Amsterdam werd new york
^«<effaoYorW
De wetenschap dringt door
in de wereld van het „onooglijke"
OLIEBOLLEN
Kort en Bondig j
1948
IJMUIDER COURANT
Jrje eeuwen gebeurde er veel
onCJeren rondom Manhattan
Sill van
E-KJ-t? ifrnilÜoên'.Sta
t fi komen J verkeersproblemen
''Kr dan 400.000 forensen stro-
"ifnt de stód binnen en worstelen
*1- uit voor welk transport
leid elke 50 seconden een
- n,m binnenrijdt. Sommigen
forensen komen 2% uur
sr{r „.„.opr gaat via de onder-
Gj ^'bovengrondse en de bussen. De
bijna 7 millioen per-
ilit
oófc
SElengte van 380 km. Zou
in enkelspoor leggen, dan
S en tofaleWe van 1130
S r rollen per dag 13.000 treinen,
r„ trover roue y :;1 «io nnn #»m_
dat Hollanders m de
fsoop sloten met de
tftk!,ieS, slechts 24 dollars
Z3 kochten het edand.
-"HZ wat lakenjenever en
n^ij vestigden een be-
Jit ,m« aan de oever van
..NieuW Amsl.eIr
&m%,t was ruim drie
n'maar 't is verbazing-
^«''Kïwa ziob intussen op,
P'tSi Manhattan heeft af-
IS® imoffiManbattan dan in
f«:i ïsken op de liefelijke
t^ïoere Hollanders er
«rechillende namen (be
itrd1 r^biet M-^prlandse initiatief.
^"„JaTtan"'Brooklyn, de
V53ra J Richmond (Staten Is-
Quec viministratief geheel ver-
«hel huidige New York
•*£men duizenden Papnas
lilii'f TZ, wij daarom slechts
'5'ovar deze kokende metro-
fegt Groter New York 8
1 waarvan 2.8 millioen m
S Manhattan (U™8'1-'
keelt "overvleugeld. Deze 8
S Yorkers maken elkaar
„rn riaatsruimte op een
o .T^kante mijlen Met
werd de stap onder-
365 v
New Yprk ge-
S^Ues tegen het st.andaaTd~
-»VS»veSel,Deïï
■aft York is een onderwerp
OP zichzelf. Er_zijn 37
S® aandoen, terwijl 3M00 em-
Kwer zijn om alles zonder stag-
,Sa verlopen. De gemiddelde
liv wngt per jaar 252 uur in zijn
®£«te maar onmisbare subway
felheid gelezen kranten, die
ï-5a brengt de stad per jaar 20.000
-5 K easier 'op, maar kost meer
,s 1^iiar van inzamelen. Maar
joiner laat niut alleen de krant
'i, liggen: tot de gevonden
Lm behoren karrevrachten hand-
„aparapiuies, en vreemdsoortige
b valse gebitten, basviolen, kin-
rijït 'm krukken en houten benen.
Z mnd liggen 9000 km straten
1Kb Inks n> 62 bruS®en onderhouden
liug tussen de stadsdelen onder -
de overliggende oever van New
'laatste via de George Washmg-
PK<üe een overspanning heeft van
Tonder de opritten. De New Yorker,
«IMit uren in openbare vervoermxd-
T, oorbrengt, verslindt kranten De
Kt;v> heeft een oplage van 2.2 mil-
iv- nemplaren op werkdagen en 4.2 mxl-
Zondagen en ér zijn nog vele
andere kranten in allerlei talen
duizenden winkels staan 440.000
d, het warenhuis Macy alleen heeft
it van meer dan 300 millioen dol
lar. Er zijn 134 pandhuizen voor
li slecht bii kas zijn. New York
rar Ieren dan Dublin, meer
j Palestina, het is de grootste
v-.«j!Ud na Rome en er wonen een
::X Elioen negers, samengepakt in het
ril? Harlem in het Noord-Oosten van
tón aan Harlem River. Alles bijeen
EO nationaliteiten in New York
jjo,
alles reilend en zeilend te houden
gemeente 180.000 personen in
I met een loonlijst van 1.2 milliard
iDe politie' komt daarop voor met
(M) man (en vele vrouwen voor
rïï.-!-:!. De brandweer van 11.000
ïii elke 46 seconden opgeschrikt
e '.ais alarm, maar moet elke 15
e uitrukken voor een brandje. Er
I ,'temières per jaar in 32 schouw-
4>2 millioen mensen bezoeken
b de musea.
millioen auto's, vrachtauto's en
vernielen eikaars spatborden in de
ruimte in New-Yorks straten. Op
«punt, waar het warenhuis van
li, passeren per dag 350.000 men-
16 millioen New Yorkers bezoe-
tjür de drie grote baseball-stadions
W van hen maken de lange klau-
s: de top van het Standbeeld van
liegen op een eilandje in de
l hn gelest worden in 8000 cafés,
e. nachtclubs en lieden, die hun
(«per fles kopen, kunnen nog in 2100
'itótls terécht. Alles bijeen worden
•Jernste baggermachine
Ier wereld
.Afrika" draait proef
baggermachine „Afrika",
i, deur de Scheepswerf
Ut voor rekening van de Bag-
U Mlppij Bos Kalis, heeft
lil Proefgedraaid. Het is de
j, baggeraar ter wereld.
■KJifc v°lgens plannen, die
ng zijn ontwikkeld, ge-
«Ierland gebouwd: slechts de
-<omen uit Luxemburg. De
se machine bedraagt 46.50
de di s'3.65 m.
jTk '-.01 6611 diePt' van 21 m.
•k010 °°k geschikt is voor
«X is ^^emst met een
rttW pk"' die Per minuut
|av i, ,7 n maakt. Een hulpmotor
y seihstaileerd.
r baggermachine een
W !lm°l0ren voor de bedïe-
V2raplaraat zelf en de
^vemarmf" 6 uitrustin2 houdt
^armingsjnstauatj een in_
^water en een aantal
er in New York per dag vijf millioen bor
rels in een of andere vorm geschon
ken. De stad consumeert bovendien per
dag vier milliard liter water en ruim 20
millioen Mlo voedsel.
Van arbeider tot burgemeester
Het heeft een burgemeester, die als arme
immigrant uit Ierland kwam, via .arbeider
terecht kwam bij de politie, zich in zijn
vrije tijd door zelfstudie opwekte tot advo
caat:, toen via district attorney in de poli
tiek kwam en tenslotte het hoogste ambt
in de stad bereikte. En alsof'het normale
bestuur van deze stad voor burgemeester
Bill O'Dwyer nog niet genoeg is, moet hij
regelmatig kampen tegen stakingen in de
vervoersbedrijven, die New York volkomen
lam kunnen leggen en tegen een schreeu
wend en onopgelost woningvraagstuk.
Deze razende, rokende, gillende, naar
benzine stinkende, met haar torengebou
wen, de zon verduisterende, steenharde
stad kan meri bezwaarlijk mooi noemen,
maar wie eenmaal de harteklop van New
York heeft gevoeld, kan niet anders dan er
eeuwig aan terugdenken. En men moge
's avonds met een zucht van verlichting in
de trein naar huis stappen, het is altijd
weer een emotie om er tjrug te keren.
Onze brave voorvaderen, die hun scheep
je op de Hudson ankerden, op Manhattan
hun bevei*vallen zetten en hun akkertje
ploegden en zaaiden, hebben onmogelijk
kunnen voorzien, wat zij begonnen.
Synthetisch vitamine D3
thans geoctrooieerd
Nederlandse vinding
spaart en verdient deviezen
Opnieuw: is een Nederlandse uitvinding
van internationale betekenis met succes be
kroond door het verlenen van octrooien in
Nederland, verschillende andere Europese
landen en de Ver. Staten. Het betreft hier de
fabricage van synthetische vitamine D3.
Deze uitvinding, die van groot belang is
voor de voeding van mens en dier, is indirect
voortgevloeid uit de oorlogsomstandigheden.
Tot circa 1942 werd vitamine D3 gefabriceerd
door middel van bestraling van het z.g.n.
provitamine, dat gewonnen werd uit
Zeeuwse mosselen, die tot die tijd overvloe
dig en goedkoop voor de industrie beschik
baar waren. Toen het zich liet aanzien, dat
deze grondstoffenbron dreigde op te drogen,
hebben wetenschappelijke werkers van de
N.V. PhilipsVan Houten zich met kracht
geworpen op het probleem, om tot kunst
matige bereiding van het belangrijke vita
mine D3 te komen.
Belangrijke hoeveelheden vitamine D3
werden reeds jaren lang geïmpox-teerd in de
vorm van levertraan ter voorkoming van
Engelse ziekte bij kinderen en de zo gevrees
de beenzwakte bij kuikens.
Het is de grote verdiensté van een twee-tal
jonge chemici van het chemisch laborato
rium van Philips—Van Houten, dr. J. van der
Vliet en dr. W. Stevens, dat zij op de ge
dachte kwamen een bepaald waterstofatoom
door een broomatoon in eexl vetachtige stof,
cholesterol genaamd, te vervangen, waarna
door afsplitsing - en bestraling het vitamine
D3 te voorschijn kwam.
Weliswaar js het cholesterol, waarvan men
bij deze synthese uitgaat, een tamelijk kost
bare stof, doch toen het procédé eenmaal
uitgewei-kt was, bleken de vooi'delen ten
opzichte van de vroegere „mosselmethode"
vooral op het gebied van ruimte- en arbeids
besparing zo groot te zijn, dat de prijs van
het eindproduct thans aanzienlijk lager is
dan de tegenwoordige prijs van levei-traan.
Hierdoor wordt het dus mogelijk een belang
rijke deviezenbesparing te verkx-ijgen, aan
gezien de import van vitamine D3 in welke
vorm ook nu totaal overbodig is. De produc
tie is thans van dien aard, dat niet alleen in
de Nederlandse behoefte ruimschoots wordt
voorzien, doch dat bovendien grote hoeveel
heden vitamine D3 geëxporteerd kunnen
worden, hetgeen wederom een belangrijke
deviezenopbrengst oplevert.
Hr. Ms. mijnenlegger „Willem vaji der
Zaan" zal na een verblijf van ruim een jaar
in de Indische wateren Donderdag 1 Juli
omstreeks 14.00 uur in Den Helder terug
keren. De commandant der zeemacht in Ne
derland, schout bij nacht J. J. L. Willinge.
zal reeds des morgens in IJmuiden aan
boord gaan en het laatste gedeelte van de
reis meemaken.
Extra toeslag op
militaire standpensioenen
Ingediend is een wetsontwerp tot ver
hoging van militaire standpensioenen met
een extra toeslag. In dit ontwerp is het
behoefte-element geëlimineerd. De uit
kering, welke tot dusver aan de oud-gepen-
sionneerden werd verleend, zal in de vorm
van een toeslag als een wettelijk recht aan
iedere oud-gepensionneerde worden toege
kend.
Deze toeslag zal 400 pet. van het óor-
spronkelijke pensioen moeten bedragen,
waarbij voorts rekening dient te worden
gehouden met de toeslag ad 100 pet. (tot
een maximum van 500) waarop, na de
totstandkoming van de wet tot vex-hoging
der pensioenen met een toeslag, aanspraak
zal bestaan voor hen, die recht op een pen
sioen ontlenen uit hoofde van een ontslag
vex-lecnd vóór 1 Januari 1918. Er wordt
een maximum gesteld, ten einde te voor
komen, dat oud-gepensionneerden aan pen
sioen en toeslag belangrijk meer zullen
gaan ontvangen dan militairen, die krach
tens de militaire pensioenwetten van 1922
in het genot van pensioen zijn gesteld.
Amerikanen bespeuren
rood gevaar in Azië
Het Amerikaanse weekblad „Newsweek"
komt deze week met een beschouwing over
het communistisch gevaar in Azië, waarin
het na enige aanhalingen van bekende pu
blicisten over dit onderwerp tot de con
clusie komt dat een serie van gebeurtenis
sen in Birma, Malakka en Nederlands-
Indië (de laatste term is blijkbaar weer
uit het archief opgeduikeld, voorheen sprak
Newsweek altoos van Indonesië) duiden
op een sterke communistische actie.
Met betrekking tot „Nedex-lands-Indië."
vermeld het blad de verklaringen van de
plaatsvei'vangende minister van buiten
landse zaken der Sovjet-Unie, Yacoff Ma-
lik, over „Nederlandse huurlingen" en „In
donesische Quislings", waarbij hij zich be
roemde op het voortzetten van de guerilla-
oorlog door de PKI, de communistische
partij in Indonesië.
Het blad noemt daarna de Indonesische
communistenleider Mas Alimin Prawiro-
dirdja die in Rusland de'communistische
doctrines heeft bestudeerd, zij aan zij jnet
communistenleiders als Pollitt (Engeland),
Sharkey (Australië) en Thorez (Frank
rijk). Volgens Newsweek was hij een van
de leidende Comintern-agenten in Europa
en het Midden-Oosten en zou hij zich on
der-scheiden hebben in de relletjes van 1936
in Palestina.
Newsweek komt dan met de mededeling
dat noch de Nederlanders, noch de Engel
sen, noch de Amerikanen in staat zijn ge
weest enig direct contact tussen Alimin en
Moskou te ontdekken (het is blijkbaar wel
geprobeerd) hoewel er geen twijfel aan
kan bestaan dat zulk een contact aanwezig
moet zijn. De dichtstbijzijnde Russische di
plomatieke missie is in Bangkok, waar zich
al twintig Sovjets bevinden en waar er nog
meer verwacht worden.
Volgens het blad zijn de Indonesische
communisten doorgedrongen in het leger
en de vakbeweging. Generaal-majoor Djo-
kosudjono, de uitvoerder van de politiek
van de verschroeide aarde is een lid van
het Indonesische Politbureau en andere
leden van deze instellingen behoren tot de
leiders van de agrarische vakbond en die
van de spoorwegarbeiders.-
Assurantiebemiddeling
wordt wettelijk geregeld
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
wetsontwerp, houdende een regeling van
het assurantiebemiddelingsbedrijf
De basis van de in het ontwerp neerge
legde saneringsregeling vormt de registra
tie van .alle in het assurantiebemiddelings
bedrijf werkzame personen. Aan niet gere
gistreerde personen zal het, indien dit ont
werp tot wet wordt verheven, verboden
worden om, op welke wijze dan ook, be
middeling te verlenen.
Voor de op het ogenblik in het assuran-
tiebemiddèlingswezen werkzame personen
is een soepele overgangsregeling ontwor
pen. Een ieder die voldoet aan zekere, niet
te zware eisen, vast te stellen bij algemene
maatregel van bestuur,, zal ingedeeld kun
nen worden in een der aan te leggen i^gis.
ters. Na een overgangstijd van vijf jaren
zal aan de hand van de behaalde productie-
resultaten definitief worden uitgemaakt in
hoeverre deze voorlopige plaatsing terecht
is geschied.
Atomen kan men niet zien
Prof. dr. Otto Frisch schrijft in „Atoom"
een interessant en leerzaam artikel over de
zichtbaarmaking van het atoom.
Hij zegt daarin onder meer: „De idee
der atomen werd voor het eerst duidelijk
uitgesproken door de Griek Democritos.
Hij .dacht, dat wanneer met een lichaam
in steeds kleinere stukken snijdt, men ten
slotte aan het kleinste stukje toekomt, dat
niet' verder te delen is en dit noemde hij
het atoom. Dat geloven wij thans niet
meer. Een goudatoom kan men verder ver
delen, in electronen, protoxjen en neu
tronen. Maar daartoe zijn veel grotere
krachten nodig.
Het bestaan der atomen werd evenwel
pas tegen het einde van de vorige eeuw-
wetenschappelijk bewezen.
Sindsdien is onze kennis ei-van honderd
maal omvangrijker en gedetailleerder gé
worden, en is de juistheid van onze voor
stellingen ruimschoots bevestigd.
Desondanks zou het mooi zijn, als mea
een atoom zou kunnen zien. Waarom gaat
dat eigenlijk niet! Atomen zijn n.l. niet zo
ontzettend klein. Weliswaar zijn zij van
veel te klein formaat om met het blote oog
te kunnen woi-den gezien, maar daarwoor
is de microscoop er tenslotte.
Een klein zandkorx'eltje, dat men nog
juist met het blote oog kan waarnemen,
is in doorsnee ongeveer duizendmaal
kleiner dan een voetbal. Een bacil, die men
nog juist met een microscoop kan zien, is
ongeveer duizendmaal" zo klein als onze
zandkorrel. Een atoom is op zijn beurt
weer ongeveer duizendmaal zo klein als
onze bacil. Om een atoom te zien ontbreekt
ons dus slechts een factor van duizend.
Helaas is het niet mogelijk twee micro
scopen boven elkaar tg gebruiken. Het beeld
dat men in de microscoop ziet, is n.l. niet
absoluut scherp.
Nog eens duizendmaal vergroot zou men
slechts een wazige massa ontwaren, waar
in men in het geheel geen details meer zou
kunnen herkennen.
Deze wazige weergave vindt niet zijn
oorzaak in een foutieve constructie van de
microscoop, doch in de aard van het licht,
n.l. door zijn golvennatuur. De lichtbronnen
hebben n.l. een golflengte, die ongeveer
met de grootte van de bacil overeenkomt,
en daarom is de bacil dan ook welhaast het
kleinste wat men met 'een microscoop kan
waarnemen.
Zijn er dan nog geen kortere golven?
Zeker, n.l. röntgenstralen. Maar een nor
male microscoop functioneert met rönt-
gensti-alen helemaal niet. Zijn werking
berust er immers 1 op, dat de lichtsti-alen
bij het passeren van de in de microscoop
opgestelde glaslenzen afgebogen worden.
Met Röntgenstralen
Röntgenstralen nu 'laten zich niet af-
„Scaldis" wordt klaargemaakt
voor de grote duik
Naai' het zich laat aanzien, zal de expedi
tie van de professoren Picard en Cosijns
naar de Golf van Nieuw-Guinea, waar zij
tot een diepte van vierduizend meter onder
de oppervlakte der zee zullen'afdalen, tus
sen 10 en 15 September uit. Antwerpen
vertrekken.
De Scaldis", het vaartuig dat de gehele
expeditie aan boord zal nemen, wordt op
het ogenblik in Antwerpen volledig uitge
rust voor de verx-e tocht. Een groot deel
van het dek wordt afgeschut met muskie
tennetten. Om een groot aantal wetenschap
pelijke instx-umenten van stx-oom te voor
zien wox-dt een speciale centrale aan boord
aangelegd.
Op het dek zal voorts een mechanisch
peillood worden aangebracht, waarmede
grote diepten kunnen worden gemeten.
De gondel, waarmede de tocht naar de
bodem der zee zal worden gemaakt, wordt
ondergebracht in het vooi-ruim, waartoe
bijzondere hijsinstallaties gemaSkt zullen
worden, o.a. een stoomlier, die dertig ton
tilt.
Behalve Cosijns en Picard neemt nog een
vrij groot aantal andere personen uit de
wetenschappelijke wereld aan de expeditie
deel. Zij zijn allen met een bepaalde op
dracht, belast.
Mr. E. Brongersma te Heemstede schrijft
in het Nederlands Juristenblad:
Fritsje was jarig en wilde graag oliebol
len gaan eten. Hij wist een poffertjeskraam
en overijld te werk gaande als kinderen
dat vaak doen wilde hij meteen maar
met vader en moeder daarheen gaan. Ge
lukkig is zijn vader bedachtzamer. „Fritsje"
vroeg ik,' „heeft die ondernemer, die pof
fertjes verkoopt, zijn bedrijf reeds langer
dan gedurende een aaneengesloten periode
van één maand in deze gemeente uitge
oefend?" Het kind keek me verbaasd aan.
„Maar jongen dan toch", riep ik ontsteld
uit, „je wilt toch geen poffertjes gaan eten
zonder je daarvan tevoren vergewist te
hebben? Heb je dan vergeten, dat krachtens
artikel 12 van de „Prijzenbeschikking Pof
fertjes, Patates Frites en soox-tgelijke eet
waren voor gebruik ter plaatse van ver
koop 1947" de duur van uitoefening van
het bedrijf belangrijke invloed op de prijzen
uitoefent? Wou je dan soms een oliebol
kopen, zonder nauwkeurig te hebben vast
gesteld wat het ding kosten mag? Herinner
je je dan niet, dat het kinderrechtelijk
aequivalent van een gevangenisstraf van
vier jaren of een geldboete van tienduizend
gulden kx-achtens artikel 12 van de Prijs-
opdrijvings- en H^msterwet je jonge leven
bedreigt, wanneer je door handelen of na
laten opzettelijk bewerkt of medebewerkt,
dat een prijsvoorschrift niet wordt nageko-
xnen? Een cent teveel betaald voor een
oliebol en je bent in de greep van het mis
drijf; een donkere schaduw hangt over de
rest van je bestaan, je bent een getekende;
je opsporing, aanhouding en voorgeleiding
kunnen woi-den verzocht en misschien komt
zelfs je signalement in het politieblad." Met
tranen in de ogen en bleek van aandoeninx
betuigde de jongen mij zijn dankbaarheid
voor mijn vaderlijke leiding.
Zo gingen we dan op weg voor onze ge
vaarlijke expeditie. Eerst wandelden we
naar het Handelsregister, om de inschrij
ving van de ondernemer te controleren.
Fritsje liep voorop met de gebruikelijke
uitrusting van de feestganger, een duimstok
voor de oliebollexi en een weegschaal voor
eventuele poffertjes. Mijn vrouw had nog
de Staatscourant vaxi 10 Juni 1947, no. 109
willen meenemen, om aan de hand van het
subtiele proza van minister Mansholt de
prijzen ter plaatse te controleren, maar ik
voorkwam deze blamage. Mijn fiere te
rechtwijzing „Neen, liefste, een Nederlan
der kent de wet!" deed haar blozen van
schaamte.
Gelukkig bleek uit het Handelsregister,
dat de ondernemer al meer dan een maand
in deze gemeente zijn bedrijf uitoefende.
Dat maakte de grote oliebollen twee en de
kleine één cent goedkoper. Zo togen we
naar de zaak en ik vroeg allereerst aan de
juffrouw achter de toonbank, of de betrok
kene ook aanwezig >vas. Ze vroeg: „Welke
betrokkene?" Toen ik haar antwoordde:
„De betrokkene in de zin van artikel 6 der
Prijzenbeschikking Poffertjes, Patates Fri
tes en soortgelijke eetwaren voor gebruik
ter plaatse van verkoop 1947" ging haar een
licht op. „O, die!" riep ze en liep naar ach
teren, waar de betrokkene juist met het
fornuis bezig was. Zijn handen afwrijvend
aan zijn voorschoot kwam hij bij me en
vroeg, waarmee hij mij van dienst kon zijn.
„Ik wilde alleen maar even weten of U een
bijzonder geval bent", informeerde ik be
leefd. Ik zag een olijke tinteling in zijn
ogen, toen hij hoofdschuddend antwoordde:
„Nee, ik heb het wel geprobeerd, maar'het
is niet gelukt. De Directeur-Generaal wilde
er niet van weten." Ik wendde mij tot mijn
wederhelft: „Nu vrouwtje, we kunnen ge
rust zijn, hier geldt gewoon artikel 1 sub
C."
Mijn vi-ouw en ik gingen aan een tafeltje
zitten. Fx-itsje verboden we dat. Hij is im
mers nog jong en sterk. Als we hem lieten
staan en hij zijn bordje in zijn handen hield,
viel hij onder de „overige gevallen" van
artikel -1, sub C, afdeling a, nummer 2 en
kostten, zijn grote oliebollen dus een cent
per stuk minder. Zodra de dampende olie
bollen ons waren gereserveerd, togen we
natuurlijk aan het meten om de gemiddel
de middellijn te bepalen. Fritsjes oliebol
had een middellijn van 4.8 cm, mijn vrouw
bracht het niet verder dan 4.7. De onder
nemer keek in spanning toe en ofschoon ik
de middellijn van de mijne op 5.3 bepaalde,
was het mij duidelijk, dat dit de zaak toch
niet meer kon redden. Het gemiddelde was
beneden de 5 cm en daarmede waren de
oliebollen van de categoi-ie sub C, afdeling a
gedeclasseerd in de categorie sub C, afde>
ling b, wat een verschil van niet minder
dan vijf cent per stuk uitmaakt. Ik hield
de man dit voor, maar eerst toen ontdekte
ik, met een jjiet middelmatig vernuft te
doen te hebben. „U kunt niet volstaan met
uw eigen oliebollen te meten", zei hij
scherpzinnig. „De minister heeft de gemid
delde middellijn van de totaliteit van olie
bollen in dit bedrijf bedoeld. Kom mee, we
gaan aan het werk!" Vol wettelijke ijver
ging ik met hem mee naar zijn voorraad-
stapel. Ik kon niet ontkopaen aan de indruk,
dat hij enkele oliebollen wat met de hand
van boven samenkneep, eer hij ze aan mij
ter meting gaf, om zo de diameter te vei*-
»groten, maar in ieder geval was het resul
taat overtuigend. Het gemiddelde was 5.2
cm en de eer van de ondernemer en zijn
portemonnaie waren gered. De oliebollen
mochten acht centen kosten voor mijn
vrouw en mij, die aan een tafeltje zaten
en zeven cent voor Fritsje, die stond.
Voor mij was het een strop en nog niet
eens de laatste strop op die dag, want in
middels was het half vijf geworden en
plotseling klonk van achter een scherm
muziek in het zaaltje. Mijn hoop, dat het
een electrische piano was, vex-dween, toen
ik achter het scherm keek. De klanken,
door een bekoorlijke pianiste aan haar in
strument ontlokt, moesten worden aange
merkt als „andere dan mechanische mu
ziek" ip de zin van artikel 4 en ze verhoog
den de wettelijk toegestane maximum
prijs van de oliebollen, inclusief eventuele
verpakking, met één cent per stuk.
Mijn vi-ouw, die nooit uitblinkt in wets-
kennis maakte zich nog zorgen over het
feit, dat ze meende iets van zuurwaïen' als
aan de oliebol toegevoegd ingrediënt te
proeven. „Kom, kom", zei ik bemoedigend,
„hoe kun je daar riu over tobben? Denk je.
soms, dat de Nederlandse wetgever een
pietlut is, die op allerlei kleinigheden acht
slaat? Neen, wij nemen hier altijd de grote
lijn in acht en toevoegingen van zout, zuur-
waren, suiker of dergelijke (want deze op
somming is niet limitatief), leiden krach
tens artikel 3 niet tot verhoging van de in
de voorgaande artikelen genoemde prijzen."
Het was wel jammer, dat de bollen .tijdens
het opmeten koud geworden waren en dat
we door al onze werkzaamheden de tijd
misten, er meer te eten, ïpaar toen we naar
huis gingen, hadden we toch het voldane
gevoel, nu eens echt oliebollen te hebben
gegeten als Nederlandse burgers, die teveel
eerbied voor de wet koesteren, om er maar
in vex-metel vertrouwen op de toepassing
van artikel 167, lid 2 Strafvordering op los
te leven.
buigen. Zij gaan in rechte lijn door dik er
dun en nemen in het geheel geen notitie
van lenzen.
Niettemin zijn röntgenstralen van het
grootste nut bij de bestudering van atomen.
Als men een fijne röntgenstraal op een foto
grafische plaat laat vallen en deze plaat
naderhand ontwikkelt, laat deze een zwarte
stip zien op de plaats waar hij door de
röxitgenstra&l is getroffen.
Nu herhalen wij dit, doch plaatsen een
diamant in de straal, zodat de röntgen
straal door de diamant moet dringen voor
dat hij de plaat kan bereiken. Als wij de
plaat nu weer ontwikkelen, vinden wij
dezelfde zwarte stip van eerst, omgeven
door eeix aantal andere stippen, die samen
een aardig symetrisch beeld vormen.
Hieruit "blijkt in de eerste plaats dat een
deel van de straal door de koolstofatomen,
waaruit de diamant bestaat, is verstrooid.
Het symetrische beeld wijst er op dat de
koolstof atomen in regelmatige rijen in de
diamant liggen, zoals de draden in een
weefsel.
Diamant is enkel koolstof en de boven
omschreven röntgenanalyse laat zien, dat
elk koolstof atoom vier buren heeft, die
alle even ver van hem verwijderd zijn.
Grafiet is een andere vorm van koolstof.
Een röntgenanalyse toont hier aan dat elk
koolstofatoom slechts drie buren heeft die
even ver van hem verwijderd zijn en een
vierde die dubbel zo ver' van hem ver
wijderd is. De binding tussen een koolstof
atoom en deze ver verwijderde buur is
natuurlijk maar zwak, wat verklaai't
waarom grafiet zoveel zachter is dan dia
mant. Index-daad kan men vele materiaal
eigen schappen met behulp van een rönt
genanalyse beter begrijpen: waarom vele
metalen smeedbaar zijn en andere bros,
waarom legeringen vaak harder zijn dan
de metalen, waaruit zij zijn samengesteld,
wat er plaats vindt bij het harden van
steal enzovoorts.
Electronen-microscoop
Een ander instrument met behulp waar
van wij reeds dicht bij de zichtbaarmaking
van afzonderlijke atomen gekomen zijn is
de electronenmieroscoop.
In een luchtledige ruimte bewegen elec
tronen zich zoals het licht in rechte lijn en
men kan ze door magnetische en electrische
velden afleiden. De golflengte van elec-
tronenstralen is van gelijke grootte-orde
als van röntgenstralen en er bestaat in elk
geval in principe de mogelijkheid tot 'n zo
grote beeldscherpte dat men afzonderlijke
atomen zal kunnen onderscheiden.
De fabricage van praeparaten voor de
electronenmieroscoop is een geheel nieuwe
en hoogst interessante techniek heel ver
schillend van de gewone microscooptech
niek, en de vindingrijke verbeteringen
volgen elkaar in snel tempo op. Om 't beeld
zichtbaar te maken laat men de electronen-
stralen op een lichtscherm vallen, precies
zoals bij een televisieontvanger. Hierop
kan men het beeld gemakkelijk met het
blote oog bestuderen. Als men het beeld
wil vasthouden, vervangt men het licht
scherm eenvoudig door een fotografische
plaat.
Virussen zichtbaar
Tot de kleinste dingen die men met een
electronenmieroscoop 'nog kan zien, be-
horën bepaalde virussen: dat zijn ziekte
verwekkers die kleiner zijn dan bacillen
en die men door een gewone microscoop
niet meer kan waarnemen. In de electro
nenmieroscoop kan men hen heel duidelijk
zien en men kan eenheden waarnexnen, die
nog ongeveer dertig maal zo groot zijn
als een atoom. Er ontbx-eekt ons dus nu nog
maar een factor 30 voor de zïchtbaai-making
van het atoom. En deze factor is beslist
nog te vex-ltleinen, want de onduidelijk
heid der beelden vindt voornamelijk zijn
'oorzaak in technische onvolmaaktheden
van het instrument. Aan vex-beteringen
hiex-van wox-dt ijverig gewerkt. De moei
lijkheden zijn zeer aanzienlijk en men kan
nog niet zeggen waar de grens der ver
beteringen ligt. Een diepere moeilijkheid be
staat daarin, dat we het praeparaat om het
zichtbaar te maken met een tamelijk in
tensieve stroom stralen-electronen moeten
bombarderen. Een dergelijk bombarde
ment moet het praeparaat langzamerhand
vernietigen. Deze vernietigende werking is
reeds merkbaar bij de bestudering van
vix-ussen en dergelijke objecten. Zelfs wan
neer het ons gelukken zou de bruikbare
vergroting zo hoog op te voeren dat afzon
derlijke atomen inderdaad zichtbaar wer
den, dan nog zou het wel kunnen voor
komen, dat wij niets zouden kunnen zien,
omdat de electronenstraal de atomen te
snel wegspoelt. Wij hebben bovendien
grond voor de opvatting, dat dat niet een
speciaal nadeel van de electronenmiero
scoop is, doch dat elke gedetailleerde waar
neming van een afzonderiijk atoom nood
zakelijk tot vernietiging™an het atoom
leidt.
Dat is een der lessen, die ons de
moderne physica, de quantiteitstheorie,
over de grenzen van ons waarnemings
vermogen gegeven heeft. Wij bevinden
ons welhaast in de positie van een
blinde, die voor het onderzoek van een
zeepbel aangewezen is op een vinger.
BINNENLAND
Leerlingen van de gcm. U.L.O.-school te
Naaldwijk hebben medegewerkt aan de UN AC
actie door arbeid te verrichten bij een tuin
der of in een huishouding tegen een loon
van 3 per dag. De opbrengst is nxim 500
geweest van 140 leerlingen.
Namens de Koningin zal haar particu
liere secretaresse, mej. J. Geldens, in tegen
woordigheid van de oud-politieke gevange
nen en van de nabestaanden van de gefusil
leerde en in Duitsland omgekomen oud-ge
vangenen van Haaren in de toegangspoort
van het groot-seminarie aldaar een monu
ment onthullen.
Met ingang van 1 Juli is het verbod van
vervaardiging van papieren kolenzakken, in
gesteld op 1 December 1947. ingeti-okken.
Met de „Kota Inten" zijn Dinsdag in
Rotterdam 750 Amerikaanse en Canadese
studenten aangekomen, die gedurende twee
maanden reizen door Europese landen zullen
maken.
HAARLEM EN OMGEVING
De heer C. Schulz, wethouder van So
ciale 2kken der gemeente Bloemendaal zal
niet meer op Vrijdag doch op Donderdag van
10 tot 11 uur spreekuur houden. (Verbeterd
bericht)
De heer H. Kuiper te Haarlem heeft het
candidaatsexamen aan de Economische Ho
geschool te Rotterdam met goed gevolg af
gelegd,
Het Instituut voor Arbeidersontwikke
ling organiseert Zondagmorgen een excursie
naar Schiphol.
Het programma van de orgelbespeling
in de Grote of St. Bavo Kérk op Donderdag
1 Juli des namiddags van 34 uur door
George Robert, luidt: 1 Gagliarda, B. Schrnid
(16e eeuw); 2 Preludium, Fuga en Ciacona,
J. Pachelbel (16531706); 3 Fantasia on the
flemish chorale, „Laet ons met herten revne"
Dr. John Buil (1563—1628); 4 Concert F gr.
t., G. F. Handel (1685—1759); 5 Passacaglia en
Fuga, B. v. d, Sigtenhorst.-Mei.ier, geb, 1888.
De grens
De hoop het afzonderlijk atoom met alle
fijnheden vaVx zijn sti'uctuur zichtbaar, te
maken, moeten wij dus opgeven. Maar op
de weg naar dit onbereikbare doel hebben
de geleerden toch allerlei interessante ge
gevens weten te verzamelen en al kennen
wij den ook de grenzen van ons waar
nemingsvermogen, toch zal het nog een tijd
duren voordat wij die grens werkelijk
bereikt hebben.
BENZINEREGELING IN FRANKRIJK.
Zoals bekend, is in Frankrijk een nieuwe
regeling voor benzinevex'koop aan buiten-'
landse automobilisten in werking gesteld,
volgens welke men aldaar op reischèques
500 liter benzine per maand kan kopen. Dit
geldt echter niet voor Nederlandse auto
mobilisten. -voor wie een speciale regeling
wordt ontworpen. Aangezien vóór 1 Juli a.s.
wanneer de oude regeling voor de „lettres
de crédit" zal eindigen, geen nieuwe over
eenkomst tot stand zal zijn gekomen, heeft
de K.N.A.C. de Franse instanties verzocht
in afwachting daarvan de bestaande rege
ling te willen verlengen.
Goed voorbeeld. Naar het voorbeeld van
een Engels schip, dat in April 1947 als
drijvende tentoonstelling van de vorde
ringen der Britse industrie een tocht
heeft gemaakt langs de Zuid-Ameri
kaanse havensteden, zal begin Septem
ber een Belgisch schip de havens van
Noord-, Centraal en Zuid-Amerika be
zoeken om de Belgische producten beter
bekend te maken in de nieuwe wereld.
Twee K.L.M.-piloteu krijgen
een berisping
De Raad voor de Luchtvaart heeft uit
spraak gedaan in zake het ongeluk, over
komen aan het K.L.M.-vliegtuig, dat op
weg van Schiphol naar Leeuwarden op 27 v
December 1947 tegen de 78 meter hoge
toren van de St. Bonifaeiuskerk te
Leeuwarden is gevlogen, waardoor een
vleugel afbrak. De piloot wist echter een
laagde noodlanding te maken, zodat
geen van de tien passagiex-s enig letsel
kreeg.
Naar het oox-deel van de raad is dit
ongeval veroorzaakt door een samenloop
van omstandigheden. Van invloed is ge
weest de omstandigheid, dat het actuele
weei-bericht afgeleid was van een weer
kaart, berustende op waarnemingen welke
om 3 uur 's nachts, waren gedaan. De raad
kan zich niet aan de indruk onttrekken,
dat, indien de gezagvoerder volledig om
trent de te Leeuwarden te verwachten
weei*sgesteldheid ware voorgelicht, dit
hoogst waarschijnlijk van gx-ote invloed
zou zijn geweest op de door hem genomen
beslissingen. De raad is voorts van oordeel,
dat na ontvangen peilingen de landings
manoeuvre terstond afgebroken had moe
ten worden. Ten slotte constateert de raad,
dat de gezagvoerder in strijd met het voor-
schx-ift heeft gehandeld door de tweede
bestuurder het vliegtuig op een binnen
landse verkeerslijn te doen stai-ten en lan
den. Niet voorbij geziex^ wordt, dat de be
trokkene een grote vliegvaardxgheid bezit,
gepaai-d aan een grote tegenwoordigheid
van geest. De betx-okkenen, R. W. Robin
son te Amsterdam en F. S. Kroon te Bus-
sum zijn gestraft-met een berisping.
C.P.N.-bestuurders vrijgesproken
van beledigende publicaties
Op 21 Juni eiste de procui-eur-generaal
van het Amstex-damse gerechtshof een boe-
Ie van 300 tegen de oud-hoofdredacteur
van „De Waarheid", de heer A. J. Koeje-
mans, die op 29 Januari door de rechtbank
was vrijgesproken van de ten laste gelegde
belediging van het openbaar gezag door de
publicatie van een caricatuur.
Het hof bevestigde heden het vrijspre
kend vonnis van de rechtbank.
De Amsterdamse rechtbank deed heden
uitspraak in de zaak tegen negen leden van
het partijbestuur der C.P.N.
Zij stonden op 17 Juni terecht wegens
een publicatie in het dagblad „De Waar
heid" van 23 September 1946 over het uit
zenden van militairen naar Indonesië en
de ongeregeldheden, die zich bij een de
monstratie daartegen te Amsterdam heb
ben voorgedaan. Het artikel was geschre
ven door de heer P. de Gjoot.
De officier van justitie had tegen alle
verdachten, met uitzondering van de heer
Koejemans ten aanzien van wie hij zich
aan het oordeel van de rechtbank refereer
de een geldboete van honderd gulden of
tien dagen hechtenis geëist.
De rechtbank sprak heden alle verdach
ten vrij.
Werving: van Italiaanse
miinwerkers overwogfen
In een vergadering van de Mijn-
industrieraad is medegedeeld, dat het niet
mogelijk is de productie der mijnen op het
voor 1948 geraamde peil te brengen zon
der aanneming van een voldoende aantal
nieuwe werkkrachten, welke volgens de
beschikbare informaties alleen uit Italië
te kx-ijgen zijn. De regex-ing is van oordeel,
dat de werving van Italiaanse arbeids
krachten ter hand moet worden genomen.
Verschillende leden van de raad opper
den ernstige bezwaren tegen verdere in
dienstneming van vx-eemdelingen. De raad
besloot de definitieve bepaling van zijn
standpunt tot de eerstvolgende vergade
ring uit te stellen.
Tevens is de vraag besproken of het
niet mogelijk is de ondergrondse mijn-
arbeid voor Nedei'landse ai'beidskrachten
aantrekkelijk te maken door verbetering
van de arbeidsvoorwaarden. Ook hierop
zal in de volgende vergadering worden
teruggekomen. Bovendien zal dan het zeer
hoge verzuimcijfer een punt van bespre
king uitmaken.
Agenda voor Haarlem
WOENSDAG 30 JUNI.
De Leeuwerik: Anti-Revolutionnaire Partij
verkiezingsappèl, 3 uur. Rozendaal, Overveen
Volkspartij van Vrijheid en Democratie,
openbare vergadering. 8 uur.
'Rembrandt: „Staatsvijand nummer 1'18 j.
2.00. 4.15. 7.00 en 9.15 uur. Palace: „Rigoletto",
14 j„ 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15 uur. Luxor: „Ali
Baba en de veertig rovers", alle leeft., 2.00,
4.15, 7.00 en 9.15 uur. City: „II Poverello 14 j.
2.00, 4.15, 6.45 en 9.15 uur. Frans Hals: „De
afvalligen", 18 jaar, 9.30, 7,00 en 9.15 uur.
Spaarne: „De zwarte pii-aat". 14 j„ 2.30 7,00
en 9.15 uur.
DONDERDAG 1 JULI,
Stadsschouwburg: Operette „Wiener Blut",
8 uur. Bioscopen. Middag- en avondvoorstel
lingen.
