Het Hek van de Dam.
Hartendorp
Litteraire
Kanttekeningen
de overste!'
heett zich en,er,Z"
De 9 Muzen
Waarom Chefarox
bij maagzuur?
^enda voor Haarlem
voortiLiMieii
J
„5 August^
31950
ctpCMAN: „Het Huil Cwbentus" (Uitgeverij „Contact"
dam/Antwerpen).
Atnsten
r OF WAT een P°giüg
5 ïSOu worden, de schokkende
fc'r: :ou ^Her laatste vijftien ja-
Ir' aer RnrODest
teproev:
ing van deze Europese
beprw;I van een historische
«""Sbi was te verwachten.
u«aJe totale mens aan
■i'^-SSar tot getuigen: hij
ik i ermend domein", geen
-btsc5 'reeën ivoren toren.
een ro vt>1"
vniWSSe kwetsuren genoeg-
dermate met
a c:'5-:!a OJ"f te beheersen door de
kt^die" s
7, kunstwerk- „„twerpen en
S>^HÏis CBbentul» van
!!ker terdege bewust ge-
fwcezet bijna schema-
"'ei<enma-
beklemmende, noodlottige
Lr - t*n; c allen naar be-
pV iè.e d Ti en n,ar tijdsorde ge-
f,eti?es! volledig en objeetiet mo
rt!» om Id» te geven van
f ,e„ tijde der Hitler-
„Iir0„a, ten tijae uc.
ïj t,n,S dezeaI te opzettelijke
::3tS at aan dit boek meer het
van een historische
rrf Sr genre, dat Stroman
S ligt) dan van een roman,
i<*° 5 het achttiende-eeuws
hS JIuis Carbentus"Hot-
'i-f' mSuis waarin de geest
wpmansli „adroomt
t»3™ de wanden en kaarsen-
1 engelen-motieven op plafonds
gratievolle muziek
in tiet relaas van een in
rc.stads nog actueel „jongste
San nationaal martelaar-
door de ervaringen var
bezetting binnen de perken der
F!'i,n houden en trachtte anderzijds
e'- S weergave de spanning
3 eleven door alle hulp-
Snodfie te baat te nemen:
nbeschrijving en dialoog,
'L en handeling, terugblik en
het verhaal. Vooral door
Khet snel der tegenstellingen
M, hi datgene te forceren, wat aan
'1 S .document" als zodanig met
e t cht te boeien, te verleven-
t oeren. Natuurbeschrijving en
werkelijkheid, gemijmer en
KnlnaUteit, liefdesavonturen en
liM geluksverlangen van de
f aïverbiddelüke loop der ge-
*±- «edroom.de vrede van een
verleden" en tot leer verheven
Mi ™*T
ïmman Stroman zien neen
ïfSmr de hoofdpersoon Martijn in
_S«Mriode domicilie te doen kie-
Eis dat „het waarmerk van een
h,., traditie" draagt: het Huis
fa; aan de Binnenhaven te Hot-
■Lafnjdig van de tijd teruggetrok-
Etttiizélf, voortdromend in zijn stilte,
feuoiartig, herlevend enkel in de
van de zolderbewoner Martijn
een enkele keer in een visioen,
J^sï oatriciërnazaat (ietwat on-
S) het leven onthult van de
rtfJan Marinus, die de bouw van
iBDjner dromen betaalde uit slaven-
seer de vreugde der muziek, de be-
van een mensenlot en de troebe-
in zijn tijd beleefde. Onwézenlijk
■j hel Huis Carbentus, een zich over-
rj verleden, een anachroisme, zodra
Her-onheil nadersluipt: de Spaanse
prc.-iog, Sehuschnigg, Seys-Inquart,
•iivüi» van Oostenrijk, straks van
jóic-SMakije voorteken van een
pjdtamp die lot een journalist als Mar-
Carbentus een duidelijk verstaanbare
konden spreken, maar deze dromerige
stizelf gekeerde nog nauwelijks ver
reien. En zo vervaagt dit patriciërs-
geleidelijk aan, wordt het tot fagade
Ie s uitgebloeide eeuw. Is het symbo-
fe! bedoeld dat naarmate de roman
fee nadert tot het „heden der ver-
piuing - het Huis Carbentus zich
br en meer voordoet als een naamloos
zonder historie, óf verloor Stroman,
drilt geraakt door de duizelingwekken-
pfgang der gebeurtenissen, zijn uitgangs-
uit het oog? Mij dunkt het eerste:
p een „mens van de stilte", een mens
k droom en afgetrokkenheid als deze
kan zich niet onttrekken aan
pat, waarmee „Dantzig" en de krij-
fece redevoeringen van de „Führer"
lm terroriseren.
I Men leest dit alles en wéét het weer,
perend vooral door eigen herinnering
k ie feiten, meer dan door de beklem-
Ff «aartoe deze roman wil suggereren,
fccilisatie, oorlog, acht maanden van
Erohermutselingen, de tiende Mei als
opening van het grote offensief, het bom
bardement van Rotterdam, de capitulatie,
bezetting, terreur. Jodenvervolging, onder
grondse, verraderspractijken, arbeidsinzet,
invasie, slag om Arnhem en hongerwinter
al deze bloedrode vlekken op de blad
zijden van ons jongste yerleden, zorgvuldig
beschreven en soms zelfs historiegetrouw
gedocumenteerd, zijn niet voldoende om
aan een zo doorwoelcl stuk van ons eigen
leven, waarin de wortels van ons mens-zijn
werden aangetast, evenwaardig uitdruk
king te geven in de vorm van een roman.
Het schrijnt nog te veel, het werkt nog te
zeer na, het is nog te menselijk nabij en
kunst betekent afstand-nemen en afstand
doen, overwinning van het ervarene en
bevrijding. Een hoge vlucht moet een ta
lent nemen om het „gebeurende" tot een
„gebeurd-zijn" te objectiveren. Een man
als Feuchtwanger bijvoorbeeld kon destijds
daarin slagen met zijn „Geschwister Op-
penheim": slachtoffer zijnde, kon hij zich
tot toeschouwer verheffen. Stroman, be
gaafd reporter, schrijver van enkele voor
treffelijke novellen en minder geslaagde
romans, heeft of te hoog of te vroegtijdig
naar de stof gegrepen om zijn geromanti
seerde kroniek te doen uitgroeien tot een
volwaardige roman. Dat het hem daartoe
aan stijlgevoel en techniek ontbreekt zal
niet beweerd kunnen worden. Omstandig
beschrijvend, de naturalistische „kunst van
het détail" niet zonder gratie beoefenend,
waar de geschiedenis van het Huis Car
bentus verhaald en aan de schrijver ruim
schoots gelegenheid geboden wordt zijn
schrijfkunst aan te passen aan een tijd, die
rustiger en sierlijker van gang was (een
tijd die de tijd had), voert hij het tempo
op naar gelang de actuele gebeurtenissen
in overrompelende vaart toenemen. Maar
zelfs deze, overigens waardeerbare, gelijk-
Van Stallaert. De Haagse pianist Dani
Wayenberg, die verleden jaar de grote prijs
van de stad Parijs won op het concours
Marguerite Long-Jacques Thibaud. is uit
genodigd om in het aanstaande winterseizoen
in de Franse hoofdstad met de orkesten
Pasdeloup. Colonne en van het Conserva
toire te concerteren. Te Florence zal hij
met het orkest van de Maggio Musicale het
eerste Pianoconcert ten doop houden van A.
Stallaert. een jonge Nederlandse musicus
die in Frankrijk woonachtig is.
Vioolconcert. In Bad-Pyrmont wordt op
het van 27 Augustus tot 9 September te
houden internationale muziekfeest het, Viool
concert van de in Duitsland levende Neder
landse componist Berend Giltay voor het eerst
ten uitvoer gebracht. De solopartij zal wor
den gespeeld door de violiste Alice Schönfeld.
ADVERTENTIE
SCHOOLBOEKEN
voor alle inrichtingen van onderwijs
SCHOOLBOEKHANDEL
H. DE VRIES
Jacobijnestraal j Ged. Oude Gracht 27-270
schakeling van „tijd" en „tempo" kan het
Huis Carbentus niet anders doen herrijzen
uit zijn verleden dan als schemerige ach
tergrond van een met zorg gereconstrueerd
historisch tafereel, dat .wij alleszeggend
„de oorlog" plegen te noemen.
Stroman doet het Huis Carbentus voort
bestaan als „cultuurcentrum", met welks
feestelijke opening de roman opent en sluit.
Als zodanig, als cultuur-historisch docu
ment, kan „Het Huis Carbentus" boeien.
Niet als roman.
C. J. E. DINAUX.
ADVERTENTIE
Omdat Chefarox géén vorming
steeds méér zuur ver-
"wkt, zoals bij gewoon maag-
*»aak voorkomt. Bovendien
beschermt Chefarox de maag-
«iw met een geleiachtige ge-
'Hende laag.
alle
.115,7
uur; ,Bud Abbott
:iU5 VLU"r; _Luxor: ..Wonderman'
i.° u"r' Clty: "Ta£el'ie
Cosi% ivf A 1 uur; "Bud Abott en
R'1 ~7 eri cii- r Afrika'. aUe leeft.,
TA 1 VU 9.10 Hllr
0 in Hollywood"', alle leeft.
;3 en 9.15
uur. Spaarne: „Zorro"
ZOVni'rH en 9-15 uur.
kebons?ir6 tAUGUSTUS
r-fl, 2.30 uurRotterdams Kinder-
'-an Walter "Het verborgen
MËh 1? 12'4;15'7 en 9-15 u-
ZiMvoort, circuït- t^v Joorstellingen
---«O uur. na^10nale motor-
LOF DER PARKEN
In Engeland is weer de traditionele Cowes-week gehouden, tijdens welke tal van
bekende wedstrijdzeilers hun krachten maten. Een fraaie foto van drie der deel
nemende jachten bij het passeren van de machtige oorlogsbodem „Vanguard".
"Wellicht dat er mettertijd nog eens een
specifieke voortuinkunst ontstaat, een on
derdeel van de toch al zo veel omvattende
tuinarchitectuur.
Want er zit aan zo'n lapje grond voor
aan de straat toch meer vast dan men zo
oppervlakkig zou denken. Dat komt aller
eerst door het feit, dat een voortuin een
tweeledig doel heeft: de bewoner moet de
illusie hebben min of meer op een eigen
erf te zitten, enigszins omsloten en bevei
ligd tegen „de straat"; de voorbijganger
daarentegen wordt een zeker landelijke
sfeer gesuggereerd. Op zichzelf nare stra
ten met een morbide bebouwing krijgen
door een reeks voortuintjes een lichtelijk
landelijk karakter.
Het hangt er natuurlijk maar vanaf wat
de bewoners van die paar vierkante meter
maken. Er zijn er die volstaan meteen laag
grint en er zijn er ook die met puur zand
genoegen nemen. Weer anderen prefereren
een mélange van gras en onkruid. Over
het algemeen echter kan men een voorkeur
voor bloemperken signaleren met een
enorme hortensia als pièce de milieu, ter
wijl de pelagonia vrijwel nooit en de ro
zen maar zelden ontbreken. Maar al te
vaak gaan deze heerlijkheden schuil achter
een bijkans tot oerwoud uitgegroeide haag.
In de twintiger jaren toen het eindelijk
tot de bij de stedebouw betrokkenen begon
dcfor te dringen, dat ook de gemiddelde
huurder wel enig recht op iets meer dan
een door vier stenen wanden afgescherm
de ruimte had, zwoer men bij de hoge ha
gen en heggen, vaak uit de egaal groene
ligustrum geformeerd. Bij het door zijn
originele en ten onrechte vaak verguis
de indeling opvallende complex van
„Rosehaghe" tussen Zijlweg en Brouwers
vaart in Haarlem heeft men het aanvanke
lijk eens met rozenhagen geprobeerd, van
daar de naam der woningbouwvereniging.
Met de rozen is het anders niet best ge
lukt en vandaar dat men ook daar tot een
egale afscheiding is gekomen. In de oudere
wijken van Haarlem-Noord, de bomen-
buurt bijvoorbeeld, kan men goede voor
beelden van deze wijze van voortuin-af-
.scheiding vinden.
In latere jaren is men tot de overtuiging
gekomen, dat het aantrekkelijker was de
wandelaar een blik te gunnen in de tuinen
en omgekeerd de bewoner het idee te ge
ven dat hij niet opgesloten zat achter een
groene gordel. Hij kreeg niet alleen een
vrij uitzicht op de straat, doch ook een in
zicht in de tuin van zijn overbuurman, die
immers voortaan eveneens slechts door een
lage begroeiing van het trottoir was ge
scheiden. Men kan dergelijke tuinen vinden
in de nieuwe wijken van Haarlem-Noord,
inzonderheid om het blok voor de ouden
van dagen aan de Dinkelstraat. Nu heeft
men daar voor, dat de gemeente de gehele
verzorging van alle voortuinen heeft, zodat
men niet voor een ratjetoe van indelingen,
beplantingen of verwaarlozingen behceft
te vrezen. Want alle voortreffelijkheden
van dit open systeem verkeren in hun te
gendeel wanneer in aanleg en onderhoud
een ongebreideld individualisme hoogtij
viert. Deze tuinen zijn een deel van de
gemeenschap zij behoren immers even
zeer aan de straat als aan de bewoner
en. dienen dus ook gemeenschappelijk be
heerd te worden. Anders kan men beter
tot de oude methode terugkeren.
Professor Holt is bij de kloeke huizen
die hij aan de Muiderslotweg ontwierp en
die een van de weinige specimen van mo
derne bouwkunst in Haarlem vormen, nog
OVER MUZIEK
FRANZ LISZT
De plantsoentuinenaan de Muiderslotweg
verder gegaan. Bij hem />yn de voortuinen
een deel vdn de straat geworden. Zij zijn
niet meer gesepareerd van de weg en vor
men evenzeer een plantsoen als een tuin
aan de voorzijde der woningen. Doordat de
huizenblokken onder een hoek van 45 gx-a-
den op de straat werden geplaatst, kwa
men er steeds driehoekige oppervlakten
vrij, die uitstekend tot een klein plantsoen
tevens voortuin konden worden om
getoverd.
Zo verkreeg men in de Muiderslotweg
een heerlijk ruim stads- en straatbeeld,
waarvan men onmogelijk kan zeggen, dat
het „een steenwoestijn" is. Daar de „Hout
en Plantsoenen" met het onderhoud belast
zijn van deze grasstroken, waarin nu de
Polyantha geurt, is bovendien in alle jaar
getijden een fraaie aanblik gewaarborgd.
De enige wens die men nog zou kunnen
koesteren heeft betrekking op de hoge mu
ren van deze forse bebouwing. Die doen
nog wat kaal aan, hetgeen wellicht te on
dervangen is door wingerd, klimop of
kampex-foelie. Welk een lieflijk effect dat
kan opleveren, wordt iedei-e dag weer
de bloemenbuurt in cle omgeving van de
Pijlslaan gedemonstreerd. Al moet men
-toegeven, dat zo'n Bruidssluier op het dak
v/el eens een verstopte goot kan veroorza
ken en dat men snoeischaar en mes bij
voortduring gewet dient te houden. Om
van de spinnen nog maar 'te zwijgen.
SPOORWEGVERKEER ZWIJNDRECHT—
DORDRECHT ZATERDAGNACHT
GESTREMD.
In de nacht van Zaterdag 5 op Zondag
6 Augustus zullen in de spoorwegbrug
over de Oude Maas bij Dordrecht twee
enkelsporige hulpbruggen worden vervan
gen door één definitieve dubbelsporige
brug.
Wegens de daaraan verbonden werk
zaamheden zal het spoorwegverkeer op het
traject Zwijndrecht-Dordrechl van Zater
dagavond 21.30 uur tot Zondagmorgen
7.30 uur zijn gestremd. Het vervoer van
reizigers tussen deze beide plaatsen zal
gedurende deze periode met autobussen
geschieden.
Iedereen weet dat Liszt een groot pianist
was, de eerste held van het virtuozendom;
velen weten te vertellen van zijn bijzon
der romantisch leven. Men spreekt over
Liszt in opgewekte toon zolang zijn com
posities niet ter sprake komen: ik geloof
dat zijn werk in het algemeen niet door
grond wordt. Vohr degenen die inzake mu
ziek zogenaamd anti-romantisch zijn, is
Liszt een gesloten figuur, voor hen die een
wijzere levenskunst huldigen, is het
wezen van de fameuze musicus en zijn
werk een onuitputtelijke bron van boeiende
ervaringen. Ik houd mijn hart vast voor de
mogelijkheid dat een of andere filmpro
ductie-onderneming zich meester maakt
'an zijn levensgeschiedenis en er dan weer
zo'n miserabel-sentimentele rolprent zal
komen waarnaar Jan-en-alleman met be
traande ogen in het duister zullen staren,
zoetig aangedaan door aangepaste muziek
uit de zwakste delen van 's meesters werk.
Laat ik echter niet klagen zolang er nog
geen wolken aan de lucht zijn: overigens,
misschien bestaat er wel een film over
Liszt; gelukkig heb ik het dan niet ge
merkt. Toch wens ik juist de romantiek van
Liszt en zijn muziek te verdedigen. De
strengste artistieke opvattingen staan een
medeleven met de romantiek niet in de
weg, maar een principieel afwijzen van
.,het romantische" in de muziek is ixa strijd
met de natuur der muziek, onafhankelijk
van tijdskarakter en volksaard.
1 avondvoorstellingen.
Vork en vulpen
Wanneer gij binnentreedt, de eerste
trap links opgaat en bovengekomen
een glazen deur opent, dan zijt ge in
de ABC vooropgesteld althans dat
gij het boven omschreven bïnnenhuis-
Alpinisme hebt volvoerd in het Pol-
manshuis, dat in de Warmoesstraat recht
tegenover het Paleis op de Dam ligt.
In andere gebouwen is de kans dat gij
de American Businessmen's Club op
deze wijze aan zoudt treffen veel ge
ringer, dat kunt ge wel op uw vingers
natellen. De mogelijkheid dat gij er
lang zoudt verwijlen is echter niet groot,
want hét motto van deze vereniging
(die zich ten doel stelt de Amerikaans-
Nederlandse handelsbetrekkingen te
verstevigen) is: „Wie niet groot en
voornaam hier binnenhuppelt, wordt
er een-twee-drie weer uitgeknuppeld".
De dame, die achter het bureau bij
de ingang zetelt en vandaar het beheer
voert over de lokaliteiten van de club,
zei ons dan ook: „Wij zijn niet zozeer
ingesteld op de kleine man hier. Om
lid te worden vallen alleen de grootste
en voornaamste zaken in de termen".
Men moet er blijkbaar wat voor over
hebben, want zo'n val in de termen kan
allerpijnlijkst zijn.
Deze dame was overigens de bereid
willigheid zelve en zij verstrekte ons
allerlei inlichtingen over deze alfa
betische vereniging. Ze zei: „De Ame
rikanen hebben grote behoefte aan een
lichaam als het onze. Daarom werd in
1946 de ABC in het leven geroepen. Er
zijn ook Amerikanen lid van en wan
neer die nu naar ons land komen, dan
staan wij klaar om ze direct op te
vangen." Men moet hier overigens
naar wij menen niet uit afleiden dat
de businessmen door de onderscheidene
luchtvaartmaatschappijen zonder meer
boven Amsterdam uit de vliegmachines
worden geworpen.
Al koutend leidde onze zegsvrouwe
ons binnen in de smaakvol ingerichte
appartementen, waar zij de gastvrij
heid beoefent. Wij namen plaats bij de
bar, teneinde meer te vernemen over
deze merkwaardige instelling. Zij ver
strekte ons een dag-schema van de
activiteit waaruit bleek, dat 's ochtends
de mensen uit de hotels (van Vicki
Baum?) hier hun opwachting maken
met het doel elkaar uit zakelijke over
wegingen te ontmoeten. Dit is het zo
genaamde „contactje leggen" dat .gij
de twee heren in de linkerhoek van het
bijgaande gobelin ziet verrichten. De
rechtse speler heeft echter alle troe
ven in handen en op het aristocratische
gelaat van de ander is dan ook duidelijk
te lezen, dat hij liever een potje zou
willen hartenjagen. Wanneer de kaart
spelen ten einde zijn, gaat men over
tot de lunch die eveneens veelal aan
zakelijke besprekingen is gewijd. De
tafels worden dan ook vermoedelijk ge
dekt met vork en vulpen als verrukke
lijke symbolen van een gracieuze le-
verisstijl. Bij deze eterij wordt van
tijd tot tijd heel wat meer opgesneden
dan worst en kaas, want één keer in
de maand is er een discussie-lunch,
waarbij het woord wordt gevoerd door
iemand die weet waarover hij het heeft.
De kaas de kaas
Dat de club in een behoefte voorziet,
werd ons bewezen aan de hand van
het gastenboek. Daaruit vernamen wij
dat uit de ..States" zoals de Verenigde
Staten in algemeen beschaafd Neder
lands heten, tal van belangrijke mensen,
die wij weliswaar nimmer ontmoetten,
maar aan wier importantie wij daarom
nog geen afbreuk willen doen, de club
bezochten. Namen als Johnson, Jackson
en Peterson spreken in dit opzicht
boekdelen. Verder vertelde onze gast-
vrouwe nog: „Ook Amerikaanse journa
listen komen hier regelmatig binnenval
len, kun je wel zeggen". Op het gobelin,
dat deze reportage vergezelt, ziet men
rechts onze Amerikaanse collega's op
ongedwongen wijze deze verklaring
waar maken.
Het bleek tot onze teleurstelling on
mogelijk om de ganse inhoud van het
gastenboek gedétailleerd weer te geven.
De voorlezing werd echter niet ge
staakt aleer vermeld werd, dat ook een
gi-oep van dertig vooraanstaande za
kenlieden uit Wisconsin een bezoek
brachten. Met het oog op de beperkte
plaatsruimte zullen zij waarschijnlijk
niet allen hun bevoorrechte positie heb
ben kunnen innemen.
„O ja", zei onze gastvrouw, „daar zou
ik bijna mister Taft vergeten".
„De senator?", vroegen wij geïmpo
neerd.
„De sènneter",zei zij bestraffend.
„O juist", fluisterden wij timide.
Tenslotte informeerden wij nog naar
enige concrete activiteiten van de ABC.
Eén van de belangrijkste daarvan was
de goodwill-vlucht in 1948 naar New
York en New Orleans. De deelnemers
bewaren daaraan naar men ons ver
zekerde de aangenaamste herinne
ringen, want zij konden goede zaken
afsluiten en iedereen vlucht de volgende
keer weer mee.
Ook worden volgens een druk
werkje, dat ons ter hand wordt gesteld
en waarin doelstellingen van de ver
eniging of de „eems of de klup" zoals
onze gastvrouwe verduidelijkend zei,
helder uiteen zijn gezet aan Ameri
kaanse zakenlieden die nog geen lid
zijn, introductiekaarteai voor de club
verstrekt hetgeen ,,op zichzelf reeds een
waardevolle propaganda voor ons land
betekent". De diensten die het secre
tariaat aan de leden verstrekt zijn even
eens van vérstrekkende aard. Mocht
een Amerikaanse zakenman de wens
uitspreken met de kaaswereld (hoofd
stad Alkmaar) in contact te komen,
dan zit hij om zo te zeggen al midden
in de zuivel, voordat hij pap kan zeg
gen. Hij kan dat echter desgewenst ook
dan nog doen.
De boog kan echter niet altijd ge
spannen blijven en wanneer het mo-
A
Het A.T.G. speelt Zaterdag en Zon
dag in de Stadsschouwburg ,JDe dood
van een handelsreiziger' door Arthur
Miller (met Louis Saalbornonder
regie van Albert van Dalsum) en
dinsdagavond het blijspel Drieko
ningenavond" van Shakespeare met
Paxil Huf als Malvolio.
In de Doelenzaal aan de Klove
niersburgwal verzorgt het Nederlands
Volkstoneel onder regie van Hans van
Meerten op 6 Augustus wederom een
opvoering van „Eva Bonheur" van
Heijermans met Marie Faassen in de
titelrol. In het Centraal Theater is
Johan Boskamp met zijn gezelschap
reeds aan de 75ste vertoning van de
„Zomerparade 1950" toe.
Wim Sonneveld blijft de gehele
maand in het Leidseplein Theater
Chiel de Boer in het Theater de la
Mar en de revue „Copacabana" met
Willy Walden en Piet Muyselaar in
In de hoofdstad uit
Carré. Het Spaanse ballet van Teresa
en Luisillo neemt Maandagavond in
de Stadsschouwburg afscheid van-
Amsterdam.
De Amsterdamse Politiekapel onder
leiding van Johan Pinlcse houdt Dins
dagavond een taptoe op het Van der
Helstplein. Op het Zaandammerplein
gaat men Maandagavond volksdansen.
In het Indisch Museum wordt Zon
dagmiddag een gamelan-bespeling
gegeven.
In Tuschinski draait een nieuwe,
geheel gekleurde tekenfilm van V/alt
Disney met in het Nederlands gespro
ken tekst: „Lied van het Zuiden"
(met de verhalen van Oom Remus).
In City vindt men na jaren het be
roemde danspaar Fred Astaire en
Ginger Rogers op het witte doek
terug in de muzikale comedie „De
Baricley's van Broadway". Daar de
meeste films der laatste weken zijn
geprolongeerdvestigen wij de aan
dacht op de reprise in Rialto van
Frank Capra's kostelijke rolprent
„Oké meneer Deeds" met Gary Coo
per in de titelrol.
In het Stedelijk Museum zijn boek
illustraties en sculpturen van Joan
Miro tentoongesteld, in Kunsthandel
P. de Boer aan de Keizersgracht oude
schilderijen.
ment daar is dat de kaas de kaas gela
ten moet worden, dan organiseert de
ABC allerlei pretjes. Onze zegsvrouwe
verklaarde: ..Wij doen altijd cr.s best
Daarna gingen wij de glazen deur
weer uit, de marmeren trap af en traden
naar buiten.
Toen Liszt zes en dertig jaren telde, was
hij een zeer beroemd virtuoos. Iedereen in
de muziekwereld dacht dat hij zijn levens
doel met vrolijke heex-sersvoldoening had
bex-eikt. Waanzinnige vererings-uitingen
werden hem wénend naar het hoofd ge
slingerd, maar Liszt was er niet gelukkig
mee. Hij bemerkte dat zijn muzikale fan
tasie in het. klavierspel alleen als acroba
tiek werd beschouwd en hij maakte er
meteen een eind aan. Hij zou nog wel eens
spelen, maar men moest maar ondervinden
dat er diepere dingen in zijn muzikaliteit
waren dan het loslaten van verrassende
vertoningen. De drang tot het maken van
fantastische klankgebouwen was sterk in
hem, maar het zou zijn maatschappelijk lot
worden dat men in alles wat hij schiep het
oppervlakkige werk van een piano-virtuoos
zou zien. Zo is het altijd gebleven: een
stuk van Liszt is het werk van een pianist-
in-zijn-vrije-tijd. Het lag niet in de aard
van de artist om somber en ontevreden te
worden, Zijn werken zijn nooit spiegelbeel
den van zijn stemmingen ten opzichte van
wereld, en dit is een der fundamentele
kenmerken van zijn romantiek: hij leefde in
zijn muzikale verbeeldingswereld en deze
werkelijkheid was sterk genoeg.
Men noemt hem terecht als componist
van programmamuziek; dat wit dus zeggen
dat zijn muziek altijd de inhoud van een
gedicht of in ieder geval een buiten-muzi
kaal onderwerp weei'geeft. Zij die weinig
vertrouwen in de creatieve kracht van
Liszt hebben, zien in dit muzikaal „behan
delen" van onderwerpen een bewijs voor
zijn oppervlakkigheid. De pathetische
rethoriek van zijn symphonische gedichten
werkt deze mening in de hand, maar mij
dunkt dat zijn muziek een positief-muzikale
waarde heeft buiten die vertolking van het
onderwerp. Wie de grote symphonische
werken en zijn beide piano-concerten be
studeert, moet met bewondering consta
teren dat de muzikale inhoud een klassiek
organisch geheel is met de vorm. De af
wijkingen van de gebruikelijke constructies
wei-den veroorzaakt door logische ontwik
keling van het organisme. De beslissende
functies in de structuur zijn bij Liszt zeer
origineel toegepast en bewijzen de kracht
van zijn gedachtcngang. En cle werkelijke
weerklank: de keuze en de behandeling der
instrumenten, de piano of het orkest, is
geniaal.
Het !s waar dat behalve de roem van
de virtuoos nog twee feiten de echte erken
ning van de componist in de weg staan.
Ten eex-ste het rhetorisch gebaar van zijn
melodieën en ten tweede de vele kleinere
composities waarin hij te gemakkelijk een
sentiment in pathetische weekhftid liet
ontaarden. Beide feiten lijken mij de zelf
kant van zijn royaal enthousiasme. Des te
meer bewonder ik de beheersing van het
vuur in zijn grote werken. Het is mex-k-
waardig dat men Liszt alles zwaar aan
rekent en dat men blind is voor zwakke
momenten in componisten die van nature
zeer beheerst zijn.
Horen wij werkelijk de werken van
Liszt te dikwijls? Kent ieder muzieklief
hebber heel goed de Sonate in b-mineur, de
Dante-symphonie, de Faust-symphonie, de
Tasso, de Orpheus, het Tweede Piano
concert, de grote orgelwerken, zoals de
Phantasie en Fuga op B.A.C.H.? Ik geloof
het niet. Het lijkt eerder waar te zijn dat
de uitvoerende artisten bang zijn voor het
moderne element onder het publiek. Er
zweeft nu eenmaal in het concei-tleven een
geest van meningsstrijd, die allebei defen
sieve en aggressieve houdingen meebrengt.
Als men het muziekleven op de keper be
schouwt kan men vaststellen dat de groots-
ridderlijke en genereuze artisten-natuur
van Liszt te royaal is voor onze tijd. Stelt
u zich voor dat hij nog eens kon optreden
als pianist of dirigent: het ene jaar in zijn
ere-costuum als Hongaars ridder, het
andere jaar als abbé.maar altijd als
fantast, als ax-tist. Hoe velen zouden grijn
zen, hoe weinigen zouden er pleizier in
hebben. Of is dit te somber gezien? Het is
zeer goed mogelijk dat na de eerste honderd
jaar van onze muziekcultuur het levens
beeld thans geleidelijk mooier zal worden.
Deze mening houdt niet een miskenning in
van de vorderingen der techniek in de
ruimste zin, maar betekent de hoop op
nieuwe vrijheid in het leven der muziek.
HENDRIK ANDRIESSEN.
ADVERTENTIE
Voor alle merken STOFZUIGERS
vanaf 2.50 per week
GEN. CRONJéSTRAAT 43
KKU1DBERGERWEG 51 SANTPOORT
TEL. leoOQ—17B96
Beverwijkse bloemen
in Haarlem
Op de wekelijkse keuring in Haarlem
kan men een tweetal inzendingen uit Be
verwijk bewondex-en. De heer Chr. Duijn
zond de gladiool Rebecca West in en de
heer Th. Jansen liet de aanwezigen enige
prachtige exemplaren van de lelie „Ru-
brum" zien
i
