Litteraire kantteekeningen
Noodgeld, dat nooit is uitgegeven
Conversieplan van prof. Lieftinck
wordt slecht ontvangen
Wereldnieuws J
Papier van inlandsch stroo
Voetbalprestige van Engeland staat op het spel
r
Bankbiljetten werden in 1944
onder den neus der Daitschers gedrukt
'"P OEN hët er in het begin van 1944 naar
uitzag, dat de geallieerden een poging
zouden ondernemen in het voorjaar van dat
jaar den „Westwal" te doorbreken, wendden
de directies van de bankfirma R. Mees en
Zoonen en van de Rotterdamsche Bankver-
eeniging, zich tot de Kamer van Koophandel
en Fabrieken voor Zuidholland te Rotterdam,
teneinde voor het geval Rotterdam en Den
Den Haag door strijdhandelingen van het
overige deel van Nederland zouden worden
afgesneden te geraken tot het laten druk
ken van een zoogenaamde „ijzeren voorraad"
bankpapier. Aan de desbetreffende besprekin
gen, die geheel in het geheim moesten ge
schieden, namen behalve het provinciaal be
stuur van Zuidholland, tevens de tegenwoor
dige burgemeesters van Rotterdam en Den
Haag deel. Het resultaat was, dat aan een
drukkerij te Rotterdam werd opgedragen tot
een bedrag van dertien millioen gulden aan
noodgeld, in coupures van een, twee en half
en tien gulden, te vervaardigen. De kosten
van het drukken werden door de gemeenten
Rotterdam en Den Haag, alsmede door de
Kamer van Koophandel en Fabrieken voor
Zuidholland gezamenlijk gedragen.
Voor den vorm was intusschen ook toestem
ming aangevraagd tot het laten drukken van
deze bankbiljetten bij den toenmaligen secre
taris-generaal van Financiën, doch toen deze
in Februari van het jaar 1945 liet weten, dat
dit op grond van artikel zooveel van het
„Verordnungenblatt", niet geoorloofd was,
lagen de bankbiljetten reeds langer dan een
half jaar veilig en wel in de kluizen der beide
banken.
rr.
MCK>» SS r' S-SÖ.D
geld Je®
i LU GULDEN
ui»
MEfUZOÖfJcrb f
752661
De achterzijde van een noodgeld-biljet
van één gulden.
Het drukken der bankbiljetten moest na
tuurlijk in het grootste geheim geschieden,
doch ondanks de maatregelen, die men bij de
drukkerij moest nemen om te zorgen dat
niets naar buiten uitlekte en ondanks de
technische moeilijkheden, die men had te
overwinnen, slaagde men er in deze dertien
millioen aan bankpapier in ongeveer een
maand te vervaardigen. Veel hulp werd ook
ondervonden van het Gemeentelijk Electrici-
teitsbedrijf te Rotterdam, dat, zonder een
Maximumprijs voor
aardappelen
7xi
DE kamer VAK KOOPHAW^i' LÏ
M ENFABR.VOORZ-H"
5 BSTAALT AAN^OOt
De voorzijde van een noodgeld-biljet
van één gulden.
nader onderzoek in te stellen, in een periode,
waarin iedereen, die in Rotterdam niet voor
de Duitschers werkte, werd afgesneden, op
grond van de mededeeling, dat de drukkerij
voor een „nationale opdracht" werkte, élee-
trïciteit voor de persen bleef verstrekken. De
controle-bezoeken door Duitschers waren ver
der vele en gezegd kan worden dat de bank
biljetten als het ware onder den neus van de
bezettende overheid werden gedrukt.
De invasie kwam inderdaad in het voorjaar
van 1944, doch de loop der gebeurtenissen in
Nederland gaf geen aanleiding tot de uitgifte
der bankbiljetten. Thans liggen zij nog steeds
in de kluizen der groote bande en in afwach-
van het oogenblik hunner vernietiging.
Verloopen suikerbonnen
Toch nog bewaren!
De Haarlemsehe levensmiddelenbedrij-
ven zijn de laatste dagen bestormd door
publiek, dat probeerde de bonnen 45-5 en
45-6 algemeen (suiker) in te wisselen.
Deze bonnen bleken echter, tot ontsteltenis
van de huismoeders reeds op 10 November
j.l. verloopen te zijn.
Hoe komt het dat zoovelen nog in het
bezit van deze bonnen zijn?
De oorzaak moet gezocht worden in het
feit, dat in de week van 27 October2
November geen suikerbonnen bekend ge
maakt zijn.
Op 3 November werd bon 45 voor suiker
geldig verklaard voor de week 39 No
vember. Als regel blijven de bonnen twee
weken en niet één week geldig. Velen
dachten dus, dat bon 45 ook twee weken
geldig zou zijn, dus tot 17 November.
Daarin zijn ze nu bedrogen uitgekomen.
Zooals het hier is gegaan, zal het ook
wel zijn in andere steden.
De directie van het Distributiekantoor te
Haarlem deelde ons mede dat zij zich met
den Haag in verbinding heeft gesteld om er
op aan te dringen de menseben alsnog sui
ker op die bonnen te geven.
Een toezegging kon niet gedaan worden,
maar men zou overleggen met het Bedrijfs-
schap Suiker.
Het is dus geraden de bonnen nog niet
weg te gooien. Er is een kansje dat ze als
nog geldig verklaard worden.
In Kerkrade heeft de politie een vrouw
aangehouden, die alle distributiebescheiden van
haar gezin aan een Amsterdammer had ver
kocht.
Effecten- en
Geldmarkt
Met ingang van Maandag 25 Nov. zijn
maximumprijzen voor aardappelen vastge
steld en wel op 11 cent voor zand- en 12
cent voor klei-aardappelen. Er komt een
gedwongen afgifte door de boeren.
Zeep voor „vullen arbeid"
Het Centraal Distributiekantoor deelt mede,
Öat de plaatselijke distributiediensten op na
der beltend te maken tijdstippen rantsoen
bonnen voor zeep voor vuilen arbeid zullen
uitreiken. Zij, die in aanmerking komen voot
zeep voor vuilen arbeid, ontvangen voor de
13e periode 1946 en in de le en 2e periode 1947
een rantsoen zachte zeep benevens een rant
soen waschpoeder. Zij, die zeer vuilen arbeid
verrichten, ontvangen voor genoemde perio
den vier rantsoenen zachte zeep en een rant
soen waschpoeder.
Artsen, verpleegsters, enz. ontvangen voor
bovengenoemde perioden rantsoenbonnen
voor huishoudzeep of toiletzeep.
Ambtenaren bevorderd, die lid
van het N.A.F. zijn geweest?
Het Tweede Kamerlid de heer Stapelkamp
heeft aan den minister van Financiën ge
vraagd, of het juist is, dat onlangs bij de
bevordering van een aantal adjunct-commie
zen tot commies en commies-titulair bij den
dienst der Directe Belastingen, met voorbij
gaan van andere ambtenaren met een uit
stekenden staat van dienst, die ook in den
bezettingstijd de regeering getrouw zijn ge
bleven, ambtenaren bevorderd zijn, die in den
bezettingstijd lid zijn geweest van het „Ne-
derlandsche Arbeidsfront". Deze bevordering
van ambtenaren, die in den bezettingstijd lid
zijn geweest van een mantel-organisatie van
de N.S.B. heeft volgens den heer Stapelkamp
in breede kringen van ambtenaren groote
ongerustheid gewekt.
ONREGELMATIGHEDEN IN BEYVARINGS-
KAMP TE LAREN.
In het bewaringskamp te Laren zijn on
regelmatigheden ontdekt. De politie heeft op
last van het departement van Justitie een
onderzoek ingesteld en twee personen van
den bewakingsdienst gearresteerd.
De aardbevingsramp in Chili van j.l. Zondag
eischte volgens offieleele schattingen, tusschen
de zeshonderd en zevenhonderd dooden.
Piloten van het leger die speurtochten boven
het getroffen gebied maken, hebben in het
Quinches district een nieuwe plaats ontdekt
waar de ramp groote afmetingen heeft aangeno
men. Men nam" waar dat op deze plek vele in
boorlingenhutten vernield zijn. In de districten
waar de wegen geblokkeerd zijn hebben leger
vliegtuigen, voedsel, kleeding en medicamenten
uitgeworpen, meldt Un. Press.
Een verkenningsvliegtuig heeft op negentig i
kilometer van Burbank in Californië op een
bil na tweeduizend meter hoogen bergtop het nog
smeulend wrak van een vliegtuig waargenomen.
Men neemt aan dat dit het toestel van de
Western Transport Airline is dat Woensdag in
een sneeuwstorm vermist was gemeld. Het vlieg
tuig had acht passagiers en een bemanning van
drie koppen aan boórd en was op weg van Salt
Lake City naar Los Angeles. De piloot van 't ver
kenningsvliegtuig gelooft niet dat nog inzitten
den de ramp overleefd hebben (Un. Press).
Exchange Telegraph weet uit Jeruzalem te
melden dat volgens een bericht uit Beiroet daar
een vrouw een vüfling ter wereld heeft gebracht.
Honderd geleerden uit 24 landen waar
onder Nederland zullen van 19 tot 26 Novem
ber bijeenkomen in Parijs om den vijftigsten
verjaardag van den dood van den Franschen ge
leerde Louis Pasteur te herdenken.
Hoewel het in feite verleden iaar vijftig jaar
geleden was dat Pasteur stierf, heeft men de
herdenking tot dit jaar uitgesteld in verband
met de groote reismoeilijkheden die verleden
jaar heersehten.
Te New-Delhi is een luchtvaartovereenkomst
geteekend tusschen vertegenwoordigers van de
regeeringen van Amerika en India. Twee spe
ciale routes zijn vastgesteld om te worden ge
ëxploiteerd door de U. S, Airlines en aan de
Indian Airlines zijn rechten verleend om routes
naar Amerika te exploiteeren.
Het conservatieve Fransche dagblad
,,L' Ordre" heeft Churchill er van beschuldigd,
in zijn Dinsdag in het Lagerhuis gehouden rede
tijdens het debat over het antwoord op de
troonrede blijk ie hebben gegeven van een „bui
tensporige vriendschap" voor Duitschland. ..Wij
waren pro-Churchill voor en gedurende den oor
log", aldus het blad, „maar wij zijn het nu heel
wat minder Volgens ,,'L' Ordre" beschouwt
Churchill oorlog als een voetbalmatch: de twee
elftallen leveren een verbitterden strijd en
schudden elkaar na afloop hartelijk de hand.
De effectenbeurs heeft deze week bewogen
dagen doorgemaakt. En het is geen wonder
Want telkens staat de fondsenhouder voor
nieuwe teleurstellingen en calamiteiten, die
hem tot verkoop nopen. Terwijl nog moet
worden afgewacht, welke voor de beurs de
gevolgen zullen zijn van de betaling der Ver-
mogensaanwasbelasting en van de Vermogens
heffing, heeft de tegen het eind van de vorige
week door minister Lieftinck aangekondigde
conversie van staatsschuld op de beurs groote
beroering gewekt.
Dat er conversie zou komen wist men, hoe
wel het de vraag is of de minister door een
eenvoudige verlenging van den looptijd der
bestaande leeningen met' heel wat minder
kosten niet een weinig minder groote bezui
niging zou hebben bereikt. Verder wordt het
als een groote onbillijkheid gevoeld, dat den
bezitter van staatspapier geen rente van 4 en
3'/2 wordt gegund in een tijd, die ook hem'
een voortdurende stijging der uitgaven brengt.
Maar, zoo meent men, als er dan toch conver
sie komen moet en de minister per sé een
rentevoet van ten hoogste 3 voor de Ne-
derlandsche staatsschuld wenscht, mag ook
worden geëischt, dat conversie en uitgifte op
de gebruikelijke voorwaarden geschieden.
Dit nu is ditmaal niet het geval.
De minister is uiteraard aan de voorwaar
den der bestaande leeningen gebonden en
kan maar niet zoo de rente tot 3 verlagen.
Dit moet via de aflossing van oude en de
uitgifte van nieuwe leeningen geschieden,
hetgeen dan ook het geval is, echter, wan
neer men niet genegen is voor de opbrengst
der oude obligaties nieuwe te nemen, wordt
die opbrengst op een geblokkeerde rekening
geboekt en wel gedurende vijf jaar en tegen
een rente van Vs
Dit is dus geen vrijwillige conversie meer,
bier moet van een gedwongen conversie wor
den gesproken, welke naar veler meening op
zich zelf nog te verdedigen zou zijn, als alle
aangeslagenen in de vermogensbelasting rela
tief eenzelfde bedrag aan staatsfondsen be
zaten.
Dit is natuurlijk niet het geval. Terwijl de
een staatsfondsen voor zijn geld kocht, gaf
een ander de voorkeur aan industrieele obli
gaties en aandeelen, een derde kocht huizen,
weer een ander hield zijn geld grootendeels
Ijquide. Maar zij, die den Staat hun geld toe
vertrouwden, zien zich thans gedwongen met
een conversie hunner stukken in 3 obliga
ties genoegen te nemen op straffe van ge
durende vijf jaar niet over hun geld te kun
nen beschikken en gedurende dien tijd een
rentevergoeding van Va te ontvangen.
Men is op de beurs niet minder slecht te
spreken over de mededeeling dat de nieuwe
3 obligaties niet bij uitloting zullen wor
den afgelost, doch door inkoop beneden pari.
Tegen een dergelijke practijlc, die in het ver
leden ook door enkele ondernemingen gevolgd
werd, is men in de financieele wereld steeds
fel gekant geweest, omdat de debitrice daar
bij van de voor den koers harer obligaties
ongunstige omstandigheden te eigen voor-
deele gebruik maakt. Men zegt wel, dat de
Staat hier speculeert op zijn eigen insolventie:
immers hoe meer de obligaties in koers dalen,
hoe grooter zijn voordeelen zijn.
Staatsfondsen waren begrijpelijkerwijze
flauw deze week, vielen tot 99 en waren
verder gevallen, als er van regeeringswege
geen steun was verleend, tot welken steun
vermoedelijk ook hebben bijgedragen de aan-
koopen van hen, die de obligaties voor be
lastingbetaling kunnen gebruiken. Heel de
fondsenmarkt was trouwens in het begin der
week diep onder den indruk, zoodat voor de
leidende fondsen vrij scherpe koersdalingen
voorkwamen, welke later weer eenigermate
werden geredresseerd.
Nieuwe onrust is ook gewekt door de mede
deeling van de Koninklijke, dat zij 1700 „be
smette" aandeelen op de zwarte lijst heeft
geplaatst, zoodat deze onverkoopbaar zijn.
Een enkele particuliere vereeniging heeft,
naar wij vernemen, ook reeds geweigerd los
bare obligaties uit te betalen.
MAAR: toch deviezen moeilijkheden
f^AAR aanleiding van verschillende ge-
ruchten over de enorme mogelijkheden
van een nieuw procédé, volgens hetwelk
papier, of liever gezegd de daarvoor be-
noodigde cellulose, uit stroo wordt gefa
briceerd, zijn wij eens gaan praten met de
directie van Van Gelder's papierfabrieken
en het bleek, dat deze geruchten schrome
lijk overdreven zijn.
Reeds in den oorlog, toen men niet vol
doende houtcellulose kon krijgen, werd
volgens het bi-sulfiet proces, stroocellu-
lose gefabriceerd. Deze cellulose was van
behoorlijke kwaliteit, doch had het nadeel,
dat zij flink gebleekt diende te worden,
waar veel chloor voor noodig was.
In Juni 1946 maakten eenige papier
experts een studiereis naar de Vereenigde
Amerikaansche mijnwerkers
dreigen weer met staking
De Amerikaansche regeering heeft gis
teren besprekingen gehouden met mijn
werkers en mijneigenaren in een poging
een dreigende mijnwerkersstaking voor het
eind van de maand te voorkomen. De voor
zitter van den mijnwerkersbond, John L.
Lewis, verklaarde dat de 400.000 leden van
zijn vakvereeniging het werk zullen neer
leggen wanneer hun eischen voor een
nieuw collectief arbeidscontract niet wor-,
den ingewilligd.
Ondank is 's werelds loon
Voor de Groninger rechtbank stond de 34-
jarige koopman J. S. te Groningen tereebt.
S, heeft tijdens den oorlog met geva'ar voor
eigen leven veel personen hulp verleend en
talrijke Joden van een wissen dood gered. In
het voorjaar van 1943 heeft hij de Joodsche
familie G. aan een veilige onderduikplaats
geholpen. De familie kwam veilig door den
oorlog, haar bezittingen gingen echter ver
loren. Meubelen en huisraad werden door
den S. D. in beslag genomen, met uitzonde
ring van eenige Perzische kleedjes.
S. verkocht deze kleedjes voor 4000,
welk bedrag hij besteedde, om een andere
ondergedoken familie en de familie G. te
helpen.
De heer G. ontstak na de bevrijding in
hevige woede, toen hij hoorde, dat de kleed
jes verkocht waren. Hij diende een aanklacht
tegen J. S. in.
De officier van Justitie ze.ide dat de zaak
was voorgekomen op herhaald aandringen
van G. Op formeele gronden eischte de offi
cier 1,— boete.
De verdediger, mr. M. Polak noemde het
zeer tragisch, dat iemand, die zijn leven te
danken heeft aan den man die hem met inzet
van eigen leven geholpen had. nu dezen man
laat vervolgen, louter uit geldhonger.
De rechtbank ontsloeg den heer J. S. van
rechtsvervolging.
Staten en zij zagen daar experimenten
waarbij stroocellulose vervaardigd werd
volgens het monosulfiet proces. De zeer
behoorlijke resultaten, die verkregen wer
den, sterkten hen in de overtuiging, dat
dit procédé ook in Holland toegepast kon
worden. De verkregen papiervezel was
sterker en de cellulose kon makkelijker ge
bleekt wordtn, dan die, verkregen volgens
het bisulfietproces.
Men neemt thans bij de papierfabrieken
van Van Gelder sedex-t eenige weken proe
ven volgens de nieuwe methode en zoowel
voor fijn papier als krantenpapier zijn de
resultaten zeer bevredigend. De groote
moeilijkheid is echter-, dat de benoodigde
chemicaliën en wel voornamelijk kaliloog
of natronloog uit het buitenland moeten
komen. Weliswaar maakt Boekelo natron
loog, maar in veel te kleine hoeveelheden,
om bij een eventueele productie op groote
schaal van stroocellulose, de behoefte van
de papierindustrie te kunnen bevredigen.
De deviezenwinst verkregen door het
gebruik van stroo, dat niet geïmporteerd
hoeft te worden, - wordt dus weer teniet
gedaan door de uitgave van deviezen voor
aankoop van kaliloog. Men kan er echter
van verzekerd zijn, dat alle mogelijke
moeite gedaan wordt, om een methode te
vinden, waarbij de buitenlandsche chemi
caliën niet noodig zijn. Dan zou er inder
daad gesproken kunnen worden over een
mogelijke verbetering voor de Nederland-
sche papiersituatie.
Over Muziek
Moderniteit
Het
avontuur
van Thomas Toverbal
Tekst van Bep Smits, met
tekeningen van J. Giesberts
2. Het avontuurdat Thomas Toverbal
beleefde, speelde zich af in de omgeving
van Roomhoorn, de hoofdstad van Luilek
kerland. Het was een vrolijk stadje, dat
dicht aan de Citroenzee lag. Op de nabu
rige Flikjes-eilanden hadden enkele voor
name Roomhoornsche ingezetenen hun zo
nt er ver blijven. Voor de kust dobberden
kleine visserspinken, die dagelijks een
overdaad van de héérlijkste en zeldzaam
ste vissoorten aan land brachten, want
onuitputtelijk bood de zee haar rijke gaven
aan het kleine Luilekkerland. Aan de land
zijde werd Roomhoorn grotendeels ingeslo
ten door het Gruttengebergte. Daar ont
sprongen kleine witte melkbronnen en gle
den beekjes van zoete limonadestroop de
berghellingen af. Over kristalheldere wa
tervallen waren slanke bruggen van zoet
hout gespannen. Van de Krententop, het
hoogste punt van het Gruttengebergte, had
men een schitterend uitzicht op het kleine
lustoord en zijn omgeving. Rondom het
statige, volkomen ronde Beschuitplein, la
gen de huizen met Imn kleurige daken
luchtig verspreiden koesterden zich be-
hagelijk in de gulle stralen der gouden zon,
die nóóit ophield te schijnen boven dit
landje van weelde en overvloed!
Het. is thans zeker, dat de aanstaande wed
strijd EngelandNederland als een „full in
ternational" beschouwd zal worden, schrijft
de Daily Mail. Hieruit kan de conclusie ge
trokken worden, dat men die opvatting voor
dien niet heeft gehuldigd en dus de kans
heeft bestaan, dat Engeland niet zijn sterkste
team tegen Nederland zou opstellen. De En
gelsche pers is nu echter bezig te eischen,
dat de keuze-commissie ook inderdaad de
sterkste ploeg van het oogenblik tegenover
Nederland opstelt. Waarschijnlijk is dit een
gevolg van de nederlagen die den laatsten
tijd door Engelsche profclubs tegen continen
tale vereenigingen geleden zijn.
Het voetbalprestige van Engeland staat op
het spel en het land heeft de kans door een
goede overwinning op Nederland te toonen,
dat het alsnog leider van het wereld-voetbal
is.
Hieruit blijkt, dat Nederland een zeer sterken
tegenstander tegenover zich kan verwachten
te Huddersfield. Over het algemeen wordt de
meening gehuldigd, dat Finney zijn plaats weer
aan Matthews zal moeten afstaan. Dat de
keuze-commissie in moeilijkheden zit, na den
wedstrijd te Manchester. Us op te maken uit
het feit. dat de samenstciHr.g van het Engel
sche elftal telkens weer is uitgesteld en eerst
Maandag te Sheffield bekend gemaakt zal(
worden.
Zeker van hun plaats in het F.ngelsche elf
tal zijn doelman Swift, linksbinnen Mannion,
middenvoor Lawton, spil Franklin en rechts
half Wright, alsmede rechtsback en aanvoer
der Hard wiek. De keuze der overigen is nog
niet zeker. maar op een enkele uitzondering
zeer waarschijnlijk. Linkshalf Coekburn
heeft, naar waarnemers beweerd hebben, zeer
zwak gespeeld in Manchester en vele experts
gelooven, dat nu eindelijk de tijd is aange
broken om den ouden rechtsbinnen Carter te
vervangen door een jongeren collega.
Volgens de Daily Mail zullen mogelijke
plaatsvervangers gekozen worden uit John
stone (Blackpool). Mullen (Wolves), Hagan
(Sheffield United) en uit de backs Swift (Shef
field Wednesday) en Shinwell (Sheffield Uni
ted).
De keuze van Hagan en Shinwell als plaats
vervangers van Carter en Scott zou inderdaad
een versterking van het Engelsche team be-
teekenen. Maar men vermoedt niet, dat. de
keuzecommissie tot dergelijke drastische
maatregelen zal overgaan.
Er is weer een spoorboekje
Het vouwblad van de Nederlandsche Spoor
wegen is vervangen door een spoorboekje.
Het nieuwe heeft nog niet de gedaante van
het voor-oorlog'sche, maar het zal toch met
belangstelling worden ontvangen. Het boekje
zal vermoedelijk eerst in Maart 1947 door een
ander vervangen worden.
HILVERSUM I, 301.5 M.
13,00. 20,00 en 23.00 uur Nieuws. 17.05 Dans-
orkest van Boyd Bachman. 17.30 Om en nabij de
twintig. 18.15 Piano-duo. 13.30 Nederlandsche
strijdkrachten. 19.00 Amsterdamsch Strijkkwar
tet. 19.30 VPRO ...Tong is ons harte". 19.45 We
deropbouw. 20.08 Dingen van den dag. 20.20 Dolf
van der Linden en zijn metropole-orkest. 20.50
Socialistisch commentaar. 21.05 Brieven aan
iedereen, 21.30 Jane E,yre. 22,05 Gevarieerd pro
gramma. 23.15 Hobby-boek. 23.30 Filmmuziek.
HILVERSUM II, 415.5 M.
19.00, 20,00 en 22.00 uur Nieuws. 17,00 Voor de
jeugdige luisteraars. 18.15 Journalistiek week
overzicht. 18.35 R.K. Gemengd koor Heemstede.
18,50 's Avonds als ik slapen ga. 19.15 Joseph
Schmidt, 19,30 Buffalo Bill. 20.05 De gewone man
zegt er 't zijne van. 20.15 Wie weet hoe deze
plaat heet. 20,30 Lichtbaken. 21.00 R.K. Koor
„Jubilate Deo". 22.15 Katholiek nieuws. 22.30
Opvoedkundige problemen. 22.35 Avondgebed.
22.55 Symphonie n.o. 29 in A gr. t. Mozart. 23.15
Orkest Jaap Meyer. 23,45 Bioscooporgelspel.
ZONDAG
HILVERSUM 301.5 M.
8.00. 13.00, 20.00 en 23.00 uur Nieuws. 8.15 Gra-
mofoon; 8.30 Voor den tuin. 8.45 Sylvester-trio.
9.15 „De beginneling en zijn aquarium". 9.30
Gramofoon. 10.00 Mr. Waslander over „neutra
liteit". 10.15 Omroepkamerorkest. 10.40 In den
tuin der poëzie. 11.00 Triangel. 12.00 Gramofoon
(Gerswin-programma). 12.30 Zondagclub. 12,40
Potgieser's super-ltoorklas te Beverwijk. 13,15
Les gars de Paris. 13.50 De spoorwegen spreken.
14.05 Boekenhalfuur, 14.30 Omroep-orlcest. 15.20
Filmpraatje. 16.00 Wat vrouwen op het hart heb
ben. 16.10 The Skymasters. 16.40 Sportflitsen.
17,00 Half uur G.G. Cabaret. 17.30 Oome Keesje.
18.15 Sport. 18,30 Nederlandsche strijdkrachten.
19.00 Prot. Studiedienst. 20.15 „Waltztime" 20.45
Hersengymnastiek. 21.15 Gi-amofoon. 21.25 „Paul
Vlaanderen grijpt in". 22.05 Bachcantate „Der
Streit zwischen Phöbus und Pan". 23.15 Orgel
spel Pierre Palla, 23.45 Gramofoon.
HILVERSUM II, 4X5.5 M.
8.00, 9.30, 13.00, 19.30 en 22 uur Nieuws. 8.15
Hoogmis. 10.00 Dienst uit de Ger. Kerk te Ben-
nekom. 11.30 Gramofoon. 12.15 „In 't Boeckhuys".
12.30 Lunchconcert. 13.30 Prof. dr. J. B. Kors.
13.50 Orgelspel. 14.00 De Gooische kring. 15.45
Voetbalwedstrijd te Rotterdam. 16.15 Jo Vincent
zingt (gr.). 17.00 Dienst uit de Ev. Luth. Kerk te
Hilversum. 18.30 Koorzang. 18,45 Fransche Orgel
muziek. 19.15 „Kent gij den Bijbel". 19.45 R.K
boeren- luindersbond. 20.00 Biddend leger. 20.25
„Uw rijk kome". 20.55 Cavalleria Rusticana. 22.35
Avondgebed. 22.50 Gramofoon, 23.00 Promenade
trio. 23.30 Don Kozakkenkoor (gr.).
Laatste oefening van het
Voorloopig Ned. Elftal
Op den derden Zondag van de maand No
vember staat al vele jaren de voetbal-compe
titie in de eerste klas voor een belangrijk
deel stil, ter gelegenheid van den wedstrijd
tusschen het Rotterdamsch elftal en een na
tionale ploeg om den gouden onafhankelijk
heidsbeker. In 1913 heeft het gemeentebestuur
van Rotterdam een wisselprijs beschikbaar
gesteld, welke dat jaar in het bezit kwam
van den Rotterdamschen Voetbalbond door
de overwinning van 32 op een bondselftal.
Behalve in 1915, toen VOC 't terrein beschik
baar had gesteld, wordt de jaarlijksche strijd
op Spangen gespeeld.
De wedstrijd van morgen is belangrijk, om
dat de tegenpartij, het voorloopig Neder-
landsch elftal, de laatste oefening houdt vóór
de ontmoeitng in Huddersfield. De vorige
oefenpartijen leverden geen bevredigende re
sultaten op.
Het programma voor Haarlem en omgeving
bevat enkele belangrijke wedstrijden. In de
tweede klas ontmoeten RCH en De Spartaan
elkaar, de elftallen, welke tot heden resp.
vijf en vier punten hebben veroverd. De Ken-
nemers verkeert eveneens in een moeilijke
positie. Het krijgt bezoek van het leidende
Zeeburgia en moet winnen, om gelijk te blij
ven. HBC zal tegen OSV hoogstens een ge
lijk spel kunnen bereiken. Als resultaat van
Velsen—Watergraafsmeer kan verdeeling der
punten worden verwacht.
De strijd om de leiding in de derde klas B
is ook morgen spannend, Ripperda krijgt be
zoek van Schoten: de verliezende partij raakt
achterop. Zandvoortmeeuwen kan op eigen
terrein van RKVVA winnen en ziet dan be
langstellend uit naar den uitslag van De
MeteoorIVV. In 3a staat de ontmoeting
AhrendsBloemendaal op het programma. De
gasten hebben geen gemakkelijke taak. In
district 2, derde klas A zal HFC het vermoe
delijk tegen Blauw Zwart niet kunnen bol
werken of de ploeg moet zich herstellen en
HillinenTYBB is van groot belang, aange
zien het winnende elftal tot de kopgroep blijft
behooren.
In het Noordersportpark wordt de vriend
schappelijke wedstrijd Stormvogels—EDO
gespeeld.
Woensdag is altijd een extra feestelijke dag voor de juniores van de voetbalvereeni-
ging „Haarlem". Niet alleen hebben zij dan een vrijen middag van school, maar
bovendien wacht hun dan op het voetbalterrein een van Neerlands grootmeesters van
het bruine monster", Kick Smit. lederen Woensdagmiddag besteedt Kick Smit een
paar uur aan het geven van college in de voetbalkunst aan zijn jonge vrienden. Smit
junior kijkt lachend toe hoe zijn vader een lesje geeft in koppen.
Moderniteit is niet iets nieuws. In alle
tijden der muziekgeschiedenis zijn perioden
van moderniteit te vinden. In een dergelijk
tijdperk verschoven een of meer muzikale
elementen (rythme, metrum, melodie, har
monie) van plaats op het tooneel der com
positie; het een trad meer op den voor
grond en verdrong dan het ander. Dit ging
meestal gepaard met uitbreiding van ter
rein voor 't eene en verandering van ge
bruik van het andere element. In 't alge
meen kan men zeggen dat het gebied der-
harmonie van de middeleeuwen tot en met
Bach zich voortdurend uitbreidde, maar
dat in datzelfde tijdperk de rythmiek ver
armde en ondergeschikt raakte aan het
metrum. Zoo zijn er in verschillende
eeuwen verschillende veranderingen ge
komen; een goed musicus zal echter nooit
kunnen zeggen dat het altijd verbeteringen
waren. Was dit wèl zoo dan zou de muziek
uitsluitend vooruitgegaan zijn. Ik geloof
dat Josquin des Prés (1450-1521) belang
rijker zaken heeft gepresteerd dan Hinde-
mith (geb. 1895); toch beschikt Hindemith
over een veel uitgebreider muzikaal mate
riaal, met zeer veel vernieuwingen. Josquin
des Prés profiteerde van alle evoluties die
zijn voorgangers bereikt hadden, maar hij
overtrof hen door den inhoud zijner mu
ziek, niet omdat hij nieuwer was. Dit be-
teekent geen verkleining" der vernieuwers,
maar een principieels bepaling dat de
waarde van een werk in laatste instantie in
den (nooit geheel te verklaren) inhoud
ligt, en niet in de mate van nieuwheid.
Is moderniteit alléén nieuwheid? Het
moeilijke, veel gebruikte woord wordt
meestal wel aangewend om aan te geven
dat een compositie „nieuwe" samenklan
ken, „nieuwe" rythmen, enzoovoort bevat.
Velen gaan terecht wat verder en omvatten
er óók mede karaktertrekken welke op
nieuwere levensopvattingen wijzen. Voor-
vele muziekliefhebbers beteekent het woord
iets afschrikwekkends, voor vele anderen
waarborgt moderniteit positieve, absolute
muzikale waarde. Ik veroorloof mij aan te
nemen dat zij allen ongelijk hebben en dat
het prikkelige woord ten opzichte der
waarde geheel waardeloos is.
De Sonatine van Ravel was in zijn tijd
modern; het stuk heeft nog zijn volle
waarde; maar niet omdat het in 1905 mo
dem was; wel omdat het in zich zelf een
duurzaam karakter heeft. Het c-mineur-
pianokwartet van Gabriel Fauré is nooit
modem geweest, bevatte geen „nieuws",
maar mag als een klassiek meesterwerk
vereerd worden, nu evenzeer als in den
tijd toen het pas verschenen was. Na
Richard Wagner hebben meesters als
Bruckner en César Franck in het muzi
kale „materiaal" van den demonischen
KLingsor gewerkt, zij waren in de barre
macht van zijn „vernieuwingen", nochtans
waren zij zichzelf, en hun werken blijven
bestaan door hun statische kracht en niet
door de toenmalige moderniteit van
Wagner.
Claude Debussy was een vernieuwer; dat
wil zeggen: de aard van zijn muzikale
wezen eischte andere vormen van harmo
nie, melodie en rhythme en zonder ooit
iets voorop te zetten voltrok hij door- in
tuïtieve zekerheid veranderingen in het
wezensbeeld der muziek. Hij wilde niet
modern zijn, maar was zichzelf; en hier
hangt alles mee samen. Toen de vernieu
wingen van Debussy bekend waren,
schreef de oudere Fauré onder andere een
Trio, dat ouder van stijl was dan Debussy's
muziek; het edele werk eischt echter onze
volle bewondering omdat het zichzelf is;
geen nieuwheid zou als kleed om dezen in
houd passen. De vernieuwingen van Arnold
Schönberg zijn nu geanalyseerd en gere
gistreerd, maar ik ben er niet van overtuigd
dat zijn muziek veel beteekenis heeft.
Historisch beschouwd bestaat de muziek -
geschiedensi uit groepeeringen van ver
nieuwingen, en men zou zonder deze wijze
van beschouwing de historie miskennen;
intusschen is de geschiedenis der Muziek
als geesteshistorie nog iets anders dan een
registratie van vernieuwingen. De historie
bewijst de duurzaamheid van statische
machten in wisselende persoonlijkheden,
en wie gaarne aan historische ontwikkeling
denkt, kan weten dat een „vernieuwing"
soms zelfs door herstel geschiedt. Weten
wij niet dat de verhouding van de harmo
nie tot de melodie bij Debussy een herstel
beteekent van in vroeger eeuwen erkende
waarheden?
Oorspronkelijke vondsten worden niet
altijd gedocumenteerd door nieuw klank
gebruik, evenmin als bekende geluiden al
léén oude mededeelingen doen.
Het is curieus hoe vele muziekliefheb
bers zich moreel aan verleden, heden of
toekomst in de muziek verplicht voelen.'De
gelukkigen zijn toch zeker zij die vrij zijn
en hun ooren kunnen spitsen naar wat in
onbevangen klank wordt uitgezongen. „Van
hart tot hart" was Beethoven's belijdenis.
Zei de componist iets nieuws hiermee? Dit
mag het symbool heeten van zijn stijl, die.
materieel niet veel verschilde van den
ouden Haydn. Voor componisten, uitvoer
ders en hoorders komt het er niet op aan
conservatief of modern te zijn; het komt er
op aan vrij te zijn.
HENDRIK ANDRIESSEN
COLA DEBROT: „Bid voor Ca-
mille Willocq". Serie De Eik, J. M
Meulenhoff, Amsterdam.
Het valt me moeilijk eraan te ontkomen:
eigenlijk huiver ik voor een boek als dit. Niet
zoozeer vanwege de angstsuggestie, die de
schrijver in ons wil wekken, nog minder om
het disharmonische, de problematiek die nu
eenmaal het deel is van allen die hun weg tot
het leven innerlijk moeten bevechten. Ik hui
ver voor zulle een boek omdat deze voorliefde
voor het, aan zielszieke grenzende, „geval"
in onze dichtkunst al lang in zwang ook
ons proza gaat binnendringen. En nóg zou ik
vrede kunnen hebben met deze neiging tot
het duister-angstige, dat nu eenmaal een tee-
ken des tijds is, als dit boek zich in ander
opzicht onderscheidde: door eigen toon, visie,
compositie of wat ge wilt. Ik heb er onbe
vooroordeeld naar gespeurd, omdat ik Debrot
als dichter zoozeer weet te waardeeren, maar
ik ben teleurgesteld gebleven over de gan-
sche linie.
Ook als proza-schrijver heeft Debrot ik
denk aan zijn novelle „Mijn Zuster de Nege
rin", destijds, als ik me wel herinner, in
„Forum" gepubliceerd verwachtingen ge
wekt. Maar met dit boek is hij beneden zijn
maat gebleven. Traditioneel zijn veelal zijn
beelden, twijfelachtig is soms de beeldspraak.
Telkens moeten bloedlooze clichés, waarin ik
met geen mogelijkheid gelooven kan, te hulp
worden geroepen om ons te overtuigen van
wat zegging noch inhoud vermogen: een
„angst" is herhaaldelijk „ontzettend", „ver
schrikkelijk" of „vreeselijk" Zelfs de „van
angst verwrongen trekken" laten na indruk
op mij te maken. Kuiert men werkelijk
door een (décor-achtig-blijvend) Parijs met
„van schrik verstarde oogen"? Aanvaardt ooit
een mensch de plechtige duivelsuitbanning.
terwijl hij zichzelf voorkomt „een doosje met
een duveltje" te zijn? Als Debrot de gekleur
de linten der missalen vergelijkt met „vlag
gen in een provinciestadje op stille Zondag
middagen" word ik werkelijk argwanend. Ik
mag niet aannemen, dat dit boek is bedoeld
als een lichtzinnige grap, ik wil en blijf ge
looven in den ernst van dezen auteur. Maar
dan valt het me moeilijk van het welbekende
„getemperde licht dat door gebrandschilderde
vensters wordt gezeefd" te lezen en dan nóg
aan te nemen dat dit boek niet gemaakt,
maar beleden is, beleden met die aandoening
des harten (hoezeer ook bedwongen) waaruit
alleen een kunstwerk voortkomt,
Camille Willocq is een gespleten natuur cn
de figuren om hem heen moeten natuurlijk
worden gezien als gestalten van zijn noodlot
tig innerlijk. Daar is zijn vriend Lucien Nox,
een dichter die zichzelf verteert door den
gloed van zijn hart één die den ondergang
is prijsgegeven, omdat zijn ziel meer naar
den dood dan naar het leven is toegekeerd.
Zijn lach als een gruwelijke grimas zou, vol
gens den schrijver, dezelfde zijn als de raad
selachtige, nimmer doorgronde glimlach van
Da Vinci's Gioconda: een „kunstenaarsglim-
lach", de sphinxlacb van een Satan met wien
deze moderne Faust opnieuw een pact schijnt
aangegaan te hebben. Dat is één aangezicht
van Camille. Het tweede is dat van een zoe
ker naar verlossing, als monnik eerst, dan als
student, die eens zijn leven hoopt, te bevesti
gen in het sociale beroep van medicus en in
een huwelijk met de geliefde van zijn jeugd.
En tusschen die belden staat de angst, de
onmacht het „Sphinxraadsel van het Leven"
op te lossen twee zielen in één vleeschelijke
menschenwoning: ben „hier" en „daar" niet
'ehuis zijn, een kwellende twijfel naar twee
kanten. Zoo kon het dan ook gebeuren, dat
le liefde voor Emmanuèle, de onschuld, niet
ontbloeien wilde „Ik bewoon geen vast ge
bied, ik reikhals naar de aarde als ik in den
hemel en naar den hemel als ik op aarde
ben", bekend Camille. Of anders gezegd: zoo
lang ik Camille ben, lokt mij Nox en ben ik
Nox dan verlang ik naar Camille. Een folte-
rend dilemma des harten, inderdaad. Maar
hier blijft het constructie, hoogstens een opzet
die pas tot zijn recht had kunnen komen in
een roman, maar ontoereikend is voor de zoo
strenge eischen welke een novelle stelt. Père
Lafitte, de priester, dien ik zou kunnen zien
als Camille's geweten, zijn innerlijke raad
gevende stem kan ik hem gelooven? Na
tuurlijk, alle figuren in dit boek hebben hun
symbolische, psychische beteekenis. Maar ze
blijven meerendeels te vaag van lijn om meer
te worden dan een ziele-puzzle
Interesseert het den lezer nog, dat Camille
eindelijk het leven van zijn vriend Nox op
neemt en dat Nox zich afzondert in het kloos
ter, waaraan Camille eens ontvluchtte? Neen,
er is niets veranderd (en dat is ook sclvrij-
ver's bedoeling, dunkt me), ook niet als Ca
mille in Amerika als beroemd chirurg nóg het
jeugdwerk leest van Lucien Nox: Le sourire
du eadavre
Camille's moeder bidt voor het zieleheil van
haar zoon. Ik zou het niet mèt haar kunnen
doen: ik geloof niet aan Camille Willocq, on
danks mijn waardeering voor Debrot.
C J. E. DINAUX.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 16 NOVEMBER
Begijnhofkapel: Wim Povel, 20 uur. Pavil
joenslaan: Openluchtmeeting N.V.V., 15 uur.
Stadsschouwburg: Erf gemsjagers, 20 uur (Ned.
Volkstooneel). Rembrandt: Grijze oogen (18 j.).
Palace: Zeebonken (14 j.), Luxor: De man met
het ijzeren masker (14 j.). Deze drie: 14.00 16.15,
19.00 en 21.15 uur. Frans Hals: De blauwe sluier
(a. 1.) 14.00 16.30, 19.00 en 21.15 uur City: North
of Shanghai en Sportparade (14 j.) 14.15 16.30,
19.00 en 21.15 uur. Spaarne: Verloren in dé Wil
dernis (II) 19,00 en 21.15 uur.
ZONDAG 17 NOVEMBER
Stadsschouwburg: Aerdenhout's Kindertoon eel,
Asschepoetster, 14.15 uur; „Erfenisjagers", 20
uur. Geboutv Cultura: Wijdingsmorgen „Harmo-
nia", 10.30 uur.
MAANDAG 18 NOVEMBER
Stadsschouwburg: Zweedsoh Danstheater, 20
uur. Brinkmann: Openbare Spiritistische avond,
20 uur. Bioscopen: Zondag en Maandag als
Za,terdag,
