Helgoland gaat de lucht in
In het land van rozengeur en tandpasta
T reisimpressie
JJmuiden produceert niet alleen vischlucht!
IJmuiden is beroemd en berucht
tegelijk om zijn visch. De faam
straalt den bezoeker tegemoet van
de zilveren lijven der haringen
maar zijn neus wordt onaangenaam
bewerkt door de typische geuren
van de zeebewoners. Dat parfum
hangt over onze heele plaats en als
de Amsterdamsche familie een
uurtje in de Vischhal gedwaald
heeft, zegt de heer des huizes
's avonds tegen zijn eega: „Jasses,
kind, wat een luchie"
Als vergoeding is het prettig, temidden
van exquise wolken parfum te dwalen
of den neus te gast te laten gaan bij
pepermuntolie of „Nuit de Cypre".
Het vreemde is, dat daarvoor niet eens
het Zuiden van Frankrijk opgezocht
hoeft te worden, want een steenworps
afstand van de vischhal kan men zich
verheugen in „het andere uiterste" van
IJmuiden, daar waar de puinhoopen
van de industriewijk den wandelaar
troosteloos stemmen, staat de bakermat
van vele zoete geuren: de Eau de Co-
logne-fabriek.
HISTORISCHE WORTELS.
Even poëtisch als de namen, die men
daar aan de producten geeft, is de ge
schiedenis van het bedrijf.
Er was eens, zoo kunnen we gevoeg
lijk beginnen, een tandarts (toen nog
„Tandmeester" geheeten), die in den
jare 1830 met behulp van kolfjes en
een vlammetje, wat zoetriekende olieën
en andere ingrediënten, tandpoeder fa
briceerde. Zijn naam was Stark en zijn
woonplaats Amstelveen. Dokter hield
zich niet alleen bezig met tanden en
kiezen en derzelver verzorging, maar
uitte zijn artistieke ambities in ver
scheidene etsen en gravures. Toen
bleek, dat het nieuwe tandpoeder af
trek vond. ontwierp tandarts Stark een
prijscourant, die op de huidige fabriek
nog te bewonderen is en waarin de
schrijver-teekenaar-fabrikant in bloem
rijke taal zijn nieuwe product voor
stelt.
In 1880 kwam de pasta in den hul
digen vorm zich aandienen en de zaak
zocht om expansie, welke gevonden
werd in de residentie, waar een kleine
fabriek haar poorten opende.
Het zou te ver voeren, een chronolo
gische beschrijving te geven van den
groei van het bedrijf, voldoende zij,
dat de zaak van den Haag naar IJmui
den verhuisde, waar de Algemeene
Handelscentrale zich erover ontfermde.
COSMETISCHE MYSTIEK.
Het bleef niet bij de tandpasta, maar
ook de toilettafel van Hare Majesteit
de vrouw werd een geregelde afnemer
van het IJmuider bedrijf. Op volle toe
ren draaiend, moest de fabriek in 1942
evacueeren en in Scherpenzeel (Gld.)
werd de zaak op verkleinde schaal
voortgezet. Natuurlijk stagneerde de
aanvoer van onmisbare grondstoffen,
zoodat men zich tenslotte moest be
perken tot de vervaardiging van een
absorbeerende koolstof, waarvoor de
grondstoffen uit het binnenland gere-
quireerd konden worden.
Thans werken de machines nog niet
op volle toeren (fleschjes-, blik- en
grondstof fenproblemen!) maar toch
wordt de Nederlandsche behoefte aan
pharmaceutica en aan toiletbenoodigd-
heden voor een groot deel van IJmui
den uit bevredigd. Zelfs de export is
weer opgenomen (IJslandsche vrouwen
kunnen binnenkort ruiken aan IJmui-
densche parfums!) maar de waagstuk
ken zijn, zooals in iedere industrie,
te*?"0-
We hebben een poosje mogen kijken
bij de tandpasta-fabricage. die per uur
4000 doosjes „er uit slaat we hebben
gezien, met hoeveel zorg een tand
poeder wordt samengesteld en we
mochten even ruiken boven de enorme
eau de cologne-vaten. En overal dook
het woordje „fabrieksgeheim" op als
een kwelduiveltje voor onze nieuws
gierigheid
ASPIRINE AAN DEN
LOOPENDEN BAND.
Een vernuftige machine perst hoofd
pijntabletten, een andere werkt „in het
zwart" en comprimeert koolstof tot
donkere schijfjes. Ginds wordt weer
een paar honderd kilo tandpasta ge
mengd, op een andere afdeeling zorgt
een vernuftig instrument de arbei
ders noemen het een telvork ervoor,
dat er precies twintig tabletten in een
buisje geschoven worden. En de auto
van Van Gend en Loos wordt opgela
den om de veelzijdige kinderen van
het bedrijf over het heele land te ver
spreiden, en om deviezen te vergaren.
GEURENSPEL.
Twintig groote kuipen bewaren de
eau de cologne, die net als jenwer
moet „rijpen" en ons reukorgaan ver
lustigt zich in alle mogelijke en onmo
gelijke geuren. De directeur, de heer
H. Rutgers verklapt, dat het niet alles
reukwater is, wat er blinkt, want de
fabriek krijgt maar 50 procent van
haar voor-óorlogsche kwantum alco
hol, maar wat de Nederlandsche indu
strie thans op dit gebied vervaardigt,
is beter dan voor den oorlog. De juiste
samenstelling van het reukwater is
voor de zooveelste maal een fabrieks
geheim, maai* we krijgen wel te hoo-
Het heele regiment geheimzinnig
heden althans voor ons, heeren
der schepping dat op de toilet
tafel van vrouwlief prijktwordt
onder meer vlak bij huis geprodu
ceerd. Binnenkort wordt er in IJmui
den alweer 25 jaar Eau de Cologne
gemaakt en naar aanleiding van dit
geurende jubileum hebben wij een
bezoek gebracht aan de keuken van
het lekkere luchtje. Hoewel er vele
geheimen door de fabriek waarden
mochten we toch een en ander op-
teekenen, dat den lezer een inzicht
kan geven van deze, voor IJmuiden
zoo vreemde industrie.
ren, dat in één klein fleschje soms 20
soorten doorelkaar komen.
Bezige meisjeshanden vullen de
doosjes tandmiddel, anderen wikkelen
een etiket om de buisjes en met een
roetzwart gezicht staat een verdieping
lager een glunder jongmensch in een
bak met ruwe koolstof te spitten. „Ja,
dat is een heel probleem" vertelt onze
gids „we moeten natuurlijk de witte en
de zwarte afdeeling van ons bedrijf
gescheiden houden". Even denken we
aan een zwarten handel in aspirine,
maai* met een glimlach wordt dit mis
verstand uit den weg geholpen en we
begrijpen, dat de aspirine en de norit-
afdeeling bedoeld worden. De eenige
oplossing is te vinden in nieuwbouw,
maar daarvoor ontbreken de materia
len vooralsnog. Er is echter dankbaar
heid in zijn stem te hooren, wanneer
de heer Rutgers vertelt, hoe op het nip
pertje zijn fabriek gespaard bleef voor
de algeheele verwoesting.
Er wordt wel eens verbaasd gedaan,
over een parfumfabriek in IJmuiden,
maar dat vischlucht en bloemengeur
elkaar niet bijten, hebben we tijdens
ons bezoek kunnen constateeren. Wat
gelukkig is, want zoowel buiten- als
binnenland geven het bedrijf de han
den vol.
SANTPOORT
Santpo orts rijkdom
Er ziin van die plekjes op dit onder
maans che, waar de mensch geen harde
stemmen kan hooren, waar hij bijna
eerbiedig aan voorbij gaat, met de oogen
het schoone beeld van natuur en men-
sdhenwerk indrinkend, zich een moment
lang bezinnend op de gaven, die deze
aaide schenkt, ondanks haar ver
scheurdheid en haar pijnen.
Zoo is er een wegje in Santpoort, dat
telkens weer ontroert door zijn eenvou
dige pracht, een wegje van sintels en
vol ongemakkelijke kuilen. Tegen de
lucht staat daar het silhouet van de
ruïne, met er voor een rijpend koren
veld, goudgeel en glanzend, alsof zoo
juist een brok goud werd geplant in
den donkeren grond. Een man loopt er
langs en zijn gezicht is gewend naar de
volle halmen: met een tevreden lach
pluist hij een aar uiteen om de vette
korrels door zijn ruwe handen te laten
glijden.
De ruïne van Bred erode ziet neer op
het veld met een 9tilte. die uit vroeger
eeuwen werd bewaard en het overblijf
sel van de slotgracht herbergt een wil
de eend, die deze stilte dieper maakt,
als hij is weggevlogen over de boomen
van Meerenberg. Zoo droomt daf kleine
stukje natuur voort, de jaren langs,
zonder gestoord te worden door een na
bij zwembad, waar soms een golf lawaai
over de heining slaat, om dood te loo-
pen op de roestbruine muren van het
slot.
Daar, in den oksel van den weg heb
ik meermalen gezeten en alleen maar
genoten van dat zon weerkaatsend ko
renveld en zijn rijzigen achtergrond.
Nu heeft de zeis het golvend graan ge
veld en stoppels zijn de resten van mijn
kostbaar stukje natuur. De regenluch
ten van een naderenden herfst trekken
hun grijze doeken over den ouden
bouwval en het veld is kaal met de boo
men in reeds afnemende tooi er om
heen. Al was het gloeiende veldje mij
lief, nu straks de roode muren en het
torentje dreigender worden, zal ik ook
nog wel eens even opzien naar dat kos
telijke stukje schilderij aan den voet
van Hollands duin.
J. F.
VELSEN
VOETBAL OP KONINGINNEDAG.
Naar het bestuur van de Oranjevereeni-
ging „Velsen" mededeelt, is door samen
loop van omstandigheden de voetbalwed
strijd van I.E.V.-Kinheim-V.V.B.-combina-
tie tegen Z.F.C. I uit Zaandam gewijzigd
moeten worden.
Men heeft thans een elftal van V.S.V.
bereid gevonden als tegenstander te fun-
geeren.
HET LOONGESCHIL BIJ DE
HOOGOVENS.
In ons vorig nummer meldden wij, dat
de fabriekskernen het loongeschil bij de
Hoogovens in handen genomen hebben en
binnenkort onderhandelingen met de di
recties zouden beginnen. Ons wordt even
wel verzocht mede te deelen, dat dit niet
juist is; niet de fabriekskernen maar de
organisaties zullen alle aandacht aan deze
zaak wijden.
Wat de fiscus ontvangt
De aanslagregeling van de inkomsten
en vennootschapsbelasting en van de beide
vermogensbelastingen is in Juli gevorderd
met f 7 millioen. In Juli werd aan zeker
heidstellingen f 78 millioen ontvangen.
In totaal was eind Juli ongeveer f 1262
millioen aan zekerheidstellingen ontvan
gen. Op dat tijdstip was nog f 748 mil
lioen te vorderen.
De loon-, verevenings- en omzetbelas
ting brachten in Juli respectievelijk f 37.7
millioen, f 14.8 millioen en f 34,4.millioen
op. De opbrengst der invoerrechten was
in Juli iets lager dan in elk der drie voor
afgaande maanden, namelijk f 3.5 millioen.
Het statistiekrecht gaf de hoogste op
brengst van dit jaar, namelijk ongeveer
f 340.000. De hoogste maandopbrengst in
het eerste halfjaar bedroeg f 180 000. Dit
recht geeft een doorloopende stijging te
zien. hetgeen een aanwijzing is. dat in-
en uitvoer zich in opgaande lijn bewegen
De opbrengst der accijnzen komt overeen
met die in voi'ige maanden, met uitzonde
ring van de tabaksaccijns, die vergeleken
bij de hooge opbrengst in het tweede
kwartaal, belangrijk terugliep. Het zegel
recht bereikte in Juli de hooge opbrengst
van f 750.000. De motorrijtuigenbelasting
bracht f 1.8 millioen op. In totaal is in
Juli aan belastingen f 122 millioen ont
vangen. De opbrengst aan niet-kohier-
belastingen in zeven maanden van dit
jaar is f 692 millioen bij een iaarraming
van f 1068 millioen
Loonderving bij militaire keuring
Bij verzuim door een werknemer ter
voldoening aan een oproep voor militaire
keuring moet het gederfde loon over den
eersten keuringsdag door den werkge
ver wordt doorbetaald. Over den tijd dat
de militaire keuring langer dan een dag
duurt, zal een vergoeding worden gege
ven vanwege het ministerie van Oorlog,
uiteraard echter niet aan hen, wier vaste-
week of maandloon wordt doorbetaald.
De keuringsplichtige moet een werkge
versverklaring, van door het ministerie
van Oorlog vastgesteld model, overleggen
aan het hoofd van den indeelingsraad.
Deze werkgeversverklaringen zijn koste
loos verkrijgbaar ter gemeente-secretarie.
De werknemer is verplicht de oproeping
ter keuring aan den werkgever te toonen.
Zij die in 1946 vóór 1 September zijn
gekeurd en reeds eerder om vergoeding
hebben verzocht, kunnen een nieuw ver
zoek indienen bij het hoofd der afdeeling
A III van het ministerie van Oorlog
Een dergelijk verzoek moet vergezeld
gaan van een verklaring van den werk
gever, waaruit blijkt, hoeveel het loon
heeft bedragen gedurende het verzuim en
welk deel daarvan de werkgever voor zijn
rekening heeft genomen.
en daarmee springt een splinter
van het Duitsche Militarisme af
Reeds maanden geleden werd op de
stafkwartieren van de geallieerden be
sloten dat Helgoland, het bijkans onzicht
bare stipje op de Duitsche kaart, zou wor
den vernietigd.
De geschiedenis is getuige geweest van
vele en hoogloopende ruzies om dit rots
eilandje. Ais wij vertellen, dat Helgoland
van 1400 tot heden in vier verschillende
„handen" is geweest, ligt het voor het
grijpen, dat de verwisseling van eigenaar
niet zonder actie verloopen is.
Den vorigen wereldoorlog bleek eigen
lijk eerst goed, hoe belangrijk deze een
zame klip voor haar bezitter was. Duitseh-
land maakte er een grandiooze duikboot
basis van en bestreek hiermee een groot
gedeelte van de druk bevaren Noordzee.
Ook de machthebbers van „das dritte
Reich" zagen het belang van Helgoland
in en deze erkenning werd gemanifesteerd
door den aanleg van een geweldig vesting
complex op en in de rots. De haven werd
een schuilplaats voor U-booten, tallooze
batterijen afweergeschut wezen dreigend
naar den hemel. Op den eersten oorlogsdag
in 1939 was het eiland één vesting. Maar
niet alleen een vesting, ook een radarpost
in het door de Duitsche afweer gebruikte
net.
Bom-vast, dus nutteloos.
Engeland wist, dat de kleine vesting in
de knieholte van Duitschland en Dene
marken zijn oorlogvoering veel 6chade
toebracht maar het wist ook, dat de klomp
graniet zich weinig aan zou trekken zelfs
van de zwaarste bommen.
Reeds tijdens den oorlog rijpte het plan,
Helgoland van den aardbodem weg te va
gen. en zooals gezegd, heeft dit project
eenige maanden geleden vasten vorm ge
kregen., De betrokken, legerautoriteiten
zagen de onmogelijkheid van een slooping
der fortificaties in, daarom werd besloten
verder te gaan en de geheele rots een
voudig op te blazen. Slechts een lage klip,
eenzaam en omspoeld door de Noordzee5-
golven, blijft over van het Duitsche arends
nest waarin reeds zoovele jaren zoovele
kwade plannen werden uitgebroed.
De trein was „afgeladen". Uit alle
coupés puilden de passagiers. Doch op
het perron stonden nog vele gegadig
den. Ze brulden in koor: „Doorloopen,
doorloopen, naar binnen!"
In het binnenste der wagens stond
men op eikaars teenen en tusschen de
banken. Ondanks al deze bezwaren
wurmde zich een zeer dik heerschap
door de dringende menigte heen.
Hij schoof, wrong, perste en duwde,
tot hij voor de lokkende opening van
de coupé stond. Maar toen begon de
misère pas. De opening was officieel
open, doch in werkelijkheid afgesloten
door een aaneengesloten front van rei
zigers, die al binnen waren. Doch dit
scheen voor het dikbuikig heerschap
geen bezwaar. Met groot élan wierp hij
zich op de compacte massa, doch het
resultaat liet niet op zich wachten. Met
dezelfde vaart waarmee hij er instoof,
veerde hij er weer uit. Hij was regel
recht tegen een Amsterdamschen
grondwerker opgetornd.
„Hé fader, je ziet toch datte me fol
benne!"
De dikbuik merkte dat het met
bruut geweld niet ging en paste een
andere tactiek toe.
„Zag heur eens even, zoo spreekt men
een heer niet aan. Schik eens even een
beetje op, ik heb eeh zeer belangrijke
opdracht en kan dezen trein absoluut
niet verzuimen."
Het geaffecteerde spraakje van den
man werkte bij den arbeider verkeerd:
„Soo, heb je soo'n belangrijke op
dracht. Mot je sien dat je em houdt,
dan heb je wat om je an fast te houwe.
Fol is fol!"
„Niet meer instappen. Niet meer in
stappen. We gaan rijden!", maakte de
conducteur een einde aan het conflict.
Het fluitsignaal weerklonk en de trein
zette zich heel langzaam in beweging.
Op dat oogenblik maakte zich uit de
menigte op het perron een meisje los;
jong, zeer knap en kittig. Zij sprong op
de treeplank. Doch de werkman greep
haar vast, duwde hard achterwaax*ts,
waardoor toch nog een kleine ruimte
ontstond en heesch haar naar binnen.
De heer op het perron liet een kern
achtig woord hooren. De werkman
boog zich zoo ver mogelijk naar buiten
en riep: „Hé ïader, wat doe je in de
kou?"
Het antwoord, dat de heer toen uit
stortte, is niet voor publicatie geschikt.
Critiek van advocaten
op bijzondere rechtspleging
In Amsterdam is een commissie van ad
vocaten gevormd, welke zich ten doel stelt
voorstellen tot verbetering van de bijzon
dere rechtspleging te doen. Zij heeft reeds
enkele van haar wenschen kenbaar ge
maakt, o.a. dat aan eiken gedetineerde het
recht toegekend moet worden, zich van de
hulp van een advocaat te voorzien, ook
wanneer de zaak nog niet naar het hof is
verwezen.
De commissie acht het voorts wensene-
lijk, dat aan eiken gedetineerde het recht
gegeven zal worden zich met een request
te wenden tot een in te stellen rechterlijk
college, dat binnen twee maanden beslist
over de verdere gevangenhouding. Hier
door wordt de vervolgende macht volko
men gescheiden van de rechtsprekende
organen.
Naar de meening der commissie is de
maatregel, dat het vermogen van verdacli-
teo onder beheer wordt gesteld in strijd
met de wet. Het resultaat van deze be
paling is, dat in verreweg de meeste ge
vallen zij die onschuldig blijken te zijn,
na hun vrijlating niets meer bezitten, aan
gezien alles is verkocht. Scherpe critiek
heeft de commissie ook op de ministerieele
beschikking, waarbij aan het beheers
instituut het recht wordt gegeven te be
schikken over kleeding en huisraad van
politieke delinquenten. Deze worden hier
door van alles beroofd. De commissie is
van meening, dat het in strijd is met het
recht om te beschikken over goederen van
gedetineerden zonder voorafgaande rech
terlijke uitspraak.
Indonesische treinpassagiers
door electriciteit gedood
Een trein, overvol met Indonesiërs in
feeststemming het was aan den voor
avond van een Mohammedaansch feest
heeft op een overweg te Batavia een
vrachtauto geramd, die tengevolge van
die botsing tegen een mast van de hoog
spanning sloeg. De mast knapte af en de
draden kwamen op het metalen dak van
den propvollen trein terecht. Negen Indo
nesiërs die op het dak van den trein za
ten, werd op slag geëlectrocuteerd. 50 an
deren liepen brandwonden op. vele in ern
stige mate.
Bezwaren legen Londensche
Palestina-conf erentie
De plannen om te Londen een conferen
tie te houden over het Palestijnsche vraag
stuk blijven nog op verschillende bezwaren
stuiten.
Luitenant-generaal Sir Alan Cunning
ham, de Engelsche Hooge Commissaris in
Palestina, heeft aan Jamal Hoesseini, vice-
voorzitter van de Arabische Hooge Com
missie voor Palestina, meegedeeld, dat de
eisch der Hooge Commissie, dat de Moefti
van Jeruzalem de besprekingen over Pa
lestina te Londen moet bijwonen, „moei
lijkheden" met zich meebrengt. De secre
taris van de Arabische Hooge Commissie
heeft daarop gezegd: „indien de Moefti
niet wordt uitgenoodigd. zal de Arabische
delegatie zich van deelneming onthouden."
Verder handhaaft David Ben Gurion. de
voorzitter van het Jewish Agency het
standpunt dat de op het oogenblik door
Engeland gelegde basis voor besprekingen
niet aanvaardbaar is en dat men niet op
de uitnoodiging zal ingaan, tenzij een.
nieuwe basis wordt gevonden.
