C
mm
J
Litteraire kantteekeningen
Bezoek aan
Hitler's bunker
De radlio geeft?
Panda en de Meesterdief
Wereldnieuws
Zaterdag 11 Januari 1947
2
Hoe Berlijn er thans uit ziet
Moltke en Bismarck staan nog
arrogant in den
Tiergarten
pangpang
vervolgens
(Van onzen specialen verslaggever)
YXflJ gaan dus naar de ReichsRanzlei.
Dat wil zeggen naar wat eens de
Reichskanzlei was. Want wat er nu nog
staat van dezen imposanten bouw zijn mu-
rcn-met-niks-er-achter. De Russen zijn
bezig er de marmerplaten uit te halen,
eenige werklieden zijn aan het opruimen
en een stokoude vrouw die om de tien mi
nuten een lepel puin een meter verder
neervleit; leidt mij rond. Ik denk aan het
verleden en ik herinner mij alles weer; ik
zie die Teutoonsche pracht en praal weer
voor mij. Ja, ja: zóó moet destijds het pa
leis van niemand minder dan Zeus eruit
hebben gezien!
En zoo was het in Hitler's bunker in
den tuin, twaalf meter onder den grond
Iniet anders. Kamertjes van vier bij vier.
De grooie man had niet te klagen w^it er
was warmte, water en licht en bovendien
hield Eva Braun hem gezelschap. Mij dit
realiseerend dacht ik aan een uitspraak van
een latijnsch schrijver die eens en de
man- was een gróót psycholoog! den
schoonen zin schreef: „Amare ei sapere vix
Deo conceditur" of te wel: „Beminnen en
zijn verstand bij elkaar houden staat nau
welijks in de macht van een God"
Voor dezen bunker stond een soldaat die
tenslotte een Rus bleek te zijn. Ik schar
relde mijn verbleekt Bulgaarsch bij elkaar _o.
en -begroette hem met „Goeden dag". Van strasse, wég, uitgebrand. Adlon "kapot, op-
hetzelfde zei hij. Wat wilt u? Toen.was Zjj jn de Vossstrasse hebben de Duitschers
mijn Bulgaarsche kennis voorloopig ten j alweer een restaurant ingericht en zijn zij
einde en dies zei ik: „Naar binnen!" Hij bezig de fagades met stutten én schuttingen
sprak alleen maar Russisch en schudde j te schragen. Het groote café König volko
zijn kaalgeschoren hoofd. Ik liet den duimmen verwoest, de Fransche legatie bij het
„Pst.Achtung.
pang.benzin.
met beide handen door de lucht zwaaide
om de om zich heen grijpende vlammen
te symboliseeren, Ah.... stootte de Rus
uit en wees ergens naar een hoek van den
tuin
Toen wij buiten stonden waren wij
oogenblikkelijk door een aantal schoffies
omringd die ons gestolen insignes tracht
ten aan te smeren. Zij brabbelden Engelsch
en ik informeerde waar zij dat hadden ge-
leex-d. „Op school", zeiden de heeren
Geen Tier en geen Garten.
Ik wandelde door de volkomen vernielde
binnenstad naar de beroemde Tiex-garten
en werd nijdig, want ik ontdekte allereerst
de standbeelden van Moltke, Roonn en Bis
marck, nog even pedant en arrogant als zij
ook bij hun leven waren.
Jammer dat zij dit alles niet meer heb
ben kunnen zien dacht ik, dat had ik ze
nou zoo drommels graag gegund. Want de
Tiergarten bestaat niet meer. Die is weg,
die is volkomen weg. Daar is geen Tier en
geen Garten méér. Maar U ziet wèl allerlei
met planken en anderen rommel afgescho
ten lapjes grond waar de Berlijners hun
groente telen. Zij kwamen daar- met de
zelfde vaart heen gesneld als de menschen,
die in Afrika hebben gehoord dat er ergens
goud te vinden is.
En weer vervolg ik mijn weg. Behren-
van mijn rechterhand spreken; 't gaf niets.
Hij vertelde mij dat hij „cavalerist" was.
Dat begreep ik allang want zijn beenen
stonden zoo krom als een hoepel. Ik gaf
mijn wenschen in het Duitsch, het Fransch
en in het Engelsch te kennen, maar pas
eenige krachttermen brachten succes.
Ik ontmoette er een Servischen collega,
die met alle geweld wou weten waar de
bewoner was verbrandDe soldaat
zweeg als het graf waarop de Serf wan
hopig uitriep:
De Vereenigde Staten willen Engeland een
standbeeld van Churchill ten geschenke
geven. Er is reeds een ontwerp voor ge
maakt dat men hier ziet afgebeeld. Het
monument krijgt reusachtige afmetingen:
De hoogte is op ongeveer 50 meter gepro
jecteerd! De punt van Churchill's sigaar
zal een lichtbaken worden, dat in verren
omtrek zichtbaar zal zijn. Het beeld zou
een plaats krijgen op de rotsen van Dover,
met het gezicht naar het Europeesche
vastelands
HILVERSUM I, 301.5 M.
19.00 Nieuws. 19.15 Luisterspel „Buffalo Bill".
19.45 Rubriek van den Wederopbouw. 20.00
Nieuws en gewone man. 20.15 Platen. 20.30 Licht
baken.. 21.00 Radio-potpourri 22.00 Platen op ver
zoek. 22.50 Avondgebed. 23.00 Nieuws. 23.20 Lich
te muziek.
HILVERSUM II, 415 M. en 218 M.
19.00 Pianorecital. 19.30 Uitzending voor de
rijpere jeugd. 20.00 Nieuws, en Dingen van den
dag. 20.15 „De blauwe serpentine" radio-operette.
21,00 Socialistisch commentaar. 21.15 Dansorkest.
21.45 Luisterspel. 22.15 Gltaarsoli. 22.30 Brieven
aan iedereen. 23.00 Nieuws. 23.15 Hobby-hoek.
23.30 Filmsnufjes
ZONDAG
HILVERSUM I, 301.5 M.
8.00 Nieuws. 8.15 Van man tot man. 8.30 Pro-
testantsehe studiodienst. 9.30 Nieuws. 9.45 Piano
trio van Roussel. ,10.15 Hoogmis. 12.15 Boekbe
spreking. 12.30 Lunchconcert. 13.30 Apologie.
13.45 Platen. 14.15 Luisterspel „De verraders
poort". 16.00 Vioolconcert van Mozart. 16.30 Zie-
kenlof. 17.00 Gereformeerde kerkdienst. 18.30
Voor de Strijdkrachten. 19.15 Kent gij Uw Bij
bel? 19.30 Nieuws en Sport. 20.00 Actualiteiten
en gewone man. 20.15 Lichte muziek. 20.55
Luisterspel. 21.15 Amerikaansche noviteiten. 22.00
Nieuws en Avondgebed. 22.35 Strijdkwartetten
van Mozart en Schubert. 23.10 Platen.
HILVERSUM II, 415 M. en 218 M.
U.00 Nieuws. 8.30 Voor den tuin. 8.45 Platen.
9.15 Postzegelpraatje. 9.30 Platen. 10.00 H. G.
Cannegieter spreekt. 10.15 Strijkwartet. 10.55
Poëzie. 11.15 Kleinkunst. 12.00 Platen. 12.30 Zon
dagclub. 12.40 Vrouwenkoor. 13.00 Nieuws. 1315
Musette-orkest 13.50 Spoorwegen spreken. 14.05
Boekbespreking. 14.30 Kamerorkest m.m.v. Theo
v, d. Pas, plano. 15.30 Filmpraatje. 15.45 Platen.
16.30 Voor de vrouw. 16.40 Sport. 17.00 GG.-Caba
ret. 17.30 Oome Keesje. 18.00 Nieuws en sport.
1930 Cursus „Vrijzinnig Christendom nu" 19.00
Piotestantsche studiodienst. 20.00 Nieuws en
actualiteiten. 20.15 Walsen. 20.45 Hersengym
nastiek. 21.15 Piano. 21.35 Luisterspel naar
Dickens. 2210 Platen 23.00 Nieuws. 23.15 Dans-
«rkest.
Brandeburger -Tor, waarvan het vierspan
ook al een stevige peuter heeft gehad, ka
pot, maar Friedrich de Derde kijkt er nog
naar met een ietwat somberen blik.En
de Rijksdag? De oorlog deed nog beter
werk dan destijds Göring en consorten! En
dan kom ik aan den geweldigen groen-
gekleurden bunker tussehen Bahnhof Zoo
en Tiergarten, die nu in een ziekenhuis is
getransformeerd.
Het Robert Koch Krankenhaus is er in
ondergebracht en de directeur voert ons
rond. Ik* merk al heel gauw dat hij den
verleden tijd zoo beroerd nog niet vond,
maar hij doet als iedere Duitscher en doet
dus alsof.
Het is een gebouw met ramen en heeft,
bij een breedte van 70 meter, een hoogte
van liefst maar even 45. Op het dak staat
nog de luchtafweer en men ziet hoe de Rus
sische kanonnen, die toch waarschijnlijk
ook niet van bordpapier waren, enkel een
paar scherven van de dikke muren hebben
kunnen afslaan. Men ziet ook nog de mu-
nitiekisten bij deze kanonnen, liften brach
ten dit voedsel in snelle vaart naar boven.
In dezen bunker konden destijds 6000 men
schen bij luchtalarm een schuilplaats vin
den en er was tevens een Luftwaffe-lazaret
ingericht.
Thans is dit gebouw voor vijfhonderd
patiënten ingericht; het is alles volkomen
modem. Er is een röntgenzaal, een opera
tiekamer, en er is eigen water en licht.
Kortom er is eenvoudig alles. Zes groote
liften zorgen voor een sppedig transport
der patiënten, men laat mij boven in het
gebouw heel eenvoudige kamers zien waar
oude patiënten den winter van hun leven
kunnen doorbrengen en een zestal doctoren
hebben den ganschen dag de handen vol
werk. Ook dit gebouw zal later naar
men vertelt opgeblazen worden.
DE MAREES VAN SWINDEREN.
Nederlands, standpunt
inzake Duifschland
Buitenlandsch bericht rpreekt
van definitieve vaststelling
De I-Iaagsche correspondent van het
AFP (Agence France Presse) schrijft, dat
het Nederlandsche standpunt ten aanzien
van Duitschland, zooals dat aan de con
ferentie van plaatsvervangers van de
ministers van Buitenlandsche Zaken zal
worden voorgelegd, thans definitief be
paald is. De Nederlandsche eischen ten
aanzien van Duitschland, aldus zegt de
correspondent, liggen voornamelijk op eco
nomisch gebied. I-Iet herstel van de vroe
gere handelsbetrekkingen met Duitschland
is onontbeerlijk voor het economisch her
stel van 'Nederland. De aanspraken op
grenswijzigingen komen op het tweede
plan. De Nederlandsche regeering verzoekt
daarom een opleving van de Duitsche eco
nomie te bevorderen, voorzoover die zich
verdraagt met de veiligheid van Europa.
Die veiligheid zou volgens de Nederland
den door een federatief statuut
Duitschland met een gecontroleerde cen
trale regeering. De economische politiek
van Duitschland zou gecoördineerd moe
ten worden in een tol-unie, en eveneens
onder contröle moeten blijven. De te voe
ren uniforme economische politiek zou ge
baseerd moeten worden op herstel van een
vrij goederenverkeer, instelling van een
louter fiscaal tarief, het tegengaan van
dumping en kartelvorming. Nederland
maakt voorts aanspraak op exploitatie
van mijnen onder een exterritorialiteits-
regeling, waarbij de gedolven producten
als Nederlandsche koopwaar beschouwd
zouden moeten worden.
Schaken
Van Scheltinga favoriet
in Hoogoven-tournooi
Verrassende nederlaag
van Kottnauer
i
De zevende ronde van het Hoogoven-Schaak-
tournooi heeft opnieuw bewezen dat de Am
sterdammer Van Scheltinga in uitstekenden
vorm blijft. In een zeer ingewikkelde partij,
waarbij I-Ienneberke (zwart) remise-kansen
had, werd hij wederom winnaar. De grootste
verrassing bezorgde de Hagenaar Pruyt door
Kottnauer, die toch als een grootmeester
geldt., het onderspit te doen delven. Een niet
minder riskanten strijd leverden Cortlever en
de Haarlemmer Marwitz. Deze partij eindig
de in remise, evenals Buntdr. De Groot. De
partij O'Kelly de Galway tegen v. d. Tol werd
afgebroken.
In de A-groep tienkampen moest de jonge
Haarlemmer Bouwmeester tegen Grapper-
haus opgeven. De Fries Mulder van Leens
Dijkstra herstelde zich en won van mr. Van
Eykern.
De 17-jarige Amsterdammer G. Prahl, die
thans van dr. De Graaf in de B-groep won,
blijkt een openbaring, want behalve een af
gebroken partij op winst .tegen Biesheuvel
heeft hij al zijn partijen overtuigend gewon
nen.
De H.O.S.'er Suiker is ook weer in de
running. Hij won van M. Brouwer en staat
thans no. 2 op de ranglijst.
G. Paardekooper en W. Steeman speelden
broederlijk remise, waardoor eerstgenoemde
toch in de kopgroep blijft in groep C.
Evenals vorige dagen kan van de ontwik
keling der acht- en zeskampen door vele af
gebroken partijen weinig worden gezegd en
dus zullen de uiteindelijke uitslagen eerst na
Zondag bekend worden, evenals van de vier
kampen. die heden een aanvang nemen en
waardoor het totaal aantal tournooi-deel-
r.emers wordt opgevoerd tot 238 personen. De
president-directeur der Hoogovens, ir. A. H.
Ingen Housz, zal dit evenement voor Bever
wijk openen.
Dc partij KottnauerPruyt was een En
gelsch vier-paardénspel. waarbij wit in groote
strijdlust een pion offerde en zwart duidelijk
reageerde. Kottnauer had het hierbij om
winslvoordeel te trekken, moeten laten, maar
hij offerde nog een pion, waardoor de Hage
naar gelegenheid kreeg Dame-ruil te forcee-
ren. In het eindspel verkreeg zwart dus twee
pionnen meer, waarop door stukwin'st Pruyt
de partij te zijnen gunste 'bij den 24en zet deed
beslissen en de Tsjech bij den volgenden zet
opgaf.
Bunt—dr. De Groot speelden Koning-gam
biet met een zet vaó Breyer Df3. Zwart week
door na Pc6 onmiddellijk d5 te spelen van de
theorie af. Gevolg hiervan was, dat de Dames
spoedig van de borden verdwenen en de par
tijen een meerderheid van twee pionnen resp,
op D. en K.-vleugel behielden. Na een scher
pen strijd won zwart pion op den K.vleugel
waarna wit een doorbraak op D.-vleugel
forceerde, die zóó sterk was, dat dr.-Oe Groot
remise aanbood.
De Aljechin-verdediging vond haar toe
passing in den strijd tussehen Cortlever en
Marwitz. Zwart kreeg,door zet Dc7 goed spel,
waarna Cortlever op fo pion nam, hetgeen
uitermate riskant bleek, zwart herstelde zich
nog tijdig' en forceerde remise.
Een verrassend verloop had de ontmoeting
Van Scheltinga—Henneberke met een Me-
raner-verdediging. Er ontstond een zeer in
teressante en uiterst ingewikkelde partij met
dame-pion-spel. Zwart speelde op complica
ties, die onder groote spanning een goede
aanvalssteliing bereikten. Door een toren
offer kon de favoriet Van Scheltinga nog net
remise foreeeren, doch Henneberke wilde
meer, kwam in uitersten tijdnood, hetgeen
bijzonder verrassend was onder de gegeven
omstandigheden en moest daarom na 40 zet
ten gewonnen geven.
De Belgische gast O'Kelly de Galway, die
met zwart tegen 'den Leeuwarder v. d. Tol
speelde, vond een Pf3-opening van wit, welke
op handige wijze werd gespeeld. De Belg won
hierdoor kwaliteit en met vermoedelijk winst
kansen voor O'Kelly werd deze ontmoeting
afgebroken na 40 zetten.
De stand in de Hoofdgroep is na de 7e ron
de: 1. Van Scheltinga 6 p. en 1 afgebr. partij;
Cortlever 5 p.; 3. Kottnauer 4 p.: 4. Pruyt
4 p.: 5. dr. De Groot 3'/.> p.: 6. Marwitz 3 p.;
7. O'Kelly 2'/« p. en 1 afgebr. partij; 8. Bunt
2Va p.; 9. v. d. Tol 2 p. en 2 afgebr. partijen;
10. Henneberke Va p.
Indien O'Kelly—v. Scheltinga en Kottnauer
v. Scheltinga geen verrassingen opleveren
in het weekeinde, kan de Amsterdammer zich
ongeslagen winnaar van dit negende Hoog
oven-tournooi noemen.
De bonte avond.
Des avonds werd den schakers door vrien
den van de Hoogoven-Tournooiclub een bonte
avond in het Kennemer Theater aangeboden.
Hierbij gaf ook de adspirant- en ex-wereld
kampioen schaken dr. Max Euwe. blijken van
belangstelling door zijn tegenwoordigheid.
De tournooileider, de heer P A. Veldheer,
opende dezen avond, waarna een vlot en bont
programma, verzorgd door de oude „Water-
vliet"-groep volgde.
Voetbal
V.S.V. naar Luxemburg
Het eerste elftal van V.S.V. zal Zaterdag
vóór Paschen een bezoek brengen aan Du-
delange in Luxemburg en daar uitkomen
tegen het stedelijk elftal.
Dit elftal telt niet minder dan zeven in
ternationals, onder wie de bekende Feller
1 en Feller 2. Het elftal is in zijn geheel
samengesteld uit de spelers van de Luxem-
burgsche kampioensploeg Stade en nr. 2
Biljarten
Kobus was gisteren
minder op dreef
Hij verloor van Van Loon
De middagpartijen van den tweeden dag
van het biljartkampioenschap le klasse 45/2
verliepen over het algemeen wat stroever
dan die van Donderdag. Zoo was vooral
Kobus veel minder op dreef. In 31 beurten
verloor hij na een lange, weinig interessante
partij van Van Loon.
Van Loon 400 31 71 12.90
Kobus 330 31 59 10.64
Des avonds stond de partij tussehen Kobus
en Teegelaar op belangrijk hooger plan, Tot
de 7e beurt bleef de strijd vrijwel gelijk. In de
8e beurt stond Teegelaar op 5 en begon Kobus
dank zij twee poedels van zijn tegenstander
uit te loopen. In de 11e en 12e beurt scoorde
hij 87 en 55. Teegelaar bleef nog even goed
volgen door in dezelfde beurten 60 en 66 te
maken, echter weer gevolgd door twee poe
dels. Kobus maakte in de 16e beurt een einde
aan de partij en noteerde het hoogste tot dus
ver behaalde gemiddelde, n.l. precies 25.
Kobus 400 16 87 25.—
Teegelaar 275 16 66 17.18
De verdere uitslagen luiden:
Teegelaar 400 30 77 13.30
Kruithof 370 30 78 12.33
Eichelsheim 400 30 88 13.33
Hoogland 324 30 34 10.80
Hoogland 400 31 86 12.90
Lubach-..'.378 31 71 12.12
Van Loon 400 27 52 14.81
Kruithof 382 27 66 14.19
Na twee dagen gaat Kobus aan het hoofd
met zes matchpunten en een gemiddelde van
17.79. Zijn gemiddelde doet verwachten, dat
dé Haarlemmer, als hij tenminste boven de
17 blijft, naar de hoofdklasse zal overgaan en
over 14 dagen in Apeldoorn zal mededingen
naar den hoogsten titel.
DUITSCHLAND 1 JULI ONTWAPEND.
Generaal-majoor Harper, hoofd van de
afdeeling gewapende strijdkrachten van
het Amerikaansch militair bestuur, heeft
medegedeeld, dat de „physieke" ontwape
ning van Duitschland practïseh voltooid
's. „Over het algemeen", aldus Harper,
„wordt verwacht dat al het Duitsche oor
logsmateriaal tegen 1 Juli uit den weg ge
ruimd zal zijn."
Tekort van 25.000 woningen
in Den Haag
(Van een Haagschen berichtgever)
De woningnood in Den Haag behoort tot
de ergste in het land. Tijdens den oorlog
daalde het aantal inwoners met 80.000,
doch de meesten kwamen terug en ook
vele anderen vestigden zich na de bevrij
ding in de hofstad, zoodat het inwonertal
met 85000 toenam. Bovendien telt Den
Haag momenteel 11000 gerepatrieerden uit
Indië, die allen bij anderen inwonen. Tij
dens de bezetting gingen door de Duitsche
afbraak en door oorlogsgeweld 10.000 wo-
'ningen verloren.
Sinds Mei 1940 werden 10.000 huwelijken
gesloten. Het geboortecijfer dat vóór den
oorlog 15 per '1000 bedroeg steeg tot 37.7
per duizend- Ook de huwelijksfrequentie
vertoont geen daling.
Het tekort aan woningen kan gevoege
lijk op 25.000 geschat worden en het neemt
nog steeds toe.
Gladheid veroorzaakte botsing
op afsluitdijk
Gistermorgen is op den afsluitdijk een ongeluk
gebeurd. Ondanks de waarschuwing dat de af
sluitdijk door de gladheid niet berijdbaar was,
hebben verscheidene chauffeurs den ovetrocht
toch gewaagd. Een autobus van de N.A.C.O., die
de verbinding Alkmaar-Leeuwarden onderhoudt,
botste tegen een vrachtauto. De bus werd aan
de linkerzijde geheel opengereten. Van de 15
passagiers werden er 6 min of meer ernstigge
wond. Zij zijn naar een ziekenhuis in Den Hel
der vervoerd.
In cabine van vrachtauto
verbrand
Gisteravond is een vrachtauto, wellke van
Gorinchem op weg' was naar Rotterdam, na
bij OudijAlblas door de gladheid van den weg
geslipt, over den kop geslagen en in brand
geraakt. In de cabine zaten drie personen.
Een hunner kwam in de vlammen om, de
tweede kreeg zeer ernstige brandwonden en
is in hopeloozen toestand naar een ziekenhuis
te Dordrecht overgebracht. De derde inzit
tende liep enkele onbeteekenende kwetsuren
op.
Over Muziek
In de Wieringermeer heeft men alles wat van de door het water vernielde huizen en
boerderijen over is, zooals kapspaiiten, vloerdelen en dakkapelletjes verzameld. Wat
nog bruikbaar is wordt gebruikt bij den wederopbouw.
sche regeering gewaarborgd moeten wor- ""rg&c.
den door een federatief statuut voor ™0IV v
Onderhandelingen worden gevoerd over
een eventueel tegenbezoek der Dudelanger
voetballers tegen de Pinksterdagen, tijdens
welk tegenbezoek twee wedstrijden ge
speeld zouden worden.
NEDERLANDSCHE CONTRÖLE OP BRITSCH
VRACHTSCHIP
De marinevoorlichtingsdienst heeft bekend ge
maakt, dat de Britsche vrachtboot „Empire May-
rover" dooi' een Nederlandsch oorlogsschip van
Cherlbon tot Semarang is geëscorteerd en daar
na doorzocht, zulks in overeenstemming met
de contröle, welke sedert vorig jaar door de Ne
derlandsche marine wordt gehouden op den
import van wapens en munitie in republikein-
sche havens.
GODFRIED BOMANS. Sprookjes;
ingeleid en'geïllustreerd door H.
L. Prenen. Elsevier, Amsterdam-
Brussel.
Prenen, inleider en illustrator van dit
sprookjesboek, heeft in een dichterlijke
ouverture vaardig en geestig aan Godfried
Bomans den alouden stoel van" Moeder de
Gans aangeboden, waar „de geur waait van
lang gedroogde rozen uit haar japon van
zwart en zilvergaas". En Godfried Bomans
nam er een sprookje in een sprookje op
plaats met de onbevangenheid en eenvoud,
die alleen aan het spel der fantasie den glans
kan geven van de kinderlijke verbeelding
der volwassenheid: ons onbedorvenste deel.
„Hier is wat gij zocht achter den horizon",
belooft Prenen. En waarachtig: hier is een
tweede wereld als een phoenix Uit de asch
van déze wereld verrezen Bomans vertelt
op zijn wijze, met zijn humor, met zijn on
opgesmukte eerlijkheid, simpel alsof alle
menschenharten nog simpel waren en wie wil
kan zich te luisteren zetten, met méér dan
zijn ooren alleen. Is het moeilijk, zulk een
luisteren? Ach, denk je in, op een zomer
morgen in het gras te liggen, in een verstolen
hoekje van de wereld. Lig en kijk en vergeet
veel en laat je verbeelding vrij spel; en je
zult klein en de wereld zal groot worden,
zóó groot en hoog dat je de kleine lieflijk
heden die ons gegeven zijn. weer ziet en hoort
en herkent en je een spanne tijds gelukkig
bent. Een korenveld zal een blond oerwoud
kunnen zijn, een grashalm, een juist-ontdekt
wondergewas. Dan zul je de taal van de die
ren verstaan met mensehelijke ooren en ook
den zin van het menschenleven en misschien
zal het je dèn beschoren zijn om als Bomans'
rijke bramenzoeker de schoonheid der dingen
weer te zien met de onschuld van den eersten
mensch: de dauwdruppels als diamanten, de
vijvers als spiegels, de lucht als een hémelseh
gewelf, de boomen als zuilengangen en
niet ver van je paleis zul je den nachtegaal
het schoonste gedicht kunnen hooren zingen,
zoo rijk, zóó rijk is de zegen der onbevangen
heid, van het sprookje in ons hart. Trotseer
niet het gevaar ervan te verhalen, want je
zult voor een fantast gehouden worden als
15. Even later stond Joris Goedbloed
voor de gevangenis en belde aanlang en
luid. „Komaan, vriend!" sprak hij tot de
toesnellende portier. „Haast U! Ik wens
een der gevangenen te verhoren. Welaan
wat kijkt ge suf? Ik ben de president van
de Hoge Raad, hier is mijn machtiging!"
Hij greep een kaart uit de portefeuille van
den rechter en zwaaide daarmee voor de
neus van den portier. „Zeker, meneer de
president! Zeker" zei de brave bewaker
zenuwachtig. „Wie wilt u verhoren, excel
lentie? Neem. me niet kwalijkik herkende
u niet. Ik heb u hier nog nooit gezien.
„Dat klopt! Alium! Dat komt uit! Ik wens
een zekere beklaagde Panda te zien. Een
belangrijk en gevaarvol misdadiger! Voer
mij tot hen! Haast u vriend! Haast u!" De
portier haastte zich en stak bevend van de
zenuwen een sleutel in een slot. „Hier zit
hij!" zei hij„Gaat u binnenmeneer de
president!"
de bramenplukker, diè als bedrieger werd
opgehangen, tenzij je als Bomans het geluk
hebt, een sprookjesverteler te zijn, in wien
men gelooft omdat wel ieder van die andere
wereld weten wil. En dan nóg, al ben je dat,
kan het verlangen in je wakker worden, ééns
een werkelijken kabouter te zien je zult
er het leven mee verliezen, maar den hemel
mee beërven. Maar goed: lig en leef in het
sprookje en je zult Anila uit het meikevers
gezin van de Dobbelmansen ontmoeten', die
niet schreeuwen en niet wiebelen mocht, om
dat ze een Dobbelmans was en in een bloem
kelk met drie meeldraden woonde (niet in
één met vier. zooals de Netelmannen)
Anita, die moest trouwen met Jan Rinkelaar
en niet wilde, omdat ze een levensgezel ver
langde met gouden vleugels en zilveren dek
bladen en hoopte te wonen in een paarse
papaver. "Weet je, wat er van Anita werd? Ze
sliep, ze maakte visites en ze- trouwde met
Jan Rinkelaar, en Jcreeg kinderen die niet
mochten schreeuwen en wiebelen, omdat ze
Rinkelaars waren. Ja, zoo gaat dat.
Zeker zul je ook het Lachkruid ontdekken
dat op de plaats groeit, waar het hoofd be
dolven ligt van den vroolijken Hans, die in
het, land der ernstige Tubanters niet kon na
laten de wereld een feest en het leven een
lach te vinden het lachkruid, waarvoor de
geleerden een naam en de gezegenden een
neus hebben.
Goede gedachten zullen je worden inge
fluisterd en de moed zal je worden geschon
ken ze tot daden te maken. En meer nog: je
zult stellig de lieftallige prinses Stoepje zien
en van haar houden Prinses Stoepje, die
sterven ging, omdat ze werd uitgehuwelijkt
aan een prins van principes, waaruit hel
leven is weggevlucht, maar toetssteen bleven
voor den Koning, al waren het maar het
spelletje van „Jan, waar ben je?" en de
dagelijksche rijtoer en de onontkoombare
erwtensoepDe schoone Prinses Stoepje
kwijnde eraan weg en het paleis werd tot een
dorre zandvlakte, waar Zondags de kinderen
taartjes bakken en af en toe een soepbord
vinden van de principieele erwtensoep,
Anna, de eendagsvlieg, zal je voorbijgon-
zen, terwijl haar vliegenzorgen en -vreugde,
haar levens- en stervenslot zich voltrekken
tussehen een enkelen zonsop- en ondergang.
En je zult voor het eerst van je leven Frede
rics ontdekken, die gelukkige hen, die de
stem van haar natuurhart volgde en eieren
legde en kuikens kreeg
Is er wel een bekoorlijker vorm om den
weemoed te verbergen en weg te lachen dan
de humor van een sprookje, van déze sprook
jes? Weemoed, hier? Bomans heeft te intiem
gepraat met Johannes, den kikkor, die een
klein beetje een dichter was. om er niet van
le weten. Die kikkerdichter Johannes was
voor een poëet heel netjes aangedaan, hij
was net een gewone kruide- of rentenierende
kikker. Maar hij liet zijn kroos staan dat
was vanwege den weemoed in zijn oogen,
zegt de sprookjesverteller, vanwege zijn ver
langen naar een andere sloot. Vandaar Johan
nes' kikkerlijk dichterschap. En vandaar deze
sprookjes, sprookjes met humor, zooals geen
ze geschreven heeft en geen ander ze schrij
ven zal dan Bomans.
Prenen illustreerde: hij mist de technische
vaardigheid, maar hij vergoedt ruimschoots
dit tekort door ae oorspronkelijkheid van zijn
fantasie, die rijk genoeg is om de verrassen
de invallen van Bomans in sprookjessfeer te
beelden,
„Ik ben een god maar hoelang zal dat
duren?
Vanmorgen nog verregend en vervuild,
Mistroostigheid tussehen twee blinde muren,
Heb ik vandaag opeens mijn ziel geruild."
Zoo dicht Prenen. Welaan, ruil je ziel, voor
den duur van deze sprookjesvertellingen. Je
zult er rijker mee worden.
C. J. E. DINAUX.
Programm a-m uziek
NAAST de vocale en absolute muziek kent
men het verschijnsel der programma
muziek. I-let is .een kunstsoort, waarbij de
componist zich laat leiden door een program
ma; d.w.z. hij vormt zijn meestal instru
mentale compositie naar den inhoud van.
een gedicht of proza-fragment, naar een le
gende of historische gebeurtenis. De hoorder
volgt dus bij de uitvoering van een dergelijk
werk de muzikale schilderij van een bepaald
gegeven; hij hoort een soort muzikale film,
waarbij hij zich de beelden voor den geest
haalt. Het is dus een soort fantasie-spel,
waarbij de muziek werktuig is. Berlioz, Liszt
en Richard Strauss waren meesters in dit
genre. De „Symphonie fantastlqué" van Ber
lioz is de schildering van het romantische
leven van den artist. De componist schreef in
proza het verhaal en men pieegt dit verhaal
in het concert-programma ter oriënteering
van den hoordef af te drukken. Liszt las bij
de Lamartine het gedicht „Les préludes" en
zette de gedachten-ontwikkeling in een Sym
phonie om; Strauss deed hetzelfde met het.
gedicht „Don Juan" van Lenau. Meestal hee-
ten dergelijke composities symphonische ge
dichten. Fransche voorbeelden van program
ma-muziek zijn o.a. Le chausseur maudit van
César Franck en de Danse Macabre van Saint
Saëns.
Het is tegelijkertijd een aantrekkelijk en
gevaarlijk genre, deze programma-muziek.
Het is aantrekkelijk voor den hoorder, omdat
hij zich met zekere realiteiten kan bezig
houden, welke hij bij een absolute Symphonie
mist; het is gevaarlijk, omdat bij een pro
grammatisch werk de .hoorder de „t'ilm"-
waarde der compositie kan verwarren met de
feitelijke muzikale beteekenis. Wanneer een
aandachtig toehoorder zou zeggen: „je ziet
het voor je, het is net echt, dus het is prach
tige muziek" dan trekt hij een scheeve
conclusie. Als hij zou opmerken: „ik was zoo
geboeid dat ik het programma eigenlijk ver
gat" dan wijst dit op een zuiver muzikaal
vvaardeeren. Wanneer de componist zich ten.
doel stelt, zoo precies mogelijk „filmachtig"
een en ander wee.r te geven, werkt hij minder
goed als muzikaal kunstenaar dan wanneer
hij naar aanleiding van een „programma" een
zelfstandig muzikaal stuk componeert Men
kan van Strauss' „Don Juan" houden of niet,
men zal altijd moeten toegeven dat het een
voortreffelijk stuk symphonische muziek is,
dat zijn titel en al de .gebeurtenissen wel mis
sen kan. Het romantische verhaal is psycho-
logisdh interessant, maar de thematiek en de
ontwikkeling der contrasteerende motieven
van Strauss zijn op zichzelf volwaardige
zaken, die geen buiten-muzikale hulp noodig
hebben.
Een voorbeeld van klassieke waarde is het
wereldberoemde orkestwerk „L'apprenti sor-
cier" van Paul Dukas. De componist las de
ballade „Der Zauberlehrling" van Goet.he en
er ontstond een volmaakt muzikaal scherzo
in volkomen beheerscht muzikalen vorm. Het
blijft altijd aardig en boeiend, het gestroom
en gerinkel uit het verhaal te hooren en daar-
tusschen het bezwerende woord waar te ne
men, maar de feitelijke waarde is het muzi
kale spel der contrasten.
Men noemt de programma-muziek een „om
zetting" van een onderwerp in muziek. Ik
geloof niet dat die omzetting bestaat. Niets
kan omgezet worden in muziek. Het is echter
wel waar dat in alles „muziek zit", dat wil
zeggen: allerlei onstoffelijke en stoffelijke
zaken kunnen muziek doen ontvonken. Er is
echter een verschil tussehen oorzaak en aan
leiding: de aanleiding kan buiten den com
ponist bestaan, de oorzaak ligt in den artist
zelf. De componist kan met een soort bewon
dering of dankbaarheid de aanleiding in zijn
werk betrekken: het is echter als verantwoor
ding niet noodig en meestal ongewenscht.
Overigens is het moeilijk, de grenzen van
het genre vast te stéllen Is de zesde Sym
phonie van Beethoven (Pastorale) die de na
tuur „weergeeft", geen programma-muziek?
Beethoven was waarschijnlijk bang voor een
bepaalde waardeering en noteerde erbij:
„mehr Ausdruck der Empfindung als Ton-
malerei" met andere woorden: mijn ge
voelsuitdrukking is de hoofdzaak. Of is deze
Symphonie. die zeker niet mooier is dan de
eerste of de tweede, welke tot de absolute
muziek behooren, misschien irrypressionis-
•tisch? r
Het impressionisme in de muzdek, dat
zooals men weet niet direct het onderwerp
omzet of schildert, maar een vertolking is
van de gevoelens van den componist bij bet
beschouwen van het onderwerp, is toch een
verfijnde nuance van de programma-muziek.
Al deze aanhankelijkheid aan'een onderwerp
is (buiten opera en oratorium) van negatieve
waarde; de positieve beteekenis van een com
positie ligt altijd in de muzikale krachten
zelf, in ik herhaal het. spel der contras
ten, in het muzikale genot van den maker, in.
de interne constructie. De muziek is in zich
zelf een triomf en wanneer een andere macht
zich wil laten gelden als meerdere, worden
de rduzen mummies.
Maar waar ligt. dan de oorsprong der mu
ziek? Roept u nog eens den aanhef van het
„Prélude a 1'après-midi d'un faune" voor
den geest en antwoordt dan: in de onbevan
genheid. Maar is dan dit meesterwerk van
Debussy niet ook afhankelijk van het onder
werp? Neen, de dichter Mallarmé had in
woorden de muziek bezongen en voor den
componist waren de verzen de aanleiding tot
het instrumentale zingen van deze lyriek, die
de muzikale vrijheid zelve is.
De goede programma-muziek kan zijn pro
gramma missen: de goede impressionistische
muziek is niet impressionistisch. De teugels
der orde liggen in de muzikalitet van den
componist en beheerschen den overvloed van
muziek, welke den artist bezielt.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Verbetering. Een gedeelte van het
artikel over „Absolute Muziek" is door het
uitvallen van regels en een enkele drukfout
onleesbaar geworden. Het moge hieronder
hersteld worden
„Andere onafhankelijke stukken waren de
sonata én toccata. De eerste naam beteekent
klankstuk, de tweede speelstuk. Al deze wer
ken vormen de opkomst der absolute muziek,
die in zekeren zin in de kinderschoenen
stond, maar waaruit de latere glorieuze in
strumentale muziekwereld zou opbloeien.
In die oude werken ontwikkelt zich dus de
z.g. absolute muziek, dat wil zeggen: de mu
ziek die niet op eènigerlei wijze samenhang
heeft met iets dat op zich zelf buiten de
muziek staat; die met de haar eigen elemen
ten rhythme, melodie, harmonie een volledig
levend wezen is dat gestalte v;ndt in den
klank van het instrument."
A.F.P. verneemt, dat Paul van Zeeland, die
bekende Belgische politicus en econoom, zich
in principe bereid verklaard heeft, het voorstel
van de regeeringen van Syrië en den Libanon
om de staatsfinanciën van de twee landen te
reorganiseeren, te aanvaarden. Van Zeelar.d zou
pas eind Februari naar het nabije Oosten ver
trekken in verband met zijn verplichtingen als
Belgisch senator.
Een woordvoerder van de Amerikaansche
ambassade In Belgracto heeft medegedeeld, dat
binnenkort, door het Amerlkaancshe ministerie
van buitenlandsche zaken aan het Joegoslavische
ministerie van buitenlandsche zaken een nota
zal worden overhandigd, betreffende het onlangs
gevoerde proces tegen 8 Joegosiaven. die in
lichting van militairen aard aan de Amerikaan
sche ambassade te Belgrado verstrekt zouden
hebben.
De directeur-generaal van de UNRRA, ge-
neraal-majoor Lowell w. Rooks, heeft een uit
eenzetting gegeven van het resteerende program
van de UNRRA. dat nog voorziet In de verzen
ding van 6.000.000 ton goederen ter waarde van
S 662.000,000.naar 16 omvangende landen. Daar
bij is ook inbegrepen een bedrag van 7.024.000.-
aan leveranties voor speciale projecten cn nood-
programma's.
