Uit den tijd der „Groenlandvaarders"
Het Duitsche onderwijs was
een chaos geworden
Herstel van Amsterdam's haven
vordert langzaam
Toen men aan de Zaan nog traan kon ruiken
De jacht ter zee zooals de visscherij
wel eens genoemd is, zou men. door
gaande op deze beeldspraak, kunnen
verdeelen in jacht op groot „wild" en
op klein wild. De eerste categorie vindt
haar voornaamste vertegenwoordigster
in de walvischvangst, onder het min
dere wild vallen dan natuurlijk kleine
rond- en platvisschen.
Sprekende over de visscherij zal men
in onze dagen uitsluitend de jacht op
het kleine wild bedoelen, daarmee twee
zaken uit het oog verliezende. Ten eer
ste, dat het nog niet zoo lang geleden
is, dat de walvischvaarders een belang
rijk aandeel in onze welvaart hadden
en ten tweede, dat deze tak van zee vis
scherij thans weer door Nederlanders
ter hand wordt genomen.
Wanneer we in ons landje gaan zoe
ken, waar de walvischvaart in vervlo
gen tijden het bloeide, dan ko
men we ter"'"'- a de Zaan, waar nu
slechts wal- ehkaken in allerlei vorm
aan dit oud bedrijf herinneren.
In de zeventiende en achttiende eeuw
heeft de Nederlandsche walvischvaart
den Zaankanters groote welvaart ge
bracht.
Personeel van de kampen
wordt gezuiverd
Door de vrijlating van een groot aantal
politieke delinquenten in het najaar zul
len eenige bewarings- en interneerings-
kampen worden opgeheven.
Hoewel nog geenszins te zeggen valt, hoe
groot het aantal inrichtingen is, dat door
dezen maatregel vrij zal komen, staat wel
vast, dat deze veranderingen een niet on
belangrijk aantal mutaties bij hel perso
neel van het directoraat-generaal voor bij
zondere rechtspleging, dat werkzaam is in
de kampen, zal veroorzaken. Voorts is
door het opheffen van de gezagstroepen
het probleem ontstaan hoe voorzien moet
worden in personeel voor de buitenbewa
king. Zooals men weet, werden deze dien
eten door de gezagstroepen verricht.
Daar men bij het directoraat-generaal
zich niet ontveinst, dat zich onder haar
personeel lieden bevinden, die den naam
van liet directoraat-generaal veel schade
berokkenen, is men onlangs een groote
zuivcrings-actie begonnen, welke zich zoo
wel tot het lagere personeel, als tot de
adjunct-commandanten en commandanten
uitstrekt. Aan alle kampcommandanten is
opdracht gegeven om van ieder Ijd van
hun personeel inlichtingen in te winnen
by de P.R.A., de arrondissementsrechtban
ken en vroegere werkgevers.
Aan deze gegevens- kunnen zij dan hun
bevindingen toevoegen. Deze gegevens
moeten worden opgezonden aan den dienst
personeelszaken van het directoraat-gene
raal, welke dienst zal uitmaken, mede aan
de hand van de resultaten van een psycho
technisch onderzoek, welke personen al of
niet gehandhaafd zullen worden. Over de
antecedenten van de commandanten en
adjunct-commandanten zullen door het
directoraat-generaal zelf Inlichtingen wor
den ingewonnen. Een uitzondering op de
zen regel vormen de geestelijke verzor
gers. waarover het directoraat-generaal op
andere wijze reeds gegevens heeft ver
zameld. Vóór 1 September dienen alle ge
gevens binnen te zijn. waarna met de zui
vering wordt begonnen.
Tegen personeelsleden, die bij hun in
diensttreding onjuiste gegevens hebben
verstrekt, zullen strenge maatregelen wor
den genomen.
Politieagent schiet zijn
a.s. schoonvader dood
Dinsdagavond heeft de 27-jarige
hulpagent van politie B., gestation-
neerd te Heerlen den vader van zijn
meisje, den heer J.. caféhouder te Kun-
rade (gem. Voerendaal) met revolver
schoten gedood. De hulpagent stond
reeds geruimen tijd op gespannen voet
met zijn a.s. schoonvader. Dinsdagavond
na afloop van zijn dienst om half
twaalf, wilde B. zijn meisje nog ont
moeten, en ging daartoe naar haar wo
ning. Zijn a.s. schoonmoeder had tegen
de ontmoeting echter bezwaren. B. liep
naar zijn eigen woning en kwam terug
met een revolver. Hij drong het huis
binnen en in de keuken trof hij den
vader van zijn meisje aan. Zonder een
woord te zeggen loste hij een schot,
waardoor J. gedood werd.
De heer J. was raadslid van Voeren
daal en vader van twaalf kinderen.
De dader was pas enkele maanden
als hulpagent in dienst bij de Heerlen-:
sche politie. Voordien was hij hulpma-
rechaussée te Voerendaal. Hij is door
de rijkspolitie gearresteerd.
BINNENSCHEPEN WORDEN GETELD.
European Control Inland Transport Or
ganisation (ECITO) heeft besloten per 15
Augustus een telling te doen houden van
de binnenvloot in alle bij deze organisatie
aangesloten landen. Als lid van de ECITO
is ook Nederland verplicht aan deze tel
ling deel te nemen. Aangezien het Cen
traal Bureau voor de Statistiek reeds over
uitgebreide gegevens beschikt van de Ne
derlandsche binnenschepen, kan deze tel
ling in ons land in hoofdzaak op zuiver
administratieve wijze geschieden.
Een uitzondering wordt gemaakt voor
de schepen van buitenlandsche nationali
teit. Deze 6chepen zullen, voorzoover zy
zich in ons land bevinden, door de be
vrachtingscommissarissen tusschen 15 en
81 Augustus worden geregistreerd De
douane zal de buitenlandsche schepen tel
len, die de grens passeer en.
De „Groenlandvaarders" werden niet
zelden uitgerust door de Zaanstreek en
wanneer zij hun tocht naar het barre
Noorden, naar Spitsbergen en nog hoo-
ger op, aanvaardden, waren het meestal
mannen van de Zaan, die de schuiten
bevolkten.
„Groenlandvaarders". Een vreemde
benaming, voor wie weet, dat ze in den
grond evenveel met Groenland te ma
ken hadden als met Rio de Janeiro.
Slechts het geografisch begrip van
die dagen, dat Spitsbergen (één der
„traanbases"tot het Groenlandsche
continent rekende, kan aan deze ver
warring schuld hebben.
Hoe ontstond de Walvisch
vaart?
Het antwoord op deze vraag is tege
lijk moeilijk en eenvoudig. Hoe de En
ge lscli en want zij worden beschouwd
als de „ontdekkers" van de walvis-
schenvangst op het idee kwamen,
om deze reuzen der zee te bemachtigen,
is, niet te zeggen, wel weten we dat ze
het éérst op de gedachte kwamen. Toen
Barendsz in het einde van de 16e eeuw
Spitsbergen ontdekte, werden de Hol
landers in 1603 gevolgd door de Brit
ten, die het eiland in 1611 voor het
eerst gebruikten als station voor een
walvisdh-vloot. Zoodra de Nederlan
ders echter merkten, dat de walvisch
vaart een lucratief bedrijf was. keken
zij hun tegenspelers de kunst af en in
1612 voeren reeds twee schepen van
een Amsterdamsche en een Zaandam-
sche reederij naar Spitsbergen (toen
nog „Bereneiland").
Sindsdien ging het crescendo met de
Nederlandsche jacht op groot „zeewild".
Er is door de jaren heen een verbitter
de concurrentiestrijd uitgevochten op
de Poolzeèën tusschen Engelsche en
Nederlandsche walvischvaarders. Dank
zij regeeringssteun traden de Britten
tenslotte zegevierend uit het perk.
Deze en andere wetenswaardigheden-
zijn te lezen in oude notarieele proto
collen, die nog in grooten getale in Zaan
dam en Koog te vinden zijn en waar
van er ook verscheidene de twistvraag
opwerpen: Wie begon het eerst met de
walvischvaart: Engeland of Nederland?
Met de onbeantwoorde vraag wie de
boekdrukkunst uitvond, voor oogen,
zullen wij ons echter niet wagen aan
een beslissing.
Vast staat, dat de Nederlandsche wal
vischvaart en haar Zaansche bakermat
ons land in vroeger eeuwen den weg
naar de welvaart hebben helpen ba
nen. Vast staat, dat ook nu, in onze be
rooide na-oorlogsche wereld, de jacht
op traan verleidelijke perspectieven
opent. Maar de moderne walvischvaart
wijkt naar den vorm wel een tikje af
van die, welke door de „Groenlandvaar
ders" bedreven werd!
Nekkramp
onder militairen te Ermelo
Onder te Ermelo gelegerde troepen
heeft men dezer dagen enkele gevallen
van nekkramp geconstateerd. Hierdoor
zullen de groote militaire demonstraties,
welke morgen in het kader van het pro
gramma van het Haagsch Werkcomité Va-
cantie 1946 zouden worden gehouden niet
doorgaan. De in Ermelo gelegerde mili
taire eenheden zouden het grootste aan
deel in deze demonstraties hebben.
AGENDA
Rembrandt: De zuster van den huisknecht.
Palace: Jan Ongeluk. Luxor: De Pechvogel.
Alle drie 14.00, 16.15. 19.00 en 21.15 uur. Frans
Hals: Ramuntcho 14.00, 16.30. 19.00 en 21.15
uur. City Theater: Marinella i4.15, 16.30, 13.00
en 21.15 uur.
VRIJDAG 1G AUGUSTUS
Gem. Concertzaal: HOV-concert, 20 uur.
Bioscopen: Nieuw programma.
Noren nemen deel aan
bezetting van Duitschland
In het begin van het volgend jaar wor
den Noorsche troepen in Duitschland ver
wacht voor de bezetting van streken in
het Harzgebergte.
Zaterdag 17 Augustus zal een groep
Noorsche officieren, die deelneemt aan de
bezetting, naar Duitschland vertrekken
om besprekingen te voeren met de Brit-
sche militaire autoriteiten. Kolonel
Hauge, die als bevelhebber tier Noorsche
troepen in Duitschland zal optreden, zaL
ongeveer twee maanden met zijn staf in.
Duitschland blijven en daarna de noodige
voorbereidende maatregelen nemen, die
voor de bezetting noodzakelijk zijn.
Het ministerie van bevoorrading in
België heeft medegedeeld, dat sinaasappelen
niet meer aar. rantsoeneering onaerworpen
zïjn'en tegen de officieele prijzen op de
binnenlandsche markt mogen worden ver
kocht.
Aan de heropening van de scholen ging
een omvangrijke arbeid vooraf
voor het lidmaatschap van de Hitler
jeugd en wat daar mee gelijk stond,
geheel vrijwillig. Maar in weerwil van
den druk, die op de ouders werd uit
geoefend was het resultaat heelemaal
niet zoo totalitair als de nieuwe macht
hebbers waarschijnlijk hadden gehoopt.
Daarom volgde in December 1936 het
decreet, waarbij het lidmaatschap van
de Hitlerjeugd voor alle kinderen ver
plicht werd gesteld.
Terzelfder tijd hadden de Nazis een
reorganisatie van het heele onderwijs
stelsel voltooid. Alles was nu „inge
schakeld", van de bewaarscholen tot en
met de universiteiten en met inbegriip
van de herscholing van het onderwijs
personeel volgens de nieuwe heilsleer
en natuurlijk met ontslag van degenen,
die zich verzetten. Ook de schoolboe
ken waren omstreeks dien tijd in over
eenstemming gebracht met de ideologie
van het regiem.
Er werd veel beteekenis gehecht aan
het onderwijs in geschiedenis en aard
rijkskunde, deze laatste hervormd vol
gens de denkbeelden van Haushofers
leer der „geopolitiek". Zelfs het mu
ziekonderwijs was ondergeschikt ge
maakt aan politieke doelstellingen en
het veelvuldige gebruik van woorden
als „Wehrsport" en „Wehrbereitsohaft"
verried hoezeer het onderwijs was be
doeld als een voor-opleiding in mili
tairen zin.
uitzonderingen na, de Duitsche kin
deren weer naar school. Maar dat is
dan ook het resultaat van een omvang
rijken en intensieven arbeid, die pas
duidelijk in het licht treedt bij het
overzien van den chaos, waarin het
Duitsche onderwijs na de ineenstorting
van Hitiers duizendjarige rijk ver
keerde.
Een medewerker van de „Manchester
Guardian" onderscheidt drie pihasen in
het verwordingsproces, dat zich onder
invloed van de nazi-maatregelen heeft
afgespeeld. Eerst een voorbereidende
van een jaar of drie, daarna zeven tot
acht jaar. waarin de nat ionaal-socialis
tische maatregelen volledig werden in
gevoerd en ongeveer twee jaar waarin
het onderwijs volkomen in verval ge
raakte en tenslotte ineen stortte.
In het voorbereidende stadium bouw
den de Nazis hun „Hitlerjugend" en
„Bund Deutscher Madel" op, die be
stemd waren om alle jeugdorganisaties
op te slokken. Er waren er vele. die
moesten verdwijnen, arbeidersgroepen,
godsdienstige vereenigingen, padvin
ders. trekkers en nog meer. In totaal
telden deze organisaties rond vijf mil-
lioen leden, tegenover de niet meer dan
50.000 leden waarop de Hitlerjeugd kon
bogen ten tijde, dat Hitier aan de macht
kwam, en het proces der „gelijkschake
ling" kon beginnen.
Aanvankelijk was het „inschakelen"
van geheele groepen en het aanmelden
De belangstelling van stedelingen en pro'
vincialen voor de Amsterdamsche haven
is dit jaar zoo groot, dat het aantal be
zoekers een hoogte heeft bereikt, die tot
nog toe. zelfs vóór den oorlog niet bestond.
Tienduizend toeristen bezoeken dagelijks
de haven en maken rondvaarten door de
Amsterdamsche grachten. De ondernemin
gen, die deze tochten organiseeren. doen
goede zaken en de honderdduizenden, die
dit seizoen de Amsterdamsche haven be
zoeken, zullen in hun woonsteden kunnen
vertellen, hoe Amsterdam, na de verschrik
kingen van den oorlog, thans weer lang
zamerhand er boven op komt en hoe ge
leidelijk aan het scheepvaartverkeer in de
hoofdstad toeneemt.
De bijzondere toeloop van toeristen uit
de provincie, vindt gedeeltelijk zijn oor
zaak in het feit, dat de Veluwe dit jaar in
mindere mate dan vóór den oorlog door de
vacantiegangers uit de steden bezocht
wordt. Er zijn geen fietsen en een tochtje
naar Harderwijk met een daarop aanslui
tende fietstocht is voor de meesten nog
steeds een onbereikbare luxe.
Zelfs Marken en Volendam, die vóór den
oorlog in hoofdzaak door buitenlanders
bezocht werden, verheugen zich thans in
een record-aantal bezoekers uit het bin
nenland. i m«!
Wat het scheepvaartverkeer in de haven
betreft, dit heeft natuurlijk nog lang niet
die hoogte bereikt, welke het voor den
oorlog had. Maar als men de statistiek
beschouwt, constateert men dat een ge
leidelijke stijging merkbaar is, zij het dan
ook met de noodige „ups and downs", als
gevolg van de stakingen en het aantal
schepen, dat in de wilde vaart loopt. Voor
den oorlog bedroeg het aantal binnen
komende schepen in de Amsterdamsche
haven ongeveer 300 per maand. Vorig jaar
Juli bedroeg het aantal 25. terwijl er dit
jaar in Juli 158 schepen de Amsterdam
sche haven binnenliepen. De toestand is
echter zeer onoverzichtelijk zoolang niet
vaststaat hoe zich de situatie in Indonesië
zal ontwikkelen en zoolang er niets be
kend is over de toekomst van het Duit
sche achterland. Immers, het belangrijk
ste deel van de Amsterdamsche scheep-
Groote toeloop van toeristen
vaart bestond uit de schepen, die met de
thans zoo ontbeerde levensmiddelen uit de
Oost onze havens binnenliepen.
Er ontbreekt nog veel
Het vervoer van koloniale producten
naar binten, met name Scandinavië,, het
verkeer naar en van Duitschland, dit al
les ontbreekt thans en de havens van Am
sterdam en Rotterdam kunnen niet ten
voile geëxploiteerd worden, zonder het
verkeer, waarop zij zich vroeger mochten
verheugen.
De 158 schepen, die in Juli de Amster
damsche haven binnenliepen, brachten
ons vele goede dingen. Zoo waren er 10
Amerikaansche „liberty"-schepen met
steenkool, twee schepen met autobanden
(voor de Ford-fabrieken), en een schip
met cellulose en kunstmest. En ten slotte
was er de gewone invoer van stukgoede
ren. Bij dit alles diene men te bedenken
dat de binnenkomende schepen in het al
gemeen kleiner van tonnage zijn dan vóór
den oorlog. Er is een groot aantal z.g.
„kusters" bij en dit maakt het cijfer wat
de tonnage betreft, iets minder gunstig
dan men geneigd zou zijn aan te nemen.
Aangezien onze uitvoer nog zeer gering is,
vertrekken de binnenkomende schepen
met weinig lading, hetgeen natuurlijk niet
het geval was, toen de handel met Indone
sië bloeide.
Het herstel van de haven zelf vordert
langzaam maar zelcer. Er zal zeer binnen
kort 100.000 M3. tankruimte in de petro
leumhaven beschikbaar zijn, hetgeen een
belangrijk resultaat is, wanneer men be
denkt, dat zij geheel vernietigd was en
vóór den oorlog een capaciteit bezat van
185.000 M3. Het groote object, het herstel
van de Coenhaven, zal deze week ter hand
worden genomen. Dan begint de zandstor-
ting voor den dijk, die het bassin moet af
sluiten, waarna de waterspiegel ongeveer
4 M. omlaag zal worden gebracht teneinde
de paalfundeering bloot te leggen en zoo
de herstelwerkzaamheden mogelijk te ma
ken. Het zal echter een kleine twee jaar
duren, voordat de haven weer geheel her
steld is en dan zullen de ontwikkeling der
Indonesische kwestie en de regeling met
het Duitsche achterland de groote factoren
zijn waarvan afhangt, of de Amsterdam
sche haven weer zijn oude glorie zal be
leven.
Hl
t
Zelfs de wiskunde
ET onderwijsmateriaal was zoo van
begin tot einde in den geest van het
nazi-regiem gedrenkt, dat niet alleen dje
allereerste kinderboeken, maar zelfs
volkomen theoretische vakken als meet
kunde er de kenteekenen van droegen.
De sommenboeken stonden vol met op
gaven, die in militaire terminologie ge
steld waren of - aan de strategie waren
ontleend. Al dit materiaal was na de
capitulatie natuurlijk waardeloos en
moest geheel opnieuw worden bewerkt
en uitgegeven.
Het laatste deel van deze onderwij s-
tragedie begon zelfs nog voor het plan
der ..totale mobilisatie", dat in 1944
werd geopenbaard. Jongens van veer
tien en vijftien jaar wei-den .van school
gehaald en in de Volkssturm en andere
formaties van de weermacht onderge
bracht. Verder had, sinds 1942, het nij
pende tekort aan jonge officieren reeds
geleid tot een ontijdig afbreken van
de middelbare school-opleiding. De jon
gens kregen hun einddiploma's zoo
haastig, dat degenen van hen, die den
oorlog hebben overleefd en op het
oogenblik dus omstreeks vijf-en-twin
tig jaar zijn, terug naar school moeten,
■willen zij eenige kans hebben ooit aan
een universiteit te kunnen studeeren.
De einddiploma's van de jaren 1942.
1943 en 1944 zijn categorisch ongeldig
verklaard.
De volkomen ineenstorting van het
onderwijs begon in 1943, toen steeds
meer scholen werden gebombardeerd
of gevorderd om als ziekenhuizen te
worden gebruikt. In 1944 legde de to
tale mobilisatie beslag op de jongens
boven veertien jaar en de veiligheid
gebood de evacuatie van de jongere
'kinderen. Het onderwijzend personeel
was natuurlijk op overeenkomstige
wijze gedund de lokalen, geschikt om
onderwijs in te geven werden steeds
minder en er manifesteerde zich een
tekort, zoowel aan schoolboeken als
aan de meest noodzakelijke dingen:
schriften en potlooden. Het normale
schoolleven kromp in tot een uur of
acht per week en toen de oorlog een
maal Duitsch grondgebied bereikte wa
ren er maar heel weinig scholen in staat
nog eenigszins te functionneeren.
Met de capitulatie kwam de sluiting
van alle scholen en begonnen de geal-
lieerdfc militaire autoriteiten onmiddel
lijk met den moeizamen arbeid van de
zuivering van het onderwijs. De om
vang van dit werk in aanmerking ge
nomen. is het een zeer bevredigend re
sultaat, dat na enkele maanden «e scno-
len langzamerhand weer in dienst kon
den worden gesteld ook al verschenen
lang niet alle leerlingen dadelijk in hun
klas tengevolge van ae uitgebreide eva
cuaties, of door gebrek aan schoeisel of
voedsel
