c
3
BCSi
L
Kantteken
mgee
mnga Wuthrich
De 9 Muzen
1
DURO
Nederland draagt belangrijk bij
in herstel van West-Europa
zaterdag
v£DS HEB ik in deze kroniek
Etteren vermeden enige auteur
K hii een of andere „richting".
hokjesindeling klopt. Elke schrij
gelijkenis zijn werk ook mag a
met dat van anderen, is zichzelf,
minste van betekenis, geacht kunnen
lïfj* Ditmaal kan ik er niet aan ont-
het te bespreken boek in verband
Cfl«én met een letterkundige uitdruk-
vorm die men het „surrealisme"
feïorm, u"-
noemen. Het is onvermijdelijk: en
^Zana van deze opmerkelijke hum
P. van rip lpzprs.
20 NOVEMBER 1948
IJMUTDER COURANT
WILLEM FREDERIK HERMANS: „Moedwil en misverstand".
M. Meulenhoff, Amsterdam).
der
te
Geen
jver,
/er-
wil
in
bundel
zou
die
de uitings-
vorige
open
geen
het
wrevelige
En
be-
onze
Keiang van
°rn èn terwille van de lezers. Ik
jSS indenken, dat ee
ïS matig vertrouwd IS met
*1 van dit - zich smdr
Sodog °P steed" anderc T'ze
jp zogenaamde surrealisme,
et deze novellenbundel weet en
^muit handen legt met de wreve
£hte. daar begrijp ik niets van"
r%L zou hem de waarde van een
*5S kunstvorm en van een in
2fIn zee<- bijzonder boek ontgaan,
imiaas' werk is belangrijk, daar is
twijfel aan. Er moet eèn grote mate
'ncentralie en dosis beheersing voor
!L geweest zijn, deze novellen in zulk
Iriidbare, openhartige en toch strak
lift stijl te schrijven. Maar het is
Is "dit werk blijft moeilijk verstaanbaar
r;3r'. „een die het benadert met het ver-
iipHik waarnemen van het dagelijks
- 2omin als een muziekliefhebber, die
^tlwd is met de melodieuse klanken-
!d van een Chopin, aanstonds een open
R heeft voor Strawinsky, zomin als cles-
en bewonderaar van de Haagse
Eliteschool toegankelijk was voor de
iïheidswaarde van een (abstracte)
vvdriaan, zal een lezer, ingesteld op het
Seven van een verhaal met zijn door
Aristand geordende gevoelswereld, het
ff van het letterkundig surrealisme
••'raus van Hermans) ten volle kunnen
Sen Men moet er op voorbereid zijn,
moet de weg er toe gevonden hebben.
L /an dit surrealisme in de letteren
J wil weten, kan de kleine Franse
-mlezing samengesteld en ingeleid door
SesHugnet (1934) of de onlangs ver-
Histoire du Surrealisme" van
Nadeau lezen. Maar ook zonder
.voorkennis is het zeer wel mogelijk
werk ais dat van Hermans te benade-
Door de intuïtie. Benaderen, meer ook
r. Weet niet, hoeveel „verklaringen"
r-Veven zijn van Franz Kafka's (en het
c venszins toevallig dat ik diens naam in
^verband noem) beroemde werk „Der
Uss" Iedere lezer haalt er, overeen-
S de inhoud van zijn gevoelswereld,
Taine uit. Want hoe afwijkend in
Astrant: dit hebben deze schrijvers
Si dat zij de gangbare werkelijkheid
zweven met verbindingsschakels van
Tiepere, verborgen gemoedsleven, dat
onnaspeurlijke wijze zijn weg vindt tot
reacties öp die werkelijkheid. Het is
mee als met een legpuzzle, waarvan ons
w plaatje welbekend is en welker frag-
•irien anders gerangschikt worden dan
rips het welvertrouwde voorbeeld, zo
al er een tweede werkelijkheid ontstaat,
jjders" wil hier niet zeggen: willekeurig.
a hier ook geen sprake van de verbeel-
van een ongebreidelde fantasie. Er
ftrst een andere orde, die niet overeen-
Kiiit met de logisch-verstandelijke denk-
omdat ze doorstrengeld is door alles,
ui er onbewust in het menselijk gemoed
seidwaalt aan flarden van herinnering,
B heel of half vergeten leven, waarvan
denken niet weet en niet weten wil.
van slaap- en dagdromen, van in
die eens tot ons gekomen zijn,
lat zij de zeef van het regelend
Biiana passeerden, vermengen zich hier
idhet gangbare dagelijkse beeld van ons
iewuste leven.
alles moest gezegd worden, wilde
Sforen v
tolken,
HAARLEM
Centrale Verwarming
Johnson Oliebranders
(Adv.)
ïsn Beinums
«uwe orkest
Het L.P.O. kiest zelf
zijn dirigenten
(Van onze correspondent te Londen)
1 Januari zal Eduard van Beinum
J teling op zich nemen van het Londens
'harmonisch Orkest, in de wandeling
J.O. genaamd. Van Beinum blijft vijf
ariea achtereen in Engeland en naar
imneem is het zijn bedoeling gedurende
5 verblijf zich door zijn gezin te doen
!£ellen. Men is thans druk doende voor
-«n woning te zoeken, hetgeen in En-
spi net zo moeilijk is als in Neder-
l'an Beinums benoeming is indertijd
aitm door het orkest goedgekeurd. Het
lelijk de gewoonte van dit op zeer
socratische leest geschoeide ensemble,
'ad zijn eigen dirigenten aanwijst.
Nagen hechtte het zijn algehele goed
ig aan de benoeming van een der
Iers vaii het orkest, Anthony Bai-
tweede dirigent. Deze verkiezing
gehele dag in beslag. In de geheel
taên Albert Hall zat het orkest. Zeven
•'lang werd er gerepeteerd, elk uur
leiding van een andere candidaat.
-■tanner waren orkestleden. De spelers
elk een foliovel met de namen der
bigden op hun lessenaar. Na afloop
zij daarop hun mening over de
^ent-dirjgenten ten beste geven. Het
:-cfwerk" bestond uit een door de can-
<!en 2elf gekozen deel van een Beetho-
tynphonie en een door de directie uit-
-<Me moderne compositie. Hoewel het
gingen doorgaans niet gemakkelijk
gemaakt, was iedereen verbaasd
volmaakte discipline, die de candi-
wisten te scheppen.
tv HP.O. gelooft, dat deze manier van
*-ing artistiek gerechtvaardigd is.
beter dan de orkestleden zelf
-öi de kwaliteiten en talenten van een
fait beoordelen. Want wat een dirigent
blijkt vooral op de repetities. Het
®"PUbliek beoordeelt hem daarom
'f verkeerd. Een commissie, die zoals
geval is van bovenaf een
ttn dirigent oplegt, heeft veel kans
j:'! n!eve ^euze te doen.
^Be:nUm zal zijn entrée maken met
l-ttLiovencyclus. Op eerste Paasdag
':;n Albert Hall de Mattheus passie
tuiore brengen.
Hermans' werk, dat betrekkelijk uniek is
in onze Nederlandse letteren, na^r waarde
geschat kunnen worden. Het is "uiteraard
onmogelijk, het „verhaal" van deze novel
len zelfs maar vluchtig aan te duiden. Men
moet dit werk ondergaan, het op zich laten
inwerken, het laten nawerken en er dan
voor zichzelf, uit destilleren, wat overeen
komt met de eigen levensinhoud, met eigen
reacties op ervaringen. Niemand zal met
zekerheid kunnen zeggen, wat de auteur
„er nu eigenlijk mee bedoeld heeft". De
criticus evenmin. Ook de zin van een eigen
droom kan men veelal niet verklaren. En
toch heeft deze ons iets doen ondergaan,
bepaalt hij ons doen en ons laten.
Het surrealisme een kunstvorm dus,
die uitdrukt 'wat uitgaat boven het door
ons bewustzijn gecontroleerde en bepaalde
is (en het is goed zich dat voor ogen te
houden) geboren uit een verzet, uit een
afkeer van elke conventie, van alle ge
meenplaatsen. Het wil zich ontdoen van
de gangbare code, die de verstandelijke
wetenschap in een drietal eeuwen hééft
geschapen. Het duikt in het onderbewuste,
om er tussen het puin van vervaagde en
vervormde herinneringsbeelden de schat
ten van pienselijke levenswaarden uit te
graven. En zo brengt het een andere, een
tweede werkelijkheid aan het licht, die af
wijkt van de allengs tot frasen uitgeholde
„werkelijkheid". Wie denkt hier niet aan
Freud?
Letterkundig is het de vraag, in hoever
de schrijver er in geslaagd is, aan dit ver
weven van droom en werkelijkheid, van
ons onderbewuste en ons bewuste doen,
denken en reageren, uitdrukking te geven.
Nu, wat ons hier in veelal gedrongen,
maar geladen en klare zinnen wordt mede
gedeeld, is van een scherpzinnige ontmas
kering, van een suggestieve verbeeldings
kracht, van een tot zakelijk-constaterend,
verstrakte gevoelsconcentratie, die Her
mans' werk een niet enkel merkwaardige,
maar belangrijke plaats doen innemen in
onze moderne letteren.
C. J. E. DINAUX.
DISTRIBUTIENIEUWS
Afhalen van bonkaarten voedingsmidde
len, tabakskaarten en diversenkaarten, als
mede toeslagkaarten jonge en aanstaande
moeders op Maandag 22 November in de
Vleeshal te Haarlem: restant P en in het
uitreiklokaal te Heemstede: restant B.
Uw tanden en mond
stralend-wit en gezond
FaMa tandpasta
bevat
vitamine C
fluorsilicaat
sulfonamide
tegen tandbederf
(Adv.)
FRANSE REGERING STELT
VERTROUWENSKWESTIE.
De Franse regering Queuille heeft beslo
ten, naar aanleiding van het kamerdebat
over de mijnstaking op de onthullingen
over de hulp van de cominform aan de
Franse mijnwex-kers, de kwestie van ver
trouwen te stellen.
Men vermoedt, dat Dinsdag de stemming
in deze zaak geschiede nzal.
Weer Duitse films. Volgens „Het Parool
heeft de minister van Binnenlandse Zaken de
vertoning van Duitse films in ons land goed
gekeurd.
Tot nu toe werden door de filmverhuur
kantoren deze films wel aan de Filmkeu
ringscommissie aangeboden. doch deze
„kwam aan de keuring niet toe".
Door de beslissing van minister Van Maar-
seveen zal het Nederlandse publiek zich weer
te goed kunnen doen aan filmproducten van
onze Oosterburen. Laat ons hopen dat ze
meevallen.
„Ariadne op Naxos". De Nederlandse
Opera zal onder auspiciën van de Wagner-
vereniging op Donderdag 25 en Zaterdag 27
November in de Stadsschouwburg te Amster
dam twee buitengewone voorstellingen geven
van de opera „Ariadne op Naxos" van
Richard Strauss.
De muzikale leiding van deze voorstellin
gen berust bij Paul Pella, de miss-en-scène
is van prof.ödr. Lothar Wallerstein.
Uitslag prijsvraag. Ter gelegenheid van
het regeringsjubileum van Koningin Wilhel-
mina heeft het curatorium van de schichting
„Nicolaifonds" te 's Gravenhage in het begin
van het jaar een „Prijsvraag 1948" uitge
schreven voor het componeren van een
pianowerk.
Aan de prijsvraag hebben zeven jonge
musici deelgenomen. Het curatorium heeft
dezer dagen, overeenkomstig het advies van
de jury besloten geen eerste en geen tweede
prijs toe te kennen. Voor een derde prijs zijn
in aanmerking gekomen de heren Jaap Ge-
raedts en Alex Moser, beiden uit Den Haag
en de heer Ludwig Otten uit Zandvoort.
„Het kind en de kunst". Van 18 Decem
ber 1948 tot 24 Januari 1949 zal in het
Stedelijk Museum te Amsterdam een ten
toonstelling „Het kind en de kunst" gehou
den worden. Behalve een paar honderd kin
derboeken over kunst, voor het grootste ge
deelte uit het buitenland afkomstig, zal ten
toongesteld worden, wat aan kunstonderwijs
reeds op verschillende scholen wordt ge
geven.
MIJNHARDT
Bij Ruwe Handen,
Ruwe Huid, Ruwe Lippen. 30 ct.
VERENIGING „PX" FAILLIET
VERKLAARD
De arrondissements rechtbank te Den
Haag heeft het faillissement uitgesproken
over de vereniging „P. I." („Particulier
Initiatief tot het doen van Charitatieve
Werken"), kantoor houdend te Maastricht
en gevestigd te Den Haag.
Dit faillissement was aangevraagd door
de arts H. uit Nijmegen en gesteund door
de K.L.M., die een vordering heeft van
enige duizenden guldens. Het bestuur van
P. I. was met verschenen.
De arts H. heeft in Augustus een aan
klacht tegen de vereniging ingediend, om
dat hij zich voor 15.000 gedupeerd achte.
Deze som had hij als een lening ter be
schikking gesteld van de vereniging, die op
Curasao sociaal werk zou gaan verrichten.
Met het bestuur van „P. I." vertrok hij
naar Curacao. De gouverneur van Curasao
liet hen echter uitwijzen. De terugreis per
K.L.M. werd niet betaald en de arts kreeg
zijn 15.000 niét terug. Naar zijn mening
was het charitatieve doel van de vereni
ging slechts een dekmantel voor de warè
bedoelingen van de andere bestuursleden:
de oprichting van 'n handelshuis in Noord
of Zuid-Amerika. Deze zaak is nog in on
derzoek bij de justitie in Maastricht.
De rechtskundige adviseur der vereni
ging is in verzet gegaan tegen het faillis
sement.
van de bovenste plank
DE ZEGSWIJZE „Men keert altijd tot
zijn eerste liefde terug" zou als motto
hebben kunnen dienen voor de dezer dagen
in Nederland in circulatie gekomen film
van de Franse cineast René Clair „Zwijgen
is goud." („Le silence est d'or") en het
moet er dadelijk bij gezegd: de zin van
deze kernspreuk gaat dieper dan de blote
aanduiding van Clairs terugkeer uit Holly
wood naar zijn geboortegrond. Reeds in
die eerste, van liefde voor de Franse hoofd
stad doortintelde beelden van „Zwijgen is
goud" kan de toeschouwer, die de ontwik
kelingsgang van de man die met „Sous les
toits de Paris" de bioscoopwereld ver
overde, enigszins geregeld heeft gevolgd,
een terugkeer tot de zelfspot een type
rende eigenschap van zijn films uit de
stomme periode onder
kennen, die niet toevallig
kan zijn. Dr. Elisabeth de
Roos constateerde in 1931:
„Een typische uitloper van
Clair's paradoxale humor is het opzettelijk
filmisch-valse effect. Men vindt dat nog
sterker in „Les deux timides", aan het slot
waarvan een gefotografeerd toneelgordijn
tje over een prentjesachtig beeldvlak
dicht schuift. Zo vernielt hij parodistisch
zijn eigen uitbeeldingsmiddelen en maakt
dus des te meer belachelijk wat in die vorm
was uitgebeeld".
Dat de gek steken met cinematografi
sche apparatuur en vormgeving van de
jaren voor de eerste wereldoorlog, toen
het filmisch amusement uit een reeks
korte, veelal onsamenhangende gooi- en
smijtscènes bestond, vormt een der drie
pijlers van de bekoorlijke en geestige brug
die Clair met „Zwijgen is goud" tussen
verleden en heden heeft geslagen. Het
grote verschil tussen deze film en die van
twintig jaar geleden ligt in de zoveel zacht
moediger, menselijker en minder cerebrale
weergeying der humoristische situaties; in
tegenstelling met vroeger laat hij zijn pu
bliek niet meer lachen ten koste van zijn
sujetten. Heeft hij dat gedurende zijn
twaalf jarig verblijf in Amerika geleerd?
Tn zijn Hollywood-tijd trok nog een ander
aspect de aandacht Was Clair vroeger
met name in „Sous les toits de Paris" en
in „A nous la liberté" de verheerlijker van
die mannelijke vriend- en kameraadschaps-
gevoelens, zoals die alleen hebben kunnen
ontstaan in een land dat tot drie keer toe
zeventig jaar tegen een buitenlandse
overweldiger in het geweer moest ko
men, in „The ghost goes west" en
in „I married the witch" kwam het
vrouwelijk element in het scenario op
een gelijk plan met het mannelijk.
In „Zwijgen is goud" heeft René Clair
weer aangeknoopt bij het thema van voor
1935, zonder dat van de liefde te verwaar
lozen: hij heeft beide gecombineerd in het
verhaal van de regisseur Emile en zijn
De Haarlemse kunstenaar Iluib de Ru heeft in opdracht van milde gevers voor de conversatie
zaal der zusters van de Flora-kliniek te Haarlem een wandpaneel geschilderd, waarop een
zinvolle uitbeelding van de levensgang der vrouw is gegeven. De voorstelling omvat vijf phassn:
die van het kind aat te groot voor de wieg is geworden, die van het kind in de leertijd, van het
volwassen jonge meisje, van hel moederschap en van de ouderdom. - Aan liet moederschap, dat
de vervulling van hel wouw zijn vormt, is de centrale plaats toegekend. De bejaarde vrouw
staat enigszins Ier zijde, om uitdrukking te geven aan de gedachte, dat zij al bijna niet meer
van deze wereld is. Zij weegt de pitten van de afstervende zonnebloem in de hand als woog
zij de vrucht van het leven. - De heer De Ru voerde deze decoratie uit op een paneel van
berkenfineer, die met transparante lakverf werd bewerkt, zodat de houtnerf bewaard bleef.
Effecten- en
Geldmarkt
Het was te verwachten dat na de alge-
hele ontwrichting der economische verhou
dingen tijdens de oorlog, het herstel van
West-Europa niet zonder schokken en
grote moeilijkheden zou kunnen geschie
den. Het verbroken evenwicht van han
dels- en betalingsbalansen, staatsbudget
ten, zomede dat tussen lonen en prijzen
dat na de oorlog niet automatisch terug
keerde, noopte tot het in het leven roepen
van allerlei organisaties en het nemen van
maatregelen, welke ook thans nog niet
kunnen worden gemist.
Dat de West-Europese betalingsbalans
voor 1947 nog een tekort aanwees van 7>/2
milliard dollar, waarvan alleen 5.3 mil
liard tegenover de V. S. spreekt voor zich
zelf. De door de V. S. verstrekte credieten
vóór en onder vigeur van het
Marshall-plan zowel als de rechtstreekse
hulp hiervan, hebben geen ander doel dan
West-Europa in staat te stellen, zijn pro
ductie-apparaat zodanig te herstellen en
uit te breiden dat het na' verloop van en
kele jaren weer bij machte zal zijn met
goederen en diensten te betalen wat het
elders, met name in de V. S. moet kopen.
Ook de Benelux-overeenkomst zal daar
aan dienstbaar moeten worden gemaakt
evenals de economische samenwerking der
zestien Europese landen in groter verband.
Het is er nog ver van af dat alle finan
ciële en economische moeilijkheden zouden
zijn opgelost, maar moedgevend is het
niettemin dat sinds enige tijd een krachtig
herstel van West-Europa kan worden ge
constateerd. Weliswaar zijn de productie
doelen van de C. E. E. S. (Commissie voor
Europese Economische Samenwerking) nog
niet bereikt, maar de tot dusver verkregen
resultaten stemmen reeds tot grote tevre
denheid. De New York Herald Tribune
heeft daarover dezer dagen interessante
cijfers verstrekt. Zo wordt voor 1948/49 de
staalproductie van West-Europa op 45 mil-
lioen ton geraamd tegen 30 millioen in
1947, waarmede zelfs de productie van
voor de oorlog. (4.4 millioen ton) wordt
overtroffen. West-Duitsland, dat sinds de
geldsanering een sterke opbloei van het
bedrijfsleven te zien geeft, heeft zijn staal-
jonge vriend Jacques, die beiden van het
sterretje Madeleine houden.
Wij noemden reeds de humor en die
scènes in die primitieve studio's, waar de
cameraman al zwengelend (bij regen on
der een paraplue) voortdurend onder zijn
zwarte doek kiekeboe moet spelen, zijn
kostelijk als een der drie positieve kwa
liteiten van „Zwijgen is goud", het rhythme
is de tweede.
Clair schreef reeds in 1925 een essay
over het filmrhythme, dat hij terecht als
essentieel voor zijn kunst zag. De opmerk
zame toeschouwer zal het opvallen, dat de
inleidende beelden van „Zwijgen is goud",
na die voor Clair zo karakteristieke ouver
ture: het plaveisel van een Parijse straat,
vrij snel voorbij trekken, doch dat het
tempo langzamer wordt, naarmate, gevoeli
ger scènes de. aandacht vragen.
Het gevoelige element, de sentimentali
teit, in de positieve betekenis dan, zo men
wil: zelden zagen wij en dat is dan de
derde voortreffelijke eigenschap van „Zwij
gen is goud" een fijnex-, lichter, soepeler
spel dan van dit trio Maurice Chevalier,
Marcelle Derrieu en Frangois Perier. En
welk een durf van Clair om de beroemde
chansonnier nu eens te laten optreden
zonder strohoed en zonder dat hij ook
maar een liedje zingt. Een tikje Ameri
kaanse invloed is ook hier te bespeuren:
soms, in enkele komische tonelen met de
beide hoofdrolspelers dringt de vergelij
king met een beroemd filmduo van over
de Atlantische Oceaan zich onweerstaan-
Humor en sfeer werden in ^Zwijgen is goud"
op gelukkige wijze gecombineerd. - Links:
Maurice, nu eens zonder strohoedrechts
Frangois Pe'rier.
baar op: Laurel en Hardy, zij het dan
alleen Wat het uiterlijk effect betreft.
De gehele geschiedenis speelt zich af in
het Parijs van voor de wereldoorlog,
„Avant-guerre" en „fih de siècle" zijn er
in versmolten en wij zijn er van overtuigd,
dat René Clair na zijn terugkeer al zijn
heimwee en verlangen naar la douce
France, dat hem in de machinerie van Hol
lywood wel eens bevangen zal hebben, in
deze band heeft neergelegd. Doch hij kiest
van nature de lichte zijde van het leven.
Niet voor niets heeft hij de thans 52-jarige
René Chomette zich René Clair genoemd.
en de aanstaande doctor in de filmologie
zal in de alliteratie Clair contra Carné
wellicht een pracht onderwerp voor een
these vinden. Beiden hebben de liefde voor
Parijs en het Parijse volk gemeen. Maar
wat bij de schepper van „Les enfants du
paradis" vertolkt wordt in een donkere,
pathetische belichting, passende bij vaak
melodramatische draaiboeken, komt bij
René Clair in een weldadig aandoend,
mild en helder kader.
„Zwijgen is goud" zal de donkere zalen
dikwijls doen schaterlachen, maar van nog
groter waarde is de glimlach, die de pro
jectie van begin tot einde bij de toeschou
wer opwekt.
R. K. O. had haar geblokkeerde franken
slechter kunnen gebruiken. J. H. B.
productie in 1948 boven het dubbele van
1947 weten te verhogen. Een vooruitgang
toont ook de productiviteit van de mijn
werkers per ondergrondse dienst, waarbij
het opvalt dat het cijfer voor Nederland,
zowel vóór de Oorlog als in 1947 en het
eerste halfjaar 1948, ver boven dat van de
andere Europese landen uitgaat. In 1935/38
was het voor Nederland 2556 ton, in 1947
1639 ton, in het eerste semester van 1948
1674. Groot-Brittaïmië bracht het voor de
oorlog niet verder dan 1530 ton, Bizonië
tot 2076, Frankrijk tot 1276, België tot 1138
ton. Voor de eerste helft van 1948 staat
tegenover een cijfer van 1674 ton voor Ne-
dei-land, België met 880, Fi-ankriik met
974, Groot-Brittaïmië met 1466 en Bizonië
met 1230 ton.
Als een bewijs van toenemende indus-
trieële activiteit kan gelden dat de pro
ductie van electrische energie in West-
Europa thans aanmerkelijk hoger is dan
vóór de oorlog. Voor Nederland zijn de
cijfers respectievelijk 199.283 (1938) en
324 mill. Kw.h., (Januari-Augustus 1948).
Ook in dit opzicht gaan wij aan de spits.
Het zijn vermoedelijk deze cijfers, welke
Camille Gutt, de directeur van het Mone
tair Fonds hebben doen verklaren dat het
economisch herstel in ons land goede vor
deringen maakt.
Het noodzakelijke industrialisatieproces
zou zich in nog sneller tempo voltrekken,
wanneer de bouw van nieuwe fabrieken
niet belemmerd werd door de trage aan
voer der benodigde materialen, machines,
etc. en door de moeilijkheden, aan de fi
nanciering verbonden. Dat de oude aan-
delen bij de aankondiging van nieuwe
emissies niet onbelangrijk in koers dalen,
wijst vermoedelijk minder op gebrek aan
vertrouwen dan wel op een tekort aan in
vesteringskapitaal, waar-in de regering
door een ruimere deblokkering zou kun
nen voorzien.
Intussen blijft het verheugend dat West-
Europa, mecle als gevolg van het Marshall
plan, duidelijke tekenen van economische
opleving toont, waarbij echter de nood
zaak van internationale coördinatie drin
gend geboden blijft.
Niet alleen tussen België en Nederland
treden tegenstellingen aan de dag," ook de
door de V. S. krachtig gestimuleerde in
dustrialisatie van West-Duitsland is voor
ons land niet enkel voordeel. Tot dusver
bestaat de Duitse export nog grotendeels
uit grondstoffen (80 pet.), het streven is
er echter op gericht een groter deel daar
van in eigen land te verwerken en de ex
port van gerede producten en fabricaten
omhoog te brengen, hetgeen uiteraard aan
het welvaartspeil in Bizonië ten goede zal
komen, doch voor de andere landen een
verscherpte concurrentie zal betekenen.
Gehoopt wordt dat voor ons land, dat vroe
ger uit het transitoverkeer en de diensten
balans belangrijke baten ontving, bij de her
leving van de Duitse handel tenslotte de
voordelen de nadelen zullen overtreffen;
het herstel van het Duitse productie-appa
raat is een factor, waarmede tal van in
dustrieën in andere landen ernstig reke
ning zullen moeten houden, temeer omdat
de levensstandaard in Duitsland lager ligt.
Ned. Handelsbalans.
Een gunstig symptoom voor ons land is
de stei-k gestegen export in October 308
millioen tegen 232 millioen in Septem
ber), waardoor ondanks een hoger import-
cijfer 479 millioen tegen 448 millioen,
deze voor 64.2 pet. door de export was
gedekt en het nadelig saldo der handels
balans voor genoemde maand 171. mil
lioen bedraagt tegen 216 millioen in
September. Seizoen-invloeden (belangrijke
uitvoer van aardappelen en boter) spreken
hierbij weliswaar een rol, over de verbe
tering van onze handelsbalans kan men
zich niettemin verheugen. Overigens zal
deze voor 1948 nog een tekort van meer
2 milliard aanwijzen, zodat er nog heel
wat moet veranderen voor dat de Neder
landse betalingsbalans, die voor 1947 een
nadelig saldo van iy?, milliard heeft op
geleverd, het noodzakelijk evenwicht heeft
bereikt.
Een belangrijke bijdrage daartoe kap
Indonesië leveren. Sinds April is het ex
portoverschot daar van 7.4 millioen tot
35.7 millioen in Augustus en 32.6 mil
lioen in September gestegen, zodat de
handelsbalans voor de eerste zeven maan
den van dit jaar reeds in evenwicht is.
Bij al de schaduwen, die er in deze tijd
over de beurs vallen, is het verblijdend dat
ook op lichtpunten kan worden gewezen.
SCHEEPVAART IJMUIDEN
Vrijdag 19 November kwamen de haven
van IJmuiden binnen: Rijnstroom van Lon
den. Vliestroom van Hull. Jans van Londen.
Wikla van Mantiluoto. Joost van Rafsö.
Oceanus van Oldenburg. Teresa Schiaffino v.
La Goulette. Wanda van Kotka. Niobe van
Kotka. Salland van Hamburg. Persian Coast
van Tyne. Torswinge van Newcastle. The
seus van Algiers. Zwijndrecht van Le Havre.
Venus van Lissabon.
Vertrokken zijn: Bacchus n. Antwerpen
Maymere naar Rotterdam. Alt naar Rotter
dam. Hoogland naar Grangemouth. Maria
naar Abö. Peco nagr Alesund. Alphacca n,
DttoHB-. Deo Duce naar Kopenhagen
Over Muziek
De Six en Honegger
Kort na de dood van Debussy (1918)
deed een levendige reactionaire beweging
in de Franse muziek van zich spreken:
men sprak van de „Groupe des Six". Het
waren zes componisten: Milhaud, Honeg
ger, Durey, Auric, Poulenc en Germaine
Tailleferre, die in een bepaald verband
werden genoemd, maar die zich eigenlijk
nooit om een zeker strijdplan hadden ver
enigd. Tot hun artistieke eer moet gezegd
worden dat zij nooit waren begonnen met
een „vereniging tot bevordering (of be
strijding)" van 't een of ander. Intussen
waren zü wel getroffen door een zekere,
krachtige stroming in de weersgesteldheid
in de muziek en zij vonden elkander zon
der verstandelijke afspraak in de erken
ning van een nieuwe sfeer, die met hun
muzikaal enthousiasme overeenstemde. Het
werd een zeer levenslustige vriendschap,
die het componeren van veel zorgeloze mu
ziek beurtelings met jongensachtigheid en
ernst vergezelde. De zes, onderling toch
zeer verschillende naturen, waren om
zo te zeggen ongeduldig opgesprongen
na de jaren van het impressionisme en
musiceerden, vrolijk-geprikkeld, in de vi
tale rhythmiek van Haydn, Bach, Handel.
Dit was de reactie op de vrije, zwevende
rhythmen der impressionisten; zij ontwe
ken de gevoelige harmonieën dezer compo
nisten en verbonden met klaterende hel
derheid „gewone" accoorden in klassieke,
bekende orde. Het was geenszins een ne
gatieve bespotting; het waren vrije woor
den van enfants terribles met alle, nodige,
overmoed. Vele artistieke beschrijvers der
Debussyaanse kunst, die zich juist veilig
gewend hadden aan een voor eeuwig-gel
dende nieuwheid, zaten met de handen ia
't haar en meenden dat deze jongens een
onbeschaamde godloochenarij waren be
gonnen. Zij mochten gerust zijn: het genie
van Debussy zou ongeschonden blijven,
slechts de zwakke zijde van het impressio
nisme zou geoordeeld worden. Het is waar
dat de „Groupe des Six" in geen tien jaar
iets maakte dat kon wedijveren met de
„Têtes" van Debussy, maar het is ook
waar dat de jonge componisten sindsdien,
los van de algemene artistieke stemming,
elk afzonderlijk zelfstandige werken
maakten, die de aandacht trokken en zich
handhaafden. In de loop der jaren bleek
toen ook hun verschil van waarde: Honeg
ger en Milhaud zouden uitblinken, Poulenc
hield ook vitaliteit genoeg, de anderen
spraken minder sterke taal.
Aan solide, nauwgezette studie had het
hun niet ontbroken, zij bemoeiden zich
niet alleen ijverig met de praktijk der
klassieken maar ook met de theorie van
Schönberg, maar boven alles bleven zij
Fransen: zij raakten geen van allen ver-
strikt in de psycho-analytische netten der
nieuwe Weense school, maar bleven de
muziek oproepen met een vrijmoedige le
venskunst. Het scheen dan ook dikwijls of
zij maling hadden aan de diepe „vooruit
gang der kunst". Angstvallige bevorde
raars der muziek werden daarom ver
stoord. Intussen bevrijdden de componisten
van deze „Groupe des Six" het muziek
leven van de algemene overheersing van
een zekere muzikale wijsbegeerte, die wel
diep ingrijpt, maar tegelijkertijd meer be
dwelmend dan verlichtend is. Zij hebben
nooit de melodie verloochend en bouwden
hun harmonisch materiaal op de diatoniek;
zij waagden de uitbreiding der samen
klanken met hun muzikale intuïtie en in
strumenteerden met een onverwoestbaar
pleizier in de waarde van het geluid. Zij
namen en nemen veel risico, maar
hebben dan altijd veel gewonnen. Want
die niet waagt, die niet wint.
Honegger heeft bij de escapades der
vrienden altijd de wildste sprongen geno
men. Slechts schijnbaar heeft het beginsel
van het Impressionisme hem nooit los ge
laten. Hij heeft het echter veranderd; her
innert u zich „Pacific 231"? Het is een
symphonïsch gedicht, maar hij zou gelijk
hebben als hij zeïde: „dit is geen impres
sionisme, dit is muziek". Het is waar, dit
is geen muziek voor zover het een locomo
tief is, maar het is een locomotief voor
zo ver die muziek is.
Ik hoorde dezer dagen zijn derde Sym-
phonie: Symphonïe liturgique. Zo min deze
titel als de namen der onderdelen: Dies
irae, De profundus clamavi en Dona nobis
pacem, hebben iets met liturgie te maken.
Ik weet dat het werk kort na de oorlog is
geschreven en vermoed dat de hoorder in
deze dramatische muziek een hevig gebed
hoort om werkelijke bevrijding uit de
spanningen, waaronder de wereld nog
blijft lijden. Heeft de componist een der
gelijk sentiment gehad en zijn dus de bena
mingen verklarend, of ondergaat de hoor
der alleen de suggestie der titels? Over
deze zaak bestaat geen zekerheid; ik ben
evenmin zeker van het „Dies irae" in deze
symphonie als van het noodlot in Beet
hoven's vijfde. Ik geloof in het enthousias
me der muziek en het enthousiasme kan
ik niet beschrijven. Met bewondering en
dankbaarheid getuig ik van de warme
kracht dezer Ille Symphonie, die op enkele
plaatsen na, zeer sterk boeit. Honegger
heeft ook in dit stuk prachtige vondsten
in alle muzikale elementen. Het orkest
klinkt grandioos, alle samenklanken ztfn
helder en duidelijk en worden zeer leven
dig gestuwd. Tenslotte is men met deze
muziek verrukkelijk verzadigd. De sym
phonie mag wat mij betreft „een zomerdag"
heten.... HENDRIK ANDRIESSEN.
CHIN. IND. REST. HONGKONG
HAARLEM, Smedestraat 21 - Telefoon 21375
(Adv.)
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 20 NOVEMBER
Stadsschouwburg: „Mijn zuster Eileen", 8
uur. Gem. Concertgebouw: „Ereschuld en
dankbaarheid", filmvoorstelling 2.30 uur.
Kerk Parklaan 34: Kerkconcert, 8 uur.
Spaame: „Avonturen van Raffles", 14 j., 2.30,
7.00 en 9.15 uur. (Zondag 2.00, 4.15, 7.00 en
9.15 uur). Frans Hals: „The story of dr. Was-
seH", 18 j., 2.30, 7.00 en 9.15 uur. (Zondag 2.00,
4.15, 7.00 en 9.15 uur). Rembrandt: „Hamlet",
14 j., 2.30 en 8.00 uur. (Zondag 1.00, 4.30 en
8.00 uur). Palace: „De bandiet". 18 j., 2.00,
4.15, 7.00 en 9.15 uur. Luxor: „Martin Rou-
magnac", 18 j., 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15 uur.
ZONDAG 21 NOVEMBER
Stadsschouwburg: „Mijn zuster Eileen", 8
uur. Luxor: „De hel van Buchenwald", 11.30
uur. Palace: „De pelgrim der verdoenden",
14 j., 11 uur. Rembrandt: „Avontuur op de
Zeebodem", alle leeft., 11 uur.: Bioscopen
Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 22 NOVEMBER
Stadsschouwburg: Mij. tot bevordering der
Toonkunst, Rossana Bottai, 8 uur. Gem.
Concertgebouw: Piano-concert Alfred Cortot,
8 uur. Wljkgebonw Ged. Oude Gracht 104:
Jos. Butlervereniging, lezing dr. Dupuius. 8 30
11UX, Bioscopen: Middag- en avondvc i-
