c
J
jakker
aoorPUH
AKKERTJES
Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
[sserheem en „Bergveen
lUjsvesten politieke delinquenten
De Heer en Mevrouw.
DOOF?
BONTEKOE
_HEEMSTEDE
Collega's-dollarzoekers
worden weer concurrenten
10 September 1949
3
VAN NORG
zonder sloten en tralies
:A!'WZmordeelden uit logeren stuurt
J rier gestichten in Norg zijn
wlitieke delinquenten.
»S= tMr. Esserheem", waarin
„éïrè'te artikel schreven)
ZJS, en landlopers zitten, om-
..■lb!jelaats jn Beugeien, dat
_Ht n()g slechts voor 230
i»"®, 'huisvest, ook 650 poli-
«W»B Sn'die tot niet meer dan 10
Kft zijn Daaronder zijn geen
gftffede werkin-
■zA*?Sten, voorzover zij niet
boerderijen die bij de ge-
IJim ingedeeld zijn, in de grote
tfuS wordt vrijwel van alles ge-
«mant is de klompenmakerij,
hts*»sroie r°i speien-
- «lopen alle gevangenen en ver-
- a, Norg op klompen die hier ge-
jS maar ook voor gevangenis-
«dichten elders in het land worden
'C^(ie klompen gemaakt. Er zijn wel
it w» ,nn0
De 9 Muzen
Gijsbcrt Japicxprijs voor Fedde Schurer.
Gedeputeerde Staten van Friesland heb
ben voor dit jaar de door 'het provinciaal
bestuur van Friesland ingestelde Gijsbert
Japicxprijs toegekend aan de Friese dichter
Fedde Schurer te Heerenveen voor zijn
lyrisch-dramatisch werk Simson en zijn
Friese psalmberijming.
Kort verhaal door Steven Marsing
t dat er 2000 paar de fabriek
^Miirakerij levert producten ai
E.fhet beste werk dat in de stads-
-Tiétriieen is kan wedijveren.
'fi mrkplaatsen doorwandelt krijgt
''"'.t i. aan de arbeid
„Weet, je zeker, dat je niet even met de
wagen thuisgebracht wilt worden?"
„Heel zeker!" Leeuwenhart glimlachte
zijn dank voor het aanbod. „Een wandeling
door de nacht zal prettig koel zijn".
„Ik moet dat toch ook weer eens doen. Ik
geloof dat het wel een jaar geleden is, dat
ik voor het laatst wandelde". Een uitbun-
I dige lach rolde door de stilte tussen de
1 oude huizen, de spiegelende singel en de
jjk dal ieder gestadig aan de^arbeid
evénwel opgevoerd worden
rn loont meer werklust dan de
Zr niemand luiert. Het tempo
1 r< n t cv d iiznvHan
<*§1 jn elk vrij bedrijf is dit ook zo!
SSonw waarin de gevangenen en
i-den (bedelaars en landlopers wor-
verpleegden" aangemerkt) onder-
S'liln, is oud. Hier en daar is wel
«wderniseerd. maar de slaapzalen
nog op hun beurt. Die zijn nog
Üvfde als in de tijd dat er alleen zwer-
Siaren ondergebracht. De bedden zijn
tstin ijzeren kooien (offciëel alco-
heten). Dat is uit de tijd. Nu is het
dat men de laatste lijd „vergeet"
Hooien af te sluiten, maar daarmee is de
S toch niet gevonden. Het ligt in
Lloeling in de toekomst (dat wil zeg-
ê'ais er op de begroting geld voor be-
^oisris) twee kooien tot één kamertje
(dauwen.
lijkt ons wei spoed gewenst!
Si Protestantse kerk. Evenals de R.-K.
klit is deze bestemd voor alle gestichten
r. lïorg. De gevangenen en verpleegden
-''"ju gezamenlijk de diensten bijdie ook
Mosiii zijn voor het personeel en hun
jtiïnsleden,
„Bergveen" is de inrichting veel
t;te, Ook wat de slaapzalen betreft. Dit
«n „open" gesticht, bestemd voor de
fnstige gevallen onder de door de Tribu
iten veroordeelde politieke delinquenten.
Iris ruimte voor 120 man, maar voorlopig
rordt de proef met niet meer dan 60 ge
zoen, Van het begrip „gevangenis" is
s niet veel meer over. Er zijn vrijwel
.se tralies en sloten. Ook geen bewaking,
ié&i wat toezicht. Ieder moet werken,
bij de besteding van de vrije tijd
«tsdt veel vrijheid gelaten. Zelfs is vrije
~"J'og toegestaan op een uitgestrekt
R&rejfl. Bovendien wordt op de binnen-
jfflende en de uigaande post geen censuur
oppast. Het meest opmerkelijke is even
ed dat de gedetineerden elke maand een
fëiemd naar huis mogen gaan.
Hst zeer bijzondere regime van „Berg
af gaat uit van de overweging: „Geef
«mensen het vertrouwen, omdat iemand
f 2'ctl M vertrouwen waardig toont,
de toekomst behouden is". Het verblijf
öoeze inrichting wordt voor de mensen,
-riei eerste deel van hun straftijd in een
"°""e omgeving hebben doorgebracht,
'ls overgangstoestand naar de vrije
maatschappij.
-Bergveen" werd 23 November 1948 in
s ruik genomen. Men heeft dus een er
ving van een kleine 9 maanden. Die is,
directeur ons verzekerde, niet on-
vertrouwen wordt niet be-
gedetineerden die naar huis
„Bergveen," de open gevangenis.
de heropvoeding der politieke delinquen
ten heeft. Zelf heb ik met verscheidene
mensen op „Esserheem" en „Bergveen"
gesproken en daarbij getracht het diep
lood uit te gooien. Dit was mogelijk omdat
ik hen van vroeger kende. Het bleek dat
een deel inderdaad veranderd is, zij hebben
ingezien dat het verleden verkeerd ge
weest is.Maar daarnaast ontmoetten wij ook
gedetineerden die toonden nog niets geleerd
te hebben, zodat de oude N.S.B.-geest nog
sterk overheerste. Wie zegt: „Ik zit hier
onrechtvaardig" toont wel dat er van zijn
heropvoeding nog niets terecht gekomen
is. Het is nu slechts de vraag hoe groot elke
groep is.
In „Kouter en Kluit", het huisorgaan
van het gesticht, schrijft een der gevange
nen:
„Je kunt niet leven in een „open" ge
meenschap met een „onvrij" en gesloten
hart. Je moet jezelf bevrijden van de last
van de laatste jaren. Je moet je weer ver
trouwen eigen maken, vertrouwen in ande
ren bekomen, je moet weer gemeenschaps
zin krijgen, en niet in ieder en allen enkel
schoften zien. profiteurs, egoïsten, vijan
den. Je moet hart en geest open zetten naai
de vrijheid, zoals de deur openstaat erheen.
Het is niet genoeg dat anderen het prik
keldraad om je verblijf wegnemen je moet
het zelf van je hart wegnemen.
Het „open" kamp begint pas volkomen
goed te werken, als je hart ook „open" is.
Anders zegt het Open Kamp je niets".
Een ander schrijft:
„Ik wil weten, dat IK het heb, dat
schuldgevoel. En daar ben ik helemaal niet
trots op, want het is verbazend lastig. Ik
heb in de oorlogsjaren iemand tengevolge
van mijn politieke inzichten, ernstig leed
gedaan, een leed, dat ik, nu ik er zelf mid
denin zit, te beter begrijp. Naar die man
moet ik nog heen, ik zie er tegen op als
tegen een berg, om hem te vragen, ja, wat
eigenlijk?
Of hij het vergeten wil? Dat kan hij niet.
Of hij het vergeven wil? Dat kan hij wel,
misschien, maar als hij niet wil, moet ik
hem dat kwalijk nemen? Neen toch immers.
Het enige wat ik kan doen, is trachten
hem te overtuigen van mijn goede wil, vaiy
mijn spijt dat ik hem dat leed heb aange
daan".
In het volgende artikel iets over „Nor-
gerhaven", de gevangenis voor jeugdigen.
C. J. van T.
Uitvaartdienst voor Jacq. Hout
Voor de zielerust van Jacques M. W.
Hout, die met de ramp van de KLM Con
stellation „Roermond" bij Bari is omge
komen en wiens stoffelijk omhulsel nog
nimmer is gevonden, is Vrijdagmorgen in
de R.K. Paterskerk aan de Groenmarkt te
Haarlem een plechtige Uitvaartdienst ge
houden.
Voor deze plechtigheid bestond grote
belangstelling onder wie ongeveer een
twintigtal personeelsleden van de KLM.
De voetbalvereniging „Kinheim", uit
Velsen-Noord, waarvan de verscheidene
van zijn jeugd af lid was, was vertegen
woordigd door de secretaris, de heer J. H.
v. d. Wateren.
Verschillende Kinheimers zullen in het
bezit worden gesteld van een herdenkings
kaartje, waarop een foto van de omgeko
men voetbalvriend in KLM-tenue de her
innering levend zal houden.
Bond van gemeente-ambte
naren hield jaarvergadering
Critiek op de Unie-bonden
De Nederlandse Bond van Gemeente
ambtenaren, die de laatste drie dagen van
deze week zijn bondsdagen in de hoofdstad
houdt, kwam gisteren in jaarvergadering
bijeen. Tijdens zijn inleiding over „Onze
bond en het georganiseerd overleg", uitte
de bondsvoorzitter, de heer K. de Boer,
critiek op wat hij noemde „de dictatuur
van de drie zuilen", die op allerlei manie
ren trachten de bond te weren uit het ge
organiseerd overleg bij rijk, provincie en
gemeente. „De vakverenigingspolitici, die
onze bond liever zien verdwijnen, trachten
het ambtenarencentrum, dat nog twee jai-en
zal bestaan en waarin de ambtenarenorga-
nisaties zijn verenigd, uit het georganiseerd
overleg te stoten." De heer De Boer noemde
dit alles een aantasting van het democra
tisch recht van vrijheid van organisatie.
Op voorstel van de voorzitter werd een
telegram aan de Koningin verzonden, waar
in de bond opnieuw zijn aanhankelijkheid
en trouw aan de vorstin betuigde. De af
deling Noordholland, die vorig jaar een
halve eeuw bestond,' herdacht dit feit tij
dens de bondsdagen.
[Jf I'**
'sAfachts
Pijnen die U wakker houden, ontnemen
U de beste remedie: de SlaapI Zorg voor
een goede nachtrust, neem 'n „AKKERTJE"
als U wakker ligt van de pijn „AKKERTJES"
zijn Ideale pijnstillers bij kiespijn, tandpijn,
spier-, zenuw- en aangezichtspijnen. Let
op het AKKER-merk en weiger namaak I
helpen direct!
op tijd terug. Ir. net al-
l!*teder zich dankbaar voor de
tkit 'iem nu ten deel gevallen
*r 20 vervolgde de directeur
We^ §ec°nstateerd, dat het niet
l'p ,0 ^Veest is de vrije weekends ook al
staan aan gedetineerden die hier nog
tiff. JWeeJaar m°eten verblijven. Na
üaiwhp S geweest te zijn, gaat het
ïolmLer af en worden de mensen te
FaaiS0men in de moeilijkheden thuis.
bjidp J 2°rgen der vrouw, bezwaren
I tiem 'ng ?ei' kinderen, enzovoort.
War w .Z'-' bekommernissen mee
Icos or J*** terwijl ze toch machte-
1 "aast staan.
*-den, die eenmaal naar huis
genen in' b^gen dit blijven doen, maar
die Elm h.ier nieuw komen, krijgen
vriilatino m maanden die aan hun
voorafgaan.
De heropvoeding der
politieke delinquenten
die 'Wiuurlijk het meest in-
06 vraag welke resultaten
U KUNT NA ONDERZOEK HET VOOR
U MEEST GESCHIKTE HOORTOESTEL
OP PROEF KRIJGEN
BEëDIGD DESKUNDIGE
17.TARIGE ERVARING
SPOORPLEIN 4 TEl. 27427 BUS S
(Adv.)
zware bomen. „Nou t.abeh dan hoor
r.ien jullie toch weer gauw?"
„Jullie moeten eens bij ons komen. Har
telijk bedankt en wel te rusten".
Professor Leeuwenhart en mevrouw
wandelden weg van het schijnsel, dat uit
de vestibule de dingen in de duisternis
grijs vex-lichtte. Even later was het ver
dwenen de voordeur dreunde in het
slot.
Lize Leeuwenhart zuchtte wat van haar
'.espannenheid uit. Theo had weer nauwe-
'ijks iets gezegd vanavond. Zij had de ganse
last van de conversatie moeten dragen,
Niet dat zij zich had hoeven uitputten in
het zoeken naar onderwerpen voor gesprek:
de gastheer praatte wel, over geld en zijn
relaties het meest, en behendig improvi
seerde zijn vrouw een begeleiding Van
toiletten en restaurants. Maar daarom juist
voelde ze zich dom en zwak, dat ze 't kale
gepoch niet door een waardiger conver
satie kon vervangen; en Theo bleef maar
sereen op de achtergrond, gehuld in een
beschermende nevel van sigarenrook en
wetenschappelijkheid. Het gepraat interes
seerde hem niet, en dus plaatste hij een
voudig een geestelijk scherm tussen zichzelf
en zijn omgeving. En al zei Lize zichzelf
dat het niet zo was, ze had toch het gevoel
dat hij haar achter dat scherm zwijgend
zat te bespotten. Daarom wist ze nu dat
ze geen rust zou hebben voor ze hem ten
minste had doen bekennen dat zijn zwij
gen machteloosheid had weergegeven, en
dat hij haar eerder had bewonderd dan
uitgelachen.
„Ze waren wel precies zoals je voorspeld
had. Vreselijk, mensen die over niets dan
geld en mooie kleren praten".
Hij bromde afwezig vriendelijk zijn in
stemming.
„Hoe lang was het ook weer geleden, dat
je hem voor het laatst gezien had? Zei je
niet iets als twintig jaar?"
„Twintig, ja iets dergelijks".
„Toen jij nog studeerde, en hij ergens
op een klein kantoortje zat, is het niet?"
„Hmm-ja".
„Ze waren gewoon patsers, hij met zijn
dikke karmijm-ode wangen, en zij met haar
gouden krullen! En er maar steeds de aan
dacht op vestigen, dat ze toch al zo'n oude
familie waren".
„Ja". Lize voelde dat hij „neen" gezegd
zou hebben als dat toevallig het eerste
woord was geweest dat bij hem opkwam.
Ze was zelfs nog niet door zijn buitenste
beschermende laag heengebroken.
„O ja, en toen ze het over hun hond
hadden, herinnerde ik mij ineens het ver
haal van Tineke over hun kleine hondjes.
Heb je dat gehoord? Ze vertelde van de
bouvier, die op een dag ontsnapt was aan
de tijdelijke internering, hem opgelegd om
dat het zo'n gedoe was met kleintjes. Al
gauw bleek daarna dat er toch zouden
komen en zonder idéé te hebben wie de
vader kon zijn maar trots op de smette
loze raszuiverheid van hun hond als bij
drage tot hun stijl, hadden ze uitgemaakt
dat het ook een bouvier was geweest. Ze
noemden de eigenaars van het dier, dicht
in de buurt, en baden dat de bevalling hen
in het gelijk mocht stellen. Bittere ont
goocheling: de vijf borelingen bleken alle
in verschillende kleuren uitgevoerd, ieder
wat bouvier en wat beetjes allerlei. De
smaad was groot: eerst aarzelden ze, mis
schien in de hoop dat een wonder de schan
dalige mormels nog als bouviers zou doen
opgroeien, maar daaraan na drie weken
wanhopend verdronken zij ze in alle stilte.
Tenslotte, ze hadden altijd gezegd dat ze
er geen wilden hebben, en bovendien, waar
moest je met zulke bastaards naar toe?"
Het was duidelijk, dat Theo niet had ge
luisterd. Lize was gekwetst en moedeloos.
Ze zou hem willen bedriegen om hem te
herwinnen. Als ze maar wat aantrekkelijker
was geweestBovendien, er viel niets te
herwinnen. Hij was altijd zo geweest: bril-
lant, al jong een van de grootste autoritéi-
ten op het gebied van de rechtsgeschiede
nis, op zijn vier-en-dertigste jaar hoog
leraar waarom zou hij zich bekomme
ren om dingen die in zijn atmosfeer niet
aardden? Er was geen reden, behalve dat
zij het wilde. Maar dat wist hij niet, en
als hij het gehoord had, zou hij haar in
een enkele rustige opmerking het volmaakt
onredelijke van haar verlangen hebben
uitgelegd.
O, ze wist het allemaal wel. Maar als
hij zich dan voor haar niet kon veranderen,
kon hij dan tenminste voor haar niet eerlijk
zijn?
„En dat oude schilderij boven het buffet
van die Jacob Troosting moest je daar
ook zo om lachen? Steeds waren ze weer
bang dat je niet begrepen zou hebben dat
het een zeventiende-eeuwse voorvader van
ze was".
Plotseling kwam er een reactie. Leeu
wenhart grinnikte. „Er is een bekende
rechtzaak over die Troosting geweest", zei
hij. „Het was een vrijgezel, die een zoon
had bij een van de dienstmeisjes. Hij werd
aangeklaagd omdat hij zich van haar en de
jongen probeerde los te maken. Sociaal was
het zijn einde".
Met een slag was Lize's vertrouwen, dat
hij zich eigenlijk ook wanhopig had ge
voeld, vernietigd. Ze voelde zich hulpeloos
in eenzame domheid. Waarom wist zij nooit
zoiets?
Ze snikte, gedempt.
Leeuwenhart was verbaasd. Wonderlijk,
de gevoeligheid van die vrouwen, en hun
gebrek aan begrip voor iets grappigs. „Kom,
kom, liefje", zei hij, „zulke dingen gebeu
ren wel ééns meer".
Een nieuwe snik ontsnapte Lize; haar
smart was te groot dan dat zij op zou
merken, dat Leeuwenhart zich links en
hulpeloos voelde. (Nadruk verboden).
Twee Nederlanders liftten
door half Europa
Totale kosten: tien gulden
Twee Nederlandse studenten. Jan Weers-
ma en Bert de Ruiter, zijn Woensdag met
de K.L.M.-Convair uit Parijs in Nederland
teruggekeerd na een „lift"-tocht door tien
verschillende landen, die zij tien weken
geleden aanvingen met het gezamenlijke
kapitaal van zegge en schrijve tien gulden.
Dat bedrag bleek voldoende om België,
Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland te
„doen" en toen het op was. hebben zij er
gens in de Alpen geholpen bij de wegen
aanleg. Zij bedienden pneumatische boren,
verdienden een goed loon en trokken er
toen opnieuw op uit, nadat zij „eventjes"
naar Nederland teruggelift waren om visa
voor Duitsland in ontvangst te nemen. Via
Duitsland belandden zij toen in Denemar
ken cn Zweden, vanwaar zij overstaken
naar Finland, welke overtocht hen ook
geen sou kostte. Van Finland ging de reis
naar Londen ook al gratis waar de
BBC zelfs een vraaggesprek met hen arran
geerde en uitzond. Tenslotte belandden zij
weer in Frankrijk, waar zij het dagblad
„Paris Presse" van een paar aardige be
richten konden voorzien. Woensdagochtend
besloten de jongelui dat het nu welletjes
was en zij betrokken een strategisch punt
bij het Parijse vliegveld Le Boitrget in de
hoop, daar een liflje naar Noordelijker re
gionen te vinden. Na een kwartier stopte er
een grote Sedan, welks bestuurder een
redacteur van de „Paris Presse" bleek te
zijn. Toen deze van hun plan om huiswaarts
te keren vernam, belde hij zijn directie op
en binnen het uur hadden de twee onder
nemende jongelui een gratis passagebiljet
voor de K.L.M.-Convair naar Amsterdam
in hun zak. Weer een uur later landden
zij in de beste stemming op Schiphol, waar
zij het een en ander van hun belevenissen
vertelden. Zij hadden in hooibergen en in
prachtige villa's geslapen hun „liftheren"
boden hun soms dagenlang gastvrijheid in
hun woningen aan en gewerkt als sti-aat-
opbrekers, bordenwassers (tien uur wassen
voor drie maaltijden, in Zweden), tolken
en in vele andere toevallige baantjes.
Effecten- en
Geldmarkt
Zakenlieden noemen elkaar collega's of
concurrenten, al naar gelang van de om
standigheden, waaronder ze verkeren.
Zo staat het ook met de 16 bii de O.E.E.C.
(Organisatie voor Europese Economische
Samenwerking) aangesloten landen, die
door het Marshallplan op de been moeten
worden geholpen. Zij zijn collega s in de
grote dollarnood, die hen heeft samenge
dreven en tot samenwerking noopt, aan de
ene kant om door coördinatie van het
Europees handelsverkeer hun gezamenlijke
afhankelijkheid van Amerika te vermin
deren, aan de andere kant om zoveel moge
lijk dollars van Uncle Sam los te krijgen.
Maar reeds in de Raad van de O.E.EC. te
Parijs bleek, dat de collega's ook concur
renten zijn, met name toen Engeland op
bijna de helft van de Marshallhulp voor
1949/50 aanspraak meende te moeten ma
ken. Gelukkig is dit door de kleinere lan
den onder aanvoering van de Nederlandse
gedelegeerde dr. Hirschfeld verhinderd.
Weliswaar krijgt Engeland van het totaal
beschikbare bedrag van 3.377 millioen dol
lar nog het leeuwenaandeel (962 millioen),
maar in elk geval, evenals acht andere
..Marshall-landen", waaronder ook Neder
land, minder dan in het eerste jaar.
Wat Nederland betreft, het krijgt voor
1949/50 per saldo 406.5 millioen dollar
tegen 489 millioen in 1948/49, waarbij dan
de hulp aan Indonesië (39 millioen tot 1
Januari 1950) buiten beschouwing is ge
laten.
Zoals bekend is heeft de Nederlandse
handel zich in het algemeen de laatste ja
ren niet ongunstig ontwikkeld. Ook het
Na ons een blik gegund te hebben in de
doelenzaal van de Oude Schuts van 1616,
voert Hals ons thans ter tafel met de elf
jaar later vereeuwigde officieren der Clu-
veniers. Het is ongetwijfeld een der meest
essentiële elementen in Hals' vertolking
van de schuttersmaaltijd, die ons doet ge
wagen van „ter tafel voeren". Want bij
geen der beoefenaren van dit genre er
vaart men zózeer dit de kunstenaar ons
ongemerkt tot deelgenoot, of juister, tot
tafelgenoot maaktDe banketterende
schutters van Van der Heists befaamde
maaltijd van 1648 in het Riiksmuseum bij
voorbeeld, ademen zózeer in de sfeer van
eigen tijd, dat zij daardoor in het oog van
het nageslacht zijn gedegradeerd tot een
gecatalogiseerd mensenras, dat nog slechts
„bestaansmogelijkheid" vindt binnen de
beschermende museummuren! Beperkt door
eigen burgerlijke visie, noopt hun conter-
feiter hen bewust tot het vertoon van wel
stand, dat in elk gelaat, iedere hand en
houding tot uitdrukking komt, terwijl de
schilder onmachtig blijkt ons in de reali
teit van de bijeenkomst te betrekken.
Zo laten dergelijke overigens met on
bestreden vakmanschap geschilderde por
tretgroepen zich genieten als aantrekkelijke
tableaux vivants, waarin wij echter niet
- Maaltijd van ojficieren van de Cluveniers- of St. Adriaansdoelen.
(Anno 1627). Doek 183 bij 266,5 cm.
Brand aan boord van de
„Laurenskerk"
Aan boord van het ruim 7000 ton meten
de stoomschip „Laurenskerk", dat in de
haven van Rotterdam ligt, brak Vrijdag
middag brand uit. Het schip had een lading
stukgoed aan boord waaronder jute, katoen,
thee, sisal, beenderen en blikken verf. In
ruim twee, waar de brand uitbrak, be
vonden zich balen jute en katoen.
De brandweer was spoedig ter plaatse
met een autospuit en de drijvende motor
spuit „Havendienst 3" en trachtte eerst met
twee en later met drie stralen het vuur te
blussen. De smeulende balen werden uit
elkaar getrokken en per hijskraan op de
wal gebracht.
Om vier uur had men het vuur onder de
knie. Men vermoedt, dat de brand is ont
staan door het achteloos wegwerpen van
een sigaret. Het is nog niet bekend hoe
groot de schade is.
En wat de schutters betreft: hier draagt wekkend vrij. De climax in Hals> ontwik-
meer dan de uiterlijke kant van het leven eik gelaat, iedere houding bij tot de uit- keling is gelegen in een steeds hoger uit-
onzer voorvaderen herkennen. Hals daaren- drukking van het baarlijke leven. Is het bij stijgen boven de materie, hetgeen gepaard
tegen vermocht zijn „zitters" dusdanig te Hals feitelijk geen bijkomstigheid dat we gaat met toenemende verzaking van het
herscheppen, dat het leven zélf preyaleert met schutters te maken hebben; gaf hij détail. Men onderkenne hierin het genie,
boven het welstandsvertoon en de étalage niet in de eerste plaats karakters in het dat met uiterst economisch gebruik van
van aan tijd en zeden gebonden bijkom- kader van de kleur en de beweging, karak- middelen de volledigst mogelijke uitdruk-
stigheden, geschilderd om haarzelfs wil. teristiek voor de doelenzaal! Doch hoe king bereikt. Dit boeiende proces is hier in
Hierdoor voelen de opeenvolgende genera- dankbaar heeft Hals hier intussen met ge- volle gang, hetgeen men zich duidelijk rca-
ties zich, gewijzigde tijdsfeer ten spijt, in heel zijn onstuimig schildershart gebruik liseert wanneer men deze schuttersmaaltijd
volkomen harmonie met Hals' herscheppin- gemaakt van deze kleurigheid en beweging, plaatst tussen die van 1616 en de groep-
gen. Ogenblikkelijk komen we onder de En welk een winst behaalde de virtuoos in portretten uit zijn laatste jaren. Hals schiep haar doel zal bereiken.
dollartekort op de handelsbalans Neder-
land-Amerika ging van 1145 millioen gul
den in 1947 tot 800 millioen in 1948 terug.
In 1949 was er echter geen vooruitgang,
wat trouwens voor heel Europa geldt, vol
gens de voorzitter en secretaris-generaal
van de O.E.E.C. In de eerste vijf maanden
van 1949 was het dollartekort op de Ne
derlandse handelsbalans met Amerika
reeds 375 millioen groot en op deze basis
zou het dus in 1949 weer groter zijn dan in
het voorgaande jaar.
De collega's die te Parijs samenwerken
cm hun gezamenlijke positie te verbeteren,
zijn tot de conclusie gekomen, dat alleen
een grotere export van Europa naaf Noord-
Amerika hen redden kan en ook van Ame
rikaanse zijde wordt op die grotere export
aangedrongen, hoewel, zoals we al eens
hebben opgemerkt, lang niet algemeen.
En nu worden de collega's dus''weer
concurrenten, want elk land en elke re
gering is zich zelf het naast en nu dan een
Europese „export-drive" op touw gezet
wordt, spannen alle 16 landen zich in om
van de naar veler mening in Amerika nog
sluimerende koopkracht een zo groot mo
gelijk deel te veroveren.
Ook minister Van den Brink heeft het
initiatief genomen tot een exportbevorde
ring, welke nodig is om te voorkomen dat
na de beëindiging van de Marshallhulp een
drastische inkrimping van de dollar-im
porten zal moeten worden tot stand ge
bracht, tot grote schade van de Nederlandse
economie en de volkswelvaart. De export
zal niet alleen opnieuw en grondig worden
georganiseerd, maar ook aantrekkelijk
worden gemaakt door 10 procent van de
netto-opbrengst in de Verenigde Staten ter
beschikking te stellen van de exporteurs,
een faciliteit, waarop reeds herhaaldelijk
is aangedrongen en die vermoedelijk meer
dan alle andere maatregelen samen effec
tief zal zijn, omdat het een appèl is op het
eigenbelang van de koopman, dat nu een
maal voor zijn initiatief de sterkste prik
kel is.
Het zal nu moeten blijken in de eerste
plaats of het Amerikaanse opnemingsver
mogen inderdaad zo groot is als gezegd
wordt en in de tweede plaats of de Ne
derlandse exporteur de concurrentie met
zijn Europese collega's aan kan.
Wat het opnemingsvermogen der Ver
enigde Staten betreft, dit hangt voor een
groot deel af van de vraag of 't economisch
leven zich daar in opgaande lijn zal blij
ven ontwikkelen. Want dan blijft Amerika
het land van grote mogelijkheden. Paul
Hoffman meent dat in een tijd van vijf
jaar twee a driemaal zoveel goederen naar
Amerika zullen kunnen worden afgezet.
Hoe snel het beeld van de Amerikaanse
economie zich kan wijzigen, blijkt wel
hieruit, dat de voorraden gedurende de
laatste vijf maanden met 2 milliard stegen,
maar dat ze in de eerste vijf maanden van
1949 weer met eenzelfde liedrag zijn ge
daald, vermoedelijk grotendeels als gevolg
van psychologische factoren. Een feit is
dat bij een nationale productie van onge
veer 225 milliard en een stijging van het
gemiddeld inkomen van 1319 dollar in
1947 tot 1410 in 1948, de Amerikaanse
koopkracht een dynamisch begrip is en er
dus slechts een kleine opleving der eco
nomische bedrijvigheid nodig is om voor
een paar milliard dollars meer uit Europa
te kunnen importeren.
Engeland heeft daarvoor zijn „Operatie
Columbus", dat ten doel heeft, de typisch-
Amerikaanse markt voor de Engelse ex
porteurs te ontdekken en thans krijgt ook
Nederland zijn adviescommissie, zijn di
recteur voor de exportbevordering, zijn
„trade-commissioncrs" en dergelijke en
men mag slechts hopen dat deze samen
werking van overheid en bedrijfsleven
suggestie van het pulserende leven, waar- technisch opzicht tegenover de vaster ge- hier een apart mensenras, dat tot in de
door wij zo onweerstaanbaar dat deelge- penseelde maaltijd van 1616! vingertoppen het merkteken draagt van zijn
nootschap ondergaan, waarvan hierboven Het markeert een der kanten van zijn' originele persoonlijkheid. In tegenstelling
werd gerept. Geen rijk-opgemaakte pas- genialiteit dat Hals niet stil stond bij en tot de schuttersstukken van zijn confraters
teien en oogverblindende schutters-requi- vrede nam met het onvergelijkelijke mees- schijnen de volumineuze schutterslijven
sieten zoals bij Van der Helst „pour épater terschap, gemanifesteerd in de groep van hun materieel gewicht te verliezen na aan-
le bourgeois". de oude schuts. Hier geen illusionistische raking door zijn penseel: logische eonse-
Vooral de twee schuttersmaaltijden van tendenzen meer, waarmee de publieke be- quentie van des kunstenaars toenemende
1627 zijn uiterst sober in de enscenering wondering tenslotte zo gemakkelijk gewon- onafhankelijkheid van de stof. Frans Hals
van het banket als zodanig, terwijl de nen kan worden. De opzet is meer décora- is hier in de ban van zijn eigen virtuositeit,
spijzen en tafel-accessoires op de maaltijd tief, zonder dat daaraan natuurlijk de ele- die hij de vrije teugel laat, hetgeen karak-
van 1616 weliswaar de volle aandacht had- menten van oppervlakkigheid of vluchtig- teristiek is voor zijn kleurrijke productie
den van de kunstenaar, doch gegeven zijn heid verbonden mogen worden, die met dit tot ongeveer 1641, toen zich wederom een
in de klare, naturalistische vertolking, die begrip inhaerent zijn. De verf is uiterst dun kentering in zijn scheppen aankondigde,
verschoond is van alle burgermanspathos. opgebracht en de penseelvoering verbazing- H. P. BAARD.
Minister Van den Brink is realist. We
kunnen, zo zegt hij, relatief alleen meer
exporteren dan anderen, wanneer we zor
gen goedkoper te zijn, betere waar aan te
bieden en een grote activiteit aan de dag
leggen. En de Nederlandse regering zal
ook voldoende realiteitszin tonen om als
Engeland, ondanks de opnieuw uitgespro
ken onwil van Cripps cn Bevin, tot deva
luatie overgaat waarop naar men zegt
de rapporten van het Monetaire fonds
zullen aandringen dat „voordeel" niet
aan Engeland alleen te laten.
Want ook in monetair opzicht zijn de
collega's-dollarzoekers concurrenten.
