Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
fen
Heringa Wuthrich
STOFZliiGERHUIS „RITS A"
Steeds betere perspectieven
voor Indonesische bedrijfsleven
r~
P. HARTOG
Jeugdige Kampenaar ontwierp machine
die in haar eentje kabels kan leggen
Zaterdag 14 Januari 1950
3
L. N. TOLSTOX: „Oorlog en Vrede" (Uit het Russisch vertaald
door Dr. E. Boutelje; verlucht met 22 lithografieën van AART
VAN DOBBENBUR3H). (Van Loghum Slaterus, Arnhem).
IN EEN ANDERE, een diepere zin dan
men gewoonlijk bedoelt, kan „Oorlog
en Vrede", Tolstoj's machtigste kunst
werk, een heldendicht der overwinning
worden genoemd: niet van een* zegepraal
die in bloed en in tranen bevochten wordt
op de slagvelden der eeuwen, maar van de
overwinning, die de menselijke geest be
haalt op zijn lagere instincten en driften.
Wat Tolstoj op papier stelde was, onbe
wust maar daardoor des te overtuigender,
naar de geest der Evangeliën geschreven:
een getuigenis der mensenliefde.
Dit boek van Ruslands geschiedenis in
de jaren 18061812, dat zijn historisch en
realistisch hoogtepunt bereikt in het
schrikwekkende schouwspel van de Russi
sche terugtocht bij Smolensko, de slag bij
Borodino, de brand en plundering van
Moskou, in de zelfverloochening en doods
verachting van een volk-in-oorlog héél
dit reuzenpanorama van Alexanders Cza-
reni'ijk ten tijde van de Napoleontische in
val, is men het „nationale epos der Russen"
gaan noemen. En inderdaad: wat Graaf
Leo Tolstoj voor ogen stond toen hij in
1865 zijn werk begon, was het schrijven
van een heldendicht: een verheerlijking
van Ruslands zielskracht, een uiterst zorg
vuldig en realistisch relaas van wel gru
welijke, maar ook grootse wapenfeiten, en
van de wereld waarin deze zich afspeel
den.
Zeven maal werd het manuscript
ruim 1200 bladzijden druks van „Oorlog
en Vrede" herschreven en meer dan veer
tig maal door Tolstoj gelezen. Een titanen-
werk was het, dat onder de handen van
zijn maker groeide en zich verdiepte. En
mèt het werk groeide en verdiepte zich de
schrijver, de mens Tolstoj. Wat na jaren
gereed kwam, was niet enkel een natio
naal epos meer: het was gerijpt tot een
roman van grootser strekking, van zin
rijker inhoud dan dat. „Oorlog en Vrede"
werd, hoe lang daaraan ook is voorbij
gezien, de lijdensgeschiedenis der mens
heid in haar ontzagwekkend opstreven van
natuur tot geest. Het werd de biecht van
de mens in zijn worsteling tussen de te
genstellingen die hem beproeven: tussen
offervaardigheid en zelfzucht, goed en
kwaad, schuld en boete. „Oorlog en Vx*ede"
werd een roman der verlossing.
„Zonder valse bescheidenheid, er is iets
van de Ilias in", heeft Tolstoj eens van zijn
jeugdwerk „Kinder- en Jongelingsjaren"
gezegd. De Ilias, het Homerische helden
dicht dat was kunst-in-natuurgedaante,
het was oerkracht, oerschepping, waarin
Tolstoj terecht zichzelf herkende. Toepas
selijker nog dan op het boek van zijn'
jeugdherinneringen was deze uitspraak
van Tolstoj op „Oorlog en Vrede". Thomas
Mann heeft de epiek van deze machtig
aanzwellende zinnen eens vergeleken met
de zee: met haar ruisen en eeuwig bewe
gen, met haar ondoorgrondelijkheid, die
zo diep is als het mysterie van leven en
dood. Deze verwantschap alleen al verhief
Tolstoj's roman tot de rang der onsterfe
lijke meesterwerken. Maar grootser nog
wordt dit epos, als men tijd en plaats weg
denkt, als men al wat er tijdelijk en histo-
risch-vergankelijk is in dit boek vergeet.
Wat er dan van de inhoud overblijft is van
alle tijden en van alle mensen.
Nooit nadien ook in zijn „Anna Ka-
rénina" niet heeft Tolstoj rijkelijker de
zegen gekend van het onbevangen kun
stenaarschap dan toen hij „Oorlog en
Vrede" schreef. En ook nooit meer nadien
raakte hij zo waarachtig de diepste roer
selen van de menselijke ziel aan. Toen de
vergrijsende Graaf Leo de kunst had af
gezworen en als een 19de-eeuwse Savona
rola toornde tegen het aardse kwaad, was
hij niet meer .li kunstenaar Tolstoj die ge
tuigde; hij was de boetprediker geworden,
die de natuurdriften in zichzelf geselde en
bijna krampachtig vermaande tot de liefde.
Het was indrukwekkend wat hij toen
deed; maar zijn hart sprak niet meer zo
bewogen mee, niet meer zo vurig en mis
schien ook niet zo oprecht als in de jaren,
Op 28 Juli is het 200 jaar geleden, dat de
grote Duitse componist Johann Sebastian
Bach te Leipzig stierf. In tal van landen
zullen daarom dit jaar Bachherdenkingen
worden gehouden. Op de foto het stand
beeld van de meester voor de Thomaskerk
in Leipzig.
Agenda voor Haarlem
Zaterdag 14 januari
Stadsschouwburg: Operette „Victoria und
ihr Husar", 3 uur. Gemeentelijk Concertge
bouw: „De Ramblers, 8 uur. Palace: ..Mijn
moeder en ik", 18 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Luxor: „De tijgerin". 18 j., 2,- 4.15, 7 en 9.15
uur. City: „Moederlied". 14 j.. 2.15, 4.30, 7 en
9.15 uur. Frans Hals: „Die Fledex-maus", 18
j., 2.30, 7 en 9.15 uux\ Spaarne: „De helse
karavaan". 14 j., 2.30. 7 en 9.15 uur. Rem
brandt: „Het venster", 18 j., 2. 4.15, 7 en
9.15 uur.
ZONDAG 15 JANUARI
Stadsschouwburg: Operette „Victoria und
ihr Husar" (Hoofdstadoperette), 8 uur.
Palace: Jonglisto, 11 uur. Frans Hals Theater:
Instituut voor Arbeidersontwikkeling „Krxxis-
vex*hoor", 10.30 uur. Gemeentelijk Coixcert-
gebouw: Kinderprogramma, 3 uur; Cabaret-
revue met The Waikiki Hawaiïans, 8 uur.
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.'
MAANDAG 16 JANUARI
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
die hem vergunden de gezegende figuur
van Natasja te scheppen. Want dit boek
van oorlogsgeweld, van verdorven zeden
der hogere kringen, van heldenmoed en
menselijke zelfstrijd, is in zijn diepste
wezen het boek van Natasja, en van haar
allereerst.
Natasja lang en telkens weer heb ik
gezien naar haar handen, zoals Van Dob-
benburgh ze in de teerste overgangen van
licht en schaduw in zijn lithografieën heeft
geheeld: troostende, kuise, innige handen
zijn het, die niets vragen en alles geven,
die de schuldigen schuldeloos doen worden.
Het zijn handen die even edel zijn als het
gebogen hoofd dat een bruidskrans dx-aagt
vaxx smetteloze bloèmen, wanneer Pierre,
de peinzende zoeker, zijn handen, die hun
goedheid van Natasja ontvingen, op haar
schouders legt. Van de liefde dezer handen
is „Oorlog en Vrede", zijn ook deze 22 li
thografieën vervuld. Zo heeft Van Dob-
benburgh het gezien en zo is de louterende
kracht, die uitgaat van deze roman. Ze be
zielt Pierre en Gravin Mar ja, ze leidt de
schreden van de „Godslieden" die zoals
de prachtige Fedosioeska, deze door leed
getekende, schamele vrouw in hun hart
meedragen, wat de Godzoeker Tolstoj zijn
leven lang verlangde. Deze kracht is het
ook, die de zachtmoedige Andrej verzoent
met de dood. Onvergetelijk tafereel: An
drej, dodelijk gewond op het slagveld, ligt
op zijn sterfbed; hij, die de doodsangst
kende, hoort in de stilte van het vertrek
niets dan dit ène: het tikken vaix de brei
naalden in de handen van Natasja, die
voorovergebogen aan zijn bed is gezeten.
En dan, met dit geluid in de oren, wordt
deze verlossende gedachte in Andrej wak
ker: „Alles, alles wat ik begx-ijp", denkt
hij, „begrijp ik alleen doordat ik liefheb.
Wanxxeer ik sterf, dan keer jk, spx*ankje
van liefde, terug tot de grote en eeuwige
bron". Met een afgewend hoofd heeft Van
Dobbenburgh hem geheeld: een mens die
vaxx het leven al afscheid genomen heeft
en, vervuld van Natasja's liefde, berust in
de dood. In deze geest dan mag heel deze
roman, mag Van Dobbenburghs werk, het
boek van Natasja worden genoemd.
„In zijn ogen" schreef Maxim Gorki,
„bezat Tolstoj hondex-d ogen". Met die hon
derd ogen heeft hij in hondex-d mensen
zielen gezien en er zichzelf in herkend: de
mens in zijnontoereikendheid en Godsver
langen, zijn heidens-natuurlijke oorsprong
en zijn drang naar vergeestelijking. En al
kwam deze mens Tolstoj nooit met zich
zelf gex-eed, als kunstenaar schiep hij de
gestalte van zijn hoogste streven: Natasja
als symbool der mensenliefde.
Men weet niet waarvoor men dankbaar
der moet zijn: voor deze Hollandse tekst,
die voor het eerst door dr. A. E. Boutelje
met zoveel zorg naar het Russisch origi
neel is bewerkt, of voor het scheppend
vermogen van een grafisch kunstenaar als
Van Dobbenburgh, die de moed en de gave
der intuïtie had, los van Tolstoj's wóórden
de hoofdfiguren van „Ooidog en Vrede" te
beelden naar Tolstoj's géést. Maar dit is
zeker: met deze verluchte uitgave is een
ontroerend en onnavolgbaar werk voltooid.
C. J. E. DINAUX.
Tekstdichter van Bach. Op 14 Januari is
het 250 jaar geleden dat de onder de schuil
naam Picander bekend geworden dichter
Chr. Fr. Henrici te Stolpen in Saksen werd
geboren. Hij studeerde rechten te Leipzig en
Wittenberg. Door zijn rijmpi'oeven verwierf
hij vele gunstbetuigingen van de keurvors
ten August II en August III, die hem aan
verschillende ambtelijke betrekkingen hiel
pen. Behalve talrijke grove kluchten en spot
verzen vol platte humor vervaardigde hij ook
enkele bundels met geestelijke liedei-en. Hij
is de schrijver van de teksten geweest, die
door Bacil wei-den gebruikt voor de Matthaus
Passion. de Johannes Passion en voor zijn
cantates. Hem-ici stierf in 1764
Wederom Kreutzberg. De danser Harald
Kreutzberg maakt de volgende maand we
derom een tournée door ons land. Zoals
gewoonlijk wordt hij begeleid door do com
ponist-pianist Friedrich Wilckens. Hel pro
gramma bevat behalve enkele oude beken
den ook vele nieuwe nummers. Kreutzbex-g
verschijnt op 24 Febi'uarL in de Haarlemse
Schouwburg ten tonele.
Plaquette voor Saalborn. Door de direc
tie van de Stadsschouwburg te Arnhem
wordt aan het begin van ieder jaar een
medaille uitgereikt aan de acteur of actrice,
die naar het oordcel van het publiek in het
afgelopen seizoen de beste rol heeft gespeeld.
Dezer dagen is deze plaquette uitgereikt
aan Louis Saalborn, die de rol van „Abra
ham" speelde in het stuk „Abrahams
Vrouwen" van Gox-don Daviot.
Het speciaal adres voor alle merken
GR. HOUTSTRAAT 132 - TEL. 16693
t/o Luxor Haarlem
Reparaties vlug en billijk!
HAARLEM
CENTRALE VERWARMING
lOHNSON OLIEBRANDERS
(Adv.)
Loonsverhoging
in de textielindustrie
Het college van rijksbemiddelaax-s heeft
zijn goedkeuring gehecht aan de i-egeling,
die door de vakraad voor de textielindus
trie was ontworpen betreffende de verwer
king van de 5 procent loonsvei-hoging in de
geldende loonregeling voor de textielin
dustrie.
Alleen het verlenen van een toeslag van
5 procent op de lonen der vrouwelijke kost
winner-s beneden de 23 jaar is door het col
lege van rijksbemiddelaars niet toegestaan.
8e Dames Voorjaarsbeurs
te Haarlem
De belangstelling voor de Haarlemse 8e
Dames-Voorjaarsbeurs, welke onder aus
piciën van de Nederlandse Vereniging van
Huisvrouwen zal worden gehouden, is zo
groot, dat de standruimte in het Krelage-
huis is volgeboekt
De burgemeester, mx\ P. O. F. M. Cre-
mers, heeft toegezegd de beurs te openen.
Zoals bekend zal deze Beurs worden ge
houden van 1017 Maart.
In Dieren is een fabrikant, die houten woningen kant en klaar maakt, en
thuis bezorgt. Hier ziet u een half huis, bestaande uit een halve huiskamer. 3/4 slaap
kamer en een keuken, dat tiaar de plaats van bestemming wordt vervoerd.
Effecten- en
Geldmarkt
Een ongeluk komt zelden alleen maar
ook het geluk verschijnt vaak in duplo.
Dit laatste ervaart de Amsterdamse beurs
in deze eerste weken van 1950, nu niet
alleen de handel in Amerikanen weer vrij
is, maar tevens de Indonesische cultur*es in
het centrum der belangstelling zijn geko
men.
De Amerikaanse afdeling is met een Ne-
dei'lands bezit ter waarde van ƒ11'2 milliard
zeer belangrijk en vooral nu de conjunc-
tuui'sberichten uit de Verenigde Staten
gunstig blijven luiden en de New-Yorkse
beurs doorgaans een vaste stemming aan de
dag legt, is het begrijpelijk, dat velen zich
bij het Amerikaanse bedrijfsleven willen
interesseren, al moet dan ook bij de meeste
shares een agio van 6 a 15 procent worden
betaald. Blijven de dividenden in 1950 op
de basis van het vierde kwai-taal van 1949
gehandhaafd, dan wordt dit agio in vele
gevallen door een hoog rendement goedge
maakt.
Dat president Truman, ondanks een defi
cit op de Amerikaanse begroting van en
kele milliarden, zijn optimisme ten aanzien
van de Verenigde Staten en de wereldhan
del handhaaft, mist vooral in de U.S.A. zijn
psychologisch effect niet en het feit dat de
uitvoer van heel de wereld ondanks de nog
altijd bestaande belemmeringen een record-
■cijfer van 60 milliard dollar heeft bereikt
tegen 55 milliax'd in 1948 en 22 milliard in
1938, doet voor 1950 een verdere expansie
verwachten.
Men heeft in de Verenigde Staten de er
varing opgedaan dat de milliarden, aan het
economisch redres van Europa besteed, het
Amei'ikaanse bedrijfsleven ten goede zijn
gekomen en al moge men dan de Marshall
hulp aan ons werelddeel voor 1950 met een
vierde deel verminderen, daar staat tegen
over dat men aan de ontplooiing der niet-
ontwikkelde gebieden, met name in Oost-
Azïë, bijzondere aandacht zal wijden, het
geen in het brede verband van de interna
tionale handel toch ook weer op Europa
terugslaat.
Het optimisme van de Amerikaanse pre
sident en de welvarendheid van het Ame
rikaanse bedrijfsleven vormen voor Oost-
Azië en daarmee stellig ook voor Indonesië
een gelukkige omstandigheid. De regering
varrde R.I.S. is in financieel opzicht, reeds
op vrijersvoeten en poogt in de'Vex-enigde
Staten een lening los te krijgen, waartoe zij
echter aan voorwaarden zalmoeten vol
doen, welke ook voor Nedeidand en het in
Indonesië door Nederland geïnvesteerde
kapitaal van belang zijn. Hoe men ook over
de souvereiniteitsoverdracht moge denken,
Teneinde de ontwikkeling van de schil
derkunst zo duidelijk mogelijk voor ogen
te brengen werden de verzamelingen van
ons museum voor zover het interieur
zulks toeliet chronologisch tentoonge
steld. Hoewel dit principe aan de nieuwe
opstelling ten grondslag lag, werden de
kunstwerken nimmer in een bepaalde com
binatie of volgorde gedwongen, omdat in
bepaalde gevallen tegemoet gekomen moest
worden aan aesthetische eisen of aan de
aard van bepaalde kunstwerken. Bovenal
mocht ook het instructieve element niet
verwaarloosd worden.
Ten behoeve van dit laatste werd in de
zogenaamde grote bovenlichtzaal, in de
rechtervleugel van het gebouw, bewust
inbreuk gemaakt op de tijdsorde en in één
ruimte, door middel van een viertal groeps
portretten een overzicht gegeven van dit
genre gedurende een periode van tachtig
jaar. Behalve enkel-portretten door Pieter
Pietersz. (1581), Frans Hóls (1611 en 1631),
Cornelis Engelsz. (1619) en Jan van Rave-
steyn, zien we hier portretgi'oepen bijeen
van Cornelis van Haerlem, Frans Hals,
Verspronck en De Bray, respectievelijk
daterend uit 1583, 1616, 1642 en 1663. De
instructieve waarde van deze combinatie
is gelegen in de mogelijkheid van vex-ge-
lijking en het in één oogopslag kunnen
waarnemen van de groei van dit genre en
het zich wijzigende tijdsbeeld, dat daar uit
spreekt.
Na Frans Hals en Verspronck volgt naar
anciënniteit zowel als betekenis Jan de
Bray in de rij der grote zeventiende-eeuw-
se Haarlemse portrettisten. Weliswaar on
derscheidde hij zich ook als schilder van
gewijde, historische, mythologische en
allegorische voorstellingen (in Haarlem
aanwezig in het Frans Halsmuseum, het
Bisschoppelijk Museum en het Stadhuis),
doch krachtens de hoge aesthetische
waarde van zijn Regentenstuk van 1663
verdient dit de voorkeur, om er de mees
ter in deze rubriek mee te vertegenwoor
digen.
Hoe boeiend is het voor een met overleg
toegeruste bezoeker om, 11a het beschou
wen van de groepsportretten op zich zelf,
door vergelijking tijd en persoonlijkheid
tegen elkaar af te wegen! Na Coi-nelis van
Haerlem x-eeds tegenover Hals en Hals
tegenover Verspronck te hebben geplaatst,
moge thans de tegenstelling Frans Hals-
De Bx-ay onze aandacht vragen. Ook hier
is het weer Fi-ans Hals, wiens penseel
zegeviert. Maai' laten we, eerlijkheidshalve,
de normen zuiver stellen en niet uit het
oog verliezen dat we een geniale kunste
naar confronteren met een uiterst begaaf
de portrettist. Hierdoor komen de ver
houdingen zó te liggen, dat die begaafd
heid niet weinig van haar glans wordt ont
nomen, terwijl deze objectief gezien
toch bestaat. Zo zouden we De Bray
De Regenten van het Arme Kinderhuis. (Gedateerd: 1663door Jan de Bray, Haarlem
omstreeks 16271697). Leerling van zijn vader Salomon de Bray. -
Doek 187.5 X 249.
wellicht het best zijn recht doen weder
varen door hem te plaatsen op de top van
het niveau, waarop zich de poi'tretkunst
beweegt van dié zeventiende-eeuwers,
wier visie niet boven plaats en tijd uitgaat
(zoals bij Rembrandt, Hals of Fabritius),
doch binnen het tijdsbestek en de plaats
hunner werkzaamheid besloten blijft.
Want als een nauwgezet chroniqueur
sloot ook De Bray zijn opdrachtgevers
zorgvuldig op in hun tijd, waardoor zjj
juist de exacte belichaming werden van het
zeventiende-eeuwse voorgeslacht uit de
periode, dat deze eeuw niet meer rook naar
pik en teer (zoals nog bij Hals, in 1616),
maar glansde van het goud; het goud,
waaraan boven ideeële eigenschappen de
voorkeur werd gegeven, om als verheer
lijkend epitheton aan Hollands glorie-rijke
eeuw te worden toegevoegd!
Als we voor deze concrete portretten
staan, denken we onwillekeurig aan de
schatrijke handelaars en bankiers uit Cou
perus' sublieme schets „De bezitting van
Messer Donato" uit het gouden tijdperk
van Piero de Medici, aan die „indrukwek
kende gestalten, allen met zorgvuldig ge
schoren, kwabbige wangen, glimmende van
wélleven, glanzende als met de weerschijn
van gouden ducatenZij voeren hun
staat in minder hoofse sfeer, onze Haar
lemse burgers, maar de weerschijn van
Gouden Rijders, is ook op hun welver
zorgde gezichten waarneembaar!
Persoonlijk prefereer ik de teer-lucht
van de „oude Schuts" van Hals. die onge
geneerd tegenover De Bray's burgers ban
ketteren en het waren mij liever de knuist
te drukken van heer Del, de gezaghebbende
regent op Hals' groepsportret van 1641,
dan de behaagzieke hand van de overeen
komstig geplaatste regent bij De Bray,
welhaast pralend neergelegd op het knap
geschilderde tafelkleed. Maar dit alles
neemt niet weg, dat de kunstenaar zijn
zitters feilloos in hun uiterlijke verschij
ning heeft getroffen, zonder ons evenwel
te overtuigen van hun verbondenheid als
college, zoals Hals dit deed bij zijn Regen
ten van het St. Elisabeths Gasthuis. Deze
heren poseren volkómen individueel en
dingen als Jxet waren om strijd, persoon
lijk onze aandacht te trekken, waardoor
zij als vei'gaderend lichaam uiteen vallen.
Wij bespeuren de affiniteit van de portret
tist met zijn modellen, in tegenstelling tot
Hals, wiens artistiek wezen de antipode
was van de geest die uit De Bray's kunst,
zowel als het uit diens modellen spreekt.
Maar ook deze blijven ons na kennisma
king onvergetelijk, zoals zij daar om de
tafel geschaard zijn in het zoet bewustzijn
van eigen .voortreffelijkheid en ademend
in een sfeer, die de fotografisch-scherpe
weergave is van de geestelijke en mate
riële vei-schijning van het Haarlemse
regentendom in het jaar Onzes Herèn 1663.
H. P. BAARD.
economisch is het van grote betekenis dat
sindsdien de wind in de Verenigde Staten
te onzen gunste gedraaid is, hetgeen uiter
aard ook op de Indonesische gedragslijn
ten aanzien van de Nederlandse belangen
invloed uitoefent.
Nederlandse belangen in Indonesië
Die Nederlandse belangen zijn, ook nadat
wij 2 milliard aan Indonesië hebben kwijt
gescholden, nog altijd zeer groot. Alleen
onze ï'ubberbelangen werden voor de oorlog
op 1 milliard geraamd en bij de weder
opbouw van genoemd land zijn wij ook
thans, zoals minister Maarsseveen het op
de R.T.C. uitdrukte, niet slechts een belang
stellend, maar ook een belanghebbend toe
schouwer.
Het is daai'om ook voor ons land van
grote betekenis dat de Amerikaanse inte
resse voor Indonesië en de aanvraag voor
een dollarlening door de Indonesische rege
ring samenvalt met stijgende producties in
de cultures en oplopende prijzen. Met een
tekort van ly, milliard op de begroting is
de financiële positie van Indonesië niet
zonder zorg, ook al moge de onlangs opge
stelde vermogensbalans op papier een sur
plus aanwijzen. De nieuwe staat zal zijn
inkomsten voornamelijk uit de opbi'engst
van zijn producten moeten putten. Dat de
producties zowel als de prijzen der produc
ten stijgen, betekent daarom ook een gro
tere credietwaardigheid voor de nieuwe
staat en in zoverre is deze dan ook onder
een goed gesternte geboren.
Indonesië is thans weer op een na de
grootste tinproducente en daar de Ver
enigde Staten voor 80 procent van hun tin
behoeften van Indonesië afhankelijk zijn,
is haar dollarpositie hiermede niet weinig
gebaat. Maar ook voor rubber, koffie, tabak
etc. zijn de Verenigde Staten belangrijke
afnemers. Hoezeer de economische vooruit
zichten van Indonesië door de stijgende
rubber-productie en de hogere marktprijs
worden vèrbeterd, moge hieruit blijken, dat
een jaar geleden de opbi'engst der Indone
sische rubbercultuur voor 1950 slechts op
176 millioen geschat werd en bij de hui
dige notering voor rubber (ca. 1,40 per
kg) en bij een productie van ca. 400 mil
lioen kg, als in 1949 bereikt, de geldswaax*-
de op meer dan ƒ600 millioen mag worden
gesteld. Koffie, thee en tabak brengen niet
zulke grote bedragen op, maar palmolie,
waarvoor de prijs, ondanks de recente da
ling, nog altijd acht maal zo hoog is als
vó:r de ooi-log, is een zeer belangrijke post
op de Indonesische handelsbalans, die in
1949 reeds in evenwicht was, maar in het
lopende jaar als niet alles tegenloopt, een
aanzienlijk overschot zal opleveren. Er zal
dus ook op hogere belastingopbrengsten
mogen worden gerekend, wat echter nog
niet wil zeggen dat deze voldoende zullen
zijn om de aanzienlijk gestegen uitgaven
van de staat (in 1949 3900 millioen) te
dekken. Er lopen dan ook geruchten dat het
belastingprogram met een omzetbelasting
zal worden verrijkt, waaruit wel blijkt dat
het voor de ondernemingen niet alles goud
is wat er in de hogere productieprijzen
blinkt. In de verslagen, welke thans over
1948 binnen komen kan men lezen dat dooi
de sterk gestegen kosten van levensonder
houd ook de kostprijs van de producten
steeds omhoog ging. Het economisch leven
van Indonesië maakt een nieuw groeipro
ces door, dat met allerlei „kinderziekten"
gepaard gaat. Zo blijft de aanzienlijke de-
Le Canard Enchainé, het Franse spot
blad. heeft uit de vraag over het feit of in
in 1950 nu al of niet de tweede helft van
de twintigste eeuw begonnen is, voor
zichzelf de conclusie getrokken dat ons
een jaar door de neus geboord is. En het
blad schrijft dat dat verloren jaar nu
juist zo bijzonder goed is geweest. Was
het maar niet verloren gegaan, want Stalin
en Truman hebben in Januari van dat jaar
voor eeuwig vrede gesloten. In Febi-uari
zijn alle atoombommen in zee gegooid en
Stalin is gedemobiliseerd als maarschalk.
In Maart kwam het Wereldparlement bij
een onder voorzitterschap van Garry Davis.
Franco heeft zich opgehangen. Trumans
dochter is met de zoon van Stalin verloofd.
Enzovoort. Het is een prachtig jaar ge
weest. kwaakt die Fi-anse geketende eend
en is het dan niet zonde dat juist dat ver
loren is gegaan?
Nou en of!
Want ook voor Nederland is dat verdon
keremaande jaar zo goed geweest.
Ik heb de agenda nauwkeurig bijgehou
den en ik zal er wat voor uit overschrij
ven.
Er werd een coalitie gesloten tussen de
K.V.P., de C.H.U., de A.R., de V.V.D. en
de P.v.d.A. De Staatkundig Gereformeer
den zijn in die maand opgegaan in de Anti
Rcyolutionnaire Partij en de Communis
tische partij Nederland heeft zichzelve op
vriendelijk verzoek van Stalin ontbonden.
Haar leden zochten hun heil bij de V.V.D.
De heer Weiter werd Kamerpresident. Mr.
Romme werd jongste redacteur van De
Linie. De heer Schouten volgde mx\
Hirschfeld op als Hoge Commissaris in
Djakarta. Albert van Dalsum associeex-de
zich met Pierre Balledux en ging de
schouwburg Dommering te Winschoten
bespelen. „De jongeren moeten hun kans
hebben", verklaarde hij „en men moet
Johan de Meester de gelegenheid geven
de Stadsschouwburg in Amstex-dam te be
spelen". Kapitein Westerling werd Com
mandant van de Vex-enigde Nederlands-
Turkse armée, die overigens werd opge
heven omdat alle legex-s (behalve dat des
Heils) werden afgeschaft, juist op de dag
dat juffrouw Truman en jongeheer Stalin
de kaartjes rondstuurden.
De Nobelprijs voor Letterkunde viel dat
jaar in Nederland. Jan de Hartog en Piet
Bakker kregen haar te delen. Een feest
comité met Simon Vestdijk, Johaxx van
der Woude, prof. di\ N. A. Donkersloot
en Lou Bandy bood de prijswinnaars een
ere-avond aaxx, gepaard gaande met de
première van een geheel vernieuwde
Gijsbx-echt onder regie van Salvador Dali.
De Oudewaterse Bank keerde 120 pet.
uit aan al haar aandeelhouders, 197 pro
cent aan al haar niet-aandeelhouders en
kocht de Twentse Bank en de Robaver
op. De directie werd gevoerd door de heren
H. Lunshof en px-of. ir. Schermerhorn.
De radio werd afgeschaft.
Het Nederlandse voetbalelftal werd
wei-eldkampioen, ondanks het feit dat de
heer Abe Lenstra zich terugtrok wegens
zijn benoeming tot rèctor-magnificus van
de univex-siteit van Oxford.
De dollar zakte tot 1.80. De Verenigde
Staten hielden het hoofd boven water door
de Lieftinck-hulp.
Suriname werd een koninkrijk met
Albert I van het huis Lichtveld-Helman
als zonnekoning.
De heer Willem Vogt trad toe tot het
directorium der Nederlandse Spoorwegen
als adviseur voor de treinenloop op Dins
dagavond.
Het jaar X is helaas verloren gegaan.
Juist dat jaar. Een afschuwelijk toeval.
ELIAS.
Kantoormachinehandel
HAARLEM - SCHOTERWEG 122 - TEL. 12681
Schrijf-, tel- en rekenmachines
Kantoormeubilair
(Adv.)
preciatie van de Indonesische gulden een
probleem dat om spoedige oplossing vraagt.
Al schijnt een devaluatie op korte termijn
niet iix de bedoeling te liggen, wil men een
langdurige periode van deflatie ontgaan,
dan zal toch te enige tijd tot een „munt-
cox-x-ectie" moeten worden overgegaan, het
geen uiteraard voor de in Indonesië ge
blokkeerde tegoeden van de Nederlandse
ondex-nemingen een waardevermindering
zal betekenen.
Dit neemt toch niet weg, dat de vooruit
zichten van het Indonesisch bedrijfsleven
zich thans aanmerkelijk beter laten aan
zien dan enige maanden geleden.
Vijf kilometer per dag
Bij het dorp Ens in de Noord-Oostpolder
staat een gevaarte van ongeveer twintig
meter lengte. De 22- jarige R. Bijkerk uit
Kampen heeft met behulp van de techni
sche ervaring van zijn vader, de heer A.
Bijkerk, chef-monteur» bij de P.T.T., een
machine uitgevonden, die in staat is sleu
ven voor kabels te graven, daarin kabels te
leggen en de sleuf weer dicht te maken.
De heer Bijkerk jr. wist dat kabelleggen
een kostbare, moeilijke en tijdrovende ge
schiedenis is. De jongeman kwam uit
militaire dienst, moest wegens ziekte een
rustkuur doen en had daarbij gelegenheid
te peinzen over zijn idee een machine te
construeren die "dit werk automatisch kon
verrichten.
Zo kwam de mechanische kabellegger
tot stand, warop inmiddels octrooi is aan-
gevragd.
Een ploeg arbeiders kan per dag onge
veer een kilometer kabel leggen. De ma
chine maakt per dag echter ongeveer 5
kilometer kant en klaar. Zij kan alleen
gebruikt worden langs open wegen, dus in
de bermen van een weg. De heer Bijkerk
heeft echter ook een machine ontworpen
die in de straten gebruikt kan worden en
die automatisch stenen en tegels uit de
stx-aat haalt, de sleuf graaft, de kabel legt
en daarna de sleuf dicht. Ook is een ma
chine in de maak die gebruikt kan worden
bij het leggen van buizen voor gas- en
waterleiding en die een geul graaft van
1.30 m. diepte.
De machine bestaat uit een ploeg en een
kabelwagen. Iix de polder kan het geheel
getrokken worden door een tractor. Als de
machine in beweging komt, snijdt een
soort ploegschaar de zode af, die aan de
rechterkant van de machine wordt neer
gelegd. De zode blijft aan de grond be
vestigd. De volgende ploegschaar gx-aaft in
één keer de kabel tot een diepte van 70
cm. D& gx-ond wordt links van de machine
gedeponeerd. Achter deze eerste ploeg is
de kabelwagen bevestigd waarin de has
pels met kabel worden gehangen. Over
een kabelbaan en een kabelwiel wordt de
kabel in de getrokken geul gelegd. Daarna
moet de geul weer dicht gemaakt worden.
Ook dat doet de machine. Aan de voorkant
van de kabelwagen zit een schuiver die op
en neer gaat en die het uitgekomen zand
aan de linkerkant van de machine mee
neemt en de geul voor 2/3 dicht maakt.
Achter de schuiver volgt een wals wiel dat
de grond in de gx-eppel aanstampt. Daar
achter komt weer een schuiver die de rest
van de grond in de sleuf brengt. Dan volgt
de zode-omlegger, die de zode op haar
plaats legt. Daarachter komt tenslotte nog
een walswiel dat alles aandrukt.
De grote moeilijkheid voor de uitvinder
was een machinefabriek te vinden, die
aan de hand van de tekeningen in staat
Was een proefmachine te vervaardigen.
Een machinefabriek te Vaassen heeft de
ploeg en de kabelwagen geconstrueerd.
HAARVERVEN
A. Molendijk
Dameskapper
Santpoorterplein 1 - Telef. 19706 - Haarlem
Adv.)
Ministers Götzen en Van den Brink
ook naar Indonesië?
Het is zeer waarschijnlijk, dat in Fe
bruari de minister zonder portefeuille, de
heer L. Götzen, en de minister van Econo
mische Zaken, prof. dr. J. R. M. van den
Brink, zich naar Indonesië zullen begeven
voor oriënterende economische besprekin
gen.
De minister van Uniezaken, mr. J. H. van
Maai-seveen, zal hedenavond naar Indone
sië vex-lrekken. Zijn vex-blijf in Indonesië
zal niet van lange duur zijn; waarschijnlijk
zal hij in de eerste dagen van Februari
naar Nederland terugkeren.
