze Becker schreef schreef wijsheden
als deze: Het behaagt den menschen niet als men
hun zegt dat zij den grootsten vijand in hun bin
nenste hebben".
Becker's Betooverde Wereld, gesclu-even in de
moedei-taal en niet in -het geleei-d Latijn, werd be
roemd. ook in vertalingen. En was dit niet het ge
val geweest, Balthasar Becker's naam zou toch
voortgeleefd hebben als die van den leelijksten
Nedex-Ian-der die ooit geleefd heeft. Ja, zoo leelijk
moet hij geweest zijn dat een guitig tijdgenoot den
Duivel eerst volkomen van deze aarde verdreven
achtte, zoodra „er geen kontei-féitsels van zekei-en
Balthasar Becker meer bestaan zullen". Of, gelijk
onze stadgenoot Pieter Langendijk dichtte:
„Wie Becker's weesen ziet, bestaande in neus
en ooren,
Begrijpt dat hij tot schrik der spooken is
gebooren"
C. J. E. D,
