lil
BBl
Italianen in de stad van Mozart
:mnit
Litteraire
De Waalse kerk op het
Begijnhof te Haarlem
Kamttekeein
SCHOOLBOEKEN
Trots van
Engeland
voor HaarHenn
feZa,S~ngen Pr°"
voor alle inrichtingen van onderwijs
SCHOOLBOEKHANDEL
H. DE VRIES
Nederlands V olkstoneel
zet het werk voort
Engelse mijnenveger naar
Scheveningen
RR
OVER MUZIEK
Uitvoering van „Idomeneoverheugend waagstuk
Uw huls wordt ruimer met
meubelen i
Schoonheid in Haarlem en omgeving
Nieuwe rechter in de
Haarlemse rechtbank
Mr. H. J. M. Cokart
uit Rotterdam benoemd
Verstaanbaarheid
w/rsï£
C.P.N. herdacht de
Indonesische revolutie"
Emigrantenvluchten naar
Canada
ZA
tErdaG
18 AUGUSTUS 1951
j\(T)UES GANS „Het veege lijf" (roman) (G. A. van Oorschot,
Amsterdam)
_.Mc BEHOORT tot een vrij-
nauwelUte nog ge-
wel uitgestorve de volbloed
waardeerd dc principieel-onmaat-
..bohemief - va gebonden die altijd te-
«cbappetofe"' °e gestroomlijnde jungle,
midden van onze beschaving
v^rVweg zijn naar de gelukkigste
noant °P wegnaar het oord van hun
aUer *erelde"' "Ln aankomen om weer
vtrteeW'Sn6Vu? vaderland is het leven
te vertrekken- H d> hun erfvijand
•run verlangen ae ontrouw te
het gaat om de
«rden aan acnzet kIejne stukjc domein
^igir;LVakunne.rademen zijn ze de
«ar ze wij *u yan het compromis
onverzoenlijken. beclorven etens-
ïbare protestanten die de
',vaar' den even nodig hebben als welge-
weerstanden eve mt hun ergernissen
vonken van hun protest tegen
slïWi?J»ckerdheid, die zij op mijlen af-
ielf Sn enaanhet vuur hun bewon-
;,sna nnkem en Vf)n hun ver.
zover ze deze althans ooit op
papier zuilend geest hebben de
tarten». Onverbeter-
nai«n_"de Smp'c die ze zijn. laten ze
TïSïK wLrSjk weten
hebbelijkheid: van het leven te
K! van zijn kostelijkheden en ontgoo-
„ouden, vanz t leven óok. als
^'Jen deTafr in, omdat „loven"
het r Hp hoogste kunst der kunsten is.
3 hun één enkele volmaakte versregel
Geef hun „getekend dich-
JïSfëX/tf Tristan Cor-
Een er trouw aan, ze puren er de bal-
!L «r-hoonheid uit tot aan het eind
fnff dagen Ze bezitten als verstokte
Sfars van het leven de moed der ver-
Sgendezeke^idvaneen -en
het leven", van een tweede leven
E Hit aardse dat lieflijker, helderder,
£Bm"wS*r is -- n.t d»„,,iks
dan het dagelijks
bestaan. Door die zekerheid zijn ze aan
eikander verwant, dwars door alle gi en
tten alle eeuwen heen.
Van dat ras is Jacques Gans, m die we -
reld hoort en is hij thuis. Daarover heeft
hij geschreven in zijn unieke roman „Lief
den Goudvissen", een eenling m onze
Hollandse litteratuur. Het Quartier Latin,
Frankrijk, zit hem in het bloed, Frankrijk
waar sterven mag wat sterven moet, maar
nooit de gratie, de levenskunst, de licht-
voetigheid van geest - Frankrijk dat
septisch vermoeid" (zoals Gans het
-remt), toch altijd de charme zal verkie
zen 'ooven de plompe nuchterheid en cle
kracht van de geest boven het geweld van
de vuist.
Kaar dat Frankrijk ging Gans verlan
gen uit, toen hij in het najaar van 1942
zijn hachelijk avontuur begon: zijn tocht
door bezette gebieden naar het toen juist
nog „vrije" Zuiden en vandaar naar de
Pyreneeërt en naar Spanje. Gans kende de
bezetters beter dan de nog argeloze over
rompelden van Mei 1940: hij had hun laar-
ren horen klossen op het Berlijnse asfalt
rog voordat één nazi de daad bij zijn heil
soord had kunnen voegen, hij had mee-
tetoogd op de gedenkwaardige dag, die
Stefan Zweig wellicht tot de noodlotsuren
der mensheid zou hebben gerekend de
dag in Januari 1933, toen een honderdvijf-
tigduizend arbeiders oprukten naar de
Frankfurter Allee om te demonstreren te
gen Hitier een maehtig-protesterende
nensendrom, één ogenblik onoverwinlijk,
rel volgende al een slaafse massa, die
door de weifelmoedigheid van haar leiders
.met ijzeren discipline in de armen van
Hitier marcheerde" (aldus Gans),
in nu, terwijl het heroïsche Duitsland
..won op alle fronten", baande zich, dooi
de noodzaak en de nood gedreven, een
bohémien van den bloede, die zich aller—
oins' voor een held hield, een weg door
re wereld van prikkeldraad, gelegen tus-
sn Amsterdam en de Pyreneeën. Fataler
hij gedacht had raakte hij er in ver
ward, en niet daar waar hij het vermoed
de, niet waar de doodsvlag van het haken-
fruis wei, maar in het „nog" vrije gebied
ran het land van Rousseau en Diderot,
van Leautaud en Alain-Fournier, welke
«roe laatstgenoemden bij uitstek zijn lief-
re hebben.
frankrijk was Frankrijk niet meer, de
nnjse boheme niet meer de bohème, en
iade streek waar de „grote Meaulnes" in
re enig-voltooide roman van Alain-Four
ier, vervuld van de onvervulbare liefde,
P zoek was naar het „verloren kasteel",
Edit landschap van Cher-et-Loir, dat
ooraegeen die Alain-Fourniers onsterfe-
j^boek heeft; gelezen geen ander meer
wT an van de Srole Meaulnes,
tochtte er nu een, die als hij „niet geheel
galeen reeel weZen" was, te ontkomen
e, p, on van 'iet levensheroïsme
ïfflWaar het no- vriJ heette.
Eerbare vrijheid, het is beter
S !?rlangcn dan u schamel te be-
-El dat,is de verzuchting van deze
wat het Je»1 die hardhandig leerde
baiter" l lf betekent- of het een „vrij-
vanlvm!I verdwijnen doet in naam
-1'' er dan wel in die van Pétain.
ADVERTENTIE
PalaeeZA?(ERJAG 18 AUGUSTUS
UUr. Laxor: Het verh alIe1leeft- 7 en «15
:;r Mitïv" ia f _veroorgen leven van Wal-
?Pre:eür:generaal"enan U,Ur" City: "De
spaarne: rS ?le leeft- 7 en 9.15 uur.
®°binson m fe1?1 tussen Ray s.,.«r
"«"nson en «3y Sugar
f?,9 PW. Frans Jtafc T"rPin", alle leeft7
leeft.. 7 en o™ "E?,n wóudsprookje",
"papa
S-fPïihdi: p-n J9, AUGUSTUS
S-GSSS!?cüy: «Het ge°
ïffoïf „f Vrijdag Palace? 24'en
3a3P0aunur. Voor lan-
3uur, ca,er. Bloemendaal: Concert,
Bi^l^AZond°agAüGl,STUS
Het vrije Frankrijk slokte hem op, spuwde
hem weer uit, verzwolg hem opnieuw: van
de oude Napoleontische gevangenis in Li
moges ging het naar het concentratiekamp
in Nexon en vandaar naar dat van Guers,
niet ver van de Spaanse grens een
hachelijk avontuur terwille van méér dan
het „vege lijf", een beproeving die in de
herinnering tot roman is geworden, tot een
onpersoonlijke roman, zoals Gans hem op
schrift heeft gesteld in „een tweegevecht
met het. argeloze witte papier''.
Onpersoonlijk wat hier beschreven
wordt is niet alleen het fatum van een
enkeling, het is één van de satanisch-ge-
niepige grillen van het massale noodlot,
dat helaas zijn einde niet vond in de gas
kamers en de foltercellen. in de hongerba-
rakken en massagraven, maar ondergronds
voortwroet. Men kan het vege lijf redden,
men kan, gehavend allicht, aan het prik
keldraad ontkomen, men kan van dat alles
een zo boeiend en menselijk, een zo in
drukwekkend en waarschuwend boek
schrijven als Jasques Gans heeft gedaan,
de vrijheid die ook Gans bovenal lief
heeft kan men er niet mee behoeden
voor wat hij noemt „de hypocrisie van de
nieuwe vrede", helaas. Maar wie weet
doet „Het Veege Lijf" een of andere lezer
zich bezinnen op de tijd dat hij, dagelijks
levend in de schaduw van een zeer nabije
dood, dieper over zichzelf gebogen stond
dan de „gerestaureerde burger" van deze
na-oorlogse jaren.
C. J. E. DINAUX
ADVERTENTIE
Jacobijnestraat j Ged. Oude Gracht 27-273
Het Nederlands Volkstoneel zal dit jaar-
bestaan uit de dames Annie Verhulst, Ani
ta Menist, Emmy Lopes Dias, Guus je de
Bree, Bé Schenk en de heren Hans van
Meerten, Ben Groeneveld, Ferd. Sterne-
berg, Tony Foletta, Jan Hundling, Ad van
Gessel, Cor Witsgh en Heb van Delft.
Behalve „Het Millioen" van George Berr,
waarmee het eerste lustrum wordt gevierd,
staan op het voorlopig répertoire „De we
reld heeft geen wachtkamer" van Maurits
Dekker, „De Meid" van Heijennans en
„Klimop" van Grazia Deledda.
De Britse mijnenveger „Thames", welk
schip in gebruik is als opleidingsschip voor
de Britse vrijwillige marinereserve, wordt
op 19 Augustus om 19 uur voor een niet-
officieel bezoek in de Scheveningse haven
verwacht. Het schip staat onder bevel van
de commandant van de Londense divisie
van de vrijwillige marinereserve. Het ver
trekt op 23 Augustus naar Willemstad.
ADVERTENTIE
SSTR
NOORSE WANDELSOKKEN
Stichting van taxi-coöperanten
De leden van enige groeperingen in het
Amsterdamse taxibedrijf hebben in een in
de afgelopen nacht gehouden vergadering
met algemene stemmen besloten een stich
ting van coöperanten en eigen-rijders op te
richten. (Coöperanten zijn samenwerkende
klejne taxi-ondernemers). Dit besluit be
tekent, dat als de stichting een feit zal
zijn, nagenoeg alle coöperanten en eigen
rijders in de hoofdstad in één organisatie
zijn tezamen gebracht. De nieuwe organi
satie zal dan 150 vergunningen exploite
ren. In Den Haag is onlangs een dergelijke
stichting tot stand gekomen.
De Engelse minister van Oorlog, rnr. E.
Shinwoll, die zijn vacant ie in Scheveningen
doorbrengt, bracht Vrijdag bezoeken aan
de Alkmaarse kaarsmarkt, de Wieringermeer,
de Afsluitdijk en Volendam.
Een bekoorlijke foto
van een lieftallig
kind, dat enkele da
gen geleden zijn eer
ste verjaardag vier
de. Het is Prinses
Anne, dochtertje van
de Engelse Kroon
prinses Elizabeth en
de Hertog van Edin
burgh. De kleine Prin
ses is voorspoedig
gegroeid tot een
vrolijke, mollige ba
by, die al ernstige
pogingen doet om
op eigen benen de
wereld te gaan ver
kennen. De wereld
dat is voor haar
nog een klein we
reldje van het ouder
lijk huis met de
prachtige tuin, waar
zij volop kan genie
ten van zon en frisse
lucht. Op de foto
pronkt zij met het
parelsnoer dat haar
moeder eens als
baby droeg.
W
Onze correspondent in Oostenrijk schrijft
uit Salzburg:
Tezamen met Bayreuth heeft Salzburg
als festival-stad de oudste rechten, maar
nu er in de laatste jaren zoveel nieuwe
internationale muziekfeesten zijn opge
komen, is de vraag gewettigd of deze tra
ditie nog altijd recht van bestaan heeft, of
het tussen al die rivalen zijn eigen stijl
heeft bewaard en dus een bijzondere, on
vervangbare rol speelt.
De Salzburgse muziekweken zijn de
schepping van Max Reinhardt als drama
turg, van Hofmannsthal als dichter, van
Puthron en Paumgartner als organisatoren
en Mozart-specialisten. Men kan niet be-
ADVERTENTIE
Vraagt ons nieuwe boekje
„De woninginrichting In nieuwe banen"
Het wordt U gratis toegezonden - U.M.S. Rotsoord 3 - Utrecht"
weren dat de geest van deze grote voor
trekkers hier gestorven zou zijn. Er is dan
ook geen stad (Wenen misschien uitgezon
derd) waar een opera van Mozart zo bril-
lant, zo verfrissend en volmaakt, zo geheel
in de geest van Mozart wordt gezongen en
gespeeld, want juist in de verbinding van
zang, muziek en toneelspel zijn de Oosten
rijkers ware meesters. Er wordt hier ge
musiceerd op een wijze waarvan alleen de
Oostenrijkers het geheim kennen. Het is
dan ook begrijpelijk dat tijdens de Salz
burgse muziekweken ten minste een of
twee opera's van Mozart op het programma
staan. Dit jaar zijn het „De Toverfluit" (die
ook vorig jaar werd opgevoerd) en „Ido
meneo", een waagstuk dat bijna geen diri
gent aandurft.
„De Toverfluit" vormt ook ditkeer een
van de hoogtepunten met „Otello" van
Verdi en „Wozzeck" van Alban Berg.
„Idomeneo" is een jeugdwerk van Mo
zart.. Er bestaat geen opera met zo'n onge
lukkig en onbeholpen libretto als deze en
de jonge Mozart klaagt in zijn brieven dan
ook onophoudelijk over de ..dichter" Va-
resco, die door Einstein ..een gek met. hoog
moedswaanzin wordt genoemd". Het werk
vertoont, alle sporen van de jeugd, maar
herhaaldelijk breekt het genie door met
zulk een overweldigende kracht, dat de
toehoorder zich gewonnen geeft en de on
volmaaktheden gaarne over het hoofd ziet.
Salzburg heeft op grond van z'n Mozart-
traditie (de componist werd hier geboren)
de ondankbare taak op zich genomen om
deze „onspeelbare" opera uit te voeren.
Men kan er de leiding en vooral de dirigent
Georg Solti slechts dankbaar voor zijn dat
men eindelijk weer eens de kostbaarheden
zoals het tussenspel, de duetten en
vooral de koren te horen krijgt.
De kerkzaal is een stemmige ruimte ge
worden, die met zijn eigenhouten betim
mering en mooi orgelfront een mooi ge
heel vormt. Wij hebben deze kerkzaal niet
laten fotograferen, want de bedoeling van
deze serie artikelen is de aandacht te vra
gen voor meer verborgen schoonheid. Elk
kan de kerk bezoeken, temeer nu daar
door de Alledagkerk diensten gehouden
worden.
De consistoriekamer was vroeger in ge
bruik als sacristie. Het is een hoog gebouw,
maar wij hebben alleen het beneden-ge
deelte laten fotograferen, omdat de gx-ote
borden met namen van predikanten, die
de gemeente in de loop der eeuwen ge
diend hebben, het geheel niet verfraait.
De schouw is fraai. De wanden met
blauwe tegeltjes geven aan het geheel een
buitengewoon karakter.
Wij geven hierbij ook een foto, gemaakt
in de kleine kapel die naast de grote kerk
zaal ligt. Hier worden 's winters ook nog
wel diensten gehouden.
Hier is inderdaad een stuk stemmige
schoonheid te waarderen, waartoe het
mooie stukje glas-in-lood meewerkt.
Wij staan hier op historische grond.
De kerk op het Begijnhof is een van de
oudste gebouwen van Haarlem. Kort na
1262, toen zich hier Begijnen vestigden,
werd de eerste kerk op deze plek gebouwd,
maar die werd bij de grote brand, die in
1347 een deel van de stad vernielde, een
prooi der vlammen. Er werd echter onmid
dellijk begonnen een nieuwe kerk te bou
wen, die dan ook reeds een jaar later kon
worden ingewijd.
In de loop der eeuwen is veel aan die
kerk verbouwd. Niet altijd verfraaid. De
vierkante toren is buiten de verbouwingen
gevallen, want die toont duidelijk de spo
ren van de 14de eeuw. Het is de enige
toren uit de vroeg-gothische tijd die in
Haarlem behouden is gebleven.
Nu wij in Haarlem aan trotse en hoge
bouwwerken gewend zijn, lijkt de toren
en trouwens ook de kerk op het Begijnhof
klein. Maar men moet zich de oude situa
tie indenken. De Begijnen woonden in
huisjes die rondom de kerk, die omgeven
was door een tuin, gebouwd waren. Alles
was bescheiden.
Na de Hervorming is de kerk aan de
stad in eigendom overgegaan. Deze gaf king gegeven.
De consistoriekamer.
het gebouw aan het eind der 16e eeuw aan
de Waalse vluchtelingen, die zich in
Haarlem gevestigd hadden en die zo tal
rijk waren dat zij aanspraak konden ma
ken op een eigen kerk, in gebruik. Sinds
dien zijn daar in deze kerk Protestantse
godsdienstoefeningen gehouden in de
Franse taal.
De kerk bestond in de tijd dat de Walen
haar in bezit namen u,it een hoog en een
laag koor. De tegenwoordige kerk vormt
het hoge koor; het lage, koor is verbouwd
tot kosterswoning.
In de 20ste eeuw zijn in de kerk ook
weer verschillende verbouwingen uitge
voerd, maar de architect die daarbij de
leiding had (de heer A. A. Kok uit Am
sterdam) streefde er naar, zoveel dit al
thans mogelijk was, de oorspronkelijke
toestand te herstellen. Daardoor werd
weer veel van het mooie, dat eerst door
ondeskundige verbouwing verloren gegaan
was, teruggekregen.
Het kerkbestuur heeft de architect bij
dit lofwaardig streven volledige medewer-
In de kapel naast de kerkzaal.
In de hal in de kosterij geeft in de nabij
heid van de toren een deur toegang tot een
soort kelder. Daarin vallen een verlaging
van de vloer en een nis, die nu is dichtge
metseld. op. Er wordt beweerd dat hier
het begin van een onderaardse gang was,
maar het is nog nooit onderzocht of die
veronderstelling inderdaad juist is.
O. J. VA» T.
Onvergetelijk mooi
Dat men in Salzburg ook andere musici
en componisten weet te waarderen, kan -
voor zover men dit nog niet weten mocht
- blijken uit de onderstaande brief, die
wij van de Haarlemse hobo'ist Jacques
Mooienijzer ontvingennaar aanleiding
van het optreden van het. Quartetto Ita-
liano in de grote, geheel gevulde zaal van
het Mozarteum:
Er stonden vier stoelen op het podium
rond een grote schemerlamp, geen lesse
naars, want de Italianen spelen uit het
hoofd. Het zaallicht ging uit en de eerste
tonen van het kwartet van Boccherini in
A grote terts weerklonken. Men hoort
eigenlijk zelden een stuk van Boccherini,
ofschoon hij waarachtig niet stil heeft ge
zeten. Negentig kwartetten sn ongeveer
125 kwintetten staan op zijn naam en dat
is maar een gedeelte van zijn omvangrijk
oeuvre. In Holland horen we alleen zo nu
en dan het Celloconcert. Maar de Italianen
hebben er goed aan gedaan om met een
kwartet van hun grote landgenoot te be
ginnen. Er staat geen noot teveel en geen
noot te weinig in dit stuk. Het getuigt van
een volkomen vormbeheersing en het is
bijzonder rijk aan invallen.
Nog nooit heb ik zulk volkomen gaaf spel
gehoord als van het Quartetto Italiano.
Zo op het oog zijn het vier mensen, die
totaal niet bij elkaar passen. De eerste
violist, Paolo Borciani, ziet er uit als een
„Stehgeiger" in een nachtcafé: bleek, ten
ger, diepliggende ogen en een snorretje,
waar Clark Gable jaloers op kan zijn. De
tweede viool, Elisa Pregreffi, is een klein
donker meisje. Terwijl ze speelt verbergt
ze voortdurend haar gezicht achter haar
prachtige zwarte haar, dat steeds naar
voren valt. De altist ziet er uit als een
boerenknecht, die wel een rok aangetrok
ken heeft, maar vergeten zijn haar te kam
men. De cellist is een kleine, bleke blonde
Italiaan, die zich verlegen achter zijn in
strument verschuilt. En tochwelk een
eenheid van spel en van klank. Het. is alsof
er één instrument bespeeld wordt door een
goddelijk begaafde musicus. Als men ze zo
met z'n vieren onder de schemerlamp ziet
zitten, dan lijkt het zo gemakkelijk, alsof
kwartetspelen de eenvoudigste zaak ter we
reld is. Terwijl toch iedere musicus weet,
dat het juist het moeilijkste is wat er be
staat.
Na Boccherini volgde Schumann met het
Kwartet in F dur. De grote pianovirtuoos
heeft drie strijkkwartetten gecomponeerd.
Het schrijven voor piano alleen schonk
hem geen bevrediging meer. Mij vermocht
het echter niet te boeien, maar wel kregen
we de gelegenheid de buitengewone vir
tuositeit van de Italianen te bewonderen in
de snelle delen van dit kwartet.
Het tweede deel van het concert begon
met het Klarinetkwintet van Mozart, waar
in Anton von Bavier de klarinetpartij
speelde met een zeldzaam-zoetvloeiende
toon. Het is merkwaardig hoe de klank
kleur van een kwartet volkomen verandert
door de toevoeging van een blazer. Het was
zo nu en dan of er een heel orkest speelde
in plaats van een blazer en vier strijkers.
Het enige wat men betreuren kon bij het
luisteren naar dit uitzonderlijk mooi musi
ceren was dat er een einde aan ging komen.
Ik was zo vervuld van Mozart, dat ik over
woog maar heen te gaan. Doch nu ben ik
dankbaar dat ik gebleven ben. want De
bussy overtrof alles. Diens uiterst moeilijke
kwartet werd zo volmaakt gespeeld, dat ik
er zeker van ben het nooit mooier te zullen
horen.
Er kwam bijna geen einde aan de toe
juichingen van het publiek. En hoewel
iedereen wist dat de vier Italianen alles
gegeven hadden, verlangde men toch nog
een toegift.
Bij Koninklijk Besluit is benoemd tot
rechter in de arrondissementsrechtbank te
Haarlem mr. H. J. M. Cokart, thans sub
stituut-griffier bij de arrondissements
rechtbank te Rotterdam.
Mr. Cokart, die in December 1913 te
Rotterdam geboren is, studeerde aan de
Leidse universiteit. In November 1940 ves
tigde hij zich als advocaat en procureur te
Rotterdam. In Maart 1942 werd hij be
noemd tot waarnemend griffier bij de Rot
terdamse rechtbank en in November 1943
tot substituut-griffier, welke functie hij
tot dusverre heeft bekleed.
Mr. Cokart is benoemd in de vacature,
in de Haarlemse rechtbank ontstaan door
de benoeming vsn mr. C, G. Bijleveld
•tot raadsheer van. het Haagse Gerechtshof.
Onlangs maakte een Engelse musicus de
opmerking dat de moderne kunst onver
staanbaar is in tegenstelling met de klas
sieke kunst, welke haar blijvende waarde
dankt aan het feit dat haar taal begrijpelijk
is. Met moderniteit meent hij in dit geval
de aard der abstracte beeldende kunst en
de muzikale stijl welke zich van uit het
systeem van Arnold Schönberg heeft ont
wikkeld. Het is de gangbare mening dat
een zogenaamde getrouwe afbeelding der
natuur (als verzamelnaam voor alles en
nog wat) voor de verstaanbaarheid en
zelfs voor de schoonheid noodzakelijk is.
Getransponeerd in de muziek betekent dit
dat alleen het tonale systeem waarin de
componisten tot en met Richard Wagner
gecomponeerd hebben, als natuurlijke, ver
staanbare taal kan beschouwd worden. De
tijd welke ligt tussen Wagner en Schön
berg zou dan een decadente overgang ge
noemd moeten worden.
Deze meningen getuigen van de over
schatting der afbeelding en de miskenning
der uitbeelding. Men behoeft geen artist
te zijn om drie zeer herkenbare bomen te
tekenen, maar de drie bomen van Rem
brandt zijn behalve herkenbaar nog iets
anders, en in dat andere moet de verstaan-
baarheid der schoonheid liggen. Dat andere
is echter niet. zo gemakkelijk (of in 't ge
heel -niet) verklaarbaar. Verstaanbaar en
verklaarbaar is niet hetzelfde. In de mu
ziek is veel verstaanbaar, maar bijna niets
verklaarbaar.
Men hoort af en toe de onmerking dat de
muziek der klassieke en romantische mees
ters voor iedereen te begrijpen is en dat de
moderne muziek niets te zeggen heeft. De
waarheid is dat de muziek van meesters
nooit door iedereen begrepen werd en nooit
door iemand geheel verklaard kon worden,
dat er in alle tijden moppen en allerlei
ta-ta-re-ta-gedoe zijn geweest die in een
primitieve behoefte van velen voorzagen,
dat de algemeenheid van het zogenaamd
amusante niet veelzeggend is, terwijl het
bijzondere der schoonheid wel veelzeggend
is.
Het is thans heel gemakkelijk om te zeg
gen dat de koormuziek van de grote mees
ter Palestrina een voorbeeld van klare
heldere muziek is. maar deze kunst is de
voltooiing van een evolutie die aanvanke
lijk een revolutie was. De moderne wijzi
gingen in de muziek zijn eenvoudiger en
voor de tijdgenoot misschien eerder te
achterhalen dan de overgang van de een
stemmigheid naar de meerstemmigheid die
in de middeleeuwen heeft plaats gevonden.
Eeuwen lang had men zonder harmonieën
gezongen en gespeeld; wat moet het voor
de mensen geweest zijn toen er samenklan
ken kwamen die de componisten met in
tuïtieve zekerheid als verrijking hoorden,
maar voor de talloze anderen onverstaan
baar waren? Toch steunde deze verrijking
op wat de muziek als natuurverschijnsel
bood en de klare, heldere muziek van
Palestrina in de zestiende eeuw was nog
veel ingewikkelder dan die eerste meer
stemmigheid.
Het was onvoorzichtig en bekrompen van
de goede Engelsman zijn mening te ver
sterken door de opmerking dat de onver
staanbaarheid een bewijs van onnatuur
lijkheid is. De natuurlijkheid der muziek
wordt niet bepaald door een herkenbaar
heid van voor de hoorders bekende ge
luiden, evenmin als de natuurlijkheid der
abstracte beeldende kunst mag beoordeeld
worden naar de herkenbare voorstelling
van het onderwerp. Ook de artist is een
deel der natuur en in dit deel der natuur
schuilt de bron, de oorzaak der schoon
heid, terwijl het onderwerp, het object, tot
het ontstaan der schoonheid kan bijdragen.
En dan is het mogelijk dat wij herkennen
de uitbeelding der natuur, welke iets an
ders is dan de afbeelding.
Men kan het, zo men wil, tragisch noe
men dat de muziek van latere tijd niet zo
onmiddellijk aanspreekt als de muziek van
vroegere tijden, maar een beschuldiging
van onverstaanbaarheid en onnatuurlijk
heid is een verkeerde conclusie. Het is
zeker dat de ontwikkeling der kunst altijd
geschiedt volgens de wetten der natuur. De
werken welke niet door evenwichtige
krachten van de natuur binnen en buiten
de maker ontstaan, zuilen door de natuur
van de tijd alleen gewroken worden. De
beoordelingen zullen altijd zwakker zijn
dan het genie.
Schönberg heeft er eens terecht op ge
wezen dat er Choralvorspiele van Bach zijn
welke nog altijd niet worden verstaan; en
men mag toch aannemen dat Bach een wel
sprekend componist is. En dan zou men
toch kunnen zeggen dat Bach het object, de
koraalmelodie, in sommige gevallen onher
kenbaar vervormt. Welk een modernist,
deze onaantastbare Johann Sebastiaan!
HENDRIK ANDRIESSEN.
ADVERTENTIE
In de Diamantbeurs te Amsterdam heeft
de CPN een bijeenkomst gehouden „ter
herdenking van de zesde verjaardag van de
Indonesische revolutie". Op het podium
waren de volgende leuzen aangebracht:
„Voor de opheffing van de RTC-overeen-
komst" en „Voor vrede en vriendschap
tussen het Nederlandse en het Indone
sische volk". Voor de pauze sprak de heer
Sudirdjo, een Indonesiër, die zei, dat de
Indonesiërs weten, dat er twee soorten
Nederlanders zijn: de onderdrukkers en
de onderdrukten. Hij betoogde dat de be
sturen van het N.V.V. en van de P.v.d.A.
een koloniale politiek voeren.
De tweede spreker was de heer H.
Gortzak, lid van de Tweede Kamerfrac
tie der CPN. Hij lichtte de betekenis van
de 17de Augustus 1945 voor de Indonesiërs
toe en besprak in grote lijnen de onder
handelingen, die daarna zijn gevoerd tus
sen de Nederlandse en de Indonesische
regering.
Wegens de stijgende belangstelling voor
emigratie naar Canada en de toenemende
vraag naar luchtvervoer door emigranten
zal de K.L.M. deze maand negen a tien
emigrantenvluchten naar Canada uitvoe
ren. Tot nog toe werden gemiddeld vier a
vijf van deze vluchten per maand gemaakt.
Verwacht mag werden dat ook in Septem
ber de K.L.M. in staat zal zijn een groot
aantal vluchten met emigranten naar Ca
nada te maken.
