Litteraire kantteekeningen
f Wereldn ieutvs
Mogelijkheden in de ruimte
De radio geeft:
Truman waarschuwt voor.
economische depressie
Zaterdag 25 Januari 1947
TJMUIDER COURANT
nomen alsof ze die nimmer had verlaten, gold
verhaal van haar ommegang voor een ver-
I zinsel en een ieder, die ze bezocht had voor
een bedrieger of een ..lijder aan een'vreemde
Joost van den Berckhoudt lijkt mij 'een nog ziekte". Alleen één wijze keek peinzend na;
.JOOST VAN DEN BERCKHOUDT:
Dc Madonna van Brugge. Uitgeverij
Contact, A'dam.
jong auteur en voor hem hoop ik, dat zijn
..Madonna van Brugge" een debuut is: In' dat
geval kunnen we van hem stellig werk ver
wachten dat hij, zekere zwakheden van stijl en
zegging te boven gekomen zijnde, een smet-
teloozer bijdrage zal leveren tot onze lil tere
tuur dan deze vermoedelijke eerstelin;.
Het talent van v. d. Berckhoudt kan uil deze
legendarische vertelling nog slechts vagelijk
bepaald worden: proza van een ander, rcoéler-
gehalte, een gegeven dus dat dichter bij de
werkelijkheid staat, za! eerst kunnen uitwij
zen of de gevaren die deze schrijftrant met
zich brengt eigen zijn aan den stijl van dezen
auteur, dan wel dat hij opzettelijk deze schoo-
ne en zinvolle legende van een Brugge'schen
Kerstnacht vertelde met een zekere patheti
sche rhetorlca.
Het is de geschiedenis van een Madonna,
die in den Heiligen Nacht haar stille nis ver
laat om onder de menschcn te gaan. In kin
derlijke devotie spreekt de schrijver de kleine
Madonna in deze gewijde sfeer met ..Gij"
aan terecht. Maar dat dwingt hem onver
mijdelijk tot taalconstructies die. terwille van
het eerbetoon aan de Heilige Vrouwe, in be
denkelijke mate van spreek- tot preektoon
zouden kunnen worden, als de hooggestemd
heid van het gegeven en de stof verwerking
ons daarmee niet ten volle zou verzoenen
Te zwaar mag deze bedenking tegen Berck-
houdt's Kerstlegende dan ook niet wegen,
want werkelijk: deze auteur schrijft oprecht,
zijn gevoelens zijn zuiver en voor den oor-
spronkelijken bouw van zijn vertelling kan
ik niets dan lof hebben.
Van den Berckhoudt laat zijn kleine Ma
donna, in wier hart het verlangen wakker
werd. niet langer te zijn die ze was: een ver
steende Vrouwe in een kille nis, tot mensch
worden onder de menschen en haar gaan tot
de zoovelen die haar wel aanriepen, zóó veel
vuldig, maar haar bij haar verschijnen niet of
nauwelijks herkenden ln een kroeg wordt ze
gehouden voor een deerne en bedelares, in
het huis der vromen voor een al te vrijposti
ge indringster, door een zieke voor een
koortsspook dat de nadering van den dood
aankondigt, voor den veldheer voor een be
driegster, voor den wijze voor een mogelijk
geluk.
En zoo gaat ze verder, de kleine Madonna,
barrevoets door den sneeuwnacht, en leert ze
de klachten van de verlatene verstaan, het
verlangen der geliefden, het nuttigheids-
scep ticisme van den diplomaat, de schamper
heid van den verbitterde ze ziet in het
menscheüjk hart met al zijn kommer en ver
langens, voor het eerst zóó diep. De dichter
houdt haar voor de tot' gestalte geworden
Vrouwe van zijn schoonsten droom; voor de
kinderen eerst is ze Hemelsvrouwe en niets
dan dat, aanvaard en aangehoord, alsof in
dezen Kerstnacht haar komst even natuurlijk
was als de opgaande zon van een nieuwen
Een héél enkele slechts herkent haar ten-
volle bij haar heengaan aan haar bloote voe
ten mei een: „Christus Maria het is wer
kelijk de Madonna van Brugge"een uit
verkorene onder de vrouwen is het gegeven
in Haar verschijnen te gelooven, het op
rechtst wel de armste onder hen, een dienst
maagd. die haar bij het heengaan appelen en
een koek in de hand drukte. Zoozeer had zij
temidden van de menschenwereld gedwaald,
dat ze niet dan met moeite door den sneeuw
nacht den weg terug naar haar nis wist te
vinden, die men leeg gevonden had en waar
voor men geknield in devotie, wachtte op
haar wederkomst. En toch tóch: toen de
kleine Madonna haar plaats weer had inge-
haar op en getuigde simpel: „ik wil den vorm
kiezen die hier gebruikelijk is en voor
knielenDoch roerloos bleef om Uwe lip
pen. kleine Madonna van Brugge, de glim
lach van hen die lè veel weten".
Misschien mist ze. deze .vertelling, den een
voud van de Middeleeuwsche Marialegenden
zou iemand uit onzen tijd ook nog
zoo onbevangen kunnen zijn? maar
toch is ze schoon en indrukwekkend.
Moge van den Berckhoudt met een vol
gend boek bewijzen, dat hij ook de
letterkundige schoonheid in minder verheven
bewoording, in soberheid weet te beelden.
JAN SPIERDIJK: Dierbaar Land
schap. Uitgeverij Contact. A'dam.
Het blijft een hachelijke onderneming een
zoo gangbaar thema als een ..driehoeksver
houding" opnieuw tot onderwerp te kiezen
van een prozawerk, zeker als dit het midden
houdt tusschen een Novelle en een Roman,
een litteraire tusschenvorm, die tóch al aller
hande composiliebezwaren met zich brengt.
Spierdijk geen bnbekende voor hen, die
de letterkundige periodieken regelmatig le
zen wiens werk ik in menig opzicht op
recht wist te waardeeren, heeft niet een zoo
oorspronkelijke conceptie gehad, dat hij zijn
werk boven het gangbare niveau wist te hou
den. De onpersoonlijkheid van zijn stijl
een negatieve eigenschap, die velen jongeren
eigen blijkt te zijn is daaraan mede schul
dig'. Tevergeefs heb ik geluisterd naar een
eigen geluid, want nog altijd hecht ik waarde
aan de bekende woordspeling op het ,,Le
style c'est l'homme": „le style c'est ï'oeuvre".
Maar wat ik bewonderen moet in dit boek
is een opvallend psychologisch onderschei
dingsvermogen: deze personen léven, hun
zielsconflicten zijn ten volle aannemelijk ge
maakt, hun handelen" blijft in overeenstem
ming met hun persoonlijkheid. En zoo doet
„Het Dierbaar Landschap" de zoo sympa
thieke Proloog-reeks, waartoe ook het boven
besproken boek van Van den Berckhoudt be
hoort. geen oneer aan; men leest het geboeid
ten einde. C. J. E. DINAUX.
Te dure trouwpartijen
ZATERDAG
HILVERSUM I, 301.5 M.
19.00 Nieuws. 19.IS Buffalo Bill. 19.45 Wederop
bouw. 20.00 Nieuws. 20.05 Weeroverzicht. 20.08 De
gewone man. 20.15 Wie weet, hoe deze plaat heet.
20.30 Lichtbaken. 21.00 Negen heit de klok. 22.16
.Muzikale Tombola. 22.45 Avondgebed. 23.00
Nieuws. 23.15 Katholiek nieuws. 23.20 Granr.muz.
23.30 Klaas van Beeck.
HILVERSUM O, 415.5M. en 218 M.
19.00 Hélène Ludolp'n. 19.30 Rijpere jeugd. 19.45
Bijbelvertelling. 20.00 Nieuws. 20.05 Dingen van
den dag. 20.15 En nu Oké. 2'.30 Socialistisch
commentaar. 2'.45 Ramblei-s. 22.15 De operatie.
22.30 Metropole orkest. 23.00 Nieuws. 23.15 Hobby
hoek 22.30 Nachtvoorstelllng.
ZONDAG
HILVERSUM I, 301.5 M.
8.00 Nieuws. 8.15 Van man tot man. 8.30 Pro-
■testantsche morgenwijding. 9.30 Nieuws. 9.45
Hoogmis. 11.30 Pianotrio van Fauré. 12.00 Angelus
en platen. 12.15 Boekbespreking. 12.30 Lunch
concert. 13.30 Apologie. 13.45 Pianosonatine var
Reger. 14.00 Litanei van Mozart. 14.40 Reportage
uit den Poesjenellenkelder te Maastricht. 14.50
Strijkkwartet van Lekeu, 15.30 Lichte muziek.
16 00 Causerie, 10.15 Ziekenlof. 17.00 Ned. Her
vormde kerkdienst. 18.30 Progr. voor de Strijd
krachten. 19.15 Kent Gij uw Bijbel? 19.30 Nieuws
en Sport. 20.00 Actualiteiten en Gewone mam
20.15 Metropole-orkest. 21.15 Luisterspel. 21.45
Zang cn orgel. 22.00 Nieuws en avondgebed, 23.3;
Jongenszang. 22.45 Lichte muziek, 23.30 Dans-
orkest.
HILVERSUM II, 415.5 M. en 218 M.
8.00 Nieuws en Platen. 8.30 Voor den tuin, 0.45
Zondagmorgen-melodieën. 9.15 Causerie over
radio-amateurisme. 9.30 Platen op verzoek. 10.00
Causerie Geestelijk leven. 10.15 Kinderkoor. 10.40
Poëzie. 11.00 Screnata notturna, Mozart. 11.15
Klelnkunstprogramma. 12.00 Causerie over
Duitschland. 12.30 Zondagclub. 12.40 Mannenkoor.
13.00 Nieuws. 13.15 Tango- en rumba-orkest. 13.50
Spoorwegen spreken; 14.05 Boekenhalfuur. 14,30
Omroeporkest m.m.v. Jo. .Tuda, viool. 15.45
Film praat je. 10.00 Dansorkest. 16,30 Voor de
vrouw. 16.40 Sport. 17.00 G.G.-Cabaret. 17.30
Oome keesje. 18.00 Nieuws en Sport. 18.30 Lezing
„Vrijzinnig Christendom nu". 19.00 Protestant-
sche Studiodienst. 20.00 Nieuws en actualiteiten.
20.15 Lichte koormuziek. 21.00 Hersengymnastiek.
21 55 Luisterspel naar Dickens. 22.30 Pierre Ber-
nac, tenor en Francis Poulenc. piano. 23.00
Nieuws. 23.15 Zuid-Ameriltaansche muziek.
Het Amerikaansche en het Britsche depar
tement van buRenlandsche zaken zijn overeen
gekomen om de publicatie van officieele stuk
ken van het Duitsche ministerie van bultenland-
sche zaken en dergelijke documenten, die bij de
Amerikaansche en Britsche ministeries berusten,
aan vooraanstaande historici over te laten. De
geleerden zullen vrijen toegang hebben tot de
Duitsche archieven en zullen alle documenten
voor publicatie mogen uitzoeken, die naar hun
meening noodzakelijk zijn om een goed begrip
te krijgen van de Duitsche buitenlandsche poli
tiek voor en tijdens den tweeden wereldoorlog.
Volgens United Press heeft het Engelsche
ministerie van bevoorrading bekend gemaakt,
dat Engeland het verbod op de publicatie van
mededeelingen over de atoomenergie gedeelte
lijk heeft opgeheven. Een vrije gedachtewisse
ling over dit onderwerp, zoo wordt gezegd, kan
vredelievende doeleinden en hef heil der
menschheid ten goede komen.
De Loifdensche bladen vermelden met groote
koppen de dapperheid en tegenwoordigheid van
geest van- een vrouwelijke postbeambte te
Londen. In de wijk Holloway van Londen stapte
een ongeveer 35-jarige heer het kleine post
kantoor binnen. Hij trok een revolver en richtte
deze op het meisje, dat zich achter het loket
bevond. Met de hand aan den trekker kwam hij
een of twee stappen nader, maar onversaagd
drukte het meisje op de brandalarmschel en dook
tegelijk weg onder de toonbank, terwijl de man
den trekker overhaalde. Het schot ging over haar
heen en de dader rende de straat op. Hoewel
de gemotoriseerde politie onmiddellijk door de
radio werd gewaarschuwd, heeft ze tot nog toe
geen spoor van den man kunnen ontdekken.
Eén coupétje en twee volgrijtuigen moesten
in 1945 bij den Haarlemse hen stalhouder H.
J. F. tezamen i 112 kosten, hetgeen f 24.—
te duur was. De prijsbeheersching greep in
en de stalhouder moest een bezoek bij den
Tuchtrechter aflegger, die hem tot f 10.000.—
boete veroordeelde. Toen voor den Economi-
schen rechter alle omstandigheden, zooals
het dure voer voor de paarden, nog eens ter
sprake waren gekomen, meende de Officier,
dat de overtreding met f 6000.— boete vol
doende bestraft was.
De verdediger, mr, T. A. M. A., van Löben
Seis deed het zijne en de rechter maakte er
f 1000.—. van, met vernietiging van het von
nis van den Tuchtrechter.
•Kostbare taartjes.
De banketbakker W. F. de D. uit Haarlem,
die zijn zoete producten tegen te hoogen prijs
aan den man bracht hij verdiende volgens
de rechterlijke gegevens f 2795.— in 106 da.
gen en werd hiervoor door den Tuchtrechter
tot f 3000.veroordeeld, maar de verdedi
ger wist aan te toonen. dat de overwinst on
mogelijk zoo hoog heeft kunnen zijn als be
weerd werd. Hoewel het requisitoir tot be-
.vestiging van het tuchtrechtelijke vonnis
'concludeerde, werd de boete in het vonnis
tot f 1500 teruggebracht. Bewijsexemplaren
van de gebakjes werden de pers aangeboden,
met het verzoek er niets over te publiceeren,
zoodat het thans toch in de krant staat.
Hachelijk avontuur van
Nederlander in België
Toen de Nederlander De Jongh zich Woens
dagavond per auto naar Brussel begaf, werd
hij onderweg aangehouden door twee mannen,
die hem verzochten een eindje te mogen
meerijden. De heer De Jongh had hiertegen
geen bezwaar. Een der mannen ging naast
hem zitten terwijl de ander achter hem plaats
nam. Nabij de gemeente Wo'.verten beval een
der mannen den heer De Jongh te stoppen,
terwijl de ander hem met een revolver be
dreigde. De heer De Jongh liet zich evenwel
niet van zijn stuk brengen en inplaats van te
stoppen drukte hij het gaspedaal in. Het schot
ging af doch door de plotselinge ruk werd
de heer De Jongh slechts licht aan het ooi-
gewond. Toen hij remde sprongen de beide
boosdoeners uit de auto en zetten het op een
loopen. De heer De Jongh begaf zich in al
lerijl naar de Belgische rijkswacht. Twee
gendarmes namen in zijn auto plaats en on
middellijk zette men de beide mannen na>
Zij werden tenslotte ontdekt in een sloot..
Beiden zijn achter slot en grendel gezet.
De Unesco gaat practise!»
werken
De UNESCO (United Nations Educational,
Scientific and Cultural Organisation) heeft
het plan opgevat 100 millioen dollar bijeen te
brengen voor steun aan het opvoedingswezen
in noodlijdende landen. De landen, die hier
voor in aanmerking komen zijn: België,
China, Tsjecho-Slowakije. Frankrijk, Grie
kenland, Luxemburg, Nederland, de Philippij-
nen, Polen, Perzië, Joego-Slavië, de Oekrai-
ne, Wit-Rusland en Birma.
Dr. Julian Huxley, directeur-generaal der
Unesco, verklaarde naar aanleiding hiervan,
dat de Unesco niet de UNRRA wil vervangen,
maar landen, die materieelen steun bijzonder
van noode hebben, op opvoedkundig gebied
wil tegemoet komen.
Bovendien ligt het in het voornemen der
Unesco om documenten van bijzondere waar
de voor scholen in verwoeste gebieden uit te
geven, zoodat zij alle op de hoogte zullen zijn
met de resultaten van verschillende experi-
menteele werkzaamheden in allerlei landen.
Tenslotte heeft de Unesco nog een plan om
beurzen te stichten voor vooraanstaande des
kundigen op opvoedkundig, wetenschappelijk
en cultureel gebied in noodlijdende landen,
opdat zij in staat zullen zijn hun studies in
landen, waar het wetenschappelijk werk geen
onderbreking door den oorlog ondervonden
heeft, voort te zetten.
100 JAAR GELEDEN;
100 jaar geleden zag de we
reld er anders uit dan nu. Er
waren geen auto's, geen fiet
sengeen radio en geen tele
foon. Maar kranten waren er
reeds langkranten, die ver
haalden van gebeurtenissen
dichtbij en veraf, die schreven
over nieuwe uitvindingen en
vooruitgang.
Toen reeds greep de heer P. de
Gruyler actief in in den opbloei
van een nieuwe welvaart door
zijn mededeelingen in de cou
ranten, die de aandacht trokken
van gemeenteraden en stadsbe
sturen. Hij werd uitgenoodigd
zijn zienswijze in lezingen uit
een te zetten en verwierf een
bestuurszetel in de Noord-Bra
bantsche Mij. tot bevordering
der Nijverheid.
Zooals vroeger kent De Gruyler
slechts één doel, steeds weer het
artikel verbeteren, terwijl de
groote omzet en eigen fabricatie
een besparing oplevert, die als
10% korting aan de klanten
ten goede komt. Speciaal ook
voor koffie en thee naar De
Gruyler, de koffie- en theezaak.
Zooals vroeger
Effecten- en
Geldmarkt
Het zijn niet bepaald bemoedigende woorden,
waarmede President Truman dezer dagen het
economisch beeld van de Vereenigde Staten ge-
teeker.d heeft. Hij constateerde namelijk, dat
het land nimmer tevoren zoo welvarend was,
doch dat er aan den anderen kant aanwijzingen
zijn voor een komende depressie, met als gevolg
verliezen op de beurs en groote werkloosheid.
Dat Truman het critieke punt in den toestand
der V, S. ziet in de uiterst scherpe verhouding
tusschen kapitaal en arbeid, wekt het vermoeden
dat politieke bedoelingen aan zijn sombere
prognose niet vreemd zijn. Een feit is. dat er als
gevolg van de opwaartsche spiraalbeweging van
prijzen en loonen, welke tot voor kort -moest
yorden geconstateerd nieuwe gevaarlijke span
ningen zijn opgeroepen, welke niet meer kunnen
worden overbrugd, nu de reëele koopkracht van
het publiek bij de stijging der nominale in
komsten ten achter blijft. De opmerking van
Truman kan daarom bedoeld zijn als een ernstige
waarschuwing tegen verdere eischen tot loons-
verhooging. omdat inwilliging daarvan de eco
nomische basis van den geldsomloop verzwakt.
Hoe „selfsupporting" de V. S. ook mogen zijn,
het is duidelijk dat ook dit land niet uitsluitend
bij den export kan leven, zoodat een uitvoer van
■8 15 milliard in 1946 op zich zelf nog geen waar
borg biedt voor een bestendiging der pTosperl-
teit. Trunian heeft terecht opgemerkt dat tegen
over dezen export een toenemende invoer moet
staan om den levensstandaard op te voeren en
uitputting van bepaalde grondstoffen te voor
komen. Vandaar de af en toe aan den dag tre
dende reserve ten aanzien van de credietver-
leenlng aan het buitenland, dat hierin een prik
kel moet zien om het verbroken evenwicht in de
betalingsbalans met de V, S. in stenkére mate
door een grooteren export te herstellen.
In dit verband is het gelijk wij de vorige week
reeds deden opmerken, een' verheugend symp
toom, dat er voor tal van verbruiksgoederen in
Een beeld van den arbeid bij den IJmuider vischafslag.
de V. S. recentelijk ook voor tarwe, een prijs
daling is ingetreden, niet alleen omdat daardoor
verdere loonsveihoogingen hun economisch mo
tief verliezen, maar ook omdat daardoor ten
slotte ook de exportprijzen worden beïnvloed
en het buitenland derhalve gemakkelijker den
onontbeerlijken import uit de V. S. zal kunnen
betalen. Stoffelijke welvaart wordt bevorderd
door toenemende productie van verbruiks- en
kapitaalgoederen, maai! in verband met de his
torisch gegroeide internationale verhoudingen,
kan dit doel niet worden' bereikt wanneer die
stijgende productie slechts aan eeqen kant van
den Oceaan plaats heeft. Vandaar, dat het ook
voor de internationale welvaart van belang is
dat de Europeesche export een stijging vertoont,
Engeland spant op dit punt wei de kroon. In
1946 was het geldbedrag van. den export met
912 millióen het hoogst sinds 1920, het volume
had weer het peil van 1938 bereikt. Intusschen
bestaat er ginds bij velen wel eenige ongerust
heid voor de ontwikkeling van den 'ouitenland-
schen handel in de naaste toekomst, nu de
werkweek in de genationaliseerde bedrijven tot
5 dagen per week is beperkt, hetgeen vermoede
lijk aan de industrieele productiviteit niet ten
goede zal komen. Frankrijk, dat in veel onguns
tiger positie verkeert, zoekt de bestrijding van
de sterke inflatie stijging der bankbiljetten-
circulatie sinds Januari 1939 met 665 dan
ook terecht in verlenging van de werkweek van
40 tot 43 uur.
Ook ae Nederiandsche regeering iaat geen ge
legenheid voorbijgaan om op de noodzaak
eener verhoogde productiviteit te wijzen en de
stijgende exportcijfers over het laatste kwartaal
van 1946 wekken de hoop, dat wij ten deze op
den goeden weg zijn. Verblijdend is oolc de
sinds begin Januari afnemende geldcirculatie,
welke ln de week per 20 Jan. met f28 millioen
en in de beide voorgaande met resp. f7 en f 36
millioen, dat Is in totaal met f71 millioen
verminderd, een verschijnsel, dat Minister Llef-
tinck vermqedelijk aanleiding, heeft gegeven om
in de Eerste Kamer te verklaren dat de bank-
biljcttencirculatie in ons land niet verontrus
tend is. Dit klopt wel niet geheel met vroegere
verklaringen van zijn kant, maar wij helpen den
Minister hopen dat in ons land het inflatieproces
haar hoogtepunt overschreden heeft.
De Amsterdamsche beurs was aanvankelijk in
reactie, maar gaf later weer van grootere vraag
naar industrieele, scheepvaart^ en bankaandee-
len blijk. Vooral de aandeelen der Nederl3nd-
sche Walvischvaart onderscheidden zich door aan
zienlijke omzetten en liepen enkele procenten
boven den emisslelcoers op. Bewijs dat wij het
vertrouwen in ons zelf nog niet verloren hebbent
Herziening der Amerikaansche
zwarte lijst
Generaal Joseph McNarney, hoofd van
het Amerikaansche militaire bestuur in
Duitschland, heeft medegedeeld, dat er
gr'oote mogelijkheid bestaat, dat vele
Europeesche en Zuid- Amerik a ans cfli e
maatschappijen spoedig van de Ameri
kaansche zwarte lijst zullen worden afge
voerd. Op deze Jij st komen dié maatschap
pijen voor, die tijdens den oorlog direct
of indirect betrekkingen met het nazi
régime hebben onderhouden.
Generaal McNarney verklaarde, dat de
herziening van de zwarte lijst een der be
langrijke stappen is, die noodig zijn voor
het economisch herstel van Duitschland.
Over Muziek
De hoofdvorm
De Duitschers kunnen nog
straffeloos wapens inleveren
De Amerikaansche militaire regeering zal
den Duitschers gedurende tien dagen gele
genheid geven om het illegaal bezit van vuur
wapenen en munitie in de Amerikaansche
zóne aan te geven meldt Un. Press. Straf
vervolging op grond was deze aangiften zal
niet plaats hebben. Aan het eind van de am
nestie-periode die 1 Februari begint, zal het
illegaal bezit van wapenen of munitie met
den dood bestraft kunnen worden. Ameri
kaansche autoriteiten gelooven dat er zich
nog een aanzienlijke hoeveelheid wapenen in
Duitsch bezit bevindt.
Dammen
Uitbreiding hoofdklasse
In verband met de uitbreiding van de hoofd
klasse in het district Noordholland zullen, in
district Kennemerland drie tientallen promovee-
namelijk „Haarlem" en de Haarlemsche
Damclub II en vermoedelijk de Beverwijksehe
Damclub. Door het besluit is voor ..Oosterkwar
tier" (Haarlem) en de R.K. Dam- en Schaakclub
Bavo" (Heemstede) het degradatiegevaar
geweken.
Biljarten
Voorwedstrijden kampioenschap
tweede klas driebanden
In restaurant Brlnkmann zijn onder leiding
van de vereenlgingt T.O.P. de voorwedstrijden
begonnen om hel kampioenschap van Nederland
tweede klas drie banden. Op net oogenblik heb
ben H. van den Broek en H. Broksma de leiding
met twee gewonnen partijen. Zaterdag, Zondag
Dinsdag worden de wedstrijden voortgezet.
Voor het kampioenschap hebben zich 58 biljar
ters aaangemeld. die in verschillende plaatsen
aan voorwedstrijden deelnemen. Voor de bezet
ting in den eindstrijd, welke in Den Haag ge
houden wordt, beslissen de gemiddelden. De uit
slagen luiden:
pnt. beurten h.s. gem.
W. Maas
11
83
2
0.132
J. Perel
40
83
4
0,481
J. Kobus
36
108
3
0,333
H. Broksma
40
108
3
0,370
J. Groenendijk
35
103
2
0,339
H, v. d. Broek
40
103
4
0,388
H. Broksma
40
145
2
0,275
W. Maas
39
145
3
0,268
J. Perel
22
101
2
0,217
J. Groenendijk
40
101
3
0,396
J. Kobus
24
69
3
0,347
H. v. d. Broek
40
69
5
0,579
E1
is in Moskou een bioscoop geopend,
speciaal ingericht voor de vertooning van
stereoscopische films, zoo zegt een klein be
richtje, dat ons verder in het ongewisse laat.
Maar we kunnen wel aannemen, dat zoo'n
nieuwtje met een bedoeling wordt verspreid
en dus ligt de conclusie voor de hand, dat de
stereoscopische film niet uit de belangstelling
verdwenen is en dat we mogen verwachten,
dat ze vandaag of morgen een heel eind ge
vorderd zal blijken te zijn.
We hebben ze in ons land ook in de bio
scoop gehad.de „audïoscopics", die we moesten
bekijken door een papieren brilletje met een
rood en een groen stukje cel
lophane er in. Het was slechts
een attractie, maar een goede
en menig argeloos bioscoop-
ganiger heeft in die voor-oor-
logsche dagen een schrikbe
weging gemaakt als zoo'n ste
reoscopische filmster opeens
een dreigende hand naar hem uit stak, of als
een schommelend meisje gevaarlijk hard de
zaal in kwam zwieren.
Dat filmische grapje had geen beteekenis.
Het was nog niet voor massa-gebruik ge
schikt, want géén bioscoopganger denkt er
over bij elke film, die hij gaat zien een rood
groene bril voor zijn oogen te houden. Even
min voelt hij er voor zich een bril met pola-
riseerende glazen aan te schaffen, of een ap
paraat op zijn neus te zetten, waar een klein
mechaniek in verborgen zit, dat beurtelings
een van zijn oogen een ondeelbaar oogenblik
afsluit. Dat zijn namelijk de drie tot nu toe
bekende systemen om beelden-met-diepte te
voorschijn te roepen. Ze berusten alle op het1
bekende feit, dat ons linker oog een iets ander
beeld vormt van hetgeen wij zien. dan het
rechter en dat er in de bioscoop dus twee
beelden tegelijk geprojecteerd moeten wor
den, willen wij daar ook .ruimtelijk" kunnen
zien. Aangezien er maar één projectie-appa
raat beschikbaar is, moeten de beelden voor
het linkeroog op hetzelfde doek geprojec
teerd worden als die voor het rechter oog.
Daarom houden de technici, zich baseerend
de traagheid van ons netvlies, ons een
beetje voor den mal én geven ze met hun di
verse brillen onze oogen om de beurt een
lichtindruk; dan is het totale resultaat toch
een stereoscopisch beeld.
Maar wat voor één keer wel eens aardig
is, kan op den duur niet voldoen en daarom
zoeken de technici al jaren naar een methode
om ons een stereofilm zonder brillen te ge
ven. Ze werken met bijzondere projectie-doe
ken, reflecties en nog meer, en waarschijn
lijk bereiken ze op den duur een schijn-
stereoscopie, in den vorm, dien wij kennen van
reclameborden of lichtbakken, waarin een
naar het schijnt wat verticaal gestreept beeld
een wonderlijk „diepen" indruk maakt. Of
de oplossing, die eenmaal gevonden zal wor-
27. Bij een grote villa hield Joris Goed-
bloed stil. Hier vangt mijn nieuw leven
aan!" zei hij. „Daar, in gindse behuizing,
woont mijn oudoom Gijsbertsbaron Grim-
baart! Ik ga hem even bezoeken en zal hem
mededelendat ik een Beter Persoon wil
worden! En terloops zal ik hem dan om
enkele geldstukken verzoekenin leen
natuurlijk. in leen! Maar ik moet ten
slotte als een Heer aan het hof verschij
nen, niet waar? Welaan dan, wacht hier
op me, het zal niet lang duren want mijn
oudoom is een beminlijk edelman die blij
zal zijn als het verloren schaap tot de
kudde terugkeert!" Hij had intussen de
tuin doorgelopen en belde aan. „Hm!"
dacht Panda, Hij wil dus zijn nieuwe
leven beginnen door geld te lenenHm!
Enfinhet is beter dan stelendat is waar!"
den, werkelijk natuurkundig volkomen is,
doet er echter weinig toe, wanneer de illusie
maar goed is. Dat brengt ons voor de vraag
of er in die technische ontwikkeling artis
tieke mogelijkheden zitten, want in de film
wereld zjjn techniek en kunst nu eenmaal
inniger verbonden dan overal elders.
Nu is de „diepte"' in films niets nieuws.
Elke normale filmvoorstelling geeft ons de
illusie, dat hetgeen er vertoond wordt werke
lijk drie dimensies heeft. Het effect van den
afstand wordt te voorschijn geroepen door
verschillen in grootte. Hoe verder een voor
werp weg gaat, hoe kleiner het op het witte
doek wordt. Dat heeft de film gemeen met
de schilderkunst, maar ze is toch geen zuiver
twee-demensionale kunst, haar beweging'
de innerlijke, zoowel als die in het beeld
verschaffen ons de duidelijke gewaarwording
van ruimte.
Maar er is een grens aan die ruimte: de
rand van het projectiedoek. Toen het eerste
bioscooppubliek Lumière's filmpje van een
naderenden trein zag, uitte het kreten van
ontzetting. Maar de trein kwam niet uit den
rand van het scherm te voorschijn. Nu de
plastische film een bokser toont, die zijn vuist
uitsteekt, klinken er weer gilletjes van schrik.
Maar nu komt de vuist wél uit de lijst van het
doek te voorschijn. Ze nadert tot vlak voor
onze oogen. De grens der film-illusies ligt
niet langer aan den rand van het witte doek,
maar bij ons zelf. Wij hebben directen toe
gang tot een wereld van illusies, die van ons
tot in de verre oneindigheid reikt.
Wat dit beteekent kan eenigszins toege
licht worden door het verschil in het per
spectief van een middeleeuwsche prent en van
een schilderij uit een latere periode. Op de
prent is de „diepte" primitief gesuggereerd
door verschillen in afmeting en hoogte, maar
-het schilderij leert pas wat er met pei-specti-
vische effecten bereikt kan worden. Daar zijn
de voorwerpen pas echt ver-af en dïcht-bij.
In de huidige film is de suggestie der diepte
aanwezig, maar in een stereo-film zal ze veel
en veel sprekender zijn. We zullen dan niet
meer spreken yan een „beeldvlak", maar ons
wennen aan het begrip, „beeldruimte". De
filmkunstenaars zullerf veel meer gebruik
kunnen maken van de werking der diepte en
een bewegingsrichting zoeken, die sterk naar
den toeschouwer gericht is. Want eerst dan
zal de bioscoopganger het gevoel hebben, dat
hij midden in de handeling staat en er onont
koombaar bij betrokken is.
Dat effect zal door nog twee factoren ver
sterkt worden, namelijk door het stereofoni-
sche geluid en door de kleuren. Wat stereo-
fonie is, weten we. Er is al een experimen-
teele radio-uitzending aan gewijd. We kunnen
gerust aannemen, dat zoowel radio als film
er in de toekomst ampel gebruik van zullen
maken en dat we ruimtelijke effecten du:
zoowel kunnen hooren als zien. En dat de
kleur de „echtheid" van de beelden verrijkt,
ondervinden we nu al bij tijd en wijle in de
bioscoop.
De gewaarwordingen van zoo'n „ruimtelij
ke" film zullen dus bij het tastbare af zijn en
misschien zullen die nieuwe mogelijkheden
de film een ontwikkeling geven, die haar
zelfstandiger maakt, minder verbonden aan
tooneel en literatuur dan ze nu is. De illusie
„in" de handeling betrokken te zijn zal de
behoefte van de toeschouwers aan handeling
vergrooten en wat is film anders dan kunst
vatt bewegende beelden? Ook de bouw der
bioscoopzalen kan door de eigenschappen van
de ruimte-film beïnvloed worden. De starre
omlijsting van het witte doek, met het- stereo
type tooneel-gordijri verliest dan haar laatste
restje beteekenis omdat zij niet langer, maar
ons oog de poort naar de wereld der illusie is.
Dit is allemaal niet meer dan toekomst-,
gepeins en als zoodanig natuurlijk onvrucht
baar De huidige film heeft actueeler en drin
gender problemen en er moet heel wat aan
verbeterd worden eer ze zonder een blos van
schaamte in de rij der muzen zal kunnen tre
den, Maar het is ook goed vast te stellen, da?
het verschijnsel film-anno 1947 nog heelemaal
niet gestabiliseerd is en waarschijnlijk maar
een flauwe aanduiding van de mogelijkhe
den, die er in zitten. Het is beter goede ver
wachtingen van de toekomst te hébben dan
ontevreden en afkeurend alleen naar het he
den te kijken,
V. G.
nie (Haydn, Mozart, Beethoven) staat ia
bijna alle gevallen in den zoogenaamden
hoofd- of sonatevorm. Dit beteekent dus dat
de indeeling van alle melodische, rythmische
en harmonische gegevens volgens een plan,
een soort plattegrond van dien naam is uiige,
werkt Men kan deze indeeling eenigszina I
vergelijken met het plan van een tooneelstuk.
De expositie en situatie der personen, de ver
wikkeling der contrasten en de oplossing vor- 1
men een drievoudige constructie, die in dra
matische samenstelling veel overeenkomst
heeft met het grondplan van een klassieke
symphonic: expositie, doorwerking en reprise
of herhaling van de expositie. Deze drie „be
drijven" van den hoofdvorm loopen zonder I
scheiding in elkaar over en dit maakt het
voor den hoorder dikwijls moeilijk de deelen
apart te herkennen. Wanneer ik nu de op.
eenvolging der hoofdzakelijke détails meedeel
en u leest in de plaats van thema: persoon,
dan kunt u zich een beeld vormen van het
muzikale tooneelspel dat men hoofdvorm, of
sonate, soms ook symphonischen vorm noemt,
Het stuk begint met het Hoofdthema, dat
uit een of een paar afgeronde melodieën be-
staat; het wordt gevolgd door een overgangs- i
thema, dat leidt naar het tweede thema, dat
in een of meer opzichten contrasteert met
het eerste. Op dit tweede thema volgt meestal
een z.g. slotthema, dat. een einde maakt aan
de z.g. Expositie, De normale situatie der te-
j genstellingen is nu aan den hoorder bekend
Het tweede deel, de doorwerking, zet onmid
dellijk in; de hoorder herkent daarin een of
meer der melodieën (en die weer geheel o!
gedeeltelijk) uit het eerste deel. Hij bemerkt
dat er veranderingen zijn: dat er in die melo
dieën melodische, harmonische, rythmische I
eigenschappen zijn, die aanvankelijk gezwe
gen hebben. Hij volgt de aaneenschakeling
der tegengestelde karakters en is geboeid
door de verrassende veelzijdigheid der thema,
figuren, door het levendige spel der contras
ten. Dit spel leidt tot een climax en de aan- i
dachtige hoorder bemerkt daarna, dat de si-
iuatie van het eerste deel terugkeert; hij hoort
dezelfde opeenvolging en bewust of onbe
wust neemt hij deel aan den rusttoestand
der personagiën. Dit is het slotdeel van den
hoofdvorm. De grondslag van het muzikale
spel ligt in den zoogenaamden hoofd-toon-
aard. Zelfs voor hen, die geen enkele mu
ziekterm kennen, moet het duidelijk zijn dat
het al of niet overeenstemmen met den-hoofd
toonaard samenhangt met de mate van af
wijking van of tegenstelling tot den rusttoe
stand.
Hiermee nader ik de aohoólpoort en wij
keeren dus tijdig om, teneinde op bekende
wandelwegen onze overweging voort te zet
ten. Want het mag niet de bedoeling zijn. u
langs slinkschen weg te misleiden tot de mee
ning. dat het noodzakelijk is een klok uit
elkaar te kunnen nemen om te zien hoe laat
het is. De vergelijking met een tooneelstulc
is overigens al gevaarlijk genoeg.
De hoofdvorm is niet een verhaal, maar
een spel. Het is onmuzikaal de thematiek en
zijn ontwikkeling om te zetten in denkbeel
dig „menschenmateriaal" of in een positievo
uiting van religie, van levensstrijd, van per
soonlijken oorlog en vrede. De muziek name
lijk ontvangen en gevormd door een tem
perament kent wel tegenstellingen, maar
geen tweestrijd. Men wil wel bijvoorbeeld in
Beethoven's symphonieën balladen hooren en
men zou vreezen een soort majesteitschennis
te begaan door aan te nemen, dat de hevige
krachtontladingen en plotselinge vermilde-
ringen een vurig muzikaal spel zijn. Alles bij
Beethoven is enthousiasme, geen lijden en
geen overwinning. De duurzaamheid zijner
symphonieën ligt in de intensiteit der muzi
kale karakters en in het. evenwicht der ver
schillen. Dit meesterschap is des te bewonde
renswaardiger, naarmate de persoonlijke na
tuur van den componist onderhevig was aan
allerlei stemmingen, die er toe zouden leiden
zijn werken tot stemmingsstukken te maken,
wanneer de muzikaliteit van den maker niet
sterker was geweest dan zijn humeur. Het is
waardat dit humeur of eerbiediger ge
zegd: zijn uiterlijke zielstoestand niet hee
lemaal gezwegen heeft in sommige stukken,
maar we mogen toch met bewondering er
kennen dat de thema's zijner symphonieën
muzikale zelfstandigheden zijn, die hij be
handelde zooals een beeldhouwer zijn werk
behandelt, en ze niet als jammerende of jui
chende kreten slaakte in bijzondere oogen-
blikken. Voor zoover Beethoven muzikaal-
gelukkig was schiep hij schoonheid, niet voor
zoover hij klaagde of opstandig was. En dit
gelukkig zijn wordt niet bepaald door zijn
stemmingen ook al zou hij dit zelf ge
meend hebben maar door de levenskracht
van zijn muzikaliteit. En deze moet zeldzaam
sterk geweest zijn.
Het is niet te verwonderen dat voor Beet
hoven's natuur de hoofdvorm, 200als ik deze
hierboven 'schetste, zeer aantrekkelijk was.
Anders gezegd: deze hoofdvorm inspireerde
hem telkens weer, zooals de fuga-vorm tel
kens weer Bach bezielde. Hij moet als een
driftig regisseur tusschen zijn thema's ge
leefd hebben en altijd vurig in het spel zijn
opgegaan. Zeker, deze hartstochtelijkheid be
hoort tot het wezen zijner muziek en ze is
meesleepend, zooals de openhartigheid van
een mensch u ontwapent en beminnenswaar
dig is.
Trouwens, zou men meenen dat de klas
sieke componisten, wier symphonieën niet
zooveel aanleiding geven tot psychologische
bespiegelingen, zonder warme menschelijk-
heid in het spel van den hoofdvorm-opgin
gen? Haydn en Mozart, beiden voorgangers
en leermeester van Beethoven, speelden
bij wijze van spreken met hun sujetten
mee en niets is heerlijker dan bij het hooren
hunner muziek in hun muzikaal pleizier te
deelen. Bij den rumoerigen Beethoven is het
niet anders. Het onvolprezen eerste deel der
vijfde symphonie, waar zoogenaamd het nood
lot aan de deur klopt, behoeft u geen angst
en leermeesters van Beethoven, speelden
deel: het is verrukkelijk, dit heftige jagen
van rythmen, de ongebolsterde kracht der
harmonieën bij hun melodie. Het is alles po
sitief zelfstandig en waar strijd schijnt te
zijn is genót. In zijn volle beteekenis is het
geheim der muziek niet te beschrijven; de
muzikaliteit is in zichzelf romantisch in alle
tijden, bij,alle componisten, alle uitvoerders
en alle hoorders, die onbevangen zijn. Het
komt er op aan, deze vrijheid van hooren en.
genieten niet te verlammen do.ov onbestemde
vermoedens en bespiegelingen over den in
houd der muziek. Deze neiging komt bij
hooren en beschouwen van den hoofdvorm
dikwijls voor en velen worden door 't hoo-
ren of lezen vari dergelijke bespiegelingen
meer van de muziek afgehouden, dan dat ze
er toe gebracht worden.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Na verhoor door de P.R.A.
van schrik overleden
De 60-jarige mevrouw N. uit Koog aan de
Zaan. die Donderdag voor een verhoor op
het bureau van de P.R.A. te Zaandam was
ontboden, werd tijdens dit verhoor door den
schrik plotseling bewusteloos. Men achtte
overbrenging naar haar woning noodzakelijk,
hetgeen met een taxi geschiedde. Zij over
leed tijdens den rit. Mevrouw N.. die lid was
geweest van de N.S.B. werd verhoord door
vier rechercheurs" van de P.R.A. daar zij er
van verdacht werd, aan den dezer dagen door
het Bijzonder Gerechtshof te Amsterdam ter
dood veroordeelden voormaligen corpschef
van»de rijkspolitie te Velsen, A. Harrebomee,
te hebben medegedeeld, dat dr. H. Hagtïngius
te Koog aan de Zaan een vierjarig Joodsch
weesje verborgen hield. Dit weesje werd tij
dens de bezetting door Harrebomee. die ver
gezeld was van zeven politiemannen, ten
huize van dr. Hagtingius gevonden. Harre
bomee leverde het weesje uit aan den S.D.
te Amsterdam, vanwaar het op transport
naar Wester'oork werd gesteld. Daar is het
korten tijd later overleden.