Litteraire Kantteekeningen
Tante Cor,
Reuzen bouwdoos
h
teek
en
les
tijds
bevat een
UIS
Henriëtte Roland Holst: Uit De
Diepte, Tijdgedichten De
Gulden Pers, Haarlem, 1946.
Wie eens haar stem heeft gehoord, zal
die herkennen uit duizenden. Er komt in
dezen bundei verzen, die geschreven wer
den in de jaren toen „de schaduw der
dagen angstig groot was", geen strophe
voor of hij draagt hóar geluid, dat blijft
naklinken omdat het zoo waarachtig is
voortgekomen uit de beproevingen van
een groot en schoon hart.
„Zwart trekt de schaduw over het pad,
Élke dag valt in een donker gat
Wij hebben te weinig liefgehad."
Wij hebben te weinig liefgehad dat
tragische, schrikkelijke in-gebreke-blijven,
die traagheid des harten, waaraan eens
Jacob Wassermann zijn en onzen
tijd schuldig verklaarde, het is het thema
geweest van vrijwel al het werk dezer
dichteres: strijdenswerk, lijdenswerk van
één. die nooit berusten kon in de betrek
kelijkheid van welk dogma dan ook. Lij
denswerk in "den striksten individueelen,
maar ook in den algemeensten boven-
persoonlijken zin. Gestreden met zichzelf
heeft Henriëtte Roland Hoist een leven
lang: hier het zuiverst verlangen van haar
hart naar dat in vrede gezegend oord
„waar het geruisch van blanke berken
is" en de „schoonheid die voor het eerst
altijd ziet elk levend hart. door niets ge-
evenaarde"; daar de sociale liefdesplicht,
die oproept tot strijd met „de duizenden
die nog sliepen" en ontwaakten (de Man
nen van 1903), tot
„Onze ster verschoot en het licht,
Dat we dachten te zijn uw blinken,
Dageraad, we zagen 't verzinke' en
De wereld viel weer dicht."
en wel dichter dan ooit toen „duivelsche
machten die in menschen wonen, hebben
op menschheid losgelaten fel, drie ver
schillende oer-demonen. Gij kent ze wel.
Honger, koude en duisternis".
En zij, dié strijdster was met zichzelf en
de wereld, zoolang zij heeft gedicht, in
dienst van naastenliefde als opperste ge
bod, zij opende haar hart, toen vele an
deren het sloten om het behoud van
eigen-ik. Wat hoorde het, dat hart? Een
schot, en meerdere, in den al diunnen
nacht waarin alweer één viel der onzen.
Wat kon het daarna beter doen dan „de
groene blinden" een poos sluiten en ge
denken hem die viel, tot het hooren mag
mèt hem naar zang, „die in verten bruist,
en klankenspel van harmonieuze altkoor
den door 't lisplen van aanbidding warm
doorruischt."
Wat hoorde het nóg, dat hart? De eigen
stem die haar influistert, hoe ze het ver
guisde Jodenjong den verheffenden zin
kan duiden van de Davidster, die hem in
duivels bedachten haat in zijn ziel moest
branden, maar hemelsche onderscheiding
wordt met de waardigheid, die de dichte
res hem zegenend hergeeft:
„Zoo een was Mozes, naar wien je
immers werd geheeten.
Als je naar de ster op je jasje kijkt,
Denk dan aan hem, denk hoe, bij het
begin der tijden,
God deed wat sterrengruis op d'aarde
güjde' en
een korrel daaTvan in jouw hartje
prijkt
Tijdgedichten: van oorlogsvenïjn in eer
bottenden Mei, van de plagen der beproe
ving, in draf gevolgd door den Maaier,
„die maait de grooten, die maait het volk,
men kan de aren vallen hooren"; van de
zwoegende vrouwen van Holland door het
landschap van barre winterlijkheid, vrou
wen op voedseljacht, in de rij, dragend
„hun gelaten koninklijk in den wreeden
wind", diezelfde vrouwen die den tyran
aanklagen om wat hun werd geroofd aan
man en kind, maar ook aan dat onpersoon
lijk-persoonlijke: aan stedenschoon en
boomenpracht, aan bloemenzegen en wel
vertrouwde torenklokken, „wier bronzen
monden zwijgen" maar het ergst
al: wat hv'Ji gij met onze harten, onze
menschenharten gedaan?" En dan die
zwaarwegende, deernisvolle klage: „Hoe
ku :t ge zoo zware schuld dragen?"
Wie zoo vragen kan is den haat ontste
gen: daar is dan ook de sobere Ballade
van de verbondenheid (vers-technisch weL
haast het schoonste gedicht uit dezen bun
del) waarin de mensch over de vijand
schap heen tot den mensch komt deze
nobele ballade, gecomponeerd op die twee
in telkens anderen toonaard en zin terug-
keerende motieven: „Ziel is met ziel ver
bonden" en „bloed siepelt door blonde
haren"
De ongeldige lijst
In een vergadering te Nijmegen heeft
jhr. mr. M. van der Goes van Naters, ge
zegd, dat de Partij van den Arbeid, hoewel
zij reden tot klagen heeft over de houding
van de K.V.P. tegenover haar afdeeling
in Nijmegen, gaarne medewerking
verleenen om te komen tot een oplossing
van de moeilijkheden, ontstaan door de
ongeldigverklaring van de K.V.P.-lijst al
daar. Het dagelijksch bestuur van de P.
v. d. A. acht het niet gewenscht en on
democratisch, dat een belangrijke politieke
groep niet vertegenwoordigd zou zijn in
een gemeenteraad als die van Nijmegen.
Het A N.P. verneemt nog, dat ook het
dagelijksch bestuur van de C.P.N. te Nij
megen bereid is mede te werken, aan een
oplossing van de moeilijkheden, eveneens
uit democratische overwegingen.
Zuidvruchtenbon verlengd
De geldigheidsduur van de voor 100 gram
gedroogde Zuidvruchten aangewezen bon
nen 348 en 844 Algemeen is verlengd tot
met 21 Juli.
Dat is niet meer Henriëtte Roland Holst
die dicht, het is de menschenliefde in haar
die zingend getuigt en met één strophe
van lafenis alle smetten van deze aarde
wischt.
Diè liefde kan hopen, kan gelooven in
een schooner toekomst. Moskou dan wel
Amsterdam, overal „waar de heldere vu
ren branden, de harten liefde en moed
vergaren en het gedruisch van blanke
berken is"; waar de tot mensch gelou
terde „mensch" al wat er vreet aan ons
persoonlijk en maatschappelijk zijn: on
recht, eigenbelang, onwaarachtigheid, leu
gen gebannen heeft buiten zijn levens
horizon.
Symbolisch wordt de bundel besloten
met een gedicht van het bevrijde Buchen-
wald, waar toch „de hooge kruinen wieg-
len in de luw" en de dood zoolang eenig-
ste verlossing was.
Maar die verlossing des doods zal voor
„de bewuste willige dragers van het
wereldleed wijken voor die andere, die
des levens is en ons eerst kan hergeven
„het kindergelaat der volle maan, een
wonder van zilvren glans die de lucht
doorlacht"
Uit de diepte zijn ze gekomen, deze lij
densverzen en zoo mochten ze niet altijd
zoo klaar en smetteloos in het licht van
het beeldende woord verschijnen, dat ze
hun benarde herkomst gansch en al ver
bergen konden. Wat wonder: ze klonken
dan ook op in een hart, dat in jaren niet
zóó geschonden was. Een „blijde geboort"
schenkt de wereld nu eenmaal een ander
kind dan wat in kneuzende zorgen werd
gedragen. Maar al verraadt dit dichtwerk
dan ook de sporen van het gruwelijke
bloedmaal, waaruit het is voortgekomen,
het zegent in zijn toch altijd overrijke
schoonheid met de warmte van een hart,
de bezonnenheid van een wijze, waardige
vrouw, die tot onze grootsten behoort.
Dank komt den uitgever toe voor de
-zorg waarmee hij, beschikkend over be
perkte middelen, dezen bundel in onze
handen heeft gelegd.
C. J. E. DINAUX.
Het conflict
in <le Bioscoopwereld
Nog geon toenadering met de
Amerikaansclie trusts.
Eenige maanden geleden gaven wij een
uiteenzetting van het conflict, dat gerezen
is tusschen den. Ned. Bioscoop Bond en
de Amerikaansche filmtrusts. Zooals men
weet hebben de bioscoopdirecteuren er
bezwaar tegen de hooge bedragen die deze
trust voor films vraagt te betalen, terwijl
zij ook de vrijheid yillen behouden om
zelfstandig een keuze te maken voor de
films die op de internationale markt ko
men.
Er is nog geen toenadering in dit con
flict te constateeren. Van de zijde der
bioscoopdirecteuren werd ons verzekerd,
dat zij buiten die trust om, voldoende
goede Amerikaansche films krijgen, zoo
dat zij naast de films die uit andere lan
den betrokken worden, een meer dan vol
doende keus hebben om het publiek te be
vredigen.
Indertijd waren er plannen om ook in
een Nederlandsche filmindustrie te stich
ten. Die plannen hebben tot heden oog
geen doorgang gevonden.
Het aardappelrantsoen
Gedurende de week van 7 t.m. 13 Juli
is op de bonnen „385 Aardappelen" 3 k.g.
en op de bonnen „885 Aardappelen" één
k.g. aardappelen verkrijgbaar. Van 7 t.m.
21 Juli is op bon „B 81 Reserve" twee
k.g. aardappelen verkrijgbaar. Bij deel
neming aan maaltijden van de centrale
keuken meoten aldaar de bonnen „385
Aardappelen" worden ingeleverd.
De geldigheidsduur va de bonnen 253,
254 en 753 Aardappelen is verlengd tot
en met 13 Juli a.s.
Brandstoffen voor werkplaatsen
In het tijdvak van 6 Juli t.m. 10 Augus
tus a.s. dienen de bonnen der kaarten
WA 606, gemerkt met „le periode", ,,2e
periode", „3e periode", „4e periode", „5e
periode" en ,,6e periode", elk recht geven
de op het koopen van één eenheid vaste
brandstoffen en de bonnen deT kaarten
WB 606. gemerkt met „le, 2e, 3e, 4e, 5e,
en „6e periode", elk rechtgevende op het
koopen van vijf eenheden vaste brand
stoffen bij een brandstoffenleverancier te
worden ingeleverd.
Zij weet, hoe laat het is
Uitkomst voor Amsterdam
Wie er nog niet van overtuigd is, dat de
land des tijds de fgne raderen van Neder
landsche klokken en horloges leeljjk heeft
aangetast, die kan daarvan nergens een
tastbaarder bewjjs vinden, dan in de een-
Nederlandsche vinding
belooft wonderen
TXwe woning lijkt op iedere andere, door nijvere metselaarshanden moeizaam
ojrgctrokken uit cement en steen, maar..,.
Het huisje op bovenstaande foto
werd neergezet in acht uur tijds. Het
staat sinds tien dagen aan de Floralaan
te Eindhoven en is het product van Ne-
derlandsoh vernuft en Nederlandsche
energie. Kant en klaar, in „doozen"
werd het door de Eindhovensche fa
briek „Daalbouw" afgeleverd en als de
overheid er haar goedkeuring en me
dewerking aan verleent, zal deze fa
briek in staat zijn aan den loopenden
band dergelijke woningen, ook van
grooter formaat, te fabriceeren, waar
voor praotisch geen geschoolde arbeids
krachten en geen deviezen noodig zijn.
Men kan zijn huis dan bestellen als
een soort reuzen-bouwdoos en het over
al in een oogwenk neerzetten.
De woning op de foto is er een van
het kleinste type en geschikt voor een
echtpaar met één of twee kinderen. Zij
bevat: een kleine hal, WC. met douche
cel (koud en wam water), een huis
kamer-keuken van 5X3 meter, slaap
kamer. tevens ontvangkamer 3X3 me
ter. slaapkamer, tevens zitkamer 3 x
2VZ moter, een zolder, een klein kelder
tje, terwijl in alle kamers ingebouwde
kasten en bedden aanwezig zijn.
Sommige zaken zijn ingenieus op
gelost. In de huiskamer b.v. staat
een soort van ingebouwd dressoir.
Klapt men het blad daarvan op,
dan is het plotseling een aanrechit
met boven den gootsteen een op
klapbare kraan. In de slaapkamers
verdwijnen de opklapbedicten ge
heel in den wand, zoodat men over
dag alle ruimte beschikbaar heeft.
Het interieur maakte een frisschen
en gezelligen indruk en was keurig
behangen en geverfd.
Het binnenhuis, bestaande uit 4 ele-
menton (doozen), is in de fabriek ge
heel klaar gemaakt, d.w.z. alle ramen,
kasten, bedden, schilderwerk, keuken
installatie, onzichtbare bchtleiding,
schakelmateriaal, douche etc. zijn vol
ledig in de doozen ingebouwd. Nadat
op de bouwplaats de fundeering gelegd
werd is het binnenhuis in vijf gedeel
ten op auto's naar de bouwplaats ge
reden. De vier doozen werden tegen
elkaar geschoven en de kapconstructie
werd er op gezet, 's Morgens om acht
uur kwam de eerste doos aan en 's mid
dags om 4 uur werden de pannen op
het diak gelegd. Om het huisje werd
daarna een halfsteens muurtje ge
bouwd. Het klinkt „Amerikaansch".
Perspectieven.
De uitvinder en directeur van de
„Daalbouw", de Eindhovenaar Paul van
Daal, zeide, dat volgens zijn systeem
ook hoogbouw mogelijk is, in een re
cordtijd en tegen een prijs die zoo laag
is, dat de huizen in massa gebouwd
kunnen worden zonder dat de regee
ring in de bouw- en exploitatiekosten
behoeft bij te dragen. Uiteraard echter
is deze massaproductie van regeering
en den dienst „Wederopbouw" afhan
kelijk.
Voor een prijs, die lager is dan diie
van de meeste noodwoningen die thans
gebouwd worden, wordt een permanen
te woning geleverd. De woning bijv.,
die thans te Eindhoven in gebruik is,
komt geheel kant en klaar met opklap-
beddem, gaskachel, warm-vvatergeyser
en wat dies meer zij op 4000 gulden. De
huurprijs bedraagt 4 gulden per week.
Dit is het kleinste type, inhoud 145 ku
bieke meter. Er komen echter ook wo
ningen met een inhoud van 240 en 300
kubreken meter.
trale van den Amsterdamschen telefoon
dienst der P.T.T. Zestig minuten per uur
en 24 uur per dag draait daar trouw het
ingenieuze cylindervormige toestel rond,
dat onder de telefoonambtenaren den bij
naam „Tante Cor" heeft gekregen en dat
aan een ieder, die de nummers 83611, 94321
of 47417 draait zonder mankeeren op de
minuut af precies mededeelt, hoe laat het
is.
Een jongedame, wier stem door telefo-
nieke helderheid voor dit doel bijzonder
geschikt is, heeft daartoe destijds alle 1440
minuten van den dag langzaam en dui
delijk uitsprekend op een band laten vast
leggen. Dat heeft de P.T.T. geen wind
eieren gelegd. De machine brengt per
maand ongeveer 20.000 aan gesprekken
op. Terwijl er per dag in Amsterdam ge
middeld 323.000 stadsgesprekken worden
gevoerd, laten niet minder dan 23.000 Am
sterdammers zich de laatste maanden n.l.
dagelijks telefonisch van den tijd op de
hoogte stellen. Voor ieder gesprek wordt
het normale stadstarief van 3 cent in re
kening gebracht. Een rekensommetje ver
telt u. dat dit per minuut bijna 16 ge
sprekken beteekent, maar uit den aard
der zaak worden de drie nummers voor
namelijk overdag gebeld en dan nog in het
bijzonder op de spitsuren des morgens en
tegen het einde van den middag. Op deze
uren zijn de 14 lijnen, die de drie num
mers tezamen bezitten, dikwijls zoo druk
bezet, dat u vaak het ingesprek-signaal
zult hooren, wanneer u wilt weten hoe
laat het is. Dit ondanks het feit, dat ieder
gesprek met „Tante Cor" automatisch
wordt verbroken na VU seconde, een tijds
bestek waarin de stem u tweemaal achter
een den tijd verstrekt. Een teeken des
tijds: meer dan 14 Amsterdammers bellen
op zoo'n moment precies tegelijk „Tante
Cor" op.
Naar de volmaaktheid.
Het is een doom in het oog van den
telefoondienst te weten, dat „Tante Cor"
niet volledig tegen haar taak opgewassen
is op de spitsuren. Zij wordt daarom ver
volmaakt. Men belt van nu af aan niet de
reeds genoemde drie nummers, maar het
nummer 63111, dat zoo snel is afgesteld,
dat het belsignaal reeds overgaat voor de
laatste 1 is teruggeloopen. Twintig lijnen
komen op dit nummer binnen en wanneer
mocht blijken, dat zelfs 20 lijnen niet in
staat zijn aan den tijdshonger van het
publiek te voldoen, dan zullen er nog tien
aan worden toegevoegd. Deskundigen zijn
van meening, dat met 30 lijnen en een ge-
sprekduur van hoogstens 7yU seconde het
aantal aanzoeken aan „Tante Cor" nog zoo
mag oploopen, niemand meer een blauwtje
bij haar zal loopen.
Zoodra het nummer 63111 genoeg be
kendheid heeft verworven, zullen de drie
andere nummers worden afgesloten.
Radio geeft
HILVERSUM X, 301.5 M.
19.00. 20.00 en 22.00 Nieuws. KRO 19.20 „Jonge
kunstenaars stellen zich voor". 20 30 ..Coro
Belmonte" (gr.) 20.40 Luisterspel. 21.00 Radio-
potpourri. 22.35 Ensemble „Ormenda". 23.00
Idem. 23.45 Sidney Torch (gr.).
HILVERSUM IT, 415.5 M.
18.00, 20.00 en 23.00 Nieuws. VARA 19.00 Man
dolineorkest. 20.05 En nu.... Oké. 21.45 Hoor
spel. 22.15 Vaudeville-orkest. 23.15 Ned. helpt
Indië. 23.35 Ilarmoniemuziek (gr.).
ZONDAG
HILVERSUM I, 301.5 M.
19.30 en 22.00 Nieuws. NCRV 19.00 Orgelbe
speling KRO 20.00 Amsterdamsch Kameror
kest. 20.40 „De Zuider Zangers". 21.00 Volks
liederen van alle landen. 21.30 Klankbeeld
reportage. 22.30 „Splendora". 23.15 „Beken
de zangsterren" (gr,).
HILVERSUM n, 415.5 M.
18.00. 20.00 en 23.00 Nieuw. VARA 18.15 The
Ramblers. 19 00 Omroeporkest. AVRO 20.15
Concert door Roti. Philbarm. orkest. 21.15
Pianomuziek (gr.). 21.30 Hoorspel. 21.80 Noc
turne in Bruin. 22.25 „The Skymasters". 23.15
Kamermuziek.
