G
Tusschen vrijheid en vrede
Kort ervoor
en kort erna
Kleine
BevrljdingsMank
tZij kunnen niet wachten, geen dag en geen uur'
Er is wel geen onderwerp waarmede
de gemoederen in het in "t najaar van '44
bevrijde Zuiden zich van den eersten
dag der definitieve splitsing dat was
eigenlijk reeds bi.i het mislukken van
het geallieerde Arnhemplan zoo in
tensief hebben beziggehouden als dat
van de bevrijding van het Noorden en
Oosten, van het iand boven de rivieren
en Noord-Limburg.
Naarmate de .winter van 1944 vor
derde en de „line-crossers" zioh meld
den bij de kranten redacties in het Zui
den, groeide de bezorgdheid om het
lot der nog bezette streken en de hoofd
artikelen der Zuidelijke bladen ver
toonden een treffende eenheid in het
steeds dringender wordende beroep
op de geallieerde legeraanvoerders, om
hunnen operaties wanneer het eeriigs-
zins mogelijk was te lichten op een
snelle verlossing der Nederlandsche ge
bieden. De radio-omroep Herrijzend
Nederland, die destijds nog in Eindho
ven zetelde, bracht tenslotte bijna da
gelijks op dringenden toon gestelde op
wekkingen tot hulp, die voorafgegaan
werden door reportages van den nood
in bezet Nederland aan de hand van de
mededeelingen, die de line-crossers ver
strekten en die, zooals achteraf bleek,
niet altijd vrij waren van overdrijving.
Zoo ontstond in bevrijd gebied een
koortsachtige spanning, die zich op
straat, in de kantoren, in de bladen en
overal waar meeningen wei-den gespuid,
ontlaadde in verontwaardigde commen
taren aan het adres van de Nederland-
sohe regeering, van de geallieerde com--
mandanten en van iedereen die ook
miaar in de verte werd geacht invloed
te kunnen uitoefenen op den loop der
gebeurtenissen.
Intusschen hadden de op touw gezette
hulpacties een massale medewerking
ondervonden: de opleiding van Roode
Kruisteams in Breda liep van stapel en
de aanmeldingen overtroffen de aantal
len die Iconden worden aangenomen.
Er wei-den pakjes klaargemaakt van al
lerlei spullen, die de Britten en later de
Amerikanen en Engelschen te koop aan
boden: sigaretten, blikjes melk en
vleesch, chocolade en andere kostbare
en houdbare artikelen. Het rantsoen was
ook in het Zuiden in die dagen aller
minst royaal, zoodat het niet goed mo
gelijk was daarvan nog iets over te
sparen, al hebben velen het desondanks
toch nog gepresteerd. „Zij kunnen niet
wachten, geen dag en geen uur" was de
door van den Broek „den Rotterdam
mer" voor de radio gelanceerde leuze,
die door de dagbladen werd overgeno
men in de telkens herhaalde slotzin
van hunne artikelen over de urgentie
van een geallieerd offensief tegen de
vesting Holland. De spanning steeg ten
top in de eerste maanden van. 1945 en
zelfs de val van Berlijn ondervond geen
belangstelling meer temidden van de
teleurstelling over het als maar uit
blijven van de bevrijding der Noorder
lingen. ..BERLIJN gevallen, Amsterdam
hongert dood" zoo luidde een headline
van een der bladen in het bevrijde ge
bied een kop die de verbitterde stern-
Herdenking te Heemstede
Op 3 Mei 1946 van des avonds 6 uur zullen
van alle openbare gebouwen en particuliere
woningen in deze gemeente de vlaggen
halfstok gehangen worden.
Om 7.30 uur zal een ieder, die daartoe in
de gelegenheid is, kunnen deelnemen aan
'n z.g. „herdenkingstocht", waartoe men zich
van 7.30 uur af kan opstellen op de Heein-
sleedsche Dreef tusschen Va'.kenburgerlaan
en Camplaan. Te 7.45 uur namiddag zal ver
volgens in volkomen stilzwijgen worden ge-
loopen via Heemstèeósche Drèef, Jacob van
Campenstraat naar de plaats, w'aar een
Heemsteedsche verzetsstrijder werd doodge
schoten. Nadat men hier is aangekomen, zul
len te 8 uur. nadat 30 seconden tevoren door
middel van de brandweersïrene dit tijdstip
Is aangekondigd, op deze plaats twee minu
ten van volkomen stilte in acht worden ge
nomen. In overeenstemming met den geest,
die onze gevallen helden, die naamloos stre
den, bezielde, zullen geen toespraken wor
den gehouden, terwijl ook geen vlaggen of
vaandels mogen worden medegenomen. Ook
moet in dit verband worden afgezien van
het leggen van kransen of het eenigerlei
wijzè publlceeren van namen van hen. die bij
deze plechtigheden betrokken zijn. Het bren
gen van een eenvoudige hulde door bet
strooien van bloemen op de plaats der her
denking tijdens het defileeren langs deze
plaats door elk der deelnemers is toegestaan.
Na het plechtig voorbijschrijden aan voor
noemde herdenkingsplaats zal de omgang via
Havenstraat en Raadhuisstraat tot het Raad
huisplein worden voortgezet.
Van 8.15 tot circa 9 uur des avonds zal op
het Raadhuisplein een interkerkelijke samen
komst worden gehouden. Hier zullen drie
voorgangers van verschillende kerken het
woord voeren.
De aandacht van de ingezetenen wordt ge
vestigd op de mogelijkheid de centrale plech
tigheid in de Waalsdorperduinen bij 's Gra
ven hage, die door alle Nederlandsche zenders
per radio zaï worden uitgezonden, te be
luisteren. Daar zullen de eerste „38 dooden"
en de honderden, die daarna aldaar gefu
silleerd werden, herdacht worden. Voor hen,
die geen radio hebben of die de inter-kerke-
lijke samenkomst wenschen bij te wonen,
bestaal gelegenheid voornoemde plechtigheid
van 7,15 tol. 8 uur nam. op het Raadhuisplein
te volgen. Hierna zal, na de 2 minuten'stilte,
de Koninklijke Militaire Kapel het Wilhel
mus spelen, hetwelk zwijgend wordt aan
gehoord.
LUIDEN DER KERKKLOKKEN. Van 7.45
uur af tot 30 seconden vóór 8 uur des avonds
Zjillen de klokken van alle kerken, voor Zoo
ver aanwezig luiden.
Het feestprogramma- voor Zaterdag namen
Wij reeds in ons .vorig nummer op.
mirvg en de teleurstelling duidelijk tot
uitdrukking bracht De redelijkheid, de
logica verdween langzamerhand en zoo
kon het gebeuren dat oorlogsvrijwilli
gers, die zich vlak na de bevrijding
hadden gemeld en nog niet waren op
geroepen, een adres richtten tot de Ne
derlandsche militaire autoriteiten om
hun wapens te verstrekken, opdat zij
een invasie in bezet gebied zouden kun
nen uitvoeren buiten de Britten en Ca-
nadeezen om.
Zoo kwam dan tenslotte de dag, die
een eind maakte aan het leed: wapen
stilstand, bevrijding, einde. De dag van
de glorieuze overwinning der geallieer
den was voor het Zuiden een dubbele
verlossing: behalve het einde van de el
lende, die vliegende bommen en gebrek
ook daar dagelijks veroorzaakten, be
teeken de het de verlossing uit een on
draaglijke spanning, die de vreugde der
vrijheid voor allen in het Zuiden had
vergald; de spanning over het lot van
de millioenen landgenooten, die wach
ten moesten tot het uiterste en „die niet
meer konden wachten, geen dag en
geen uur".
AGENDA
VRIJDAG 3 MEI
Rembrandt: De Roode Aarde (18 j.). Palace:
De vierde bruidegom (18 j.). Luxor: Decem-
bernacht (18 j.). Frans. Hals: Zet 'm op
George. Alleen middagvoorstellingen 14 cn
18.15 (16.30) uur.
ZATERDAG 4 MEI
Stadsschouwburg: Jubileum-revue „Het
Spaarne", 20 uur. Haarl. Kegelbond: Groot
Bal o.l.v. Bi^ssine, 20 uur. Rembrandt, Pa
lace en Luxór, zie gisteren, 14, 16.15, 19 en
21.15 uur. Frans Hals: 14, 16.30, 19 en 21.15 u.
ZONDAG 5 MEI.
Stadsschouwburg: als Zaterdag. Gem. Con
certgebouw: Bal van „Het Spaarne", 23 uur.
Bioscopen: als Zaterdag.
MAANDAG 6 MEI.
Stadsschouwburg: als Zaterdag. Bioscopen,
als Zaterdag.
MAART 1945
Vrijdag 23: Eenheden van het 2e Brit-
sche en le Canadeesche leger steken om
21 uur bij Rees en even later bij Xantei
en Wesel den Rijn over. De laatste stappei
op den langen, moeizamen weg naar onze
bevrijding!
Vrijdag 50: Ruhrgebicd geïsoleerd; Ame
rikanen voor Heidelberg, met verliezen
van hoogstens 140 man per dag.
APRIL
Dinsdag 3: Enschede bevrijd. Nieuw of
fensief tusschen Nijmegen en Arnhem ge.
meld. Cassel capituleert telefonisch. Rus
sen vlak voor Weenen en Bratislava.
Vrijdag 6: Eerste mededeelingen over
de activiteit van weerwolven in Duitsch-
land.
Zondag 8: Geallieerde parachutisten over
een uitgebreid gebied in Noord-Nederland
voor de oprukkende troepen neergelaten.
Dinsdag 10: De eerste trein rijdt over
de dubbele vaste stalen spoorbrug over
den Rijn bij Wezel, die de Amerikaansche
genie in 5 dagen en 3 uur tijd heeft ge
bouwd.
Een uitrukploeg der Ondergrondsche
heeft bij wijze van waarschuwing eenige
salvo's gelost op arbeiders, die thans nog
bereid waren, in opdracht van den bezet
ter de Gravensteenenbrug te Haarlem af
te breken.
Donderdag 12: Franklin Delano Roose
velt, 32e president der Ver. Staten van
Amerika, op 63-jarigen leeftijd tengevolge
van een bloeduitstorting in de hersenen
overleden. Harry S. Truman is zijn op
volger.
Zondag 15: Geallieerde troepen in Gro
ningen, Apeldoorn, Zwolle en Meppel
doorgedrongen. Thuis en aan de fronten
wordt door de Amerikanen 5 min. stilte
in acht genomen ter nagedachtenis van
Roosevelt, die heden bijgezet wordt.
Zaterdag 21: Voor het eerst uitgebreide
gegevens gepubliceerd over de concen
tratiekampen Buchenwalde, Celle, Belsen,
Nordhausen, enz.
Zwarte handel in groente bereikt een
maximum: 10.— voor een bloemkooltje,
3.voor een K.G. spinazie.
15 MEI 1940 -
slechts matig.
EEN INTOCHT. De belangstelling voor het nieuwe was
8 MEI 1945 OOK EEN INTOCHT. Een heele uitbundige bevolking
wacht op kennismaking met de Canadeezen*
Ca
Montparnasse
naar Den Bosch
In s-Hertogenbosch heeft men een
origineel bevrijdingsplan, dat het
gedeelte van de stadbekend als
„De Pijpeen Franseh cachet wil
geven. De volksbuurt wordt getrans
formeerd in een afgietsel van de
Parijsche stadswijk. die zoo'n
wereldnaam heeft gekregen. Alle
straten van „De Pijpkrijgen Fran-
sche namen,
wan.
neer Zaterdag de bevrijdingsfeesten
over het oude den Bosch slaan. Het
geheel staat onder de bekwame lei
ding van een aantal artisten uit de
wijk zelf. Aan het eind van de fees
ten wil men een „Reine de Mont
parnasse" kiezen. Musette-klankeh
en midinette-voetjes trippelen straks
door de Bossche straten, het zal een
schoone dag worden, madammeke
Woensdag 35: Boodschap van gen Eisen-'
hower aan de Duitsche bezetting van
Westelijk Nederland, waarin hij het uit
werpen van levensmiddelen voor de bur
gerbevolking aankondigt.
Donderdag 26: Om 16 uur te Torgau aan
de Elbe contact tusschen Russen en Ame
rikanen; verklaringen naar aanleiding
daarvan in de drie groote hoofdsteden.
Zondag 29: Eerste voedselpakketten (600
ton) in de nabijheid van Rotterdam, Den
Haag en Leiden uitgeworpen. Mussolini
ter dood veroordeeld en geëxecuteerd.
Nieuwe Oostenrijksche regeering gevormd
onder leiding van den socialist Karl Ren
ner. Hardnekkige capitulatiegeruchten en
-berichten duiken van vele zijden op.
MEI
Maandag 1: De Reichsrundfunk maakt
Hitler's dood bekend. Rotterdam's haven,
10 uitwerpplaatsen en een straatweg vrij
gegeven voor voedselaanvoer.
Dinsdag 2: Berlijn gevallen. Grosz-admi-'
ral D.önitz „Führer" van het Duitsche volk.
Von Ribbentrop te elfder ure afgezet.
Eerste lévensmiddelenaanvoer door de
lucht bij Haarlem en Amsterdam.
Vrijdag 4: Om 20 uur wordt het eerste
bericht over de radio opgevangen omtrent
de capitulatie der Duitsche troepen in
Nederland, N.W. Duitsehland en Denemar
ken tegenover veldmaarschalk Montgo
mery.
Zaterdag 5: Na doorfuifden nacht en een
zwaren hongerwinter geen bijltjesdag.
Veel vlaggen en opgewekte gezichten. De
voedseltoestand is zorgerlijker dan ooit,
maar de goede vooruitzichten doen de
moeilijkheden van het oogenblilc vergeten.
.Maandag 7: Duitschlands onvoorwaar
delijke capitulatie om 02.41 uur te Reims
door generaal Gustav Jodl geteekend.
Mobilisatie der Binnenlandsche Strijd
krachten in Nederland.
Dinsdag 8: Victory in Europe day. (V. E.
dag). De eerste Canadeezer. in Haarlem:
Jeep no. 31.587.641 van No. 78 Canadian
Provost Corps B-section met lance-corpo
ral Jack Gordon achter het stuur.
Nederlands Volksherstel treedt in werking
Zondag 13: Het eerste Canadeesche dé
filé te Haarlem, op het Verwulft.
Op het pleintje aan den grooten weg
staat een vierkant ding, een transforma
torhuisje van groen en schilfers rood, die
daar brutaal doorheen schemeren. Drie
mannen staan er bij met bleeke gezichten.
Zij staan in de zon van een vroegen Mei
morgen. Het is de morgen van den vijfden
Mei 1945.
Daar is in de hoofden van die drie èen
groot geluid doorgedrongen uit een ra
diootje in een zeepkist. Dat trouwe ont-
vangertje heeft zich gisteravond en nu
weer dwars door een luidruchtig tu-du-
de-lu-tu verstaanbaar weten te maken en
het heeft uit Engeland gemeld, dat Neder
land vrij is. vrij van den Duitscher en
zijn gehate broeders, vrij
Nu staan de drie bleeke mannen, zonder
boord en zonder hoed, zóó uit hun luister
post gekropen naast het groene huisje op
hel plein. Ja, daar staan de letters, in het
vroege licht: „De Duitsche troepen in
Nederland en Denemarken hebben ge
capituleerd!" En Montgomery heeft het
gezegd en de radioHoera! Als èen
groote .snik ging het eerste schuchtere
.hoera" onder de pril-blauwe voorjaars
lucht omhoog naar de wijdheid van onzen
eigen hemel, als een hartesprong.
Er zijn duizenden pleintjes geweest met
transformatorhuisjes, waar het verlossen
de bericht van Montgomery stond aange
plakt over een doorschemerend stuk
menie-rood.
En er zijn duizenden bleeke menschen
in de vroegte van het voorjaar met een
gevoel van hard te huilen, naar de plein
tjes gerend en naar de aanplakzuilen. Zij
hebben het gezien, dat groote. alles om
verwerpende, plotselinge: Vrij!
Wat was het toen zuiver en echt, ens
gevoel, het gevoel van jou, kleine jongen,
dien de tranen in de oogen sprongen, het
sentiment van jou, vrouw uit het volk.
die haar schort te hulp moest roepen, en
de bulderende lach van jou, groote man!
Laten wij toch probeeren, jongen, vrouw-
man, dat heerlijke, dat warme voort te
dragen in de jaren, die zullen komen, het
zal ons samenbinden en sterken in he'.
gevecht voor den vrede.
Onze bevrijding moet onze vrede wor
den, anders had de zon niet meer hoeden
te rijzen boven het pleintje op dien vijf
de» Mei 1945. J; F.
