Literaire kanttekeningen
p. C. Hooft herdacht
r
snippers
Feestconcert op 27 juni wordt gewijd
aan Haarlemse componisten
:,TrpnAG 24 MEI 1947
c A AT HET ONS NIET ALTIJD ZO.
V „oer wij een weerzien na lange
"TscheiS tegemoet gaan: dat we
iiJ r t aan dat beklemmende gevoel ont-
t"06 innen niet alles zo ongeschonden
weervinden, als wij het in onze
ie ÏÏne met ons meedroegen? En is het
!lerll nn vreugde en levenswinst te erva-
dan f', Se iaren geen schade toebrachten
re"' wat ons dierbaar was? Dat we trouw
S3„ wat on welke nl.eIde is 2on_
C.ien" zoals Th. Mann het eens uit-
wat ons eens na aan het hart
<n> De herdenking van Hoolt's 300-jarige
maakte een her-ontmoetmg met
werk wel onvermijdelijk. Maar voor
lm! te lang, verzaakte boeken her-
„H wérden. herrees hij uit onze herinne-
°P. Hooit drossaart van Muiden. Bal-
van het Gooiland magistraat dus,
J benoemd door Prins Maurits, hoe-
afstammend uit een niet adellijk, zelfs
midie burgergeslacht. Hooft de drama-
ffg schrijver van Achilles en Folyxena,
let lieflijk herderspel Granida, het in die
Van vaderlandse beproeving zo gym-
bfilisch-historische Geerardt van Velzen.
idealistische Baeto, Hooft, gastheer en
0 van de Muiderkring, waar de montere
1 Baerle verkeerde en de geleerde, wat
Save Vossius, Huygens en Vondel te gast
kwamen, de dochters van Roemer Visscher
Sn kwinkslag en intelligentie bijdroegen
int de sfeer van intimiteit, die daar kunst,
vptpnschap en levenswijsheid zo vrucht-
Ia» verenigd moet hebben. Hooft, historie
schrijver, nauwgezet en onpartijdig, erken
nend dat zowel buiten als binnen de muren
Sn Troje werd gezondigd en daarmee
bliik gevend van een ruimere blik en
vriiere geest dan de onverzoenlijke geus die
Win vader was. Hooft, teruggetrokken in
'L Seskant huysken", dat stille koepeltjè
achter in de tuin van het Muiderslot, waar
hii alleen was met zijn boeken, zijn ge-
veinzen, zijn herinneringen en wellicht het
meest zichzelf kon zijn. Hoofd, minnedich
ter zingend in pijn en vreugde van wat
ziin ziel geraakt had, en zingend met. zo
veel vervuldheid van de liefdesmelodieën
van zijn hart, dat het door de eeuwen is
blijven'naklinken, alsof het gisteren was
gedicht,- gratievol, welluidend, beeldrijk,
maar vóór alles echt en menselijk en daar
door onvergetelijk schoon.
Zo is het beeld, dat Hooft achterliet. En
dan slaan wij het boek open en herlezen,
herlezen na jaren, en vinden hem terug
zoals we hem verlieten, even glanzend en
warm en sierlijk, even melodieus, even
vertroostend een medicijn voor het hart.
Nog staat hij ons even na: de toneelschrij
ver en de historicus die een taal beeldde
van een kracht en rijkdom, waarvan de
onze nog leeft en klinkt als een edel me
taal: de drost en gastvrije slotheer; maar
boven al de minnedichter. Ja, die boven
al. Tweemaal was Hooft gehuwd, meer dan
eens heeft hij liefgehad en menig onster
felijk dicht hebben wij aan deze, soms wel
licht wat speelse, min te danken.
Maar wie goed luistert en bedeeld werd
met voldoende intuïtie, kan het niet ont
gaan, hoe één liefdesverhouding het minne
spel v.er te boven ging en wellicht hechter
band van hart tot hart deed groeien dan
enige andere: die met Brechje Spiegel,
nicht van de dichter Spiegel. Er is geen
geschrift dat het bevestigt, geen brief die
eraan herinnert. Er is enkel het dichters
woord en misschien is het alleen een dich
ter die fijn genoeg is van oor om te onder
kennen, hoe diep Hooft's liefde voor
Brechje Spiegel hem in het hart is ge
drongen. Onze dichter Nijhoff, die het ge
geven was bij deze Hooft-herdenking het
wellicht soberste, maar innigste woord te
spreken (ik doel op de inleiding tot zijn
bloemlezing „Galathea en Andere Gedich
ten", zojuist bij Meulenhoff verschenen)
is naar mijn weten de enige geweest, die
de betekenis van Brechje's lieftallige per
soon voor Hooft gepeild heeft. Liefde was
Hooft's levensbeginsel. Zo was zijn wezen;
2ijn bijna driejarige Frans-Italiaanse reis,
welke de humanist zou helpen vormen, zal
er hem nog dieper van doordrongen heb
ben, Een vrijage hier, een vrijage daar, was
hem niet genoeg. Wat hij zocht was een
klankbodem voor wat er aan natuurlijke
innigheid in hem leefde. Ida Queckel was
het niet: ze kwam en ging. De anderen, fi
gurerend in zijn werk onder de namen
Philly en Julietta, Galathea en Claricea
evenmin. Maar is er ooit een smartelijker,
onvergankelijker afscheidsgedicht geschre
ven dan het simpele vers, dat Hooft dichtte
bij het onherroepelijk heengaan van Brech
je uit zijn levensdomein, onvermijdelijk,
omdat Brechje's ouders van een huwelijk
niet weten wilden' het vers dat aan
vangt met het couplet:
Zal nummermeer gebeuren
Mij dan na deze stond
De vriendschap van uw ogen,
De wellust van uw mond?
Het zóu nimmermeer gebeuren. Brechje
overleefde de scheiding niet lang, zij ging
vrijwillig uit dit leven. Maar zij had hem,
de dichter, die zich in speelse jeugdjaren
tot devies koos: ,,'t can veranderen", zijn
Een Piefer de Hoogh
voor het Mauritshuis
De heer en mevrouw H. E. ten Catc-
van Wulfften Paltlic te Almelo hebben
aa'i de Staat der Nederlanden ter plaat
sing in het Mauritshuis een schilderij van
de zeventiende eeuwse schilder Pietcr de
Hoogh ten geschenke gegeven, voorstellen-
üc ecn achterplaatsje van een huis te Delft.
Hierdoor is het Mauritshuis verrijkt met
oen meesterwerk van deze schilder, die
tot nu toe nog niet was vertegenwoordigd
n dit museum. Het stuk, dat zich gedu-
«m Sehcle oorlog in de Verenigde
staten bevond en daardoor aan de greep
?e!' Duitsers is ontsnapt, zal binnen en-
maanden naar Nederland terugkeren
ojn dan in het Mauritshuis blijvend te
worden geëxposeerd.
Amerikaanse belangstelling
yooi' onze toestand
é^,e V01'i°e week is uit de Verenigde
laten in Nederland gearriveerd de 'heer
van be buitenlandse af-
rafi Standard en Poor's Corpo
ration, New York.
7.1,ek van het bezoek van de heer
-L ls een indruk te Inrijgen van de
"lanri ec°n°mische toestand van Neder-
cev-pnfl erover de meest recente ge-
vaiMN verzamelen met het oog op het
dKn,van f" „rating" (een aandui-
te m. rntnnsieke waarde van uit
K Seven obhgaties).
weg doen vinden; niet de levensgenieter,
noch de Drost of politicus was sindsdien
de eigenlijke Hooft het was de kunste
naar. Géén had zinvoller onze dichter
Kloos kunnen citeren dan Nijhoff deed:
„de mens moet sterven eer de kunstenaar
leeft." En sindsdien lééfde de kunstenaar
Hooft, En nog leeft hij; na 300 jaar spreekt
hij voor ons een taal tot ons hart omdat hij
dichtte en schreef mèt en uit zijn hart. Wie
zal zeggen wat de nagedachtenis aan
Brechje Spiegel, de blijvende „bezitster
van zijn hart" vermoedelijk, hem aan
schoons heeft ingefluisterd? Zij waren wel
licht de „twee narcissen op één stam, die
zich spiegelden in elkanders beeld". En
Hooft eren wil zeggen: Brechje Spiegel
niet vergeten.
Neen, Hooft heeft ondanks een schei
ding van jaren, niets ingeboet aan dichter
lijke waarde: nóg staat hij voor ons als één
van onze grootsten. En daarom is het, hoe
wij zo van harte kunnen wensen, dat
menigeen door deze herdenking aange
spoord zal worden, Hooft te gaan lezen of
herlezen. Inleidend werk ligt gereed: be
halve Nijhoff's uitmuntende bloemlezing
kan de eveneens bij Meulenhoff verschenen
studie (gevolgd door een bloemlezing) van
Annie RomeinVerschoor de eerste dien
sten bewijzen, zo goed als de-verkorte uit
gave van Hooft's Historiën (eveneens, bij
Elsevier verschenen, ingeleid door Nijhoff).
Maar dan dient de complete Hooft ter hand
genomen te worden. Uren van schoonheid
zijn er mee te winnen. Dat men ze niet
onbenut voorbij late gaan.
C. J. E. DINAUX.
Een enorme gloeilamp van 50.000 watt zal
worden gebruikt in de Amerikaanse stad
Schenectady, in de staat New York, voor
een nieuw systeem van straatverlichting..
De lamp geeft evenveel licht als tweedui
zend normale gloeilampen.
Drie korte films over
ons land
Engelse opdracht
De Engelse Eagle-Lion film-maatschap
pij heeft haar Nederlandse afdeling de
opdracht gegeven een aantal korte filmpjes
van ons land te maken. Productie-leider
van deze filmpjes zal Paul Kijzer, direc
teur van het Kriterion Theater te Am
sterdam zijn. Het ligt in het voor
nemen een drietal documentaires te ma
ken, zonder studio-opnamen: de „Ballade
van de boer", naar het gedicht van Weru-
meus Buning, „Dorp aan de grens" en
„Portrait of a Dutchman" (de Nederland
se titel van deze film is nog niet bekend)
en een filmpje genaamd „Een heldenleven"
of een „Dagdroom van een miezerig man
netje".
In de film „Portrait of a Dutchman"
zal getracht worden de Nederlander uit te
beelden zoals hij werkelijk is, en niet zo
als men hem vaak in het buitenland
voorstelt. Scenario en de regie zullen be
rusten bij H. M. Jozephson en C. A. Plu
genot van der Linden. De montage zal
verzorgd worden door Rita Roland. Ne
derlandse cameralieden, Nederlandse com
ponisten en Nederlandse musici zullen
verder aan deze films hun medewerking
verlenen. Als de filmpjes voldoen, zullen
zij behalve in Nederland, ook in het bui
tenland worden vertoond.
J
Dc jaarlijkse uitvoering: van Bach's Hohe
Messe zal ook in 1D47 weer te Kaarden gegeven
■worden en wel op Zaterdagmiddag 21 Juni om
2 uur in de Grote Kerk.
Onder de medewerkenden bevinden zich
Anltie van Wickevoort—Crommelin, Annie
Hermes, Max Kloos, Albert de Klerk en vele
anderen. Antoon van der Horst is belast met
de algemene leiding en leden van het Concert
gebouworkest nemen de orkestpartij voor hun
rekening.
Jo Vincent heeft in de Albert Hall te Lon
den gezongen en zij is thans ook geëngageerd
voor een reeks concerten in Augustus en enige
recitals in October. Verder heeft de BBC met
de Nederlandse zangeres een contract voor een
aantal uitvoeringen gesloten.
Een tentoonstelling van -werken van Jan
Sluyters wordt in de Rotterdamse Kunstkring,
Witte de Witihstraat 35, geopend op Vrijdag 23
Mei, ze duurt tot 22 Juni.
In Zürich worden in Juni „Festspiele" ge
houden, die beginnen met een grote ballet-
avond in de stadsschouwburg. Er zijn premières
van „Les anges de Greco" en „1' lie Ench-anté'
respectievelijk van F. A. Marescofti en Jean
Binet, Bovendien staat een uitvoering van het
Jooss ballet op het programma. Leden van de
Scala dl Milano zullen onder leiding van Tullio
Serafin de volgende opera's ten tonele brengen:
„Norma" van Bellini, „Maskeraball" van Verdi
en „Manon Lescaut" van Puccini. Onder leiding
van prof. H. Knappertsbusch worden de „Göt-
terdammerung" en „Tristan und Isolde" van
Wagner uitgevoerd.
Te Venray zal in de maanden Juli
Augustus het openluchtspel van St. Oda worden
opgevored, Aan dit spel. waarin een stuk Ven-
rayse historie is verwerkt, zal een groot aantal
spelers, alsmede een mannen- en een gemengd
koor deelnemen.
Jan Greshoff, de „ambassadeur der Neder
landse letteren" vertrekt weer naar Zuid-
Afrika, om nieuwe culturele contacten tussen
ons laind en het Zuid-Afrikaanse volk te leggen.
Over Muziek
Stereoplionie
Onder Opa's paraplu
jdulmj
rEDER MENS kan in omstandigheden ko-
men te verkeren die hem de controle
over zijn bewust denken en waarnemen
bemoeilijken en die hem gewaarwordingen
en voorstellingen verschaffen uit. de don
kere onbekende wereld van zijn onderbe
wustzijn. Hij voelt zich dan voortgedreven
door impulsen, die hij bij zichzelf nooit voor
mogelijk gehouden had en
die hem niettemin op de
én of andere raadselachtige
manier merkwaardig eigen
blijken te zijn.
Dat zijn oude ervaringen
van vroeger, die wij lang
vergeten zijn? maar die „onder de opper
vlakte". van ons bewuste denken zuinig
bewaard zijn gebleven en door toevallige
omstandigheden weer naar boven kunnen
komen, zonder dat wij dadelijk begrijpen
waarom. Het ligt aan de omstandigheden
hoe dat naar boven komen verloopt.
Als er eens iets onaangenaams „naar be
neden" is gegaan kan het zelfs zijn dat wij
half bewust grote moeite doen het daar
verborgen te houden, omdat we „het niet
weten willen". Wordt de spanning tussen
die twee delen van onze persoonlijkheid
al te groot dan kan zij tot geestelijke stoor
nissen leiden. Eén van de meest roman
tische en sprekende uitwerkingen van dit
thema der „gespleten persoonlijkheid" is
de geschiedenis van de geleerde dr. Jekyll,
die des nachts als de beest-mens mr. Hyde
zijn „andere ik" gelegenheid gaf zijn
moordadige lusten uit te leven. Er zijn
meer films die zich met dit ongetwijfeld
boeiende onderwerp bezig houden: „Obses
sie" geeft een buitengewoon knappe uit
beelding van wat men psycho-analyse
noemt, en er is nu pas een film uitgekomen:
„Aan de rand van de afgrond", waarin iets
soortgelijks verwerkt is.
Deze film is gemaakt door Julien Du-
Vivier en Charles Boyer samen en wat haar
bouw betreft niet in alle opzichten geslaagd.
Ze bestaat uit twee, of eigenlijk drie af
zonderlijke verhalen, die geen enkele ver
bintenis met elkaar hebben. Wel hebben ze
een overeenkomst. Ze vertellen namelijk
alle drie hoe iemand door een eigenaardige,
verwarrende gewaarwording, een soort
dag-droom, aanwijzingen over zijn toe
komst krijgt, die een beslissende .invloed
hebben op zijn levert.
Duvivier's filmtrant is op dit punt niet
helder. Hij legt het er op toe de toeschou
wers te verwarren in een beetje occult
aandoende griezeligheid. Het eerste ver
haal, van een meisje dat lelijk blijft zolang
zij zelfzuchtig is maar dat mooi wordt zo
dra zij onbaatzuchtig lief heeft, is een
sprookje waarin het moeilijk is te geloven,
omdat iedereen ziet dat het meisje 'na haar
„bevrijding" anders gegrimeerd is dan er
voor.
Maar dan komt de ervaring van een ad
vocaat, wie voorspeld wordt dat hij een
moord zal begaan. De man haalt zijn schou
ders op maar komt onder invloed van de
suggestie die van de waarzegger uit ging.
Hij blijkt ook een „gespleten persoonlijk
heid" te hebben in de film zeer geraffi
neerd vo.orgesteld door tweegesprekken tus
sen de advocaat en zijn wazig spiegelbeeld,
dat hij overal ontmoet. Tenslotte wordt de
spanning tussen de „ik" die de moord als
een behoefte voelt en de andere „ik" die
iets dergelijks absurd vindt, zo groot dat
de man om zichzelf te bevrijden inder-
111
daad de moord pleegt.
Het is geen plezierig onderwerp, maar
het is verfilmd met een kracht en een sug
gestie die dit fragment tot een ware nacht
merrie maken.
De derde episode, waarin Charles Boyer
een_ circusartist is die angstdromen heeft
en één ervan op een tragische manier ver
wezenlijkt ziet worden, is wèl het sensatio
neelst, maar ook het grofst en minst bevre
digend omdat er met onberekenbare voor
spellingen in geschermd wordt, die niet
tot het onderbe
wustzijn van de
hoofdpersoon
herleid kunnen
worden, maar
uitvindingen v£n
de scenarioschrij
ver zijn.
Ondanks haar
tekortkomingen
is deze film
boeiend genoeg
om bijzondere
aandacht te trek
ken voor de ver
schijnselen waar
aan zij gewijd is.
Er zijn trouwens
meer films waar
in deze onderbe
wuste roerselen
der ziel be
schouwd worden
Dat is heel inte
ressant, maar
wanneer het ge
beurt op een ma
nier als hier, vol
komen op sensa
tie gericht, dan
zit daar toch wel
een bedenkelijke
kant aan. De op
lossing van de
px-oblemem „tus
sen hemel en
aarde" moeten wij in onszelf vinden en niet
in waarzeggerij en zo -meer. De blik, die
Julien Duvivier ons hier in de „afgrond"
laat werpen is troebel gebleven, hoe knap
zijn film hier en daar is. v. G.
Nederland onder de belang
rijkste acht luchtvaartnaties
Nederland is gekozen tot lid van de
nieuwe raad van 21 leden van de in
ternationale burgerluchtvaartorganisatie
(ICAO), tezamen met België, Frankrijk,
Engeland, de Verenigde Staten, Canada,
Brazilië en Mexico, als behorende tot de
categorie van belangrijkste acht landen
inzake het luchtverkeer.
Adviescommissie voor radiozaken
Onlangs heeft de minister van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen een com
missie ingesteld, welke de regeringscom
missaris voor het radiowezen van advies
zal dienen in radio-aangelegenheden.
In deze commissie zijn thans benoemd
dr. ir. M. H. Damme, oud-directeur-gene-
raai der P.T.T., dr. W. J. Schuyt, journa
list te Amstelveen en K. Woudenberg, al
gemeen secretaris van de Partij van de
Arbeid te Amsterdam.
Plet feestconcert, dat ter gelegenheid van
de 67ste jaarvergadering van de Konink
lijke Nederlandse Toonkunstenaarsvereni
ging op Zaterdag 7 Juni in de Gem.
Concertzaal te Haarlem gegeven zal worden
en waarover men in ons blad van 17 Mei
j.l. reeds een bericht heeft kunnen aantref
fen, verdient zowel om de samenstelling
van het uit te voeren programma, als om
de medewerking van de solisten, dirigenten,
koren en de Haarlemse Orkestvereniging
(in het geheel 500 personen) bijzondere
aandacht.
Het Bestuur van de Afdeling Haarlem en
Omstreken der K.N.T.V. is bij de keuze
van composities voor het feestconcert uit
gegaan van de gedachte van dit concert in
de eerste plaats een Haarlems con
cert te maken. Yele toonkunstenaars uit
alle delen des lands komen voor de jaar
vergadering naar onze stad en willen op
het feestconcert tegenwoordig zijn, dat hen
in direct contact zal brengen met werken
van uitsluitend Haarlemse componisten. En
zeker zullen de Haarlemse vrienden van
vocale en instrumentale muziek de zeld
zame gelegenheid, die hier geboden wordt
om kennis te maken met een rijke schat
van muziek, geschreven door stadgenoten
en oud-stadgenoten, niet willen laten voor
bij gaan.
Het mannenkoor „Caecilia" opent onder
leiding van Nico Hoog'erwerf het concert
met het frisse „Morgenlied" van Ph. Loots,
de schepper van zovele werken voor koor
zang en die ook in.dit lied zijn liefde voor
de natuur tot uiting brengt. Dan volgt de
„Toccata" voor orgel, van Jacob Bijster, uit
te voeren door de componist. Jacob Bijster,
die in 1902 te Haarlem geboren werd, in
1923 het einddiploma voor piano, in 1924
de Prijs voor uitnemendheid van het Am
sterdams Conservatorium behaalde, com
poneerde de Toccata in 1945. Het werk
heeft een brillant karakter; in lyrische
fragmenten van verstillende aard is plaats
gegeven aan evenwichtbrengende elemen
ten. Evenals in andere composities van
Bijster's hand blijkt ook in deze Toccata de
knappe vormbeheersing, de opbouw van
de polyfone structuur en de logische ont
wikkeling der harmonieën.
Edward G. Robinson in: Aan de rand
van de afgrond
Ecn nieuw Petten verrijst
op liet puin van hel oude
In het „vlak", liet aan alle zijden door
dijken begrensde stuk grond, waar een
maal het dorpje Petten zich verhief en
waar nu een eenzaam lijkenhuisje te mid
den van troosteloze ruïnes herinnert aan
het Duitse vandalisme, wapperden voor
het eerst na de bevrijding vrolijk de vlag
gen. Het was Donderdag een grote dag
voor Petten: dc dag, waarop de eerste
steen werd gelegd van het eerste huis van
het nieuwe dorp.
De gehele bevolking van de noodwonin
gen, de kinderen uit het vacantïehuis, tal
van oud-bewoners, die nog steeds elders
gehuisvest zijn, kortom een uitgebreide
schare had zich verzameld rondom het
spreekgestoelte toen mr. D. Breebaart, bur
gemeester van De Zijpe, de plechtigheid
van de eerste-steenlegging inleidde.
Hij deelde mede, dat de plechtigheid
voor de wederopbouw van Petten zou
bestaan uit twee delen. In September zal
als „deel twee" een gedenknaald worden
opgericht, die onthuld wordt door de
Commissaris der Koningin.
In aansluiting hierop zal het Leids Stu
dentenzangkoor onder leiding van George
Robert een uitvoering geven van een koor
werk van Jan Mul: „Egmondt onthalsd".
Jan Mul schreef de muziek op proza-tekst,
een gedeelte uit de „Nederlandsche Histo
riën", waarin Pieter Cornelisz. Hooft het
tragische gebeuren, de onthoofding van de
Graaf van Egmondt beschrijft. Mede met
het oog op de herdenking van Hooft's sterf
dag krijgt de uitvoering van het koorwerk
bijzondere betekenis. Maar ook omdat met
de uitvoering weer de aandacht gevestigd
wordt op het werk van deze Haarlemse, in
1911 geboren componist, die reeds een be
langrijke plaats inneemt onder de Neder
landse scheppende toonkunstenaars: De
muziek, die geschreven werd voor kamer
koor met begeleiding door kamerorkest,
vormt door haar declamatorisch karakter
een hechte eenheid met de tekst en is in
gelijke mate aangrijpend door uitdruk
kingskracht en het accentueren van de
sfeer.
Van de in 1924 geboren componist Sas
Bunge komt hierna de „Ballade des pen-
dus", een gedicht van de 15e-eeuwse
Franse dichter Frangois Villon, tot uitvoe
ring. De zangeres Lucie Goldschmeding-
Bolman zal deze ballade, gedicht onder de
drang van grote levensnood zingen. De mu
ziek, die bij de tekst werd geschreven, wijst
wel zeer nadrukkelijk op de bijzondere be.
gaafdheid van de jonge componist.
Hendrik Andriessen besluit hierna het
eerste gedeelte van de avond met het leiden
van de uitvoering van zijn compositie „Ca
priccio" voor orkest, een werk, waarvan
voorgaande vertolkingen reeds getuigd
hebben van de hoogstaande artistieke
waarde.
Na de pauze zal de Christelijke Orato
riumvereniging de Mis in es kleine terts
N HET CONCERTGEBOUW te Amster
dam is jl. Zaterdagavond een interes
sante demonstratie gegeven van de zoge
naamde stereophonische weergave der mu
ziek. In liet natuurkundig laboratorium
van de Fhilipsfabrieken te Eindhoven
wordt sinds lang gewerkt aan de verbe
tering van de gereproduceerde klank der
muziek; een der belangrijkste zaken daar
bij is de overwinning van de beperkingen
in de accoustiek, die samenhangen met
het feit dat alle klank wordt opgenomen
door één microphoon, waardoor de ruim
telijke werking der muziek als door één
oor moet worden verwerkt- De nieuwste
ontwikkeling, welke men „stereoplionie"
noemt, schept de mogelijkheid dit bezwaar
te ondervangen door het gebruik van twee
microphoons, die bij voorkeur op de
plaats van de oren in een soort kunst-
hoofd worden aangebracht. Twee telefoons
kunnen dan aan de luisteraar dezelfde
trillingen meedelen, welke hij ook in de
concertzaal zou waarnemen. Nu is natuur
lijk aan hot gebruik van telefoons aan
onze menselijke oren veel bezwaar ver
bonden, maar volgens een toelichting
vanwege het laboratorium heeft een
uitvoerig onderzoek aangetoond, dat met
luidsprekers een behoorlijke benadering
van dé ruimtelijke indruk kan worden
verkregen, wanneer deze met zorg worden
opgesteld en deze ieder door één- der mi
crofoons in het kunsthoofd worden gevoed.
Na de voorbereidende experimenten in
de Philips' laboratoria en een geslaagde
uitzending over twee zenders door de
technische dienst van de radio-omroep,
lag het voor de hand te onderzoeken,
welke resultaten in de concertzaal kun
nen worden bereikt. En zo was jl, Zater
dagavond in de grote zaal van het Con
certgebouw het zogenaamde kunsthoofd
voor het orkest opgehangen (zonder enige
griezeligheid) en waren in de kleine zaal
de luidsprekers opgesteld.
Het zou voor een experiment met de
stereophonie een aantrekkelijke demon
stratie zijn, bewegende geluidsbronnen te
laten horen, bijvoorbeeld een wandelende
spreker, voorbijtrekkende karren, paar
den, e.d. Het oordeel wordt dan vooral
bepaald door de scherpte van het geluids
beeld en het belang van de stereophonie
door de mogelijkheid, de verschillende be
wegende geluidsbronnen te onderscheiden
en hun plaatsen te onderkennen. Bij de
reproductie van een groot orkest is dit
van minder belang, omdat het van de zaal
uit ook niet gemakkelijk is alleen op het
gehoor dé plaatsing der instrumenten
nauwkeurig te bepalen. Bovendien is het
streven veelal meer gericht op een samen
vloeien dan een duidelijk gescheiden hou
den van de klank der verschillende groe
pen var. het orkest, zodat hier de waarde
der stereophonie twijfelachtig zou kunnen
lijken. De stereophonische weergave ech
ter kan aan het orkest de ruimtelijke
werking hergeven, kan de klank helderder
maken en kan in staat zijn de illusie te
scheppen, dat achter het gordijn een on
zichtbaar orkest speelt.
Naar dit gordijn namelijk zaten wij in
de kleine zaal te kijken. Het was een naar
geestige beschouwing; vóór dat ik iets van
de prachtig-ingenieuse uitvinding van Phi
lips ten volle waardeerde, hield mij de
overweging bezig, hoe wezenloos toch
eigenlijk een. concertzaal is. Wanneer wij
een kerkconcert horen, kunnen wij kijken
naar het orgel, dat een muziekinstrument
is, en onze blikken kunnen dwalen langs
gothisohe architectuur, maar wat moeten
wij beginnen met de muren van een con
certzaal? Enfin, wij zaten in de ovale
ruimte van de kleine zaal van het Con
certgebouw en keken naar een groot gor
dijn; daarachter waren de apparaten van
Philips opgesteld. In de grote zaal concer-
an Willem Andriessen uitvoeren onder I teerde het orkest, onder leiding van Paul
leiding van George Robert. Ruim dertig Hindemith, die werken van zichzelf liet
jaar geleden in 1916 werd dit werk voor
het eerst uitgevoerd, eveneens door' de
C.O.V., toen onder directie van Joh.
Schoonderbeek. Wie Andriessens meester
lijke klavier-voordrachten kent, wie daar
bij gegrepen is door de spontaneïteit dei-
muzikale expressie in klanken, brandend
van geestdrift, of in meditatieve rust, zal
dezelfde eigenschappen ook in dit koor
werk aantreffen.
Als vocale solisten werken aan de uit
voering van Andriessen's Mis mede Jo Vin
cent, Annie Hermes, Han Le Fèvre, Lucien
Louman. De belangrijke orgelpartij is in
handen van Jan Mul gegeven en aan de
Haarlemse Orkestvereniging is de vertol
king van het orkestrale gedeelte opgedra
gen. P. ZWAANSWIJK.
In België verkoopt men
Nederlandse postzegels
Beneden de nominale
waarde!
Het lid der Tweede Kamer de heer
Deering heeft aan de minister van Weder
opbouw en Volkshuisvesting (die tevens
directeur-generaal der P.T.T. is) ge
vraagd, of het juist is dat Nederlandse
frankeerzegels van 2,50, 5,en 10,
niet ongestempeld aan het publiek mogen
worden verkocht en dat deze maatregel
werd getroffen op verzoek van de Neder
landse Bank, omdat ongestempelde post
zegels van hoge nominale waarde op ge
makkelijke wijze clandestien kunnen wor
den uitgevoerd en derhalve een bedrei
ging vormen voor de op dit punt bestaande
deviezen-voorschriften.
Niettegenstaande dit verbod zijn de Ne
derlandse frankeerzegels van 2,50, 5,
en 10,in het buitenland in grote hoe
veelheden ongestempeld verkrijgbaar in de
postzegelwinkels, met name in België,
waar de prijs, tegen welke de zegels wor
den verkocht, beneden de nominale waar
de ligt. De heer Deering vraagt of een
onderzoek is ingesteld naar de ooi'sprong
van deze in het buitenland aanwezige ze
gels, welke in gehele vellen te koop worden
aangeboden en of de minister bereid is alle
maatregelen te treffen, ten einde te voor
komen, dat de in het buitenland aanwezige
grote hoeveelheden zegels, die eerst op
klaarblijkelijk onwettige wijze in omloop
zijn gekomen en over de Nederlandse grens
zijn gebracht, daarna op evenzeer onwet
tige wijze in Nederland terugkomen en hier
beneden de nominale waarde te koop wor
den aangeboden, waardoor met iedere zegel
tweemaal de deviezenvoorschriften worden
overtreden en tweemaal onze deviezenposi-
tie wordt benadeeld?
Onenigheid over de melkprijs
Uit de vergadering van de bond van
melkveehouders, die dezer dagen te
Utrecht werd gehouden, rezen protesten
tegen een kostprijs van 15.4 cent voor de
melk, zoals die in een rapport van het
Landbouw-economisch instituut werd ge
adviseerd. De melkprijs van 14 cent, door
de regering vastgesteld, kon de bond even
min aanvaarden.
ipelen. Toen het concert begon werd in
onze experiment-zaal het licht vermin
derd en daarmee kwam er iets doods-aeh-
tïg in de situatie. En deze toestand werd
versterkt door het karakter van I-Iinde-
mith's eerste stuk, dat op een onweer
achtig orgelpunt voortvloeide,
Ik moet hier direct aan toevoegen, dat
zich toen meteen een technisch wonder
voltrok. Wie zijn ogen sloot voor de ma
cabere omgeving kon zich verbeelden, dat
hij bij het concert in de groote zaal aan
wezig was. Zonder enige stoornis of mis
tigheid van bijgeluiden kwam de klank
van het orkest tot ons; de ruimtelijke
accoustiek leek mij volkomen werkelijk
heid en ik geloof dat hier vele technische
onderzoekingen met succes werden be
kroond. Ik moet echter bekennen dat ik
het gezicht op het levende orkest zeer heb
gemist! Intussen kwam het er op aan
critisch te luisteren; toen ik dus de graf
stemming der zaal overwonnen had en de
eerste verbazing over het geluid onder
de knie kreeg, kon ik nauwkeurig aan
dacht besteden aan het klankverschijnsel-
Ik meen opgemerkt te hebben dat het mid-
denregister van het orkest het zuiverste,
het mooiste werd weergegeven, de
hogere registers een zekere metaalachtige
glans hadden en de lagere registers minder
duidelijk waren dan de andere. Voor een
vollediger beoordeling zou men eigenlijk
tijdens de uitvoering van de kleine zaal
naar de grote hebben moeten gaan en
weer zijn teruggekomen om enige verge
lijkingen te kunnen maken. Ik bleef ech
ter aan de rand van het graf gekluisterd
en gaf mij gaarne over aan de bewonde
ring van de techniek, ook van de techniek
van Hindemith. Ook hij is een groot tech
nicus, een uitstekend organisator van de
'orkest-mogelijkheden. Ik wil niet zeggen
dat hij een goochelaar is. maar een tove
naar mag ik hem toch oqk niet noemen.
Het eerste stuk, een Preludium, was on
tegenzeggelijk geïnspireerd, -maar overi
gens wil er van zijn muziek geen vonk
op mij overspringen. Met koelheid volg ik
de tekening zijner melodieën, de dynamiek
van zijn rythme en de samenstelling van
zijn harmonieën. Het lijkt mij overigens
doelloos en enigszins onbehoorlijk om ver
der persoonlijke reflecties te analyseren.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Vier en twintig machines
uit Duitsland
Bij de laatste toewijzing te Brussel van
machines uit Duitse herstelbetalingen zijn
aan Nederland toegewezen 17 machines
uit Collis Metallwerke Nordlingen en 7
machines uit een Dornierfabriek. Onder
handelingen zijn gaande over onderdelen
van de Norddeutsche Hütte Bremen.
Begrafenis 3hr. mr. C. Feith
Op Oud Elk en Duinen in Den Haag is het
stoffelijk overschot van Jhr, Mr. c. Feith, oud-
secretaris generaal van het departement vaa
Onderwijs onder grote belangstelling uit de vele
kringen waarmee de thans overleden gezags
drager dagelijks contact onderhield, ter aarde
5 besteld.
