c
Vrouwen zonder vrijheid
De Onderwijsvernieuwing
Een bezoek aan Duinrust in Overveen
„lïergen-öelsen" was de gedachten- Wij hoorden van de klacht, door de be-
jwaarden geuit, dat het Centrale Keuken-
voedsel niet genoeg vitaminen bevatte,
waarop de commandant, na een ingesteld
onderzoek, inderdaad versche groente
liet aanrukken. De bewaarden reageerden
hier hoonend op met de opmerking:
„Straks krijgen we nog een ruifje aan de
deur...." Maar: „Wat een burger niet.
heeft, gun ik deze menschen ook niet",
verklaarde ons de heer Rijshouwer en
zoo is bijv, de suiker, waarvan nog voor
raad aanwezig is, geblokkeerd.
Er zijn 1000 boeken op Duinrust, wel
willend in bruikleen afgestaan door de
Haarlemsche Stadsbibliotheek. De vrou-
wen maken er een gretig gebruik van.
Voorts zijn er taalcursussen in Engelsch,
Maleisch en Spaansch en driemaal in de
week geeft een mannelijke bewaarde in
de kapel een gramofoonplatenconcert.
dat hij zelf toelicht. Deze man bezit een
discotheek met circa 12.000 platen.
Bewaarden met artistieken aanleg wor
den in de gelegenheid gesteld, in die rich
ting te blijven arbeiden: er is een speciale
schilderskamer, waar inderdaad menig
kunstwerk, teekening, pastel of schil
derij wordt gewrocht. Het is voorgeko
men, dat leden van het bewakingsperso
neel daar schilderijen, lieten vervaardigen
en deze dan voor een spotprijs kochten.
De nieuwe commandant heeft hier een
stokje voor gestoken; de schilderstukken
worden thans, vóór den verkoop, door des
kundigen getaxeerd.
Op de binnenplaats van het gebouw
doen de vrouwen groepsgewijze gym
nastiek en spelletjes onder leiding van
associatie van den nieuwen commandant
van ,.I>uïnrus'." in Overveen, toen hjj het
aan zijn commando toevertrouwde hewa-
ringskamp voor vrouwen voor de eerste
vtlhal betrad en getuige was van een ge
houden massa-appèl. Niet dat cr sprake
was van mishandeling, uithongering of
terreur geenszins, maar het massale
bijeengedreven zijn van de honderden
vrouwen op de binnenplaats van het ge
bouw. de massale verslagenheid, de mas
sale wanhoop van deze kudde trof hem
hoogst onaangenaam. Een van zijn eer
ste maatregelen was het afschaffen van
dit massa-appèl.
Wij bezochten den 15 Juni jl. in dienst
getreden commandant van Duinrust, den
heer J. Rijshouwer, in zijn sobere werk
kamer, leerden leden van zijn staf ken
nen en maakten een rondgang door het
gebouw. Zoo kregen wij een kidruk van
<ie vele en vèlerlei problemen, waarvoor
de kampleiding hier dagelijks staat en
hoe zij die naar haar vermogen tot een
redelijke oplossing tracht te brengen.
,.Ik ben hier in de eerste plaats als
bewaker, maar in de tweede plaats als
mensenaldus commandant Rijshouwer,
,.en ik meen dat een zeer correct op
treden tegenover de bewaarden op zijn
plaats is. Een nieuwe sfeer zal ik hier
trachten te scheppen, meer orde en een
strenger toezicht, maar ik zal er met
tact naar streven, dat. or van dit bewa-
ringskamp, hetwelk als uitvloeisel van
een on-Neder andschen toestand eigen
lijk on-Nederlandsch is, volgens Neder-
landsche begrippen het beste wordt ge
maakt".
Deze commandant is een idealist, die
vol enthousiasme aanvalt op de delicate
en moeilijke taak. welke op zijn schou
ders rust. Hij heeft daarbij den steun van
zijn adjunct, den heer d'Oliveira. maar
geen van beiden vergeet een oogenblik,
waaróm de vrouwen op Duinrust daar
vertoeven. „Ik wilde dat u eerder veront
waardigd was geweest over dingen, die
on-Nederlandsch waren", antwoordt de
heer d'Oiiveira een vrouw, die haar» nood
klaagt over het on-Nederlamdsche van
een politiek bewaringekamp. „Dan had
u hier nu niet gezeten".
De kampleiding is er echter van door
drongen, dat vele van de 767 vrouwen
op Duinrust binnen afzienbaren tijd
de maatschappij zullen terugkeeren. Wat
heeft die maatschappij aan een groep
verbetenen, die, menschenschuw, wrok
ken over een haar aangedaan „onrecht'
(want nagenoeg allen gelooven daarin)
en die,, meer dan ballast, een bron
ontevredenheid en aanstoot zullen blijven
in dezen boezem van ons volk? Het gaat
er om, te trachten op ieder van deze
vrouwen de „vonk" te doen oversprin
gen, die haar tot inkeer zal brengen, tot
besef van den leugen, waarin zij hebben
geleefd en tot een geheel nieuw bewust
zijn van haar taak als mcnsch en als so
ciaal wezen in deze wereld. Hoe langer
hiermee gewacht wordt, des te kleiner
wordt de kans van slagen en daarom
streeft de kampleiding van Duinrust hier
:ni reeds naar. Zij acht haar moeizamen
arbeid (d:e dikwijls zeer ondankbaar is)
ruimschoots beloond, als zij elke maar.d
één zoo'n bekeering mag boeken. Zooais
de heer Rijshouwer verklaarde: „Ik ben
niet slechts kampcommandant, maar te
gelijk moet ik zendeling zijn".
Hoe groot het probleem is
vertelde ons mevrouw A. Dolk-Thijssen,
die als sociale verzorgster de moedige
taak heeft om de zorgen der op Duinrust
bewaarden te helpen verlichten. „Er zijn
hier voor de helft moeders", zeide zij.
„veelal van groote gezinnen, en deze
moeders vooral beginnen wanhopig te
worden. De onzekerheid van het wachten
op <len dag harer berechting heeft wel de
meest fnuikende uitwerking op ,haar mo
aned en ik geloof, dat deze wanhoop na
den terugkeer in de maatschappij blijven
de sporen in haar zal achter laten. Veel
heeft de interneering ook -verknoeid aan
de geestkracht van jonge meisjes bene
den 21 jaar. Het kamp biedt niet ge
noeg gelegenheid tot reclasseering".
De arbeid, die op manlijke bewaarden
vaak zulk een heilzame uitwerking blijkt
te hebben, is slechts een surrogaat-ge
neesmiddel voor de vrouwen. Zij werken
wel, gewoonlijk met ijver, zij houden het
gebouw schoon, arbeiden gemeenschap
pelijk in de naaikamer, in de maaskamer,
fabriceeren lampekappen e.d. en verrich
ten allerlei karweitjes in den buiten
dienst. maar dit alles blijft een surro
gaat. Vooral voor de moeders, die im
mers voor haar kinderen willen zorgen.
Die zorg is niet te vervangen.
Ook mevrouw Dolk is een idealiste en
zij vraagt mij, er nog eens op te willen
wijzen hoe urgent het is, dat aan moeders
mc-t jonge kinderen bij de berechting
voorrang wordt verleend. Zij vertelt van 1
een moeder met acht kleinen, die wan
hopig bij haar kwam: wat of er voor
haar te doen stond, als zij straks vrij
gelaten zou worden: geen huis, geen
meubelen, haar man geïnterneerd, "nie
mand die haar met zooveel kinderen on
derdak kan verleenen. Voor deze moe
der beginnen de moeilijkheden pas, straks
na haar vrijlating. En voor hoeveel an
dere?
Wtf zagen en hoorden
\Vij zagen den medischen dienst op
Duinrust, waarin, naast een arts en eenis-
ge verpleegsters van buiten het kamp,
geïnterneerde tandartsen, doktoren en
vc-rpleegsters werkzaam zijn. Deze dienst
beschikt over volledig materiaal en is ge
heel aan de omstandigheden aangepast.
een ex-Jeugdstormster en ln den tuin
worden zij af en toe „gelucht". Er bevin
den zich 52 mannelijke bewaarden op
Duinrust, die den „technischen dienst"
uitvoeren, timmerlieden, loodgieters,
schoenmakers, electriciens e.d. Het be
wakingspersoneel bestaat uit ongeveer 140
mannen en vrouwen.
In de kapel waar des Zondags de ver
schillende kerkdiensten worden gehouden,
woonden wij deze week een voordracht
bij, die drs. J. C. van Loenen, leeraar in
geschiedenis en staatsrecht te Amsterdam,
daar voor ruim 250 bewaarden hield. De
heer Van Loenen is door het directoraat-
generaal voor de Bijz. Rechtspleging aan
gewezen als sociale verzorger in alge-
meenen dienst en in deze functie houdt
hij geregeld voordrachten in niet minder
dan 38 bewakingskampen. Zijn opdracht
de politieke her-oriënteering en her
opvoeding van de bewaarden en zijn
oordrachten hebben een politiek-histori-
schen grondslag. Deze week sprak hij voor
de achtste maal op Duinrust. Zijn geheel
vrijwillig gehoor was oplettend en rea
geerde spontaan op het gesprokene. De
heer Van Loenen schetste het ideaal van
den corporatieven staat en besprak open
hartig de politieke problemen van den dag.
In een onderhoud, dat wij na afloop
met den spreker hadden, vertelde hij'dat
bij de categorie van geregelde belang
stellenden voor zijn voordrachten de po
litieke belangstelling groot is. Vele be
waarden verward, verklaren heftig „zich
nooit meer met politiek te zullen inla
ten", maar anderen, wellicht in het besef
van den leugen van het nationaal-socia-
lisme, smeeken om een „nieuw politiek
ideaal". Dit tracht de heer Van Loeneh
haar dan ook te geven en hij acht het
niet onmogelijk, dat tal van vrouwen na
hun vrijlating wat haar politieke oriën
teering betreft ver zullen uitsteken boven
de „gemiddelde vrouw in de vrije maat
schappij". „En dat kan. juist voor deze
vrouwen nuttig blijken", besloot hij.
Er is al heel wat geschreven en ge-
sproken over Onderwijsvernieuwing. Ook
verschillende breed-opgezette plannen
werden ontworpen. Tot uitvoering daar
van is het nog niet gekomen. Dit kan ook
moeilijk, want voor alles is het noodig,
dat komt vast te staan, welke nieuwe
grondslagen in de wet worden vastgelegd.
Anders zouden immers gemeente- of
schoolbesturen, die al ingrijpende reorga
nisaties hadden uitgevoerd, de kans be-
loopen, dat zij die weer ongedaan moesten
maken.
In Den Haag wordt thans gewerkt aan
een wijziging van de Lager Onderwijs
wet. Daarbij zal, naar wij vernemen, een
regeling getroffen worden voor de toe
passing van het denkbeeld van den Ver-
nieuwingsraad, om de eerste en tweede
klasse van de lagere school te brengen
in de kleutersfeer. Indertijd gaven wij
van dat plan al een uitvoerige uiteenzet
ting.
Dit wil natuurlijk nog niet zeggen, dat
het noodzakelijk is met elke vernieuwing
op onderwijsgebied te wachten tot men
precies weet welke plannen er in Den
Haag worden uitgewerkt. Er is in deze
vel
daarbij het gevaar dreigt, dat het later
weer ingetrokken moet worden.
Ook bij het Haarlemsche onderwijs be
staan plannen reeds zoo mogelijk bij het
begin van den nieuwen cursus, dus met
September a.s., met een vernieuwing te
komen. Dit betreft het nemen van een
proef op een of twee openbare scholen
meer vrijheid toe te staan bij het onder
wijs. Op dit oogenblik zijn de onderwij
zers gebonden aan het lesrooster. Nu wil
men voor de morgenuren den bestaanden
toestand handhaven, maar 's middags
vrijheid van keuze laten. Een systeem
dus dat gaat in de richting van Montes-
sori en de school van Kees Boeke. Een
kind mag kiezen wat hij op dat moment
het Liefste doet, maar natuurlijk moet de
onderwijzer(es) leiding daarbij geven en
toezien, dat de algemeene ontwikkeling
der kinderen bevorderd wordt.
Plannen te Haarlem
Wij herinneren er aan, dat op de school
van den heer H. M. v. Hart in
Linschotenstraat reeds een reeks
jaren een proef wordt genomen met het
Persoonlijkheids-onderwijs. Dit is toever
trouwd aan mej. J. A. Jansen Heitmayer,
die van dit onderwijs een speciale studie
gemaakt heeft en daarvan een warme
voorstandster is. Zij gaat telkens met de
kinderen mee, zoodat zij van de le naar
de 2e klasse gaat, daarna volgt de
enz, Over het algemeen bestaat tevreden
heid over de bij deze proef bereikte re
sultaten.
Bij het Persoonlijkheids-onderwijs wordt,
de naam wijst daarop, de leerling sterk
op den. voorgrond gesteld, zoodat zooveel
mogelijk de kinderen individueel onder
wezen worden. Indertijd hebben wij over
dit onderwijs artikelen in ons blad opge
nomen.
Meer scholen?
Bij iedere onderwijsverbetering staat
sterk op den voorgrond een streven om
tot kleine klassen ;e komen. Elk systeem
van onderwijs is daarmee gediend. Er
wordt in de laatste jaren wij schreven
daarover onlangs reeds geklaagd over
Het kamp
aan den Koudenliorn
Wanneer verplaatsing?
Het is^.al weer eenige maanden ge
leden dat plannen gemaakt zijn om de
N.S.B.'ers, die nu in de kazerne aan den
Koudenhorn te Haarlem zijn opgesloten,
naar elders te verplaatsen. De aanvanke
lijk daarvoor opgemaakte plannen kon
den niet uitgevoerd worden daar gebou-
die men op het oog had, voor dit
doel .niet beschikbaar gesteld konden
worden. Wij nemen aan, dat de betrokken
instantie nog zoekt naar een oplossing,
inaar de commandant van het kamp ver
zekerde, dat hem nog niet bekend was
waarheen hij verhuizen zal. De moeilijk
heid om een onderdak voor de ruim 2000
mannelijke gedetineerden van den Kou
denhorn te zoeken, is weer vergroot door
de toezegging van het directoraat-gene
raal voor de Bijzondere Rechtspleging
aan het gemeentebestuur van Bloemen-
daal gedaan om zoo gauw dit mogelijk is
„Duinrust" te Overveen door de vrou
welijke gedetineerde N.S.B.'ers te laten
ontruimen. Aanvankelijk was de opzet
dat voor de vrouwen een ander onder
dak gezocht zou worden, zoodat „Duin
rust" ter beschikking zou komen van de
mannen.
Het kamp aan den Koudenhorn moet
ontruimd worden omdat de kazerne noo
dig is voor de legering van troepen.
Daarmee hangt natuurlijk ook samen de
ontruiming van het „Krelagehuis".
een en ander te doen zonder dat het feit. dat men thans aan verschillende
A scholen zit met de noodzakelijkheid met
met groote klassen genoegen te nemen.
Dit komt omdat er een tekort aan school
gebouwen bestaat, wat trouwens wel te
begrijpen is, als men bedenkt dat er in
de laatste jaren geen enkele school ge
bouwd is. Noch voor het openbaar,, noch
voor het bijzonder onderwijs. Er zijn ver
schillende plannen voor schoolbouw, maar
het is niet aan te nemen, dat de opbouw
voor de uitvoering daarvan in de aller
naaste toekomst toestemming zal geven,
hoewel men van gemeentewege aandrang
zal uitoefenen. Men hoopt dat in elk ge
val medewerking zal worden gegeven om
te komen tot herbouw van de openbare
lagere van Zeggelen-school in de Allard
Piersonstraat, die bij den bominslag in
het Amsterdamsche kwartier vernield
werd. In die wijk bestaat dringend be
hoefte aan herbouw van die school.
166. „Ha ha!" grinnikte de toovenaar.
„Zoo vergaat het ongewenschte gasten!
Nog een oogenblikje geduld en er zal
niets meer van jullie over zijn. Wag
Wem el en Warrel Web. en 'niemand
weet, dat er ooit twee wezens van dien
naam hebben bestaan. Wag voelde, dat
ze in een gevaarlijk parket verkeerden,
maar hij verloor zijn hoofd, of wat daar
van over was, niet. Met een vervaar
lijken sprong dook hij op den toove
naar toe. slingerde hem op zij en duwde
de handgreep van de lampen terug.
Floep! Uit was het lichten direct voel
den de twee vrienden hun gewone ge
stalte terug keeren. Maar terivijl ze zoo
naar zich zelf stonden te kijken, had
Mr. Mysteria de beenen genomen. De
deur van het laboratorium klikte in het
slot en daar stonden Wag en Warrel in
het laboratorium, vlak bij het doel en
toch er verder vanaf dan ooit. „Wat
een gemeen mannetje is die Mysteria"
bracht Wag er uit. „Je zou hem "zoo een
schop geven!" „Dat. had je eerder moe
ten bedenken!" wist Warrie
Hij tic Internationale atliletlekwedstrij
den te Brussel verbeterde onze landge
noot l>e Ru ter het N ederl a iidsche
record op de 2000 m, met 8.5 sec. Hij
werd tweede achter don Zweed Ahlden,
die een tijd maakte van 5.J5 see., terwijl
de iïnyter 5 min. 21.4 sec. noteerde.
Hooger beroep
Unilever-af faire
Zwaardere straffen geëlscht.
De zaak van het Unilever-bonnenschan_
daal is Vrijdagmorgen voor het Gerechts
hof te "s-Gravenhage in hooger beroep
behandeld. De advocaat-generaal eischte
tegen den directeur der Unilever-Ver-
koop-Cenitrale A. v. d. P., die door den
economischen politierechter te Rotterdam
tot 20 maanden gevangenisstraf was ver
oordeeld, thans een straf van 2 jaar en
3 maanden. Voor de drie adjunct-directeu
ren, die tot 9 en 8 maanden waren ver
oordeeld, vroeg hij bevestiging van het
vonnis.
Tegen den chef-inspecteur H. F. ten H.
eischte hij 7 maanden (vonnis 4) en legen
diens collega H. A. H. 8 maanden (vonnis
6).
De verdere eischen luidden: tegen J. B.
M. 1 jaar (vonnis 8 maanden); tegen W. A.
1 jaar en 6 maanden (vonnis 8 maanden);
tegen A. P. K. 1 jaar (vonnis 9 maanden).
Witboek over de Geldzuivering
De minister van Financiën heeft aan
de Staten-Generaal een Witboek over de
geldsaneering aangeboden, waarin hij ver
antwoording aflegt omtrent de door hem
genomen saneeringsmaatregelen. Dit Wit
boek zal binnenkort bij de Rijksuitgeverij
verkrijgbaar zijn.
Loonregeling Bouwbedrijven
in geteisterde gebieden
onbevredigend?
Het dagelijksch bestuur van den be-
drijfsraad voor het bouwbedrijf heeft na
een te Amsterdam gehouden baspreking
een (weetal telegrammen gestuurd, één
aan den minister van Sociale Zaken en
een aan het college van Rijksbemidde-
laars, waarin het: bestuur zijn. ongerust
heid uitspreekt over de nieuwe loonrege
ling in het. bouwbedrijf in de geteisterde
gebieden. Het telegram verzoekt de ge
nomen beslissing op te schorten, tot er
besprekingen hebben plaats gevonden
tusschen den Bedrijfsraad en de Rijksbe-1
middelaars.
Gevaarlijk veevoer
Te Bobeldijk zijn zes stamboekkalve
ren gedood door het vreten van aard
appelloof, dat bespoten was met ealcium-
arsenaat. De bespuiting met dit vergif
was geschied ter bestrijding van den co
loradokever.
BINNENLAND
Donderdag heeft het
Prinselijk Paar Schou
wen en Duiveland be
zocht.
Het 310-jarig bestaan
van de Utrechtsche
Rijksuniversiteit zal o.m.
gevierd worden met de
opvoering van een open
luchtspel, dat onder den
naam ..Quo Vadis" op 1G,
18 en 20 Juli te Utrecht
za! worden opgevoerd.
Het hoofdbestuur
van de Nederlandsche
Vereeniging tot Bescher
ming van Dieren heeft
een protest tegen de
atoombomproeven. waar
bij dieren het slachtof
fer worden, ingediend
bij' den Amerikaanschen
ambassadeur in Den
Haag.
Een Radio-liga is te
Amsterdam opgericht
(secretariaat Heeren
gracht 520) om de Ne
derlanders te overtui
gen van de geestelijke
waarden, die de radio
vertegenwoordigt. De in
stelling van een afzon
derlijke radio-faculteit
aan één onzer Hooge-
scholen zal bevorderd
worden.
De prijs voor fles-
schenmelk zal met in
gang van 30 Juni drie
cent hooger zijn dan de
prijs voor losse con-
sumptiemelk.
Eén doode cn een
zwaargewonde waren de
gevolgen van een hevige
autobotsing op een
kruispunt te Laren,
waar een luxe wagen op
een militaire vrachtauto
reed.
BUITENLAND
Geheel onverwacht
heeft he't Indische Con
gres het Engelsche plan
op langen termijn voor
de onafhankelijkheid
van Indië aanvaard,
meldt Un. Press. Bij
zonderheden zijn nog
niet bekend.
Haarlem en Omstreken
Op 1 Juli a.s. zal het
25 jaar geleden zijn dat
de brigadier J. Veenstra
in dienst kwam bij de
Bloemendaalsche politie
als administrateur. Hem
zal op dien dag een in
tieme hulde worden be
reid.
Zondag om 14.30
uur wordt wederom een
wijdingsdienst gehouden
in de Groote Kerk te
Haarlem. Deze dienst is
in het 'oyzonder voor de
padvindster en padvin
ders in het district
Haarlem, doch voor zoo
verre nog plaatsen vrij
zijn. zullen ook ande
ren gaarne toegelaten
worden.
liet echtpaar P. v.
d. Laan en E. v. d.
Laan—van Wees, Caste-
leynstraat 5 te Haarlem,
viert Maandag 1 Juli
zijn gouden huwelijks
feest. Beiden zijn beken
de figuren, vooral on-
der de E.D.O.-suppor
ters. Er is een huldi
gingscomité gevormd.
De minder goede gezond
heidstoestand van de
bruid was reden dat een
grootsch opgezette hul
diging van vorm moest
veranderen.
De H.O.V. voor de
radio. Zondagochtend
om 10.50 uur zal de
Haarlemsche Orkestver-
eeniging onder Willem
Lohoff concerteeren in
het programma van Hil
versum I. Uitgevoerd
zullen worden werken
van Fransche compo
nisten.
Vanwege de Ned,
Herv. Gemeente van
XJmuiden Oost wordt
Donderdagavond 4 Juli
in de Goede Herderkerk
een gemeente-avond ge
houden om afscheid te
nemen van Ds. en me
vrouw Callenbach.
Candidaat A. J. R,
Brussaard te Bloemen-
daal heeft thans ook een
beroep ontvangen als
predikant bij de Gere
formeerde Kerk te
Zaltbommel.
De heer W. G. Tes-
ser, directeur van het
Rijksbureau voor Bouw
materialen, wonende te
Heemstede, is (blijkens
een beslissing van mi
nister Vos, in de Staats
courant gepubliceerd)
indertijd door het M. G.
ten onrechte geschorst,
zoodal deze schorsing is
opgeheven.
Ds. H. J. Dückmees-
ter te 's Gravenhage,
speciaal belast met de
geestelijke verzorging
van patiënten in het
Diaconiegebouw „Brono-
vo" viert 50 Juli zijn 25-
jarig jubilé. Ds. Dijck-
meester was van 1926 tot
1929 predikant der Ned.
Herv, Kerk ie IJmuidea.
