Ae
J
Het Hek van de Dam.
SCHELDE
VWmAG
De
ene man
Duinferrein van 3500 h.a. nodigt
wandelende natuurliefhebbers
haarden
a voor Haarlem
SCHOOLBOEKEN
H. DE VRIES
2 September 1950
Hef aantal bezoekers van het gebied der
Amsterdamse Waterleiding steeg tot 100.000 per jaar
Een deel van de Oranjekom, ein mooie waterpartij
MVoriü "UW vertelden wij bijzon-
I JE over een plek in Jet duincomplex
1 Kriamse Waterleiding nabi, Zand-
«oorde verlasmg van de water-
L.I schoonheid heeft ingeboet, want
het daar zó mooi zijn geweest,
;..cfvolksmond van Het Paradijs sprak.
„1. Sear, zoals trouwens ook op nog
J, endere plekken in dit duingebied,
ïboerderij. wat betekent dat er gras
„ije om als voedsel te dienen voor de
K> koeien en schapen.
I^r*3l is de waterstand in de duinen
w7e invloed van de Waterleiding ver-
L-i heiis er toch nog altijd mooi. De
ur van het bedrijf doet wat mogelijk
-t< natuurschoon te behouden en zo
«-.•dijk nog te vermeerderen.
Tdf bezettingstijd hebben de Duitsers
D hi bos omgehakt. Het meest om vrij
écaUveld te verkrijgen in de nabijheid
febunsers. -Vu worden die 40 ha opnieuw
ktet Dit werk is door de Nederlandse
^maatschappij reeds voor de helft vol-
wid, de andere helft volgt binnenkort,
fcn deel van de kanalen in dit duinge-
feiis destijds recht gegraven. Dit is niet
sci. vandaar dat later met krommingen
i'aserkt, waardoor er meer levendigheid
«kt landschap komt. Nu er begonnen
jraivan de taluds van het Westerkanaal
si af te graven, wat nodig is om later
«rivierwater te laten wegvloeien, om de
«rsland in de duinen weer op te voeren,
imen het voornemen ook aan dit ka-
ii rechte lijn wat weg te werken,
hordt hier nu 50.000 m3 zand weg-
•rin dat door Openbare Werken in
jkiem gebracht wordt om een polderland
I Haarlem-Oost voor woningbouw ge-
St te maken.
D» mooiste duinen van het complex, dat
minder dan 3500 ha groot is, vindt
sa aan de Oostkant. Hoe dichter men
:n: zee komt, hoe sterker zich de invloed
iu ie wateronttrekking doet gevoelen.
Water doet ook hier heel veel. De zomer
Li voor een groot deel achter ons ligt, gaf
vee! regen. Dat is in de duinen heel goed
'.•merken. Daarom is er gegronde ver
achting dat de plantengroei weer sterk
2! '.oer.emen als het grote plan om rivier-
nier in de duinen te brengen, eenmaal is
ctgevoerd. Dan wordt er elk jaar door
ruen en bevloeiing immers weer meer
tater in de duinen gebracht dan de Water-
Sdiing er uit haalt!
ADVERTENTIE
verschijnen
als de
lomer gaat
verdwijn e n
NATIONALE
1950
2 SEPTEMBER
Luvnr- v "^en vreemd meisje", 8
61 L"r«Cls"' T?lle leeft- 2- 415- 7
bfcnpin14'"De blonde rimboe-
Het 4"30' 7 en 9.15 uur.
De poppententoonstelling
in hef Frans Halsmuseum
Ook door de Prinsessen Beatrix,
Irene en Margriet bezocht
De tentoonstelling van poppen en ma
rionetten, vervaardigd door Harry van
Tussenbroek, in het Frans Halsmuseum
heeft zich in een warme belangstelling
mogen verheugen. Ongeveer 6000 personen
brachten een bezoek aan deze expositie,
waaronder de Prinsessen Beatrix, Irene
en Margriet, die streng incognito
langdurig vertoefden in de sprookjessfeer,
die momenteel de bovenverdieping van het
Frans Halsmuseum beheerst.
Teneinde hen, die door vacantie of an
derszins nog niet in de gelegenheid waren
de tentoonstelling te bezoeken, daartoe
alsnog in staat te stellen en vooral ook de
leerlingen van de Middelbare Scholen de
mogelijkheid te openen de expositie in
klassen-verband te bezichtigen, is zij ver
lengd tot en met 17 September a.s.
Men weet dat de Amsterdamse Water
leiding de duinen openstelt voor wande
laars. Voor een dubbeltje mag men er een
hele dag verblijven. Daarvan wordt steeds
meer gebruik gemaakt. Het aantal bezoe
kers is nu boven de 100.000 per jaar. In de
zomer komen er vele autobussen met be
zoekers (veel kinderen) uit afgelegen ge
meenten. Vele Haarlemmers, Heemstede-
naars en Bloemendalers komen per fiets.
Trouwens ook veel Amsterdammers. Op
mooie Zondagen worden er meer dan 1000
fietsen gestald.
Er is namelijk bepaald dat op het terrein
alleen wandelaars worden toegelaten, hoe
wel er vele goede wegen voor auto's en
fietsen zijn. Maar dat is gedaan omdat men
er zoveel mogelijk de rust wil bewaren.
Jammer is dat er door een deel van de
bezoekei-s de geste van de directie dei-
Waterleiding niet beantwoord wordt door
gepast gebruik van de mooie gelegenheid
om in die mooie omgeving te vertoeven.
Er wordt herhaaldelijk geconstateerd dat
er vernielingen er. beschadigingen zijn ge
pleegd. Takken van bomen worden afge
rukt, planten uitgetrokken, bloemen ge
plukt, vogelnesten verstoord (zelfs zó erg
dat de vogelstand er door achteruit gaat).
Het komt zelfs voor dat in de kanalen
pootje gebaad wordt. Beseffen die mensen
niet dat dit drinkwater is? Het is ook wel
voorgekomen dat uit baldadigheid een wals
en andere werktuigen in een kanaal ge
gooid zijn.
Niet alleen jongeren plegen die baldadig
heden, ook volwassenen. Er zijn altijd enige
wakers, maar het terrein is zo uitgebreid,
dat die natuurlijk niet alles kunnen voor
komen.
Wie zich onbehoorlijk gedraagt wordt
van het terrein verwijderd. Zo hij een jaar
kaart heeft, wordt die aan hem ontnomen.
Maar al die maatregelen helpen niet af
doende. De directie heeft voor alle bezoe
kers een vouwblad beschikbaar gesteld,
waarin wordt gezegd:
Wij willen nu nog eens proberen om,
door middel van dit vouwblad, de dwars-
willende bezoekers van de dwalingen huns
weegs te bekeren, maar heeft dit geen re
sultaat, ja.... dan is ook ons geduld uit
geput en zal dat, wat wij een volksbelang
achten, door 't publiek zelf worden om hals
gebracht. Wat er dan zal volgen, daarvan
geeft u de achterzijde van dit vouwblad het
juiste beeld!
Gaarne zouden wij onze prachtige Water
leidingduinen ongerept bewaren, maar
helaas, er zijn bezoekers, die een andere
mening zijn toegedaan. In een van zijn
korte gedichten zegt Vader Cats:
Zo Ghij past op mijn gebied,
Zo scheert het schaap, maar vild het niet.
Het zou u*aan het hart gaan, indien wij
bij de ingang van het duingebied het
bordje: „Verboden Toegang" zouden moeten
KORT VERHAAL DOOR STEVEN MARSING
„Herman", zei ze zachtjes. „Herman".
Stil lag ze in het bed, haar smalle, ge
rimpelde gezicht heel wit tegen de blanke
kussens. De kamer was koud, nu de kolen
in de kachel vergeten uitgloeiden. Door
bomen langs het voorplein dartele figu
ren op de groene tafelkleden over de lees
tafels. Stofjes dwaalden in de bundels
zonlicht door elkaar. Het was stil, de stilte,
die zij altijd had gekend, alleen nu en dan
het raam was de lucht grauw; lelijke oude het omslaan van een pagina of een voor
huizen stonden kriskras dooreen voorbij
het tuintje met grint en een paar kale
struiken.
Naast het bed stonden de dokter en een
jonge man met glad blond haar en een
bril. Hii was een van de ambtenaren van
de bibliotheek, en hij was gekomen, om
dat hij wist, dat hij alleen daar juffrouw
Hoek nog enigszins kende. Hij had wel
eens met haar gepraat, tussen de middag,
als zij hun boterham opaten. Erg vertrou
welijk was het niet geweest; zij wisten
ook beiden dat dat niet kon, maar haar
affectie was hem toch niet ontgaan, blij
kend uit blikken en soms een schuchter
bewijs van genegenheid.
Nu had zij nog slechts enkele ogenblik
ken van haar leven voor zich, en de dok
ter en hij wachtten het einde af, op haar
neerziend met iets van medelijden en iets
van een haast onpersoonlijke weemoed.
Arme juffrouw Hoek.
Maar haar gezicht, omgeven door het
piekende grijze haar, was opgeklaard toen
zij „Herman" voor zich heen fluisterde.
Zwakjes kwam een glimlach er over, en
zij herinnerde zich hoe zij vijf-en-dertig
jaar geleden aan haar lessenaar zat. De zon
tekende door het gebladerte van de oude
OVER MUZIEK
ADVERTENTIE
Iedere dame is verwend
met MOLENDIJK'S PERMANENT
SANTPOORTERPLEIN
HAARLEM
TELEFOON 19706
Een halve eeuw geleden werd er, in de nabijheid van Vogelenzang, een grote kom
gegraven, die voor de berging van water gebruikt zou worden. Later zijn er andere
werken uitgevoerd, waardoor die kom droog gebleven is. In de loop der jaren is het
een mooi plekje geworden.
zichtige voetstap. De deur ging open: een
man kwam binnen, donker gekleed en met
een ernstig gezicht. Hij sloot de deur ge
ruisloos achter zich en kwam naar haar
tafeltje. Waar kon hij de Englische Ge-
schichte van Ranke vinden? Ze wees hem
waar hij zijn moest en hij bleef tot vijf I
uur met een deel zitten. Toen er gesloten
werd, bracht hij het bij haar en vroeg of
zij het voor hem apart wilde houden; hij
had het de komende dagen meer nodig.
Hoewel het een heel gewoon verzoek was,
glimlachte hij, toen hij het deed; hij had
glinsterende tanden en rimpeltjes naast
zijn ogen.
De volgende middag kwam hij terug en
las weer een paar uur. Ze merkte op, dat
hij geen aantekeningen maakte en ze
vroeg zich af, .waarom hij juist dat boek
voor zijn genoegen las. Of zou hij het alle
maal kunnen onthouden? Ze keek lang
naar hem, als hij voorovergebogen zat en
met een hand nu en dan door zijn haar
woelde.
De vierde middag, dat hij had zitten le
zen, sloeg hij vroeger dan anders het boek
dicht. Hij bracht het bij haar; het was pas
half vijf. Hij boog zich naar haar toe en
zei gedempt, om de lezenden niet te sto
ren: „De wolmarkt, waar vind ik die? Ik
ben niet zo goed bekend hier". Hij lachte
weer tegen haar en zij legde het hem uit,
kort en zakelijk. „Dank u", zei hij. „Een
beetje te hard gewerkt de laatste dagen,
Nu maar eens naar een verzetje toe. Dat
zou u ook wel eens verdiend hebben, ge
loof ik". Hij keek haar vriendelijk aan.
Wat bedoelde hij? Ze keek stug, en lachte
stijfjes, maar ze voelde de opwinding in
haar keeL
Op weg naar huis gleed de opwinding
weer van haar af. Stel je toch niet aan!
Ze was nu negen-en-twintig, ze had een
goede werkkring en ze wist best, dat man
nen haar niet aantrekkelijk vonden. Ze
was het ook niet. Ze dwong zichzelf rus
tig te zijn. Maar 's avonds toen het donker
werd en zij geheel alleen was, snikte ze
lang en hevig; ze smoorde het in haar
kussen omdat het huis zo gehorig was.
Het was voorbij middernacht, toen ze
in slaap viel. De volgende ochtend deed
zij lang over haar haar en kleedde zich
zo mooi mogelijk, en ze wachtte nerveus
tot hij 's middags zou komen. Hij kwam
niet. De volgende middagen ook niet, en
helemaal niet meer. Zij bladerde soms wat
in het boek en vond er als bladwijzer een
enveloppe in, geadresseerd aan de heer
Herman Asker. Die wierp zij, tot snippers
verscheurd, in de prullebak.
Langzaam stierf de illusie; maar zij ver
ging niet. En weinigen glimlachten tot
haar.
„Herman". Haar lippen bewogen nog
even. Zij zuchtte. De dokter keek de
jongeman aan. Hij vouwde haar handen
en sloot haar ogen. Zij verlieten de kamer.
„Herman?" vroeg de dokter, toen zij op de
gang waren. „Zij heeft mij wel eens over
hem verteld", zei de jonge man. Zij was
met hem verloofd, zei ze. Maar hij kwam
om bij een spoorwegongeluk in Frankrijk,
toen hij naar Holland op weg was om
haar te trouwen. Daarna heeft zij geen
man meer aangezien. Heel treurig".
Samen liepen zij de trap af.
'(Nadruk verboden)
!-5 aur Fr» -r-'"AJuaier
•5 K 220 7 o?-S: "De held op sokken",
:r";i was p.-n"J UUr R<unbrandt: „De
aar aile keft.. 2, 4.15, 7 en
en 9/15 Hu?"*61" medeliJden"- 18 3"
S»<W2:ÏG 3 SEPTEMBER
Lon,trl,phr': "Een vrcorr|ó meisje", 8
Wftgbom, Amusementsprogram.
sco,,™: »«•*- en avond-
*"»»p^iS*G SEPTEMBER
aë- en avondvoorstellingen.
Van Meegeren négeren
„Was u ook bij Van Meegeren?", zei
een dame naast ons op het terras van
Americain. Ja, wij waren ook bij Van
Meegeren. Ach, wat waren er een hoop
mensen ook bij Van Meegeren. Per
auto, fiets en met de benenwagen waren
zij naar de Keizersgracht 321 getogen
voor de eerste kijkdag van de veiling
waarop de nalatenschap van de fail
liete bij-de-neus-nemer ten overstaan
van twee notarissen onder de hamer
zal komen. Talloze buitenlanders uit het
Gooi en Wassenaar mengden zich on
gedwongen tussen de museum-directeu
ren wier neuzen nog duidelijke sporen
van Van Meegerens experimenten droe
gen. Het was een heel gedoe en de po
litie had de grootste moeite om alles
in een ordentelijke queue te krijgen
voor de ingang „Leveranciers" waar
men een gulden voor de kankerbestrij
ding moest betalen, teneinde het recht
van entrée te Verwerven.
Gezamenlijk dromde men dan naar
binnen, om al naar zijn vooroordeel
uitroepen te slaken als „Hoe bestaat
'et" en ,,'t Is toch". Sommigen hadden
zich terdege geprepareerd en voerden
zelfs het boekje van de bekende Neder
landse kunst-historicus Bob Wallach
(Hoe is de stand Mieke?) mede, dat een
ingrijpende karakterisering van de
meester geeft. Ook de veilingmeester
had zich trouwens op alles voorbereid,
want men kon geen stap doen zonder
op vergrijsde mannetjes te stuiten die
dreigend „lek waeck" op hun petjes
hadden staan in de tijdens hun jeugd
geldende spelling. Zij hadden nog ver
sterking gekregen van enige struise
agenten, die men de magische formule
„doorlopen mense" zonder moeite van
de lippen kon lezen.
Wat ons opviel, was trouwens de al
gemene kennis van zaken op het stuk
van de schilderkunst, die iedereen
scheen te bezitten. Zo zagen wij een
heer met een baard, die hij speciaal voor
deze gelegenheid had laten staan, ten
einde een pittoresker voorkomen te ver
krijgen. Hij keek eerst op een afstand
van tien meter naar een doek, accele
reerde er toen furieus naar toe om een
klein détail van het schilderij een
vlieg op een boterham van naderbij
te bestuderen, zette zich daarna weer
in de achteruit-versnelling en riep ten
slotte met stemverheffing: „Die koppen
spreken". Hij hield toen zijn hoofd
scheef alsof hij wilde beluisteren hoe
zijn wat schielijke bewering waarge
maakt zou worden, maar niemand
hoorde wat en daarom ging hij teleur
gesteld heen. De vlieg vloog ook weg.
Een dame uit Bussum was toen aan
de beurt om haar oordeel over het doek
uit te spreken. Zij had vele boeken en
culturele periodieken gelezen en zei
triomfantelijk: „Kietsj".
Een dame naast haar, die aan de Sla-
tuinenweg resideert en bijaldien geen
boeken en culturele periodieken had
verwerkt, zei daarop instemmend: „Ja,
vindt u het ook zo prachtig. Ik wor d'r
gewoon stil van", alvorens de definitie
van haar gemoedstoestand nog uit te
breiden met de mededeling dat zij er
ook „broerd" van werd. Vervolgens ging
zij vrolijk keuvelend verder.
Akelike kedakte
De tekeningen die er waren uitgestald,
droegen over het algemeen een weinig
opgeruimd karakter en trachtten de in
druk te wekken dat dit ondermaanse
beheerst wordt door dikke heren in
avondcostuum en dunne dames zonder
costuum, voor wie de eerstgenoemden
een wat hartstochtelijke genegenheid
zouden koesteren. Zo is er een prent
waarop het zo juist beschreven gezel
schap zich aan het vermeien is in een
door de duivel geblazen zeepbel, die
wordt getrokken door een massa min
derbedeelden, waaronder men ook de
zanger Koos Speenhof herkent. Een
Duitse dame naast ons vond dat een
„akelike kedakte".
Wij voor ons werden, toen wij door
dat prachtige grachtenhuis (dat wij eer
lijk gezegd het mooist van alles vonden)
meer getroffen door de schilderijen van
deze zonderlinge figuur,die na uit #ijn
gevangenschap te zijn ontslagen een
dag later zich met een erewacht op een
Braziliaans oorlogsschip in Amsterdam
liet ontvangen. Wij hebben een tijdje
staan kijken naar „Jezus in de tempel"
dat hij in de gevangenis schilderde om
te bewijzen dat hij van de binnenhuis
schilder Vermeer een man had gemaakt,
die ook religieuze tafrelen kon schilde
ren en naar een foto van de Emmaüs
gangers (het origineel hangt in Boy
mans). Een rare kostganger deze man,
die vijf millioen in zijn zak stak en
wiens eigendom nu in een faillisse
mentsveiling komt. Een man die wel
gelachen zal hebben, toen hij zijn vijan
den om de tuin leidde, maar die toch
liever een schamel honorarium en er
kenning voor zijn eigen werk zou heb
ben gehad. Wij hebben gekeken naar
een smerige doos met verfrestanten,
pastelkrijt.een fixeerspuit en wat teken
veren, de instrumenten van zijn gran
dioze bedriegerij. En om ons heen schui
felden de snobs, de experts en de
nieuwsgierigen met duizend oordelen,
veronderstellingen en definities. De
catalogus in de hand en eerst goed bla
deren, want er zijn ook schilderijen van
anderen en men moet zich niet vergis
sen.
En allemaal zeiden ze: „Een geniaal
man", of: „Een bezeten kunstenaar", en
sommigen: „Een fanatieke, verbitterde
meester".
Zij hadden maar eens naar de keuken
moeten gaan. Dan hadden zij kunnen
zien dat het genie at uit een visservies
zoals dat in alle étalages van alle win
kels in huishoudelijke artikelen van
Nederland staat. Zo'n servies waar de
aardappelen in een dikke karper zitten
met een deksel in zijn rug. En er stond
in de keuken ook een tafeltennisspel.
Want de verbitterde meester speelde
ping-pong.
Goed figuur
Vol behoedzame eerbied traden wij,
nadat een geüniformeerde functiona
ris ons daartoe met zwijgend handge
baar permissie had gegeven, binnen in
het half-duistere vertrek, waar kleine
lampjes een droevig en sfeervol licht
verspreidden. Op onze tenen .schreden
wij over het dikke tapijt, er voor zor
gend de gewijde stilte niet te verbre
ken. Anderen stonden reeds het hoofd
vol piëteit voorovergebogen in stille
aandacht het plechtig gebeuren af te
wachten. Toen stond een kleine ge
brilde man op en schraapte zijn keel.
Vol melancholie zei hij: „Waarde
vrienden. Wij zijn hier bijeengeko
men.
Ja, en als u nu denkt dat het hier
om een rouwplechtigheid gaat, hebt ge
het mis. Het was namelijk een bijeen
komst in het Amsterdamse Casino
waar de pers werd voorgesteld aan
Miss Holland, mejuffrouw Hilda Les-
man, die in Italië mee zal dingen naar
de titel Miss Europa en in Rome en
Rimini de dingen zal tonen waarin
ook een klein land groot kan zijn. Wij
hoorden op die bijeenkomst allemaal
belangwekkende zaken. Onder andere
dat deze wedstrijd plaats zal hebben
op initiatief van het dagblad „Le Pari-
sien libéré" hetgeen „De bevrijde
Parijzenaar" betekent en voorts dat
de dames zich in badpak en in avond
jurk aan de Italiaanse volke zullen
moeten tonen. Mejuffrouw Lesman
won eind Maart de Nederlandse titel
in het Casino. Daar geschiedde de
keuring in badpak 's middags door
een dames-jury, maar zo ordentelijk
zijn die Italianen nu weer niet. Ook
hoorden wij dat de voorronde in Rome
plaats zal grijpen en de finale in Ri
mini. Zij die ongerust zouden zijn
over het eventueel forceren van een
beslissing door middel van strafschop
pen, kunnen wij geruststellen. Dat zal
niet geschieden dan over het lijk van
de heer G. J. van Meeuwen, de direc
teur van het Casino, die mejuffrouw
Lesman zal chaperoneren. Verder gaat
de heer Van Meeuwen de organisatie
bestuderéh (en die heeft wèl heel wat
om het lijf) omdat hij gaarne de kam
pioenschappen van 1951 in zijn établis
sement wil houden. Daar verheugen
wij ons nu al gewéldig op.
Wij vonden juffrouw Lesman wel
een aardig meisje. Zij is blond en heeft
blauwe ogen en daar zijn die Italianen
dol op, zo rrjenen wij te weten. Wij
zouden niet gaarne willen zeggen, dat
Van vandaag af is het groot feest ïn\
de Jordaan. Er is een kermis op de
Palmgracht, een tentoonstelling „100
jaar Jordaan" in het Jan Ligtharthuis
aan de Lindengracht en Maandag
avond een viswedstrijd voor dames
in de Brouwersgracht. Het Jordaan-
cabaret geeft voorstellingen in de
Driehoekstraat en Zondag Verrijden
de hardfietsers de ronde van de Lin
dengracht. Het feest duurt tot 10
September. Zo gij in een ernstiger
stemming zijt kunt ge de Duitse
schrijver Erich Kastner in het Miner-
vapaviljoen over „De jeugd in
Duitsland" horen spreken, maar dat
is Woensdagavond pas. Zondagmid
dag geeft de Nederlandse Opera in
de Stadsschouivburg „La Traviata".
Zondagavond: ,2e kregen wat ze wil
den" van het A.T.G. Maandag: „Je
bent maar eens jong" van de Neder
landse Comedie en Dinsdag wederom
In de hoofdstad uit
„De dood van een handelsreiziger".
In het Centraal Theater speelt Come-
dia tot half September dagelijks het
zelfde stuk. In de Kleine Comedie
speelt de Nederlandse Comedie tot
half September dagelijks NinaIn
het Indisch instituut geeft het ensem
ble Babar Lajar op Zondagmiddag
een gamelan-uitvoering. In het Vic-
toria-hótel houdt Ferry Offerman
Woensdagmiddag een mode-show.
Hoeden van Maud en Nano uit Pa
rijs. Deze agenda staat kennelijk in
het teken „van dit van dat van alles
wat". Voor de bioscopen geldt deze
week echter „van dit, van dat, van
alles narigheid". Afgezien van enige
prolongaties die al enige malen door
ons zijn aanbevolen, is het beslist
treurig. Mocht ge nochtans met alle
geweld naar de bioscoop in de hoofd
stad willen, dan raden wij u (onder
voorbehoud) aan: „De rode Donau"
(City) met Pidgeon. Janet Leigh en
Ethel Barrymore. Van de „oudjes"
prijzen wij Kleine mensen op de
grote weg" (Cultura) met Magnani
en Girotti, „Branquignol" (Kriterion)
en „Mr. Smith goes to Washington"
(Rialto).
y
wij haar het mooiste meisje van Ne
derland vinden, maar dat heeft ook
particuliere oorzaken. Zij is manne
quin en heeft haar eigen avondjurk
gemaakt die van lichtblauwe zij en
tulle is geconstrueerd en geen schou
derbanden vertoont. „Ik wil graag mo
dern zijn", zei Miss Holland. Zij moet
tegen veertien andere Misses opboksen
en als wij haar een compliment zou
den willen maken, zouden wij willen
voorspellen dat zij het niet zal winnen.
„Maar ik zou graag een goed figuur
slaan", zei zij.
Dat zal wel gaan.
BOEDA,
STENDHAL-HAYDN
De combinatie van de schrijver Stendhal
met de componist Haydn lijkt vreemd. Ter
geruststelling van her. die spoedig verwar
ringen verwachten en ter teleurstelling van
degenen die graag verwarringen zien, kan
ik zonder uitstel meedelen dal de koppeling
van deze grote namen met hun kunst als
zodanig niets te maken heeft. Ik doel slechts
op het boek van Stendhal waarin hij in
briefvorm over het leven en de werken van
Haydn, Mozart en Métastasio schrijft. Men
leert er de creatieve macht van de roman
cier niet uit kennen, maar de mededelingen
en beoordelingen over de muzikale weder
waardigheden in het leven van de genoem
de componisten en van de merkwaardige
dicliter-musicus Métastasio zijn curieus
genoeg om te lezen en te overwegen. Ik heb
nooit gehoord dat strenge musicologen
bijzonder ingenomen zijn met deze opstellen
van Stendhal, maar ik behoud graag mijn
lichtzinnige overtuiging dat de meditaties
van deze schrijver de moeite waard zijn.
Talloze dwaasheden welke het karakter
der muziek betreffen neem ik op de koop
toe. Hij was een groot artistiek psycholoog
die de romantiek in leven en werken der
componisten in 't algemeen begreep. Hij is
een dilettant van hogere orde omdat hij
geen pretenties als musicus heeft; maakte
hij dezelfde opmerkingen als hij zelf com
ponist was, dan zou hij een dilettant van
lagere orde genoemd moeten worden. Nu
zijn zijn divagaties amusant: men leest ze
als reisbrieven van een literator, niet als
uiting van het tasten en zoeken van een
criticus. Ik bedoel dat de verantwoordelijk
heid verschillend is.
In het voorwoord voor de uitgave van
1817 schrijft Stendhal onder andere het
volgende: „Ik heb getracht te analyseren
het gevoel dat wij in Frankrijk hebben
voor de muziek. Een eerste moeilijkheid is
dat het uiterst lastig is de aandoeningen,
welke wij aan deze betoverende kunst
danken door woorden op te wekken. Ik
heb bemerkt dat, om enig genoegen te
geven bij de wijsgerige analyse die ik had
ondernomen, het goed was de levens van
Haydn, Mozart en Métastasio te beschrij
ven. Haydn bood mij alle genres van de
instrumentale muziek: Mozart, voortdurend
vergeleken met zijn illustere rivaal Cima-
rosa, gaf de twee soorten van dramatische
muziek: die. waarin de zangstem alles is
en die waarin de stem bijna niets anders
doet dan aanduiden de gevoelens welke de
instrumenten met zulk een verwonderlijke
macht oproepen. Het leven van Métastasio
bracht natuurlijk het onderzoek mee naar
de hoedanigheid van gedichten, die be
stemd zijn de verbeelding te leiden in de
romantische streken welke de muziek
zichtbaar maakt voor de zielen die zij mee
sleept. Het schijnt mij toe dat de eerste wet
welke de negentiende eeuw stelt aan hen,
die zich met schrijven bemoeien: de helder
heid is."
Behalve met bovenstaande zinnen moge
ik met een paar aanhalingen nader de
aandacht vragen voor deze brieven, die zo
boeiend geschreven, en waarlijk niet alleen
amusant zijn. Nu er tegenwoordig in de
muziekwereld hier en daar een soort mis
kenning der romantiek opduikt, is er alle
reden om juist voor deze schriftuur belang
stelling te vragen.
Overigens is er geen sprake van, dat ieder
hoofdstuk een gedicht in proza zou zijn.
Stendhal tracht wel degelijk zich nauw
keurig rekenschap te geven en te ont
leden. „Een uitstekende hoedanigheid van
Haydn, de eerste onder die welke niet
door de natuur gegeven zijn, is de kunst
een st ij 1 te hebben. Een muzikale compo
sitie is een gesprek dat met klanken ge
voerd wordt in plaats van woorden te ge
bruiken. In zijn gesprekken bezit Haydn
m de hoogste graad niet alleen de kunst het
effect van de hoofdzakelijke idéé te ver
hogen door bijkomende gedachten, maar
bovendien het een zowel als het ander te
behandelen op de manier welke het best
met het karakter van het onderwerp over
een komt: het is ongeveer wat men in de
litteratuur gelijkheid van stijl noemt. Zoals
de vaste stijl van Buffon niet de levendige,
originele en enigszins familiaire wendingen
toelaat die zo veel genoegen geven bij
Montesquieu."
Stendhal verhaalt dat Haydn met plezier
veel anecdotes vertelde van zijn verblijf
in Londen. Een lord die voor de muziek ge
passioneerd was, vroeg hem lessen in
contrapunt. „Haydn, bemerkende dat de
lord enige kennis van de muziek had,
stemde toe. „Wanneer beginnen wij?" „Da
delijk als u wilt", zeide de lord, en hij
neemt uit zijn jas een kwartet van Haydn
Laten wij als eerste les (aldus de lord) dit
kwartet beschouwen, en vertelt u mij het
waarom van zekere modulaties en de
algemene lijn der compositie welke ik niet
goedkeuren kan, omdat zij in tegenstelling
zijn met de regels. Haydn, een beetje ver
rast, zegt dat hij bereid is te antwoorden.
De lord begint 'en vanaf de eerste maten
maakt hij bij iedere noot aanmerkingen.
Haydn. die gemakkelijk zijn vondsten
kreeg en het tegenovergestelde van een
pedant was. voelde zich onbehaaglijk en
antwoordde telkens: dit heb ik gedaan om
dat het de beste uitwerking had; deze
passage heb ik zo gezet, omdat het zo goed
was. De Engelsman, oordelende dat deze
antwoorden niets bewezen, herhaalde zijn
aanmerkingen en toonde hem aan dat zijn
kwartet niets waard was. „Maar. mylord,
verander dit kwartet naar uw fantasie, laat
het spelen en u zult zien welke van de twee
manieren de beste is."
Het schijnt dat de lord boos weg liep.
Maar wij genieten in ieder geval van de
kwartetten van Haydn.
HENDRIK ANDRIESSEN
ADVERTENTIE
voor alle inrichtingen van onderwijs
SCHOOL. BOEKHANDEL
Jacobijnestraat j i Gei. Oude Gracht 27-2 71
Er komt een rijkscentrale voor
mechanische administratie
Het rijk zal overgaan tot coördinatie van
de bij de diverse rijksinstanties benodigde
installaties voor de uitvoering van de spe
cifieke ponskaartenwerkzaamheden en
centralisatie van alle verder nog voorko
mende werkzaamheden op ponskaarten-
gebied. Met ingang van 1 October zal een
rijkscentrale voor mechanische administra
tie (R.M.A.) worden ingesteld, welke zal
ressorteren onder het ministerie van Bin
nenlandse Zaken.
