Velsens kerk na den oorlog
grondig gerestaureerd
Peter Charoff als gast-regisseur
Ex-po!ifie-!uitenante voor het Tribunaal
Vastenavond
Nacht-Express
Maandag 10 Februari 1947
IJ MUIDER COURANT
Een historische pielin Kennemerland
Belangrijke oudheidkundige vondrten
Bii den wederopbouw van de gemeente
Velsen wordt het accent sterk gelegd op
Th deel dat IJmuiden heet. Wie de plan-
Jfn onder het oog heeft gehad, weet, dat
ppn schoon en grootsch complex in de toe
komst zal verrijzen, daar, waar eens het
node centrum van IJmuiden-Oost was. Een
nieuw raadhuis, een schouwburg en vele
andere gebouwen, die, eenmaal afgewerkt
!n in gebruik genomen, aan Velsen mede
V plaats zullen doen toekomen, die het
«Is gemeente van beteekenis in de na-oor-
loffische historie, rechtens toekomt.
Historie, ja het oude Velsen is dan histo-
ch terrein geworden, doch laten we ons
niet vergissen, dat is het nu reeds. De
nauwe straatjes, die van den Stationsweg
- naar het raadhuis en het op een heuvel
celegen kerkje voeren, halen beelden voor
den geest uit den tijd van den Nootdorp-
schen vos (E. Gerdes: Uit en in de dui
nen). Stof: letterlijk en figuurlijk.
Die kerk van Velsen heeft al heel wat
«tof doen opwaaien; letterlijk en figuurlijk.
Wat is er al in gehamerd en gebikt en welke
belangrijke vondsten heeft men er bij op
gravingen al gedaan. Degene, die de ge
schiedenis van het oude dorp en de kerk
oo zijn duimpje kent, is de heer A. Dijkstra,
geen ontdekking wordt er gedaan, geen
oDgraving verricht of de man, die het ge
meentelijk en kerkelijk archief onder zijn
beheer heeft, is er bij.
Willebrord en Engelmundus-
Reeds in het begin van de achtste eeuw,
Vóór 726, heeft Willebrord, hierin bijge
staan door zijn helper Engelmundus, de
kerk van Velsen gesticht en hoewel het
nog een houten gebouw moet zijn geweest,
behoorde het tot de vijf moederkerken in
Nederland. In een verdragsbrief van 2 Mei
1064 schenkt koning Hendrik IV het ge
bouw aan de Kerk te Utrecht.
Van het toenmalige gebouw zijn thans
waarschijnlijk nog de Noord- en Westgevel
over. Boogvensters en tufsteen, herken-
niugsteekenen van Romaansohen stijl ge
tuigen hiervan. De toren, die „koud" tegen
den gevel aan is gebouwd,, dateert uit de
13e eeuw; omtrent de spits loopen ver
schillende veronderstellingen. In den toren
heeft men in de jaren omtrent 1938 een
relief ontdekt, dat in den volksmond zou
voorstellen de H. Engelmundus, doch waar
van de kruisvormige nimbus achter het
hoofd meer doet vermoeden, dat men te
doen heeft met een representatie van den
zegenÜiden Christus. Aan de Zuidzijde
heeft de kerk een tweeden beuk gehad, in
het Oosten was een fcoorgang met sacristie
aangebracht. Uit welken tijd deze dateeren
weet men niet precies, er zitten evenwel
nog Romaansche ideeën in verwerkt.
Groote veranderingen.
Rond 1600 is de groote kerk tot een
bouwval gemaakt, men verwijderde de
ruïnes, het oude gedeelte werd gesloopt
en de uit later tijd dateerende spitsbogen
Gotische stijl, (nog te vinden in den Zuid
gevel), werden dichtgemetseld. In 1773
heeft men het bouwwerk in (het Oosten
verlengd met een stuk van ongeveer zeven
meter,
In 1939 ontdekte Dr. P. Glazema een
steen, die bij nadere beschouwing bleek te
rijn een sarcophaagdeksel, dat gebruikt
was als boogvulling voor een poortje in
den Zuidgevel. (Men weet dat sarcophagen
gebruikt werden om priesters in te begra
ven).
De uiteinden zijn ingemetseld, zoodat
het oorspronkelijk versieringsmotief (kruis-
motief) bedekt werd. Daarna heeft men in
't midden een relief., aangebracht. Deze
tympaan met relief vertoont veel overeen
komst met een tympaan uit de* abdij van
Egmond. De voorstelling is waarschijnlijk
Christus triumphans, gezeten op een By-
zantijnsehen troon, met in de linkerhand
het Evangelie, in de rechter Ihet symbool
der overwinning: de staf. Dit werk is van
een 12e eeuwscben houwer. De figuur is
gekleed in een Grieks uien kazuifel. Het
geheel is van een kostbaar natuursteen.
Tol betaald aan de evacuatie.
In den tijd der Duitsche bezetting,
tydens evacuatie en vernieling, heeft
ook de kerk van Velsen tol moeten be
talen. De zerken op den vloer waren
danig beschadigd, doch toen Ds. Brons
geest en de heer Dijkstra weergekeerd
waren, hebben zij het restauratiewerk
weer ter hand genomen.
De grond werd in orde gemaakt en hier-
.bij kwam men tot de ontdekking dat ei'
zich onder de kisten, die bedekt waren
door zerken nog e'en laag kisten bevond,
met eveneens gave geraamten.
Gecamoufleerde ingang.
Toen de muren schoon waren gemaakt,
«tuitte men aan de Noordzijde op een in
gang, netjes gecamoufleerd tusschen kalle
en spouwmuur in. De deur was verrot en
Gravure van de Ned, Herv. Kerk té Velsen,
zooals ze er omstreeks 200 jaar geleden
uitzag.
De lieer J. Ouwehand
gerehabiliteerd
De procureur-fiscaal bij het Bijzonder Ge
rechtshof te Amsterdam heeft, onlangs den
heer J. Ouwehand te Bloemendaal onvoor
waardelijk buiten vervolging gesteld, daar de
tegen hem gerezen verdenking ongegrond is
gebleken.
De Commissaris der Koningin in de provin
cie Noordholland heeft verklaard, dat hier
mede de eenige reden waarom de heer J-
Ouwehand van het college van burgemeester
en wethouders van Bloemendaal werd uitge
sloten. vervallen is, zoodat uit dien hoofde
geen blaam meer op den heer Ouwehand
rust.
„Tooneel is het leven zooals de men sell er van droomt"
in elkaar gezakt, doch het spijkermotief
als versiering der planken was duidelijk
zichtbaar.
Boven de deur bevindt zich een wonder
lijke „strek" met aan den buitenkant een
zwarte, ronde steen, met in *'t midden een
gat. Het lijkt eenigszins op een molensteen.
Terzijde van den ingang der kerk zijn twee
bogen vrijgekomen, waarin een wij water
bakje gemetseld scheen, doch dit laatste
dateert uit later tijd dan de bogen zelf.
Onder den grond vond men enkele trap
treden van steen met er naast een vloer
van heel kleine tegeltjes. Omtrent de be-r
dóeling hiervan tast men nog in het duister.
Ds. Bronsgeest doet al het mogelijke het
interieur in overeenstemming te brengen
met wat men ontdekt. Zoo zijn de banken
in hun oorspronkelijken staat terugge
bracht: afgekrabd en opnieuw gewast zijn
zij een waar sieraad geworden. De stoelen
in het middenschip zijn vervangen door
nieuwe, in ouden trant.
In het begin van de volgende maand zal de
tnoneelgroep Comcdia een stuk van den Rus-
sischen schrijver TurgenjeL „Een maand op
het land" (ook wei naar de hoofdpersoon
„Natalja" genoemd) vertoonen. Het bijzondere
van deze voorstelling zal zijn, dat de regie
zal worden gevoerd door den beroemden Rus-
sischen regisseur prof. Peter Charoff.
Charoff is voor de ouderen onder onze too-
neelllefhebbers geen onbekende. Twintig jaar
geleden. in Februari 1927, heeft hij met het
toen onder zijn leiding staande Moskousehe
Kunsttheater een tournée door ons land ge
maakt, en de vertooningen van Ostrowski's
„Armoede is geen schande". Tsjechow's „De
Kersentuin", Gorki's „Nachtasyl", Tolstoj's
„Het levende lijk" en Dostojewski's „De ge-
broeders Karamazow" zijn voor de toenmalige
toeschouwers onvergetelijk gebleven.
Charoff is vijf jaar later nogmaals naar
Holland gekomen en heeft toen innig contact
met sommigen van onze beste acteurs gehad,
met Louis de Vries. Rika Hopper en Cruvs
Voorbergh; laatstgenoemde kan als een recht-
streeksche leerling van hem beschouwd wor
den.
De oude liefde tot ons land heeft Charoff
er thans toe gebracht, zijn maand vacantie
hier door te brengen. Sinds zijn vertrek uit
Rusland heeft hij te Rome een tooneelschool
gesticht met momenteel ongeveer tweehon
derd leerlingen. In een persgesprek heeft hij
ons een uiteenzetting van zijn opvattingen
gegeven omtrent de functie van het tooneel
en het aandeel, dat den regisseur hierin toe
komt. Van experimenteeren wil hij niet weten
en het woord „modern" staat hem tegen.
Shakespeare en Rembrandt zijn ook nog mo
dern en waarom? Omdat zij kunst hebben
geschapen. Daarop komt alles aan. Techniek
is nog geen kunst. De Italianen kunnen prach
tig weenen en lachen en scènes maken. Maar
dit is nog geen tooneel! Tooneel wordt het
eerst, zoodra de acteur weet. waarom hij
weent en waarom hii lacht. Hij moet den
schrijver begrijpen, zich persoonlijk verplaat
sen in de innerlijke motieven. Dit persoon-
Een blik in de oude kerk van Velsen, met
op den achtergrond de pas ontdekte deur.
De oude gebouwen in Kennemerland
vertellen meer geschiedenis dan véle
leerboeken. De oude kerk van Velsen
is een ware historische roman, zij is
een onuitputtelijke bron, want alge
meen is men van meening dat er „nog
wel meer zal worden gevonden". Tel
kens wanneer de financiën het toelaten
gaat men weer ijverig graven en bik
ken. Binnenkort worden de lambrizee-
ringen in orde gemaakt. Het ligt in de
bedoeling om de kapel aan den Noord
muur te sloopen en men overweegt de
Romaansche boogvensters weer te her
stellen aan den Noordkant, de Zuid
zijde heeft Gotische.
Zoo zijn in dit eene gebouw drie
bouwtranten: Romaansche, Gotische
en na 1773 een stjjllooze bouw.
Het is een interessant mengelmoes
dat zich openbaart onder de bekwame
leiding van den restaurateur Arch- A.
A, Kok, een mengelmoes dat boekdee-
len historie spreekt.
H. K.
Bewogen loopbaan van
Zandvoortsche studente
In een langdurige zitting behandelde de
zevende kamér van het Haarlemsche tri
bunaal dezer dagen de zaak van de
30-jarige mej. B. J. N. ter W. uit Zand-
voort. Zij werd er onder meer van ver
dacht als lid van de N.S.B. te Amsterdam
in het laatst van den oorlog den rang van
opperluitenante bij de politie te hebben
vervuld.
Met zachte stem vertelde de beschuldigde
de gecompliceerde geschiedenis van haar
leven: Voortkomend uit den kleinen midden
stand werd zij door een dreigende invalidi
teit van haar vader attent gemaakt op de
wenschelijkheid van een staatspension voor
niet-ambtenaren, een denkbeeld, waarvoor de
N.S.B. zich in het begin van de bezetting nog
al warm maakte. Hoewel het „Houzee-gebrul'"
verdachte, volgens haar verklaringen van
Donderdagmiddag nie& aanstond, meende zij
ook al omdat vrienden en kennissen haar
één voor één in den steek lieten dat zij de
door haar gewenschte sociale hervormingen
niet beter zou kunnen nastreven dan door
zich als lid van de N.S.B. op te geven. Daar
mej. Ter W. rechten studeerde, kwam zij als
N.S.B.'ster niet alleen met Mussert's bewe
ging, maar ook met het „Studentenfront" iv
aanraking, welk contact tot gevolg had, dat
zij een Drentsch kamp ging organiseeren, dat
echter door onvoldoende deelneemsters een
fiasco werd. Bovendien gaf verdachte zich op
voor de N.S.V.O. Uit het dossier werd verder
correspondentie met andere N.S.B.'ers ge
haald, waaruit bleek, dat zij Jan de Vries, den
pro-Duïtschen hoogleeraar uit Leiden, een
voordracht wilde laten houden over „het
type van den Groninger".
Verdachte merkte op, dat de N.S.B.-sympa-
thieën bij haar niet diep zaten, want folders
over dit onderwerp verdwenen thuis zonder
meer in de kachel. Over haar interessen bij
de Germaansche S.S. gaf zij als verklaring,
dat het „godsdienstige element" in deze be
weging haar aantrok: zij wilde er wel eens
meer van weten.
Na afloop van den Leïdschen studietijd
kwam de Zandvoortsche op de gemeente
secretarie te Haarlem terecht, waar zij door
burgemeester S. L. A. Plekker als adjunct
commies werd aangesteld. Van daar werd zij
overgeplaatst naar de afdeeling „strafbe-
schikkingen" Tenslotte belandde zij als typiste
bij den Inlichtingendienst, waar het de oud-
studente, blijkens haar uitlatingen, niet bijs
ter beviel.
Na herhaalde pogingen om in een meer
verantwoordelijke functie geplaatst te
worden, verzeilde zij tenslotte op het bu
reau van den Gewestelijken Politie-Pre-
sident te Amsterdam, waar zij gedurende
eenige maanden voor de bevrijding als
„opperluitenant van de politie" werk
zaam was..
Hier speelde zich een historie rond de zoo
genaamde „Joden premies" belooningen
voor het aanbrengen van Joden af. Ver
dachte was ten laste gelegd, dat zij twee
maal dit geld aannam, maar uit haar ver-
klaringèn ter zitting moest de voorzitter, mr'
C. W Dubbink opmaken, dat zij dit nimmer
deed en er zelfs een hevige ruzie met den
chef van den Inlichtingendienst over kreeg.
„Ontzettende dingen"
Als opperluitenant zou verdachte, zoo ver
telde zij „ontzettende dingen" hebben ge
daan: niet alieen, dat ze geen gebruik maakte
van het aanbod, om in een kazerne, waar een
recreatieoord voor N.S.B.'ers im den honger
winter was gevestigd, „er eens goed van te
eten en te drinken", ook zou zij honderden
politie- en brandweerambtenaren voor uit
zending naar Duitschland hebben behoed. Zoo
nu en dan brokstukken van gesprekken met
Duitschers weergevend, betoogde verdachte,
hoe zij het „collecte-monopolie" van Winter
hulp brak, door op eigen verantwoording een
inzameling voor Noodlijdend Amsterdam goed
te keuren. Ook de Stille Omgang zou van haar
het noodige fiat gekregen hebben, hoewel er
toen niet meer dan drie personen op den
openbaren weg bijeen mochten zijn.
Tenslotte werd door den voorzitter geïn
formeerd. hoe ze thans over de N.S.B. dacht
Met een „Ik heb er zóó genoeg van" werd
deze vraag beantwoord. De getuigenverkla
ringen, als zou verdachte sterk antisemi
tisch zijn geweest, bestreed zij heftig, zeg
gende, dat haar handteekening meermalen
gestaan heeft onder 'huwelijkstoestemmingen
van Joden.
Mr. S. v. d. Wall hield een lange pleitrede,
wijzend op het isolement waarin verdachte
in 1941, bij haar toetreding tot de N.S.B. ver
keerde en hij meende, dat de kloof tusschen
zijn cliënte en het Neaerlandsche volk lang
niet zoo diep was als bij andere N.S.B.'ers.
„Het Studentenfront" vervolgde de advocaat,
„was maar vier meisjes breed" en hij kon
zich wel voorstellen, dat een intellectueel in
bezettingstijd wel eens wat meer wilde weten
van de hooggeroemde religieuze doelstellin
gen van de Germaansche S.S. De positieve
feiten wierpen, volgens mr. v. d. Wall, de
vage getuigenverklaringen volkomen tegen
den grond en ook het gewraakte aannemen
van de „Jodenpremies" achtte de verdediger
geenszins bewezen. Het vele „goede" werk in
verdachte's Amsterdamsche functie werd door
pleiter nogmaals uitdrukkelijk naar voren
gebracht en verder meende hij met het oog op
de lengte en zware detentie van zijn cliënte
er op te mogen aandringen, dat zij niet weer
zal worden opgesloten. Mr. v. d. Wall besloot
zijn pleidooi met het uitspreken van de hoop,
dat het Tribunaal mej. Ter W. de bevoegd
heden om als advocate op te treden, niet zou
ontnemen, mede, omdat haar meesterstitel ten
koste van groote offers werd behaald. Over
veertien dagen zal het Tribunaal uitspraak
doen.
Geen plan voor een zelfstandig
W est-DuitscliIand
Volgens United Press heeft een woord
voerder van het Britsche ministerie van
Buitenlandsche Zaken ontkend dat Enge
land en de Ver. Staten van plan zouden zijn
een West-Du.ïtschen staat in te stellen, in
dien de groote vier er niet in mochten sla
gen overeenstemming te'bereiken ten aan
zien van Duitschlailid's toekomst.
„Er bestaat geen Britsch plan voor
Duitschland voor het geval de conferentie
van Moskou mocht mislukken", zoo ver
klaarde hij.
De Berlijnsche berichten over zulk een
staat werden door dezen woordvoerder als
„volkomen fantasie" bestempeld- „De Brit
sche autoriteiten hebben met geen enkele
regeering onderhandeld over de instelling
van een aparten West-Duitschen staat'
Eva Braun's ouders worden
gezuiverd
Naar de Beiersche minister voor de zui-
Charoff i?i gesprek met Cor Uermus en
Jan Spierdijk.
lijke verschaft de charme aan een acteur. De
taak van den regisseur is dit persoonlijk be
grip te wekken. Regie is geen dressuur; vaak
opponeeren zijn leerlingen en geven ze daar
bij hun eigen visie; dan heeft de regisseur
succes bereikt.
In een tooneelstuk moet een thema, een
kern zitten en als bron hiervan is het hart
belangrijker dan het hoofd. Gemoedsproble
men moeten het zijn en geen hersenbedenk-
sels. Tooneelvernieuwing? Nieuwe tijden
brengen nieuwe onderwerpen mee. maar het
menschelijk gemoed en ook het menschelijk
organisme met zijn stem en plastiek blijven
dezelfde. En bij alles is het „hoe" secundair;
op het „wat" komt het aan. En Charoff her
haalde zijn vroegere belijdenis, dat tooneel
niet is als het leven (geen portret), ook niet
zooals het leven zou moeten zijn (strekking,
propaganda), maar zooals de mensch ervan
droomt (kunst). H. G. CANNEGIETER.
Duitsche artsen handelden
als soldaten
Karl Brandt, I-Iitler's persoonlijke ge
neesheer, vertelde aan het hof voor oor
logsmisdaden, dat Hitler's dokters bevelen
opvolgden precies zooals soldaten dat de
den, meldt Un. Press.
„Onder ons autoritair staatssysteem werd
alles gedaan in het belang dei- menschheïd.
De indlvidueele persoon beteekende niets
en hoe verder de oorlog ging,.des te ster
ker werd dit principe toegepast. Indien
Hitier een bevel aan een dokter gaf,was
deze verplicht het uit te voeren op dezelf
de wijze als officier van het leger dat deed,
ongeacht of dat den dood van iemand be
teekende".
Brandt vertelde het hof dat het geen zin
zou hebben gehad aan Hitier te vertellen
wat met de menschelijke proefkonijnen
geschiedde. Indien mij de onmensohelijke
wijze bekend was geweest waarop medi
sche experimenten werden ondernomen op
slaohtoffers der concentratie-kampen en.
ik zou het den Führer hebben verteld, dan
zou hij hebben geantwoord: „Het kan me
niet schelen hoe ik den oorlog win het
is alleen van belang dat ik hem win".
„Indien ik bijvoorbeeld naar den Führer
zou gaan, .zoo vervolgde Brandt, en hem
zou vertellen dat er typhus-experimenten
werden ondernomen op de kampbewoners
tegen hun wil, dan zou hij cijfers van troe-
penverliezen hebben genoemd en mij foto's
hebben laten zien van slachtoffers van
typhus na een geallieerden luchtaanval op
een van de Duitsche steden".
Brandt zeide te meenen dat de SS-chef
Heinrich Himmler het meest verantwoor
delijk voor den dood van de kampbewo
ners was omdat hij ze voor de experimen
ten had geleverd!'
Dief vertelde voor de klas
over voetbal
Een 27-Jarig trelntroetser trok op een goeden
dag op zijn best uitgedost naar de lagere school
van miss Thompson in Woolwich, waar hij zich
bekend maakte als de voetbalprof Alec Wright
van Charlton Athletic. Het schoolhoofd liet den
pseudo-voetibalprof voor de klasse over zijn
voetballoopbaan vertellen, terwijl deze tevens
een(>verzonnen verhaal opdischte over diens oor
logservaringen bij de koopvaardij. Een paar
weken later kwam de bezoeker terug, maar
maakte van deze gelegenheid gebruik om de
handtasch van het schoolhoofd mee te nemen,
voor welk feit hij tot 21 dagen gevangenisstraf
veroordeeld werd. Miss Thompson had zich ook
in ander opzicht vergist, want de. werkelijke
Alec Wright van Charlton was reeds twaalf
jaar geleden overleden.
Vietnameesche regeering
stelt beëindiging
der vijandelijkheden voor
De president van' de_ permanente Viet
nameesche delegatie te Parijs heel't een
communiqué gepubliceerd, waarin de Viet-
vering heden heeft medegedeeld, zullen de I nameesche republikeinsche regeering de
ouders van Eva Braun binnen vier weken onmiddellijke stopzetting der vijandelijk-
voor een zuiveringshof worden gedaagd,
onder beschuldiging rijkelijk te hebben ge
profiteerd van de relaties, die hun dochter
met Hitier onderhield. Hitier zou zijn a.s.
schoonouders herhaalde malen met kost
bare juweelen en kunstvoorwerpen begif
tigd hebben. (Reuter).
heden in Indo-China voorstelt.
De Fransche regeering wordt verzocht
met de Vietnameesche regeering in on
derhandeling te treden om tot een rege
ling van het geschil te komen, op grond
van de Fransch-Vietnameesche overeen
komst van 6 Maart 1946.
Weet ge dat het in Brabant èn Limburg nu
tegen Vastenavond loopt? Bij uliê, Noorde
lijker, is Carnaval op komst', al merkt ge bet
niet in het Zuiden ziet men den Vasten
avond komen en dat zijn twee verschillende
dingen. Er zal groot feest zijn in het Zuiden,
men zal er de bloemekes weer eens gaan bui
ten zetten na al den trubbel van den oorlog:
Dat moet n'n mensch eens hebben om op de
been te blijven. Zoo zegt men dat in het
Zuiden: Dat moet n'n mensch eens hebben.
Dat zegt men in het Zuiden dikwijls: Met de
kermis in den zomer, met Vastenavond in
den winter en met alle gelegenheden waarbij
het maar eenigszins kan: Dat moet n'n
mensch eens hebben.
In Brabant en Limburg leeft nog de jool
van het winterfeest voor de groote vasten in
onverminderde hevigheid, aileen, het gaat
ieder jaar wat moderner gevierd worden. De
dorpen liggen tegenwoordig aan den „makka-
dam" en dal heeft heel wat verandering ge
bracht. tegelijk met de stijging van het aan
tal doodgereden kippen. De Vastenavond
brengt tegenwoordig de moderne revues en.
de costumes kunnen voort in Amsterdam
worden gehuurd Er wordt ook bijkans nie
mand meer doodgestoken bij dat gefeest.
Maar in de gedachten van de ouwe mannekes
leeft toch nog het Vastenavondgedoe zooals
dat vroeger zijn kon en in de gedachten
der ouwe vrouwkes, nou. ze worden nog
i gloeiend kwaad als ze denken aan die schan-
I dalige streken van de mannekes van toen.
Het was geen manier van doen, zooals ze den
beest konden rijen in die vroegere jaren,
toen er nog geen revues en geen Amsterdam
sche „carnavalskostuums" maar zooveel te
meer bier en klare waven. Het is maar goed,
dat dót is afgeloopen. Zoo denken de vrouw
kes. maar er glimpt toch een vlammetje van
heimelijk plezier tusschendoor als ze aan d'r
eigen jongen tijd denken, die in de herinne
ring voor een groot deel alleen maar uit
Vastenavond en kermis bestaat
Het was geen manier van doen. De cafeetjes
waren er het beste mee en er wier heel wat
geld weggesmeten, dat zoo zuur verdiend
was op den akker of op de sigarenfabriek.
Niet. dat de grootheid ér vies van was om
den dweil uil te "hangen met die dagen. De
notaris en de klerken van de fabriek konde
soms niet kennen van de gewone daglooners
ge wist niet wie het zatste was en ze deden
erom wie de meeste beestcrij kon uithalen. -
Zoo kon het gebeuren dat de kerkmeester
een stelletje van de fabrieksjongéns mee nam
naar zijn huis en ze op een rijtje zette voor
den gevel, ieder met n'n kei in zijn hand: N'n
borrel voor wie de meeste ruiten kon in
gooien. Als de scherven' rinkelden kwam de
vrouw van den kerkmeester naar buiten ge
schreeuwd dat het een schandaal was en dat
ze d'r man zou waarschouwenMaar d'r
man stond op zijn beenen te zwaaien van den
lach en riep maar dat hij allang gewaar-
schouwd was en dat ze n'n kei kon krijgen
om ook n'n borrel te verdienen, En toen er
geen ruit meer heel .was blaasde de kerk
meester op zijnen toeter en hij riep dat de
muren van Jericho nou zouden vallen. Maar
wat er viel was de kerkmeester zelf die veel
te veel op had en naar bed gedragen moest
worden. Toen stak hij zijn hoofd door een
[ebroken ruit en riep naar de fabrieksjon-
gens, dat ze n'n kei in zijn bed hadden ge
gooid en dat dat niet afgesproken was ge
worden, en dat ze lamzakken waren om keien
in de bedden van kerkmeesters te gooien
De lamzakken liepen gearmd en zingend
den weg af naar nieuwe avonturen, naar de
meidekens en naar de danszalen. Daar draal
de het orkestje alsmaar walsen en marschen
achter elkaar af en daar wier gedrongen en
gekronkeld tot ge geen groen en geel meer
kond zien. Soms stokte de mu2iek voor een
heibeltje. Er werd n'n stoel gevat en ei- op
geslagen, dat het kraakte. Dan kon het zijn
dat de herrie in het donker werd uitgevoch
ten en dat de politie ergens een figuur vond
in de goot en in zijn bloed.
Over dooden gesproken: Dat was een drama,
die geschiedenis van den onderbaas van de
sigarenfabriek, die met de Vastenavond in
zijn vrijgezellenbed lag te klappertanden van
de koortsen en van de spijt dat hij niet mee
kon met de vrienden var- de bittertafel: die
gingen niet de sjees naar de stad volgens af
spraak om daar waar niemand het zou na
vertellen, ,,'ns effetjes in den toren te klim
men". Maar de vrienden kwamen aan zijn
bed zaniken en kom 1't toch uit. ge mankeert
niets dan wat griep, dat gaat er het best uit
met .n'n borrelHij kon niet op zijn
beenen staan van de ziekerigheid maar zc
slijpten hem uit zijn bed en draaiden hem in
een deken of twee. en toen ging het in de
sjees door den vriesavond" naar de stad. En
er werd in den toren geklommen, zoodat de
eenige die nuchter naar huis ging. het. paard
was. dat op eigen gelegenheid zijn weg zocht
en vond.
Den onderbaas konden ze op Aschwoensdag
begraven. „Hij was toch doodgegaan, en nou
heeft hij dat toch nog meegemaakt", zoo zei
den de vrienden, toen ze naar huis wandel
den van den kerkhof. En misschien dachten
ze er wel bij. dat het leven op Aschwoensdag
toch eigenlijk niet zoo heel veel van den dood
verschilde
Het is maar goed dat dat allemaal afge
loopen is. Hef, was geen manier .van doen voor
ordentelijke menschen en dan nog wel zoo
vlak voor de vasten Dan is n'n revue heel
wat onschuldiger. Daar vallen geen dooien bij.
De ouwe mannekes gaan niet naar die re
vues Ze vervelen zich toch maar. ik kan dat
allemaal niet begrijpen wat er verteld wordt,
zeggen ze. En ze denken erbij, dat ze zoo
heel veel niet meer begrijpen. Waren we
maar met den onderbaas doodgegaan, zoo
denken ze ook nog. Dat is ook wat. van die
ouwe mannekes. Het is geen manier van
doen BRABANTER.
Bewakers van Buchenwald
staan terecht
Twintig a dertig voormalige S.S.-bewakers
en stafleden van het concentratiekamp Bu
chenwald zullen op April a.s. te Dachau
voor een Amerikaansóh militair hooggerechts
hof moeten verschijnen, aldus meldt Dena.
Zij zullen beschuldigd worden van moord,
mishandeling en uithongering van duizenden
kamp-bewoners. Ofschoon Buchenwald in de
Sovjet-Russische zóne is gelegen, zal dit pro
ces voor een Amerikaansch hof gevoerd wor
den. daar Buchenwald in April 1945 door het
Amerlkaansche leger werd ingenomen. Bij
die gelegenheid werd een partij van drie ton
documenten, op het kamp betrekking heb
bende. buit gemaakt.
FEUILLETON
Roman door Winston Graham
Vertaald door Alice van Iterson
47)
Doe de deur achter je dicht, beval
Andrews, en help me eens dien rommel
af te doen. Toen voegde hij er in het
Duitsch aan toe: Den eersten, die een
kik geeft of zich verroert, schiet ik neer..
Nadat ik de deur had gesloten, hielp ilc
hem den rugzak af te doen. Daar zaten
stevige touwen in, proppen die klaar voor
het gebruik waren en een paar kleine
Wiggen. Die stootte hij dadelijk onder de
deuren, zoodat ze niet open konden glijden.
Toen haalde hij de touwen te voorschijn
en begon de drie gevangenen te binden.
Het leek alsof hij bij den kleinen secre
taris bijzonder zijn best deed; de man
steunde en wrong zich. Toen de twee man
nen er als een stuk bagage bij lagen, scho-vf
Dwight hem de actentasch van Von Riehl
over de bank toe. Hij begon den inhoud te
doorzoeken en verscheurde papieren in
kleiné stukjes, die hij uit het raam liet
fladderen. De revolver, lag naast hem op
de bank.
Toen het tweetal behoorlijk gebonden
en van proppen voorzien was, en alleen
de bewustelooze SS-er nog overbleef,
wendde Andrews zich tot mij:
Nou, jjj kunt Jane op de hoogte
gaan stellen en breng dan die vrouw hier
heen.
Daar hebben wij uw of Dwight's hulp
bij noodig, ze.i ik. We moeten wacht
posten hebben.
Andrews keek op van de actentasch en
staarde mij aan. Je hebt gelijk. Ik kom.
Iets gevonden, Dwight?
Ja, antwoordde deze. Ik merkte, dat
hij een hoestaanval onderdrukte.
Samen knevelden wij den SS-man nog.
Deze bloedde nog altijd uit clen mond. Ik
zocht naar de oorzaak en ontdekte, dat
hij zich op zijn tong gebeten had. Dat had
de plotselinge geweldige slag van An
drews bewerkt. Andrews, met zijn zachte
handen
Hij keek op zijn horloge. Over vier
minuten komen wij uit den tunnel. Voor
uit nu!
Wij verlieten den coupé, liepen de gang
door, drukten ons tegen den wand om
ruimte te maken voor een paar elegante
dames en sloegen onze oogen neer. Ik
ging als eerste verder en kwam in den
volgenden wagen bij de deur, waarachter
Jane en juffrouw VoTkmann waren ver
borgen.
Vóór het toilet stond een heer te
wachten.
Versteld bleef ik stilstaan. Ik moest
mijn best doen om mijn gelaat in bedwang
te houden. De man keek mij een oogen-
blik verbaasd aan en rookte toen zwij
gend verder. Andrews hield zich op den
achtergrond. Toen ik halverwege de vol
gende gang stond, keek ik om.
Neemt u mij niet kwalijk, dat ilc mij
er mee bemoei, zei ik in het Italaaansch,
maar ik geloof, dat er in den volgenden
wagon een toilet vrij is.
Hij nam zijn sigaret uit den mond en
keek mij weer aan. Hij was keurig ge
kleed; een opgewonden mannetje met een
zelfgenoegzaam gezicht.
O ja? Maar ik wacht hier al een
paar minuten. Blijkbaar verdacht hij er mij
van, dat ik vóór hem naar binnen wilde
gaan en hem weer een tijdlang zou laten
wachten.
Het spijt mij werkelijk vreeselijk voor
u, zei ik en poogde een vriendelijk lachje
op mijn gezicht te krijgen, wat mij jam
merlijk mislukte. Ook mijn stem had ik
niet heelemaal in bedwang. Ziet u
mijn. vrouw is daarbinnen. Zij kan heele
maal niet tegen reizen en wordt altijd
wagenziek. En dan vooral dit traject met
al die spiralen. Ze kan nog wel een uur op
het toilet blijven.
Och. Hij was nog altijd niet heele
maal overtuigd. Maar nadat hij mij nog
eens van top tot teen bekeken had, scheen
hij tot de slotsom te komen, dat ik er
niet de man naar was om voor zoo'n klei
nigheid een kinderachtig trucje te gebrui
ken. Zoo, dank u wel, dan zal ik uw
raad maar opvolgen.
Ik was ongeloofelijk dankbaar, dat hij
mijn verhaal had geloofd. Wij hebben
al van alles geprobeerd. Allerlei speciale
middelen.... Glucose en al dien rommel
meer. Maar het helpt .allemaal niets.
De man stond weer stil en trok aan zijn
sigaret. Ik merkte, dat hij van nature een
vriendelijk mensch was en schold mijzelf'
voor een dwaas.
Mijn schoonmoeder, vertelde hij, werd
vroeger iêderen keer ziek, als zij van
Pesaro naar Triëst ging. En die reis moest
zij ongeveer twee- of driemaal per jaar
maken, aangezien mijn schoonvader toen
tertijd directeur van een stoomvaart
maatschappij was, die een dienst onder
hield tusschen Venetië en Triëst. Onge
twijfeld was het comfort, dat de passa
giers op zijn lijn genoten, de voornaamste
reden voor de populariteit van Pesaro
en
Natuurlijk, zei ik.
Vooral in den zomer was het veel
prettiger, dat kunt u van mij aannemen,
en veel korter en goedkooper, om van
Triëst en de omgeving daarvan de reis
per boot te maken, dan het heele stuk
over land te gaan. Maar dat moet je
natuurlijk op de kaart nakijken, anders is
het moeilijk aan te nemen. Nu, zooals ik
u al zei, mijn schoonmoeder had een paar
maal per jaar gelegenheid dien tocht te
maken. Maar ik kan u verzekeren, dat zij
geen reclame was voor de maatschappij.
In ieder;-geval had zij part noch deel aan
de factoren waardoor de lijn zoo popu
lair was! De heele reis moest zij in haar
hut blijven, zelfs bij het kalmste weer,
als er geen zuchtje wind was.
Ja, dat zijn ellendige dingen, zei ik,
terwijl ik mijn hand op de deurklink wilde
leggen.
Mijn vrouw vertelt mij altijd, dat
mijn schoonvader dat begrijpt u wel
dit als een nadeel voelde voor het succes
van zijn bootdienst en op den duur stond
hij ter op, dat zijn vrouw een of anderen
specialist zou raadplegen. Nu, deze spe
cialist, een dokter in Milaan, die werke
lijk beroemd was geworden en zich met
terwoon ergens aan de kust had geves
tigd, onderzocht mijn schoonmoeder en
raadde haar aan een gordel tp dragen
De trein had den tunnel verlaten.
Hij zei en ik geef u den raad
graag, door, want het is best vmogelijk,
dat mevrouw uw echtgenooteer profijt
van kan hebben dat negentig procent
van alle zee- en wagenziekte alleen ver
oorzaakt wordt doordat de maag en het
middenrif te weinig steun hebben. Hij zei,
dat iedere verstoring van het evenwicht,
al is die ook nog zoo gering, zooals dat
gebeuren kan door het hobbelen van een
trein of een auto of door het deinen van
de zee, bij bepaalde gevoelige menschen
de maag van streek kan brengen, zoodat
die plotseling zijn inhoud kwijt moet.
Ik zal zeker uw ï'aad opvolgen, zei
ik. Nu
Als de gordel gebruikt wordt, de
man maakte een duidelijk gebaar met zijn
sigaret krijgt men den gewenschten
.steun voor de maag. Nu, in ieder geval,
^1 moet ik toegeven, dat geen enkel geval
gelijk is aan het andere, ik moet zeggen,
dat die maatregel mijn schoonmoeder bij
zonder heeft geholpen, want naderhand
heeft zij nooit meer
Ik vrees, begon ik ongeduldig, dat ik
nu
Hij ging een stap achteruit. Toen kwam
hij weer terug. Ik kan wel zeggen, dat
mijn schoonmoeder deze behandeling m
minstens vijf verschillende gevallen heeft
aangeraden en maar van één weet ik
zeker, dat de gordel niet heeft geholpen.
Maar dat bewijst nog heelemaal niets
tegen het middel, want naderhand bleek,
dat de dame, aan wie mijn schoonmoeder
den goeden raad had gegeven, aan een
maagzweer leed
Maar nu moet ik werkelijk naar mijn
vrouw gaan kijken, onderbrak ik zijn
woordenvloed. U zult mij wel veront
schuldigen
Dat spreekt vanzelf, natuurlijk. Ik
zie, dat u bezorgd over haar is. Vergeet
u niet, haar dien gordel aan te bevelen.
Staat u er op, dat zij het probeert
(Wordt vervolgd)
