\\oe de Amerikanen achter de
Russische atoomexplosie kwamen
J 1
RESA HILVERSUM
De Britse garantie aan Polen
was de zekerste weg naar oorlog
iacr 14 October 1949
Russisch lid der Britse Royal Society werkt in
een der „Atomgrads"
^Tedeiuerkcr van Reuter, schreef
ons blad bijgaande beschouwing
aanleiding van de Russische atoom-
fjfltplo//"'!?-
door Truman bekend gemaakte ont-
door atoomsplitsing „ergens in
heeft een reeks van vragen op-
Ikfen eerste: waarom was het
en niet Stalin, die de wereld deze
STneriike gebeurtenis onthulde? In eerste
Spntie geloofde men, dat de president
Verenigde Staten de Russische maar
talk eenvoudig de pas wilde afsnijden en
m tegelijkertijd de propagandistische
d uit de zeilen wilde nemen door als
Eb over de gebeurtenis te spreken. Een
bedeling van Stalin, Molotof of Wysjin-
>i od het psychologisch juiste moment
I". Z uitwerking van een propagandisti-
atoombom hebben gehad, waarvan de
M zeker verzwakt is door het nuchtere
ianmané van het Witte Huis.
fris echter nog een tweede lezing, welke
1 Moskouse diplomatieke kringen opgeld
L Volgens deze mening heeft Stalin
Sbewust de president van de Verenigde
«aten voorrang gegeven. De Russische
(«rschalk heeft op drie weloverwogen
«oden het er toe laten komen, dat Tru-
•an zich tot verkondiger van de eerste
jussiiche explosie door atoomsplitsing zou
jufcgi, In de eerste plaats zou een mede-
door Truman over een dergelijke
ontploffing in het buitenland met meer
-ioof worden ontvangen dan een Russi-
L bekendmaking. Bovendien zou de
indruk worden gevestigd dat Rusland het
eventuele bezit van de atoombom - door
haarzelf als aanvalswapen gebrandmerkt
.niet propagandistisch wilde uitbuiten,
aangezien Rusland liever over minder oor-
dingen zou spreken. De ver-
jers van deze theorie geloven
Btfs'dat de Russen met opzet voor hun
explosie een zodanige plaats
zij zonder twijfel door de
Amerikaanse meetinstrumenten kon wor-
dcj geregistreerd
Hoe men atoom-ontploffingen
registreert.
Sa van de andere vraagstukken is, hoe
lat de Amerikanen is gelukt zekerheid te
bijgen omtrent de explosie in Rusland.
]fco mag wel aannemen dat Truman zich
«er een kwestie van dergelijke strekking
set uitsluitend heeft verlaten op mede
delingen van zijn geheime dienst. De
tegenwoordige wetenschap en techniek
leunen een drieledige methode om een ont-
fmg door atoomsplitsing op een afstand
vele duizenden kilomters met behulp
meetinstrumenten vast te stellen.
Ten eerste krijgt men gegevens door
trillingen, die zich voortplanten door de
aarde, Deze trillingen kunnen, evenals die,
welke door aardbevingen worden veroor
zaakt, worden geregistreerd door seismo--
graten. Volgens deze methode kan men
"ecfiïèr slechts ontploffingen door atoom-
«plitsjng registreren, welke op of in de
•arde plaats hebben, niet explosies in de
lacht, aangezien deze niet voldoende
krachtige trillingen in de bodem opwek
ten om op grote afstand meetbaar te zijn.
De tweede waarmeming is gebaseerd op de
trillingen in de lucht, veroorzaakt door een
explosie van de betreffende omvang. De
derde bestaat uit het afzoeken van de lucht
•jar sterk radio-actieve stoffen, welke als
restanten van een explosie door atoom-
tnergie moeten worden beschouwd. De
speurapparatén naar dergelijke radio-
zetieve verschijnselen zijn uitermate ge
voelig. Het is met zekerheid vast te stel
len, of dergelijke verschijnselen ver
oorzaakt worden door kosmische straling
of door een kunstmatige explosie door
atoomsplitsing. Uit metereologische ge-
pens kan men opmaken in welke rich
ting— van het punt van waarneming uit
- de explosie moet hebben plaats gehad.
Beria, Kapitza en Werner.
De eigenlijke heerser over de verschil
lende „Atoomgrads", die in de laatste
leren als paddenstoelen uit de Russische
pond schijnen te zijn gerezen, is Beria,
de almachtige chef van de Russische ge-
ttime politie.
GelijK Stalin is Beria een Georgiër. Hij
Keft eerst r.aam gemaakt met zijn boek
•re bolsjewistische organisatie in Trans-
naukasië", waarin hij natuurlijk voor alles
k voornaamste rol van zijn heer en
feester in de pre-revolutionaire dagen „do-
KRienteerde". In 1946 is hij tot vice-premier
«noemd en van zijn post als minister van
wmenlandse Zaken ontheven. Daarop
kwamen berichten door dat Beria tot
«oom-commissaris was benoemd.
De Russische kernphysicus nummer één,
"to liet eerste Russische atoom-laborato-
bom inrichtte is, merkwaardige para-
flox—een lid van de Royal Society, de
jKI exclusieve Britse academie voor
genschappen. Peter Kapitza, die thana
«jaren oud is. kwam in 1921 als vluchte
rs naar Engeland. Als eerste buiten
eer sedert meer dan 200 jaar werd hij
Society tVerkozen tot lid van de Royal
h 1934 betrad hij voor het eerst weer
H. Grift, Amerikaans journalist
vaderlandse grond, welke hij 13 jaren
eerder naar hij geloofde voor eeuwig
verlaten had. Hij zei toendertijd tot zijn
Britse vrienden, dat hij slechts een korte
studiereis zou maken. Doch de Russen
lieten hem niet meer gaan. Men heeft
nooit precies kunnen nagaan of Kapitza
vrijwillig gebleven is, of dat men hem
onder druk heeft gezet. Gedurende de
oorlogsjaren ontving hij de hoogste Rus
sische onderscheiding, de orde van Lenin
en werd hij tot „held van de Sovjet-Unie"
geproclameerd.
De wetenschappelijke medewerker van
Kapitza is Werner Hertz, een jonge Duit
ser, eens een van de. „grote verwachtingen"
van het Kaiser Wilhelm JhstituL Hij heeft
zich onder meer bekendheid verworven
door in 1945, weliswaar na productie van
de eerste Amerikaanse atoombommen,
doch zonder de gegevens, verzameld dooi
de aan de productie dier bommen werkende
geleerden, zelfstandig de critische afme
tingen van een uranium- of plutonium-
atoombom te berekenen, dwz. de afmetin
gen. waarbeneden geen kernacties van
explosief karakter optreden. Deze Werner
Hertz werd in 1945 door de Russen met
een speciaal vliegtuig gebracht naar het
Kaukasische „Atoomgrad 1", gelegen ten
Zuiden van Tiflis. Deze man is waarschijn
lijk een waardevoller aanwinst voor Stalin
geweest, dan alle herstelbetalingen.
Te hoge dunk
van onze eerlijkheid
Een vreemdeling, die het kantoor van een
op de Prinsengracht in Amsterdam geves
tigde firma bezocht, liet zijn actetas even
in een wachtkamer liggen. Toen hij terug
kwam miste hij uit de tas een portefeuille
met 10.000 Franse francs, 18.000 Italiaanse
lires, 750 Belgische francs, 5 Egyptische
ponden, 2 Engelse ponden en een biljet van
de K.L.M. voor een vlucht Amsterdam
Caïro. Bovendien bevatte de portefeuille
een ontvangstbewijs van de douane voor
200 Deense kronen en een credietbrief ten
bedrage van 100 Engelse kronen.
Er bestaat enige verdenking tegen een
reiziger die tegelijkertijd bij de firma was
om offerte te maken.
BBuve aan i
- 4
g dat is de échte
Gelderse rookworst! g
g Het beste wat U op g
>^tafel kunt brengen!
W
&m m Ba m BIs'Üs®
(Adv.)
Hoofdprijzen Niwinloterij
Te Amsterdam is de trekking gehouden
van de tweede Niwin-loterij.
De eerste prijs een auto met één jaar
gratis rijden viel op nr. 672972.
Een jaar gratis leven tot een bedrag van
f 3600 was de tweede prijs. Deze viel op
nr. 215471.
De derde prijs viel op nr. 923003 en geeft
recht op een hoenderpark, in te richten in
overleg met de winnaar, tot een waarde
van f 2.000.
NEDERLANDSE RECLAMEFILMS
IN DUITSLAND
Zaterdag zal uit Den Haag een auto
karavaan uitgerust met filmprojectie
apparaten naar de Westelijke zönes van
Duitsland vertrekken. Tien grote Neder
landse bedrijven zullen door middel van
films aandacht vragen voor hun artikelen.
Deze films zullen op een doek van 60 vier
kante meter worden vertoond tijdens open
luchtbijeenkomsten, waarvoor de Ameri
kaanse en Engelse bezettingsautoriteiten
medewerking hebben verleend.
Er zullen ook kleurenfilms worden ver
toond over de bloembollenvelden, Aals
meer en het Westland, teneinde de aandacht
te vestigen op deze exportcentra.
Vijftien jaar geëist tegen
ex-„Kriminalsekretar"
Voor het Bijzonder Gerechtshof te Am
sterdam had zich de 45-jarige ex-„Krimi-
nalsekretar" H. S. uit Duisburg te verant
woorden wegens zijn optreden tegen
Nederlandse gevangenen in het laatste
halfjaar van de Duitse bezetting.
Verdachte was ten laste gelegd, dat hij
behulpzaam was geweest bij het fusilleren
van 21 gevangenen bij de Woeste Hoeve als
représaille voor de aanslag op Rauter. Hij
had dit werd door verscheidene getuigen
bevestigd medegewerkt aan het samen
stellen van de lijst der gevangenen die ge
fusilleerd zouden worden. Ook had hij
en dit gaf hij zelf toe meegeholpqp met
het transport van de gevangenen naar de
fusilladeplaats.
Voorts had hij in opdracht van een zijner
supérieuren een gevangene op een zand
weg nabij Almelo neergeschoten. Ook stond
hij terecht wegens 't leeghalen van de wijn
kelder van een bewoner van Baarn. Toen
hij met de vrachtauto, waarin zich de 400
geroofde flessen wijn bevonden, wegreed,
werd hij achtervolgd door een zoon van de
eigenaar. Hij liet de wagen stilhouden en
arresteerde de jonge man. De jongen werd
ernstig mishandeld, zijn beide polsen wer
den ontwricht. Op de „Dienststelle" rap
porteerde verdachte dat hij een „terrorist"
had gevangen. Het gevolg was dat de jonge
man de volgende ochtend werd gefusil
leerd.
De verdachte ontkende de zware mis
handelingen. Ten aanzien van de arrestatie
in Baarn zeide hij, dat de jongeman pa
pieren bij zich had waaruit bleek, dat hij
illegaal werker was. Ook verklaarde hij, dat
de jongeman gewapend was bij zijn arres
tatie.
In een fel requisitoir verweet de pro
cureur-fiscaal, mr. F. P. Th. Rohling, de
verdachte moord, medeplichtigheid aan
moord, plundering en zware mishandeling.
Hij eiste een gevangenisstraf van 15 jaar.
De verdediger vroeg clementie en be
toogde dat verdachte in dienst van de Duit
sers slecht kon doen wat hem werd opge
dragen.
Geslaagd dank zij....
(Békende Schriftelijke Cursus)
Vraagt ons prospectus:
Moderne Bedrijfsadministratie - Praktijk
Boekhouden - Handelscorresp. (F.D.E.SP.)
(Adv.)
In Augustus kwamen
2607 woningen gereed
Volgens de voorlopige cijfers van het
Centraal Bureau voor de Statistiek kwamen
in Augustus 2607 woningen gereed. Deze
zijn als volgt over de provinciën en de drie
grote steden verdeeld (tussen haakjes de
definitieve cijfers over Juli 1949):
Groningen 48 (71): Friesland 79 (54);
Drente 109 (206); Overijssel (exclusief N.
O.-polder) 165 (208): Gelderland 521 (428):
Utrecht 168 (137); Noordholland (exclusief
Amsterdam) 196 (182); Zuidholland (exclu
sief Den Haag en Rotterdam) 190 (391);
Zeeland 199 (255); Noord-Brabant 322
(532); Limburg 299 (400); Amsterdam 27
(63); Den Haag 82 (98); Rotterdam 188
(181); N.O.-polder 14 (50).
In de eerste acht maanden van 1949 wer
den 25.350 woningen voltooid.
In Augustus werd begonnen aan 3916
woningen (in Juli aan 4301). Daar er
wederom aan meer woningen werd begon
nen dan er voltooid werden, steeg het aan
tal in Uitvoering zijnde woningen opnieuw.
Dit aantal onderhanden zijnde woningen
bedroeg op 1 September 40.024 tegen 38.718
op 1 Augustus.
Jammer
Af en toe schijnt toch zelfs bij de Haar
lemmers, die als regel met on'it ie,-veror
deningen niet zoveel sympath hebben een
gevoel van verontwaardiging op te leven
als er fouten worden gemaakt. Want er
zijn nu eenmaal dingen, die men niet doet,
die men gewoon niet kón doen. Zonder
achterlicht op de fiets: goed, vijftig kilo
meter per uur door de Grote Houtstraat:
vooruit, voorrangswegen: nu ja
Maar er zijn van die dinger, die wij
toch allemaal even erg vinden. Waarvan
allemaal beginnen te trillen van ver
ontwaardiging. We kunnen geen paard
zien mishandelen, of een fiets zien stelen,
of ook en dat gebeurde gisteren
een auto in de verkeerde richting zien rij
den in de Gierstraat, of de Grote Hout
straat of de Jansstraat. Dat kan gewoon
niet. Het publiek begint met de zondaar in
overtreding met epen mond na te kijken.
Het kan een dergelijke overtreding niet
onmiddellijk bevatten.
Maar toen dan gisteren die jeep van de
Marine vrolijk door de Jansstraat naar de
Grote Markt reed en de mensen over de
eerste verbijstering heen waren, kwamen
de krachtige woorden. De woorden, die
een sterke twijfel Uitdrukten aan opvoe
ding, verleden en toekomst van de chauf
feur en ook een plotseling opgekomen
afkeer van alle strijdkrachten en de Ma
rine in het bijzonder. De jeep snorde rustig
verder naar de hoek van de Grote Markt.
Mensen bleven aan beide zijden van de
straat staan, het geval nakijkend. Uit hun
ogen sprak kennelijk de hoop, dat deze
jeep zou merken van welk een oerstevige
constructie onze stadsbussen zijn. De
bloeddorst in de ogen der toeschouwers
groeide met de seconde. De jeep tourde
opgewekt verder, toeterde niet. gaf geen
richting aan en sloeg met een flink gan
getje de bocht om en de Grote Markt op.
Een minuut bleef het stil onder al die
op recht hopende mensen. Toen zij nog
geen oorverdovende klap hadden gehoord,
begonnen zij langzaam door te lopen. Een
slagersjongen keek nog eenmaal achterom.
„Jammer", zei hij. En slingerde zich weer
op zijn fiets. E. P.
Met de Queen Elizabeth" arriveerde uit
Amerika in Southampton de Engelse minis
ter van Buitenlandse Zaken, Eriiest Bevin.
Hij werd door de dokwerkers van South
ampton hartelijk begroet met de roep
„goede oude Ernie".
De oorlog begon na een reeks fatale vergissingen
Stalin wist dat het Westen Hitier naar het
Oosten wilde dringen hij kaatste de bal terug
De oorlog begon
Terwijl Engeland een langdurige vrede
verwachtte, waren de Nazi's bezig geweest
om separatistische bewegingen in Tsjecho-
slowakije aan te moedigen, teneinde een
ineenstorting van binnenuit te bewerkstel
ligen. De 14e Maart riepen de Slowaken
hun onafhankelijkheid uit, nadat hun lei
der, Pater Tiso, een bezoek aan Hitler in
Berlijn gebracht had. In nog grotere ver
blinding gaf de Poolse minister van Buiten
landse Zaken, kolonel Beek, uitdrukking
aan. zijn volledige sympathie voor de Slo
waken. Op de 15de Maart marcheerden de
Onze gedegen kennis
a'|f merken stofzuigers stelt ons in
dUiï \Te-reparatie naar Uw volle tevre-
Teiö uit te voeren. Verkoop van alle
««Ken stofzuigers vanaf f 94.—. Stof-
SoSr„Uls "?itsa". Grote Houtstraat 132
J LUXOr Bioscoop. Tel. 16693, Haarlem.
(Adv.)
Studie-congres voor de dans
Juü ?n 30 October wordt in het AMJV-
vow d j ^msterdam een studie-congres
nrJs 8®hbuden, waar0p de profes-
E Ï-,G- vïln der Leeuw en dr. F. J. J.
nnrfJ? referaten zullen houden over de
ÏÏX*?* »dails en relegie" en „het
da*:" r, ckaana als instrument van de
bibnn'j eerstgenoemde spreker zal in het
de vraag behandelen, hoe de
Klizipi le§en het dansen °P grond van
ftonnn i °n moi'ele overwegingen over
eet! 1 worden. Het congres wordt
boom m_T' cen demonstratie-avond. Men
wL0? deze wÜze een dieper contact te
ktdsnc j en de beoefenaren van de bal-
volk ri rkydimische bewegingskunst en
Dr. Josef Tiso, pion in het Duitse spel ter
liquidatie der Tsjechoslowaakse eenheid.
Duitse troepen Praag binnen nadat de Tsje
chische president Hitiers eis ingewilligd
had om een „protectoraat over Bohemen"
te vestigen en het land dienovei-eenkomstig
te bezetten.
Britse „garantie"
De vorige zomer, toen de overeenkomst
van München gesloten werd, had Engeland
Tsjechoslowakije een garantie gegeven
tegen iedere aanval. Maar Chamberlain
vertelde het Lagerhuis nu, dat, naar zijn
mening de afscheiding van Slowakije de ga
rantie waardeloos gemaakt had en dat hij
zich door deze verbintenis niet gebonden
achtte. Hoewel hij zijn spijt betuigde over
datgene, wat geschied was, deelde hij het
Huis mede, dat hij niet inzag, dat het onze
politiek zou veranderen. Binnen enkele da
gen echter maakte Chamberlain een volle
dige „ommezwaai" zo plotseling en verre
gaand. dat de wereld er verbaasd over
stond. Hij nam hals over kop het besluit
om iedere volgende zet van Hitier onmo
gelijk te maken. De 29ste Maart bood hij
Polen aan om dit land „tegen iedere actie
te beschermen, welke de Poolse onafhanke
lijkheid bedreigde en waartegen de Poolse
regering het dienovereenkomstig nood
zakelijk achtte om zich te verdedigen".
De vage bewoordingen van de garantie
legden Engelands lot in de handen van
Pojen bestuurders, mannen met een zeer
twijfelachtig en wankelmoedig oordeel.
Bovendien was het onmogelijk om de ga
rantie na te komen behalve met de hulp
van Rusland en toch waren er geen vooraf
gaande stappen ondernomen om te weten te
komen of Rusland inderdaad hulp zou ver
lenen en of Polen deze zou aanvaarden. Er
is verteld, dat het kabinet, toen het ge
vraagd werd de garantie goed te keuren,
zelfs niet eens het rapport van de generale
staf te zien kreeg dat aan het kabinet dui
delijk gemaakt zou hebben, hoe onmogelijk
het was in de practijk ten minste om
Polen ook maar de minste doeltreffende
hulp te verlenen.
De stem van Lloyd George was als die
van een roepende in de woestijn, toen hij
het Huis waarschuwde, dat het een dwaas
heid was, welke zelfmoord betekende, om
zulk een verregaande verplichting op zich
te nemen zonder zich eerst van Ruslands
steun te verzekeren. Maar de meesten van
de toonaangevende sprekers gaven uitdruk
king aan hun vast geloof, dat de garantie
Hitier af zou schrikken en dat zij zou hel
pen om de vrede te bewaren! Dit was wel
de duidelijkste aanwijzing van de algemene
atmosfeer van zinsbegoocheling, veroor
zaakt door heftige opwinding.
Rusland opnieuw genegeerd
De garantie aan Polen was inderdaad de
zekerste weg om een vroegtijdige uitbar
sting en een wereldoorlog te veroorzaken.
Zij was de combinatie van een maximale
verleiding en een uitgesproken uitdaging.
Zij prikkelde Hitier om de nutteloosheid
van zulk een garantie te laten zien, welke
gegeven was aan een land, dat buiten het
bereik van het Westen lag.
Het was nu alleen nog maar mogelijk
voor de Britten om een oorlog te vermijden
door zich de steun van Rusland te verzeke
ren, de enige macht, welke Polen directe
hulp kon verlenen en óp deze wijze Hitier
af kon schrikken. Maar ondanks de critieke
toestand waren de stappen van de Britse
regering aarzelend en halfslachtig. Cham
berlain had een grote afkeer van Sovjet-
Rusland en Halifax een hartgrondige gods
dienstige antipathie, terwijl beiden de
kracht van de Russen evenzeer onderschat
ten als zij die van Polen overschatten.
Maar behalve hun eigen aarzelingen
waren er nog de bezwaren van de Poolse
regering en de andere kleine machten in
Oost-Europa tegen het aanvaarden van mi
litaire steun van Rusland, daar deze landen
bevreesd waren, dat een versterking dooi
de Russische troepen gelijk zou staan met
een invasie. Zo werd de gang van de
Engels-Russische onderhandelingen even
langzaam als die van een begrafenisoptocht.
Geheel anders was Hitiers antwoord op
de nieuwe toestand. Engelands heftige re
actie en zijn verdubbelde maatregelen tot
herbewapening gaven hem een schok, maai
de uitwerking was de tegengestelde van die,
v/elke bedoeld werd. Thans ervan over
tuig^, dat Engeland zich overal tegen Duitse
gebiedsuitbreiding zou verzetten en be
vreesd overal geblokkeerd te zullen worden
indien hij draalde, vond hij, dat hij zijn
stappen tot 't verkrijgen van „Lebensraum"
moest versnellen. Maar hoe kon hij dit doen
zonder een algemene oorlog teweeg te
brengen?
Hij verkropte daarom zijn haat tegen
en zijn vrees voor het Bolsjewisme
richtte al zijn inspanning erop om Rusland
te verzoenen en zich van Ruslands neutra
liteit te verzekeren. Het was een omme
zwaai, welke zelfs nog onrustbarender was
dan die van Chamberlain en nog ramp
zaliger in zijn gevolgen.
Het Russisch-Duitse pact
Hitiers hofmakerijen tegenover Rusland
werden vergemakkelijkt, doordat Stalin
reeds met een schuin oog naar het Westen
keek. De natuurlijke wrok van de Russen
over de manier, waarop zij in 1938 door
Chambérlain en Halifax genegeerd waren,
werd verhoogd, toen na Hitiers intocht in
Praag hun nieuwe voorstel voor een ge
meenschappelijk defensief verbond een
lauwe ontvangst vond, terwijl Engeland
hals over kop, zonder Rusland daarin te
kennen, een regeling met Polen trof. Niets
Captain Liddell Hart
Terwijl de Engelse regering na de over
eenkomst van München zich in slaap
liet wiegen door de veronderstelling
dat Hitlers aggressie was onderdrukt
en een tijdperk van vrede in aantocht
was, maakte Duitsland zich gereed voor
nieuwe successen bij de uitbreiding van
zijn levensruimteDit en de verdere
ontwikkeling der dingen, die zou leiden
tot oorlog, beschrijft ons Captain Liddell
Hart heden In dit laatste gedeelte van
zijn artikel, „De oorlog begon na een
reeks fatale vergissingen", waarvan ons
blad het publicatierecht verwierf.
Captain Basil Henry Liddell Hart is
in Engeland zeer bekend als een militair
expert en historicus.
Hij.maakte de eerste wereldoorlog mee
in het Britse leger en hij bleef daarna
tot 1927 in dienst. Hij legde zich toen
al enkele jaren toe op het geven van
militaire adviezen aan grote dagbladen
en hij werd vervolgens militair mede
werker van de „Daily Telegraph", de
„Times" en ook van „Encyclopaedia
Britannica".
Gedurende de tweede oorlog gaf hij zijn
adviezen aan de Britse regering. Vele
legers, ook buiten Engeland, maken nu
van zijn ideeën gebruik. Hij staat voor
al bekend als een pionier op het gebied
van de gemechaniseerde oorlogvoering.
kan met meer zekerheid de twijfel ver
diepen en de verdenking verhogen.
De 3de Mei was een waarschuwing
die alleen door de blinden maar misver
staan kon worden vervat in het nieuws,
dat Litwinof, Ruslands commissaris voor
Buitenlandse Zaken, „ontheven" was van
zijn funotie.
Midden Augustus voltrok zich een defi
nitieve verandering. Deze kan veroorzaakt
zijn door de Duitse bereidwilligheid om
Stalins verregaande voorwaarden in te
willigen vooral de vrije hand voor de
Russen in de Baltische staten in tegen
stelling tot de aarzelende houding en het
voorbehoud van Britse zijde. De verande
ring kan ook samengehangen hebben met
het voor de hand liggende feit, dat Hitier
de actie tegen Polen niet kon uitstellen tot
na het begin van September, opdat het weer
hem geen parten zou spelen. Het uitstellen
van de RussischDuitse overeenkomst tot
in het laatst van Augustus gaf Rusland in
dit geval de zekerheid, dat er geen tijd
voor Hitier en de Westelijke mogendheden
zou zijn om een tweede overeenkomst van
München te bewerkstelligen welke een
gevaar voor Rusland zou kunnen beteke
nen. Het ging vergezeld van een geheime
afspraak, dat Polen verdeeld zou worden
tussen Duitsland en Rusland.
Chamberlain was intussen in het laatst
van juli onderhandelingen met Hitier be
gonnen door bemiddeling van zijn ver
trouwde raadsman Sir Horace Wilson over
het sluiten van een ïngelsDuits pact, dat
„Engeland in staat zou stellen om zich te
bevrijden van zijn verplichtingen tegenover j
Polen". Maar het DuitsRussische pact,1
dat op het laatste ogenblik kwam, had niet
de uitwerking waar Hiïler op rekendf. In
tegendeel, het maakte de „Bulldog-menta-
liteit" wakker een geestesgesteldheid
van blinde vastbeslotenheid, welke geen
oog had voor de gevolgen van zijn daden.
In deze gemoedsstemming kon Chamber
lain zich niet neutraal houden, tenzij hij
zowel in het verlies van zijn prestige als in
het breken van zijn woord wilde berusten.
Het succes van Stalins
„stap op zij"
Stalin was zich er maar al te zeer bewust
van geweest, dat de Westelijke mogend
heden de neiging gekoesterd hadden om
Hitler in Oostelijke richting, in Ruslands
richting, gebiedsuitbreiding te laten zoeken.
Het is waarschijnlijk, dat hij het Russisch
Duitse pact als een geschikt middel be
schouwde om Hitiers aggressieve drang in
de tegengestelde richting te leiden. Met
andere woorden: Door zijn snelle stap op
zij zou hij zijn onmiddellijke èn zijn moge
lijke tegenstanders tegen elkander laten
botsen. Dit zou op zijn minst een vermin
dering van de bedreiging voor Rusland be
tekenen en het zou zeer goed zulk een ge
meenschappelijke uitputting van de kant
der tegenstanders ten gevolge kunnen heb
ben, dat Rusland zich van het na-oorlogse
overwicht in Europa meester kon maken.
Het pact betekende de verwijdering van
Polen als een buffer tussen Duitsland en
Rusland. Maar de Russen waren altijd de
mening toegedaan geweest, dat de Polen
met meer waarschijnlijkheid zouden fun
geren als een speerpunt voor een Duitse
inval in Rusland dan als een barricade er
tegen. Door mede te werken aan Hitiers
verovering van Polen en door dit land met
hem te verdelen, zouden zij niet alleen een
gemakkelijke weg volgen om hun bezit van
vóór 1914 terug te krijgen, maar zij zouden
ook in staat zijn om Öost-Polen in een
barrière te veranderen een ruimte,
welke, ofschoon enger, door hun eigen
strijdkrachten bezet gehouden zou worden.
Dit scheen een meer betrouwbare buffer
dan een onafhankelijk Polen. Het pact
effende ook de weg voor Ruslands bezet
ting van de Baltische staten en Bessarabië,
wat nog een uitbreiding van de buffer zou
betekenen.
In 1941, nadat Hitier Rusland binnen
gestormd was, leek Stalins stap opzij een
kortzichtige list. Het is waarschijnlijk, dat
Stalin het weerstandsvermogen van de
Westelijke mogendheden overschatte, door
welke zij Duitslands kracht uit hadden
kunnen putten. Het is eveneens waarschijn
lijk, dat hij de aanvankelijke weerstands
kracht van zijn eigen strijdmachten over
schatte. Wanneer men de Europese situatie
in 1949 echter overziet, schijnt het niet zo
zeker als in 1941, dat zijn „stap opzij" een
nadeel was voor Rusland. Voor het Westen
daarentegen heeft hij een onmetelijke
schade veroorzaakt. Maar de voornaamste
blaam daarvoor rust op degenen, die ver
antwoordelijk waren voor de politiek van
uitstel en overhaasting, terwijl zij stonden
tegenover een tastbaar gevaarlijke toe
stand, welke ieder ogenblik tot een uit
barsting kon leiden.
Duits-Russische „vriendschap". (Star, Glasgow).
Amsterdammers maakten
papieren- „rijksdaalders"
Zij hadden er reeds 60.000
gedrukt
In het begin van September werd bij
de politie in de hoofdstad aangifte gedaan
door verscheidene personen, dat zij valse
muntbiljetten van een rijksdaalder hadden
ontvangen. De politie stelde een uitgebreid
onderzoek in en wist enige personen aan
te houden die de valse rijksdaalders had
den uitgegeven, maar zij bleken te goeder
trouw te zijn. Geen hunner wist, op welke
wijze de valse biljetten in hun bezit waren
gekomen.
Dank zij het kordate optreden van een
tramconducteur kon dezer dagen de zaak
tot klaarheid worden gebracht. De conduc
teur ontving van een trampassagier een
papieren rijksdaalder en zag direct dat
deze vals was. De man, die hem het biljet
had gegeven, sprong van de tram. De
conducteur deed evenzo. Toevallig pas
seerden twee agenten en weldra was de
vluchteling, die een café in de Oude Brug
steeg was ingeschoten, gepakt. Onder de
barkruk waarop hij was gaan zitten, wer
den niet minder dan zeventien valse rijks
daalders gevonden.
Aanvankelijk trachtte de man met al
lerlei verhalen de politie om de tuin te
leiden, maar tenslotte viel hij door de
mand. Hij had samen met een vriend
beiden verkeerden in financiële moeilijk
heden het plan opgevat vals geld te
maken. De een werkte in een papiergroot
handel, de ander had een cartonnagefa-
briekje. Een fotograaf werd in de arm
genomen om een goede foto van een rijks
daalder te maken. Aanvankelijk weigerde
de man, maar toen hem werd verteld, dat
het ten bate van de tbc-bestrijding nood
zakelijk was een goed cliché van een rijks
daalder te maken en als bewijs valse docu
menten van het ministerie van Financiën
werden getoond, hielp de fotograaf te goe
der trouw mede. In een offsetdukkerij
werd met het zelfde verhaal bereikt dat
een cliché werd gemaakt en weldra kon
er gedrukt worden. Dc twee vrienden huur
den een offsetpers en een hariUpers en in
begin September werden de eerste rijks
daalders „op de markt" gebracht. Het
vlotte met de uitgifte niet zo best. Daarom
werd contact gezocht met drie mannen die
bereid waren voor 1.25 per stuk de valse
biljetten in omloop te brengen. Een van
hen liep op de kermis in de Linnaeusstraat
bijna tegen de lamp. Hierdoor kregen de
handlangers er genoeg van en moest een
van de vervaardigers zelf geld gaan uit
geven met het voor hem noodlottige ge
volg. Persen, cliché en ongeveer 60.000
valse i-ijksdaalders werden in beslag ge
nomen. De beide vervaardigers en hun
handlangers zijn gearresteerd.
Van de fotograaf en de clichémaker
staat vast, dat zij te goeder trouw waren,
al kan men zeggen, dat zij toch wel erg
lichtvaardig gehandeld hebben. Wanneer
zij even geïnformeerd hadden bij de poli
tie, zouden zij direct hebben geweten of
er toestemming voor het drukken van
namaak-rijksdaalders voor de tbc-bestrij
ding was verleend. De politie neemt aan,
dat nog ongeveer 300 valse rijksdaalders
in omloop zijn.
VOETGANGERSTUNNEL IN
DORDRECHT.
De gemeenteraad van Dordrecht heeft
verleden jaar besloten een crediet van
175.000 te verstrekken voor de bouw van
een voetgangerstunnel, die naast de be
staande tunnel onder de spoorbaan Dordt—
Rotterdam zal komen. Binnen afzienbare
tijd zal men met de uitvoering van de plan
nen beginnen. De Nederlandse Spoorwegen
zullen het werk aanbesteden en toezicht
houden op de bouw en de gemeente Dord
recht zal het betalen.
Agenda voor Haarlem
VRIJDAG 14 OCTOBER
Gemeentelijk Concertgebouw: Concert
HOV, 8 uur. Frans Hals: „Hallo met wie?",
alle leeft., 2.30, 7 en 9.15 uur. Rembrandt:
„Enamorada", 14 j„ 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Palace: „In het duister van de nacht", 18
j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor: „Omstre
den aarde", 18 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
City: „De banneling", alle leeft., 2,15, 4.30,
7 en 9.15 uur. Spaarne: „De slang van
Shanghai", 14 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur.
ZATERDAG 15 OCTOBER
Gem. Concertgebouw: „De halfbloed"
(Willem Coossen's volkstoneel), 8 uur.
Stadsschouwburg: „Wat iedere vrouw wel
weet" (Comedia), 8 uur. Bioscopen: Mid
dag- en avondvoorstellingen.
